Trình Bất Thức

Trình Bất Thức
Thông tin cá nhân
Sinh
Quê quán	huyện Vĩnh Niên
Giới tính	nam
Nghề nghiệp	chính khách
Quốc tịch	Tây Hán
x • t • s

Trình Bất Thức (giản thể: 程不识; phồn thể: 程不識, ? – ?) là tướng lĩnh thời Tây Hán.

Dưới thời Hán Cảnh Đế, Trình Bất Thức hay đem lời nói thẳng ra can gián nên được làm Thái trung đại phu,¹ nhiều lần ra nhậm chức thái thú các quận vùng biên giới. Lúc giao chiến với người Hung Nô, quân doanh nghiêm chỉnh, Hung Nô không dám tùy tiện tiến công, ông cùng với Lý Quảng đều đáng là danh tướng. Cũng vì Trình Bất Thức quân đội kỉ luật nghiêm ngặt, Lý Quảng đối đãi trọng hậu với sĩ tốt mà buông lỏng kỉ luật quân đội, binh sĩ đều hoan hỉ đi theo Lý Quảng, không muốn đi theo Trình Bất Thức.² Dưới thời Hán Vũ Đế, Trình Bất Thức là vệ úy cung Trường Nhạc, năm Nguyên Quang thứ nhất (năm 134 TCN), lấy vệ úy làm Xa Kỵ tướng quân đưa quân đồn trú tại quận Nhạn Môn.³

Vũ An hầu Điền Phân lấy con gái của Yên vương làm vợ, cử hành yến tiệc linh đình và mời mọc khách quý tới dự, Ngụy Kỳ hầu Đậu Anh cùng với người bạn thân Quán Phu đến chúc mừng trước tiên, do Đậu Anh với Điền Phân đã sẵn có ân oán từ trước, thêm vào đó Đậu Anh trong bữa tiệc rượu lại chẳng có ai ngó ngàng gì tới mình, Quán Phu mượn cớ mắng chửi to tiếng, nói Trình Bất Thức "không đáng giá một đồng tiền",⁴ được xem là nguồn gốc của thành ngữ "không đáng giá một đồng tiền". Không có ghi chép nào về thân phận sau này của Trình Bất Thức nữa.

Tham khảo

• Tư Mã Thiên – Sử ký gồm các thiên: Lý tướng quân liệt truyện quyển 109 và Ngụy Kỳ Vũ An hầu liệt truyện quyển 107.

Chú thích

1. Chú giải 1:  Tư Mã Thiên sách đã dẫn: Trong thời vua Hiếu Cảnh, Trình Bất Thức hay đem lời thẳng can gián, được làm thái trung đại phu. Trình là người thanh liêm cẩn thận về mặt giấy tờ và pháp lệnh.
2. Chú giải 2:  Tư Mã Thiên sách đã dẫn: Trình Bất Thức cùng Lý Quảng đều là thái thú ở ngoài biên, kiêm việc cai quản quân đồn trú. Khi ra đánh quân Hồ, quân của Quảng không chia ra bộ, ngũ (11), không bày thành thế trận; đóng đồn gần những nơi sẵn nước, sẵn cỏ, ai nấy đều cho là tiện; đêm không đánh cồng để tự vệ; trong quân doanh giảm giấy tờ, sổ sách. Quảng có khi đi xa cách quân canh gác nhưng cũng chưa hề bị hại. Trình Bất Thức thì trong quân chia ra bộ, khoe, hàng ngũ; đóng dinh, bày trận phân minh; đêm đánh cồng; các viên lại coi sổ sách quân lính rất rõ ràng. Lính không được nghỉ ngơi. Thế nhưng cũng chưa hề bị hại. Bất Thức nói: "Cách chỉ huy quân của Lý Quảng rất giản dị, nhưng nếu quân địch đột nhiên phạm vào, thì không lấy gì chống lại. Có điều quân lính họ sung sướng, thoải mái đều vui lòng chết cho tướng. Quân của ta tuy phiền nhiễu, nhưng quân địch không phạm nổi ta". Bây giờ Lý Quảng, Trình Bất Thức đều là những danh tướng ở ngoài biên quận nhà Hán. Nhưng Hung Nô sợ mưu lược của Lý Quảng, quân lính cũng phần nhiều vui lòng theo ý Quảng mà khổ sở với Trình Bất Thức.
3. Chú giải 3:  Tư Mã Thiên sách đã dẫn: Mãi về sau, Hiếu Cảnh mất, Vũ Đế lên ngôi. Những người xung quanh nhà vua cho Quảng là bậc danh tướng, nên Quảng được làm thái thú Thượng Quận, được cất làm vệ úy cung Vị Ương, còn Trình Bất Thức thì làm vệ úy cung Trường Lạc.
4. Chú giải 4:  Tư Mã Thiên sách đã dẫn: Bấy giờ Vũ An không chịu, Phu cầm rượu đến trước mặt Lâm Nhữ Hầu, lúc này Lâm Nhữ Hầu đang ghé tai nói chuyện với Trình Bất Thức, lại không rời khỏi chiếu, Phu không biết trút giận dữ của mình lên đầu ai, bèn mắng Lâm Nhữ Hầu: "Ông thường ngày gièm Trình Bất Thức, cho ông ta không đáng một đồng tiền, thế mà hôm nay có người trưởng giả chúc thọ, ông lại bắt chước bọn nhi nữ, nói thì thầm bên tai như vậy à?". Vũ An bảo Quán Phu: "Ông Trình và ông Lý người làm vệ úy của đông cung, người làm vệ úy của tây cung. Nay ông Trọng Nhụ làm nhục Trình tướng quân trước mặt mọi người, thế ông Trọng Nhủ không nể mặt Lý tướng quân hay sao?". Quán Phu nói: "Hôm nay chém đầu, đâm vào bụng còn biết gì Trình với Lý nữa."