Tứ trụ

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
(Đổi hướng từ Đông các Đại học sĩ)
Đền Tứ trụ ở Tràng An thờ 4 vị tứ trụ triều Đinh

Tứ trụ triều đình là danh xưng để chỉ 4 vị quan lớn nhất, có vai trò trụ cột của triều đình quân chủ. Dưới thời Nguyễn, tứ trụ triều đình còn được hiểu là Tứ trụ Đại học sĩ là 4 chức quan Đại học sĩ cao cấp thời quân chủ Việt Nam.

Thời nhà Đinh[sửa | sửa mã nguồn]

Tứ trụ triều Đinh là 4 vị tướng của vua là Tể tướng Nguyễn Bặc, Ngoại giáp Đinh Điền, Thượng thư Trịnh Tú, Thái sư Lưu Cơ. Bốn vị này là những vị quan trong triều nhà Đinh được hậu thế tôn vinh là tứ trụ triều đình.[1] Trong quần thể di sản thế giới Tràng An hiện nay có đền Tứ Trụ thờ 4 vị đại quan nói trên. Tại đền Vua Đinh Tiên Hoàngquần thể di tích Cố đô Hoa Lư (Ninh Bình) cũng có tòa thiêu hương thờ Tứ trụ triều đình.[2]

Sau khi dẹp xong loạn 12 sứ quân, Đinh Bộ Lĩnh lên ngôi Hoàng đế, đặt tên nước là Đại Cồ Việt, đóng đô ở Hoa Lư. Sử chép rằng Vua phong cho Nguyễn Bặc là Định Quốc công, Đinh Điền là Ngoại giáp, Lê Hoàn làm Thập đạo Tướng quân, Lưu Cơ làm Đô hộ Phủ Sĩ sư, Tăng thống Ngô Chân Lưu được ban hiệu là Khuông Việt Đại sư, Trương Ma Ni làm Tăng lục, Đạo sĩ Đặng Huyền Quang được làm Sùng chân Uy nghi và phong cho con là Đinh Liễn là Nam Việt vương. Danh xưng Tứ trụ triều Đinh là do đời sau tôn vinh.

Thời Nguyễn[sửa | sửa mã nguồn]

  1. Cần Chánh điện Đại học sĩ
  2. Văn Minh điện Đại học sĩ
  3. Võ Hiển điện Đại học sĩ
  4. Đông Các Đại học sĩ

Bốn vị quan này đều hàm Chính nhất phẩm, cao hơn cả Thượng thư (hàm Chính nhị phẩm, tương đương Bộ trưởng thời nay) và Tổng đốc. Bình thường, vua chọn 4 viên quan cao cấp này để làm cố vấn và là thành viên Viện Cơ mật[cần dẫn nguồn]. Khi có biến, 4 viên quan đó ("Tứ trụ triều đình") mặc nhiên trở thành Phụ chính Đại thần và lập ra Hội đồng Phụ chính[cần dẫn nguồn]. Hội đồng Phụ chính là tổ chức cao cấp trong triều đình phong kiến[cần dẫn nguồn], chỉ hình thành khi vua vắng mặt hoặc còn nhỏ tuổi, để điều hành công việc đất nước.

Giúp việc cho 4 Đại học sĩ này là Hiệp biện Đại học sĩ.

Trong văn hóa hiện đại[sửa | sửa mã nguồn]

Cụm từ Tứ trụ hiện nay còn được dư luận, một số cơ quan báo chí, tổ chức truyền thông, các nhà phân tích độc lập cũng như các tiếng nói không chính thống ở Việt Nam dùng để chỉ 4 chức danh lãnh đạo cao nhất trong hệ thống chính trị Việt Nam, gồm:[3][4][5][6][7]

Bốn chức danh lãnh đạo trên được gọi chính thức là Lãnh đạo chủ chốt của Đảng, Nhà nước.[8] Tứ trụ triều đình cũng được sử dụng cho các cơ quan hay cá nhân quan trọng.[9][10]

Tứ trụ của Nhà nước Việt Nam năm vào năm 2023

Đầu những năm 1990, hệ thống "tứ trụ" được "quy hoạch" theo đó bốn chức vụ chính trị cao nhất – Tổng Bí thư, Chủ tịch nước, Thủ tướng Chính phủ và Chủ tịch Quốc hội – sẽ do những người khác nhau nắm giữ với ý tưởng là để ngăn chặn chế độ độc tài và duy trì sự lãnh đạo dựa trên sự đồng thuận – cái mà Đảng gọi là "tập trung dân chủ". Chỉ từ năm 2018 đến 2021, quy tắc không chính thức này đã bị đảo ngược khi Nguyễn Phú Trọng, đương kim Tổng Bí thư Đảng, được bầu kiêm luôn chức vụ Chủ tịch nước sau khi đương kim Chủ tịch nước Trần Đại Quang[7] từ trần. Thế "tứ trụ" của chính trị Việt Nam được khôi phục từ tháng 4 năm 2021 khi Quốc hội thông qua Nghị quyết về việc miễn nhiệm chức danh Chủ tịch nước đối với ông Nguyễn Phú Trọng, dọn đường cho Nguyễn Xuân Phúc trở thành Chủ tịch nước kế nhiệm không lâu sau đó.[11][12]

Xem thêm[sửa | sửa mã nguồn]

Tham khảo[sửa | sửa mã nguồn]

  1. ^ Ai là tể tướng đầu tiên trong lịch sử Việt Nam?
  2. ^ Công bố Top 100 công trình nổi tiếng 100 tuổi ở Việt Nam: (52) Đến vua Đinh vào Top 100 công trình 100 tuổi nổi tiếng ở Việt Nam[liên kết hỏng]
  3. ^ “Ai sẽ vào 'tứ trụ' ở Đại hội XIII và bước tiếp của 'Đốt lò'. BBC Tiếng Việt. 22 tháng 1 năm 2020. Truy cập ngày 8 tháng 12 năm 2020.
  4. ^ “Dự báo Đại hội XIII: Vượng nắm Tổng bí thư; Trọng tiếp tục Chủ tịch nước”. VOA Tiếng Việt. 8 tháng 10 năm 2020. Truy cập ngày 8 tháng 12 năm 2020.
  5. ^ “Việt Nam sẽ lựa chọn "Tứ Trụ" tại Đại hội 13 sắp tới như thế nào?”. Đài Á Châu Tự Do. 20 tháng 5 năm 2020. Truy cập ngày 8 tháng 12 năm 2020.
  6. ^ Hai Hong Nguyen (9 tháng 1 năm 2020). “Vietnam prepares for 'four pillars' elections”. Asia Times. Truy cập ngày 8 tháng 12 năm 2020.
  7. ^ a b David Hutt (14 tháng 9 năm 2020). “Three-Horse Race for Vietnam's Next Communist Party Chief”. The Dilplomat. Truy cập ngày 8 tháng 12 năm 2020. In the early 1990s, a "four pillar" system was accepted so that the top four political offices – Party General Secretary, State President, Prime Minister and National Assembly chairperson – were occupied by different people. The idea was to prevent dictatorial rule and preserve consensus-based leadership – what the Party calls "democratic centralism."
  8. ^ “Kết luận số 35-KL/TW ngày 05/5/2022 của Bộ Chính trị về danh mục chức danh, chức vụ lãnh đạo và tương đương của hệ thống chính trị từ Trung ương đến cơ sở”. Tư liệu - Văn kiện. Đảng Cộng sản Việt Nam. 5 tháng 5 năm 2022. Truy cập ngày 22 tháng 11 năm 2022.
  9. ^ “Vai trò của "tứ trụ" trong xây dựng nông thôn mới”.
  10. ^ “GS Hà Văn Tấn và 'tứ trụ' sử Việt”.
  11. ^ Nhật Nam (2 tháng 4 năm 2021). “Quốc hội miễn nhiệm Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng”. Báo Chính phủ. Truy cập ngày 19 tháng 9 năm 2023.
  12. ^ Hải Liên (5 tháng 4 năm 2021). “Đồng chí Nguyễn Xuân Phúc được bầu làm Chủ tịch nước”. Báo Chính phủ. Truy cập ngày 19 tháng 9 năm 2023.