Đại đế

Trong lịch sử, đã có những vị đế vương vì có công với việc thay đổi Quốc gia nên họ được gọi là "Vĩ đại". Ở Ba Tư, danh từ này được sử dụng lần đầu tiên ở vị vua đầu tiên thành lập đế quốc Ba Tư, Cyrus II Đại đế. Đến thời Alexander III của Macedonia, danh từ trên được ông sử dụng khi chinh phục Ba Tư. Các tài liệu tham khảo đầu tiên (trong một tác phẩm hài của Plautus) cho rằng nhiều người dân châu Âu - Á này có biết Alexander III Đại đế.

Các vị vua đầu tiên của nhà Seleucid, vương triều kế vị Alexander ở Ba Tư, sử dụng danh hiệu "Đại đế" rất nhiều trong các văn bản của mình. Người sử dụng nhiều nhất thời đó là Antiochus Đại đế (223 - 187 TCN). Về sau, các nhà chỉ huy quân đội đã sử dụng từ "Vĩ đại" thành tên một cá nhân, như danh tướng Pompey của La Mã chẳng hạn. Một khi chân dung của họ được khắc lên đồng tiền, nó được người dân sử dụng một cách nhẹ nhàng và thầm kính phục, ngưỡng mộ người đó.

Khi không còn tiêu chí nào để đánh giá toàn bộ sự nghiệp của vị vua chúa, các vua chúa thế hệ sau đã tìm cách biến đổi nó cho phù hợp với tình hình lúc đó. Ví dụ, Louis XIV của Pháp được gọi là "Đại đế" trong đời mình, nhưng hiện nay thì ít khi gọi như vậy. Vua Wilhelm I của nhà Hohenzollern thì được gọi là "Đại đế", trước khi cháu trai ông lên ngôi, nhưng rất hiếm.

Một số vị vua có tước hiệu "Đại đế":

AbbasI của Ba Tư (1571 – 1629), Shah của Iran: 1587 - 1629
Akbar I (1542 – 1605), vua của Đế quốc Mogul (Ấn Độ): 1556 - 1605
Alexander III Đại đế (356 - 323 TCN), Vua của Macedonia, Ba Tư, Hy Lạp, Ai Cập và cả vùng Mesopotamia: 336 - 323 TCN.
Alexander I của Georgia (1386 – 1446), Vua Georgia: 1412 - 1442.
Alfonso III của León (848 - 910), Vua León, Galicia và Asturias: 866 - 910.
Alfred Đại đế (849 - 899), Vua xứ Wessex (Anh): 871 - 899.
Antiochus III Đại đế (241 – 187 TCN), vua của Đế quốc Seleucid: 223 - 187 TCN
Ashoka Đại đế (304 – 232 TCN), vua của triều đại Maurya (Ấn Độ): 273 - 232 TCN.
Ashot I Vĩ đại (? - 830), Hoàng tử của vùng Georgia: 813 - 830
Askia Mohammad I (1442 – 1538), vua của Đế quốc Songhai: 1493 - 1538
Bayinnaung (1516 - 1581), Hoàng đế của Đế quốc Myanmar thứ hai: 1551 - 1581.
Bolesław I Đại đế (967 - 1025), Vua đầu tiên của Ba Lan: 992 - 1025
Casimir III Vĩ đại (1310 – 1370), Vua Ba Lan: 1333 - 1370.
Catherine II Đại đế (1729 – 1796), Nữ hoàng Nga: 1762 - 1796.
Chandragupta II (? - 413), được biết với biệt hiệu Vikramaditya, Vua của Đế quốc Gupta (Ấn Độ): 375 - 413.
Charlemagne (742 - 814), Vua Franks và Hoàng đế La Mã: 768 - 814.
Chlothar II (? - 629), Vua Neustria và Vua của Franks: 584 - 629
Constantine I (272 - 337), Hoàng đế La Mã: 306 - 337
Cyaxares Đại đế (? - 585 TCN), vua thứ ba của đế quốc Media: 625 - 585 TCN
Cyrus II Đại đế (600 – 530 TCN), vua của Đế quốc Achaemenid (Ba Tư): 559 - 530 TCN
Darius I Đại đế (550 – 486 TCN), vua thứ ba của Đế quốc Achaemenid (Ba Tư): 521 - 486 TCN
Devapala (? - 850), vua của Đế quốc Pala (Ấn Độ): 810 - 850
Dionysius I (432 - 367 TCN), vua của Syracuse:405 - 367 TCN
Đại Vũ (? - 2197 TCN), vua cổ đại Trung Quốc, người sáng lập nhà Hạ: 2205 - 2197 TCN
Ferdinand I của León và Castile (1015 – 1065), Vua León và Castile: 1029 - 1065
Frederick II Đại đế (1712 – 1786), Vua Phổ (Đức): 1740 - 1786
Genghis Khan (Thành Cát Tư Hãn) (1162 - 1227), Đại Hãn của Đế quốc Mông Cổ: 1189 - 1227
Gustavus II Adolphus (1594 – 1632), Vua Thụy Điển: 1611 - 1632
Gwanggaeto Đại đế (Quảng Khai Thổ Thái Vương) (374 - 413), Vua của Cao Câu Ly, một trong ba vương quốc của Triều Tiên: 391 - 413
Henry IV (1553 – 1610), Vua của Pháp và Navarre: 1589 - 1610
Herod I Đại đế (74 - 4 TCN), Vua Judea: 37 - 4 TCN
Ivan III (1440 – 1505), Sa hoàng Nga: 1462 - 1505
John I (1358 – 1433), Vua Bồ Đào Nha và Algarve: 1385 - 1433
John II xứ Aragon (1398 – 1479), Vua Aragon - Navarre: 1425 - 1479
Justinian I (483 - 565), Đế quốc Byzantine: 527 - 565
Kamehameha I (1758 - 1819), vua đầu tiên của Hawai'i: 1782 - 1819
Kanishka I (78 - 127), vua của Đế quốc Kushan (Ấn Độ): 100 - 127
Knud I Đại đế (985 - 1035), Vua Đan Mạch, Anh, Na Uy và một phần Thụy Điển: 1018 - 1035.
Kvirike III (? – 1029), Vua của vương quốc Kakheti (đông nam Georgia): 1010 - 1029
Kublai Khan (Nguyên Thế Tổ) (1215 – 1294), Vua Mông Cổ, người lập nhà Nguyên (Trung Quốc): 1271 - 1294
Lajos I của Hungary (1326 – 1382), Vua của Hungary, Croatia và Ba Lan
Louis XIV (1638 - 1715), vua của vương quốc Pháp: 1643 - 1715
Mangrai Đại đế (1238 - 1317), Lanna, đông bắc Thái Lan: 1296 - 1317
Minh Trị thiên hoàng (1852 – 1912), Hoàng đế Nhật Bản: 1867 - 1912
Mircea I (1355 – 1418), vua xứ Wallachia: 1386 - 1418
Mithridates II của Parthia (? - 88 TCN), vua của Đế quốc Parthia (nay là Iran): 123 - 88 TCN
Mithridates VI của Pontus (134 – 63 TCN), vua của Pontus và nước Bospore: 120 - 63 TCN
Mstislav I của Kiev (1076 – 1132), Đại hoàng tử của Rus' Kiev: 1125 - 1132
Naresuan (1555 – 1605), vua Vương quốc Ayutthaya: 1590 - 1605
Narai Đại đế (1633 – 1688), vua Vương quốc Ayutthaya (nay là Thái Lan): 1656 - 1688
Otto I Đại đế (912 - 973), hoàng đế Đế quốc La Mã Thần thánh: 962 - 973
K'inich Janaab' Pakal (603-683), vua của vương quốc Palenque (Maya): 615 - 683
Parakramabahu I của Polonnaruwa (1123 – 1186), vua người Tamil (Sri Lanka): 1153 - 1186
Peter Krešimir IV (? - 1075), Vua của Croatia: 1058 - 1075
Peter I Đại đế (1672 – 1725), Sa hoàng Nga: 1689 - 1725
Peter III của Aragon (1239 – 1285), Vua của Aragon và Sicilia: 1276 - 1285
Radama I (1793 – 1828), vua đầu tiên của nước Madagascar: 1810 - 1828
Raja Raja Chola I (947 - 1015), vua của đế quốc Chola: 985 - 1014
Rajendra Chola I (? – 1044), vua Chola của vùng Tamil Nadu: 1012 - 1044
Rama I (1736 - 1809), vua đầu tiên của Đế quốc Xiêm: 1782 - 1809
Rama V (1853 – 1910), Vua Xiêm (nay là Thái Lan): 1868 - 1910
Rama IX (1927 - 2016), Vua Thái Lan: 1946 - 2016
Ramesses II (1303 – 1213 TCN), Pharaoh của đế quốc Ai Cập cổ đại: 1279 - 1213 TCN
Ram Khamhaeng (1237 - 1298), vua Vương quốc Sukhothai (nay là Thái Lan): 1279 - 1298
Rhodri Vĩ đại (820 – 878), vua của vương quốc Gwynedd (nay là xứ Wales): 844 - 878
Roman Vĩ đại (1152 - 1205), Đại hoàng tử Kiev: 1168 - 1205
Saladin (1138 - 1193), Sultan người Kurd của Ai Cập và Syria, người sáng lập Vương triều Ayyub, đại thắng quân Thập tự chinh: 1171 - 1193
Samudragupta (? – 375), vua của đế quốc Gupta (Ấn Độ): 335 - 375
Sancho III Đại đế (992 - 1035), vua của vương quốc Navarre: 1004 - 1035
Sargon (2300 - 2215 TCN), vua của đế quốc Akkad (Lưỡng Hà cổ đại): 2279 - 2215 TCN
Sejong Đại đế (Triều Tiên Thế Tông) (1397 – 1450), Vua Triều Tiên: 1418 - 1450
Shapur II (309 - 379), vua của Đế quốc Sassanid, Ba Tư: 309 - 379
Simeon I Vĩ đại (865 - 927), vua của Đế quốc Bulgaria thứ nhất: 893 - 927
Stephen III Đại đế (1433 – 1504), vua của Moldavia (Romania): 1457 - 1504
Stephen Uroš IV Dušan (1308 - 1355), Vua Serbia, Hoàng đế của người Séc và Hy Lạp: 1331 - 1355
Suleiman I Đại đế (1494 - 1566), vua của Đế quốc Ottoman (nay là Thổ Nhĩ Kỳ): 1520 - 1566
Taksin (1734 – 1782), vua của Vương quốc Thonburi (Thái Lan): 1767 - 1782
Tamar (1160 - 1223), Nữ hoàng của đế quốc Georgia: 1184 - 1213
Timur (1336 – 1405), còn gọi là 'Tamerlane, người sáng lập Nhà Timurid: 1370 - 1405
Theodoric I Đại đế (454 - 526), vua của Ostrogoths, nhiếp chính của Visigoth và phó vương của đế chế Byzantine: 474 - 526
Theodosius I (347 - 395), hoàng đế La Mã: 379 - 395
Tigranes II Đại đế (140 - 55 TCN), vua của Đế quốc Armenia: 95 - 55 TCN
Tiridates III (250 - 339), vua của Armenia: 287 - 339
Omar I (586 – 644), Caliph thứ hai của đế quốc Hồi giáo: 634 - 644
Valdemar I Đại đế (1131 – 1182), vua Đan Mạch: 1157 - 1182
Valentinianus I (321 - 375), Hoàng đế La Mã: 364 - 375
Vladimir I của Kiev (958 - 1015), đại công của Rus' Kiev: 980 - 1015
Vytautas (1350 - 1430), Đại công tước của Lithuana: 1392 - 1430
Xerxes I (519 - 465 TCN), Vua của các Vua thuộc đế quốc Achaemenid (Ba Tư): 486 - 465 TCN
Wilhelm I Đại đế (1797 - 1888), vua của vương quốc Phổ, Đế chế Đức: 1861 - 1888
Lê Thánh Tông (1442-1497), hoàng đế của Đại Việt: 1460-1497
Đường Thái Tông (599-649) vua Trung Quốc từ 626 đến 649
Đông Minh vương (Cao Chu Mông), vua Cao Câu Ly từ 37 TCN - 19 TCN
Tây Sơn Thái Tổ (1753-1792),hoàng đế của Đại Việt: 1788-1792

Chú thích[sửa | sửa mã nguồn]

Tham khảo[sửa | sửa mã nguồn]