Bước tới nội dung

Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Sinh con”

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
Duyệt lịch sử tương tác
← Thay đổi trướcThay đổi sau →
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Trực quanMã wiki
Dòng 111: Dòng 111:
==Xử lý==
==Xử lý==
Việc sinh nở được hỗ trợ bởi một số chuyên gia bao gồm: bác sĩ sản khoa, bác sĩ gia đình và nữ hộ sinh. Đối với thai kỳ có nguy cơ thấp, cả ba đều có kết quả tương tự nhau.<ref name="NICE2014D">{{cite web | url=http://www.nice.org.uk/guidance/cg190/chapter/1-recommendations | title=Intrapartum care: care of healthy women and their babies during childbirth | publisher=National Institute for Health and Care Excellence | accessdate=11 February 2015 | author=National Institute for Health and Care Excellence | deadurl=no | archiveurl=https://web.archive.org/web/20150218161224/http://www.nice.org.uk/guidance/cg190/chapter/1-recommendations | archivedate=18 February 2015 | df= }}</ref>
Việc sinh nở được hỗ trợ bởi một số chuyên gia bao gồm: bác sĩ sản khoa, bác sĩ gia đình và nữ hộ sinh. Đối với thai kỳ có nguy cơ thấp, cả ba đều có kết quả tương tự nhau.<ref name="NICE2014D">{{cite web | url=http://www.nice.org.uk/guidance/cg190/chapter/1-recommendations | title=Intrapartum care: care of healthy women and their babies during childbirth | publisher=National Institute for Health and Care Excellence | accessdate=11 February 2015 | author=National Institute for Health and Care Excellence | deadurl=no | archiveurl=https://web.archive.org/web/20150218161224/http://www.nice.org.uk/guidance/cg190/chapter/1-recommendations | archivedate=18 February 2015 | df= }}</ref>

=== Chuẩn bị ===
Ăn hoặc uống trong khi chuyển dạ là một lĩnh vực tranh luận đang diễn ra. Trong khi một số người lập luận rằng ăn uống trong khi chuyển dạ không có tác động có hại đến kết quả, <ref>{{Chú thích tạp chí|last=Tranmer|first=J.E.|last2=Hodnett|first2=E.D.|last3=Hannah|first3=M.E.|last4=Stevens|first4=B.J.|year=2005|title=The effect of unrestricted oral carbohydrate intake on labor progress|journal=Journal of Obstetric, Gynecologic, & Neonatal Nursing|volume=34|issue=3|pages=319–26|doi=10.1177/0884217505276155|pmid=15890830}}</ref> những người khác tiếp tục lo ngại về khả năng tăng của một sự kiện hút (nghẹn thức ăn gần đây) trong trường hợp cấp cứu do thư giãn tăng của thực quản trong thai kỳ, áp lực lên của tử cung lên dạ dày và khả năng gây mê nói chung trong trường hợp sinh mổ khẩn cấp. <ref>{{Chú thích tạp chí|last=O'Sullivan|first=G.|last2=Scrutton|first2=M.|year=2003|title=NPO during labor. Is there any scientific validation?|journal=Anesthesiology Clinics of North America|volume=21|issue=1|pages=87–98|doi=10.1016/S0889-8537(02)00029-9|pmid=12698834}}</ref> Một đánh giá của Cochrane năm 2013 cho thấy với việc gây mê sản khoa tốt, không có sự thay đổi nào về tác hại của việc cho phép ăn và uống trong khi chuyển dạ ở những người không có khả năng cần phẫu thuật. Họ cũng thừa nhận rằng không ăn không có nghĩa là có một dạ dày trống rỗng hoặc trong dạ dày không có tính axit. Do đó, họ kết luận rằng "phụ nữ nên được tự do ăn uống trong khi chuyển dạ, hoặc như họ muốn." <ref>{{Chú thích tạp chí|last=Singata|first=M.|last2=Tranmer|first2=J.|last3=Gyte|first3=G.M.L.|year=2013|editor-last=Singata|editor-first=Mandisa|others=Pregnancy and Childbirth Group|title=Restricting oral fluid and food intake during labour|journal=[[Cochrane Library|Cochrane Database of Systematic Reviews]]|volume=8|issue=8|pages=CD003930|doi=10.1002/14651858.CD003930.pub3|pmc=4175539|pmid=23966209|lay-url=http://summaries.cochrane.org/CD003930/eating-and-drinking-in-labour|lay-source=Cochrane Summaries|lay-date=2013-08-22}}</ref>

Có một thời gian việc cạo lông [[Tầng sinh môn|quanh khu vực âm đạo]] , thực tế phổ biến do niềm tin rằng việc tẩy lông làm giảm nguy cơ nhiễm trùng, thực hiện phẫu thuật cắt bỏ tầng sinh môn ( cắt một phẫu thuật để mở rộng lối vào âm đạo) và được hỗ trợ sinh đẻ bằng dụng cụ. Hiện tại nó ít phổ biến hơn, mặc dù đây vẫn là một quy trình thường quy ở một số quốc gia mặc dù một đánh giá có hệ thống không tìm thấy bằng chứng nào cho thấy cạo lông có lợi hơn. <ref>{{Chú thích tạp chí|last=Basevi|first=V|last2=Lavender|first2=T|date=14 November 2014|title=Routine perineal shaving on admission in labour.|journal=The Cochrane Database of Systematic Reviews|issue=11|pages=CD001236|doi=10.1002/14651858.CD001236.pub2|pmid=25398160}}</ref> Các tác dụng phụ xuất hiện sau đó, bao gồm kích ứng, đỏ và nhiều vết trầy xước bề mặt da do dao cạo. Một nỗ lực khác để ngăn ngừa nhiễm trùng là sử dụng dung dịch [[chlorhexidine]] hoặc [[Povidone-iodine|providone-iodine]] sát trùng trong âm đạo. Không có bằng chứng về lợi ích với chlorhexidine. <ref>{{Chú thích tạp chí|last=Lumbiganon|first=P|last2=Thinkhamrop|first2=J|last3=Thinkhamrop|first3=B|last4=Tolosa|first4=JE|date=Sep 14, 2014|title=Vaginal chlorhexidine during labour for preventing maternal and neonatal infections (excluding Group B Streptococcal and HIV).|journal=The Cochrane Database of Systematic Reviews|volume=9|issue=9|pages=CD004070|doi=10.1002/14651858.CD004070.pub3|pmid=25218725}}</ref> Có bằng chứng giảm nguy cơ cho bà mẹ với providone-iodine khi tiến hành mổ lấy thai. <ref>{{Chú thích tạp chí|last=Haas|first=DM|last2=Morgan|first2=S|last3=Contreras|first3=K|date=21 December 2014|title=Vaginal preparation with antiseptic solution before cesarean section for preventing postoperative infections.|journal=The Cochrane Database of Systematic Reviews|volume=12|issue=12|pages=CD007892|doi=10.1002/14651858.CD007892.pub5|pmid=25528419}}</ref> {{Update inline|date=August 2018|reason=Updated version https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30016540}}

=== Quản lý chuyển dạ tích cực ===
Năm 2013, một đánh giá về hiệu quả của quản lý tích cực để giảm tỷ lệ sinh mổ ở phụ nữ có nguy cơ thấp đã được thực hiện. Quản lý tích cực chuyển dạ bao gồm một số nguyên tắc chăm sóc, bao gồm "chẩn đoán nghiêm ngặt về chuyển dạ", vỡ màng nhân tạo thường xuyên, [[oxytocin]] để tiến triển chậm và hỗ trợ từng người một. Tổng quan báo cáo rằng khi so sánh với chăm sóc thông thường, không có sự khác biệt trong việc sử dụng thuốc để giảm đau, biến chứng của mẹ hoặc trẻ sơ sinh, hoặc tỷ lệ sinh nở âm đạo được hỗ trợ. Có một sự giảm nhẹ trong tỷ lệ mổ lấy thai, tuy nhiên quản lý tích cực được xem là "có tính kê đơn và can thiệp cao". <ref>{{Chú thích tạp chí|last=Brown|first=Heather|last2=Paranjothy S|last3=Dowswell T|last4=Thomas J|date=September 2013|editor-last=Brown|editor-first=Heather C|title=Package of care for active management in labour for reducing caesarean section rates in low-risk women|journal=Cochrane Database of Systematic Reviews|issue=9|page=CD004907|doi=10.1002/14651858.CD004907.pub3|pmc=4161199|pmid=24043476}}</ref>

Tổ chức Y tế Thế giới khuyên: "Tránh sử dụng một cách có hệ thống gói dịch vụ can thiệp (quản lý tích cực chuyển dạ) để ngăn ngừa chậm trễ chuyển dạ vì nó có tính quy định cao và có thể làm suy yếu sự lựa chọn và tự chủ của phụ nữ trong quá trình chăm sóc." <ref>{{Chú thích web|url=http://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/174001/WHO_RHR_15.05_eng.pdf?sequence=1|title=Recommendations for Augmentation of Labour|website=World Health Organization|access-date=May 8, 2018}}</ref>

=== Kiểm soát cơn đau ===

==== Không dược phẩm ====
Một số phụ nữ thích tránh [[Thuốc giảm đau|dùng]] thuốc [[Thuốc giảm đau|giảm đau]] trong khi sinh. Chuẩn bị tâm lý có thể có lợi. Kỹ thuật thư giãn, ngâm trong nước, xoa bóp và [[châm cứu]] có thể giúp giảm đau. Châm cứu và thư giãn giúp giảm số lượng sinh mổ cần thiết. <ref name="Cochrane Database of Systematic Reviews">{{Chú thích tạp chí|vauthors=Jones L, Othman M, Dowswell T, Alfirevic Z, Gates S, Newburn M, Jordan S, Lavender T, Neilson JP|date=2012|title=Pain management for women in labour: an overview of systematic reviews|journal=Reviews|volume=3|issue=3|pages=CD009234|doi=10.1002/14651858.CD009234.pub2|pmid=22419342}}</ref> Ngâm trong nước là một biện pháp để giảm đau trong giai đoạn đầu chuyển dạ và giảm nhu cầu gây mê và rút ngắn thời gian chuyển dạ, tuy nhiên sự an toàn và hiệu quả của việc ngâm trong khi sinh, sinh dưới nước , chưa được làm rõ hoặc liên quan đến lợi ích cho người mẹ hoặc lợi ích cho thai nhi. <ref>{{Chú thích tạp chí|last=American Academy of Pediatrics Committee on Fetus Newborn|last2=American College of Obstetricians Gynecologists Committee on Obstetric Practice|date=20 March 2014|title=Immersion in Water During Labor and Delivery|journal=Pediatrics|volume=133|issue=4|pages=758–761|doi=10.1542/peds.2013-3794|pmid=24652300}}</ref>

Hầu hết phụ nữ thích có ai đó hỗ trợ họ trong quá trình chuyển dạ và sinh nở; chẳng hạn như một nữ hộ sinh, y tá; hoặc một trung gian như cha của đứa bé, một thành viên trong gia đình hoặc một người bạn thân. Các nghiên cứu đã phát hiện ra rằng hỗ trợ liên tục trong quá trình chuyển dạ và sinh nở làm giảm nhu cầu dùng thuốc và sinh mổ hoặc phẫu thuật âm đạo, và kết quả là [[Chỉ số Apgar|điểm Apgar]] được cải thiện cho trẻ sơ sinh. <ref name="summaries.cochrane.org">{{Chú thích tạp chí|last=Hodnett|first=E.D.|last2=Gates|first2=S.|last3=Hofmeyr|first3=G.J.|last4=Sakala|first4=C.|year=2013|editor-last=Hodnett|editor-first=Ellen D|others=Pregnancy and Childbirth Group|title=Continuous support for women during childbirth|journal=Cochrane Database of Systematic Reviews|volume=7|pages=CD003766|doi=10.1002/14651858.CD003766.pub5|pmc=4175537|pmid=23857334|lay-url=http://summaries.cochrane.org/CD003766/continuous-support-for-women-during-childbirth|lay-source=Cochrane Summaries|lay-date=2013-07-15}}</ref> {{Update inline|date=July 2018|reason=Updated version https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28681500}} <ref name="ACOG2014">{{Chú thích web|url=http://www.acog.org/Resources_And_Publications/Obstetric_Care_Consensus_Series/Safe_Prevention_of_the_Primary_Cesarean_Delivery|title=Safe Prevention of the Primary Cesarean Delivery|date=March 2014|website=American College of Obstetricians and Gynecologists (the College) and the Society for Maternal-Fetal Medicine|archive-url=https://web.archive.org/web/20140302063757/http://www.acog.org/Resources_And_Publications/Obstetric_Care_Consensus_Series/Safe_Prevention_of_the_Primary_Cesarean_Delivery|archive-date=2 March 2014|dead-url=no|access-date=20 February 2014}}</ref>


==Biến chứng==
==Biến chứng==

Phiên bản lúc 18:30, ngày 7 tháng 2 năm 2019

Bài này viết về sinh đẻ của con người. Đối với sinh đẻ của động vật có vú, xem Đẻ.
Đứa trẻ mới sinh và người mẹ.

Sinh con, cũng được gọi là sinh đẻ, vượt cạn, sinh nở, hoặc đẻ con, là đỉnh điểm của quá trình thai nghén và sinh sản với việc đẩy một hay nhiều trẻ sơ sinh ra khỏi tử cung của người mẹ theo đường âm đạo hoặc dùng biện pháp mổ lấy thai[1]. Vào năm 2015 đã có khoảng 135 triệu ca sinh nở trên toàn cầu.[2] Khoảng 15 triệu đứa trẻ sinh ra trước 37 tuần thai nghén[3], trong khi từ 3 đến 12% sinh sau 42 tuần.[4] Trong các nước phát triển, hầu hết các ca sinh nở xảy ra ở bệnh viện,[5][6] trong khi ở các nước đang phát triển hầu hết sinh đẻ tại nhà với sự hỗ trợ của một bà đỡ truyền thống[7].

Cách sinh con thông thường nhất là đi qua âm đạo.[8] Quá trình sinh con bình thường này được phân thành ba giai đoạn: rút ngắn và sự giãn nở của cổ tử cung, sự di chuyển và ra đời của trẻ sơ sinh, và giai đoạn đẩy nhau thai ra ngoài.[9] Giai đoạn đầu tiên thường kéo dài 12 đến 19 giờ, giai đoạn thứ hai là 20 phút đến 2 giờ, và giai đoạn thứ ba từ 5 đến 30 phút.[10] Giai đoạn đầu tiên bắt đầu với đau bụng hoặc đau lưng co thắt kéo dài khoảng nửa phút và xảy ra đều đặn 10 đến 30 phút một lần.[11] Các cơn đau co thắt trở nên mạnh mẽ hơn và thường xuyên theo thời gian.[10] Trong giai đoạn thứ hai có thể có sự thúc đẩy thai với các cơn co thắt.[10] Trong giai đoạn thứ ba nên trì hoãn việc cắt rốn.[12] Một số phương pháp có thể giúp giảm đau khi sinh như kỹ thuật thư giãn, dùng thuốc giảm đau nhóm opioid, và gây tê cột sống.[10]

Hầu hết trẻ sơ sinh được sinh ra với đầu ra đầu tiên; tuy nhiên khoảng 4% được sinh ra với chân hoặc mông ra đầu tiên, được gọi là sinh ngược.[10][13] Trong quá trình chuyển dạ một phụ nữ thường có thể ăn và di chuyển xung quanh tùy thích, nhưng việc rặn không được khuyến khích trong giai đoạn đầu hoặc khi đưa đầu em bé ra, và cấm dùng thuốc xổ.[14] Tuy việc phẫu thuật mở rộng đường âm đạo để sinh dễ hơn khá phổ biến, được gọi là cắt tầng sinh môn, nhưng nói chung là không cần thiết.[10] Trong năm 2012, khoảng 23 triệu ca sinh nở xảy ra theo thủ thuật được gọi là phẫu thuật mổ lấy thai.[15] Mổ lấy thai có thể được khuyên dùng cho sinh đôi/ba, dấu hiệu em bé căng thẳng, hoặc sinh ngược.[10] Phương pháp sinh nở này có thể làm cho việc bình phục diễn ra lâu hơn.[10]

Mỗi năm có khoảng 500.000 phụ nữ tử vong do mang thai và sinh con, 7 triệu người có biến chứng nghiêm trọng lâu dài, và 50 triệu người có hậu sản xấu sau khi sinh.[16] Hầu hết các vấn đề trên xảy ra ở các nước đang phát triển.[16] Các biến chứng cụ thể bao gồm chuyển dạ ngừng tiến triển, xuất huyết sau sinh, sản giật và nhiễm trùng sau sinh[16]. Các biến chứng ở em bé bao gồm ngạt khi sinh.[17]

Dấu hiệu và triệu chứng

Tấm đồng Luristan, cho thấy hình một phụ nữ đang sinh đẻ giữa hai con linh dương, được trang trí với hoa, Iran, 1000-650 TCN) tại Viện bảo tàng Louvre

Dấu hiệu nổi bật nhất của việc sinh đẻ là những cơn sóng co bóp mạnh nhằm di chuyển các trẻ sơ sinh xuống kênh sinh sản. Mức độ đau đớn của những phụ nữ khi sinh được ghi nhận rất khác nhau. Mức độ đau đớn khi sinh ảnh hưởng bởi mức độ sợ hãi và lo lắng, kinh nghiệm sinh con trước đó, ý tưởng văn hóa của việc sinh con và đau đớn khi đẻ,[18][19] độ linh động trong khi sinh đẻ, và hỗ trợ của người thân trong quá trình sinh con. Kỳ vọng cá nhân, sự hỗ trợ quan tâm từ những người thân, chất lượng của các mối quan hệ của người chăm sóc phụ nữ có thai, và sự tham gia vào việc ra quyết định quan trọng hơn để phụ nữ hài lòng với kinh nghiệm của việc sinh nở hơn là những yếu tố khác như tuổi tác, tình trạng kinh tế xã hội, dân tộc, sự chuẩn bị, môi trường sinh nở, sự đau đớn, sự bất động, hoặc các can thiệp về y tế.[20]

Mô tả

Cơn đau khi co thắt có cảm giác tương tự như đau bụng kinh mạnh. Phụ nữ thường được khuyên tránh la hét trong khi sinh, nhưng việc rên la có thể được khuyến khích nhằm giúp làm giảm cơn đau. Đau đẻ có thể được coi là tương tự như một việc kéo giãn cơ và bỏng cường độ cao. Ngay cả những người phụ nữ tỏ ra ít phản ứng với đau đẻ so với những phụ nữ khác, cũng có một phản ứng nghiêm trọng đáng kể đối với việc đau đẻ.[21]

Đau lưng đẻ là một thuật ngữ dành cho cơn đau cụ thể xảy ra ở lưng dưới, ngay trên xương cụt, trong khi sinh.[22]

Tâm lý

Trẻ sơ sinh mới ra 30 phút. Y tá đang làm một số việc với cháu sau khi sinh.

Sinh con có thể là một sự kiện cảm xúc mãnh liệt, cả tích cực và tiêu cực, thể hiện ra trong quá trình sinh nở. Sự sợ hãi bất thường và dai dẳng đối với việc sinh nở được gọi là tokophobia (Chứng ám ảnh sợ đẻ).

Trong giai đoạn cuối của việc mang thai, sự tăng tiết hormone oxytocin có vai trò tạo cảm giác của sự mãn nguyện, giảm lo âu cho người mẹ và cảm giác bình tĩnh an nhiên xung quanh người bạn đời.[23] Oxytocin tiếp tục được tiết ra trong quá trình sinh con khi thai nhi kích thích cổ tử cung và âm đạo, và nó được cho là chất tạo ra kết nối giữa người mẹ và đứa con sơ sinh, tạo ra các hành vi của tình mẫu tử. Việc chăm sóc nâng niu đứa con cũng làm oxytocin tiết ra nhiều.[24]

Khoảng 70% đến 80% bà mẹ ở Mỹ có cảm giác buồn bã (Hội chứng baby blues) sau khi sinh. Các triệu chứng này thường xảy ra trong một vài phút đến vài giờ mỗi ngày và chúng sẽ giảm bớt và biến mất trong vòng hai tuần sau khi sinh.[25] Sau sinh, hiện tượng trầm cảm có thể phát triển ở một số phụ nữ; khoảng 10% bà mẹ ở Mỹ được chẩn đoán có triệu chứng này. Việc trị liệu tâm lý theo nhóm mang tính dự phòng đã được chứng minh có hiệu quả trong điều trị bệnh trầm cảm sau sinh.[26][27]

Sinh thường qua đường âm đạo

Chuỗi hình ảnh cho thấy quá trình sinh thường.
Video mô tả các giai đoạn sinh thường

Con người là động vật cao cấp hai chân với thế đứng thẳng. Tư thế đứng thẳng này khiến cho trọng lượng của bụng dưới ép lên sàn vùng chậu, một cấu trúc phức tạp không chỉ đỡ trọng lượng này mà còn cho phép ba lối đi qua: niệu đạo, âm đạo và trực tràng. Đầu và vai của đứa trẻ sơ sinh phải đi qua một trình tự cụ thể từng bước thì mới có thể đi qua được vòng khung xương chậu của người mẹ.

Sáu bước của một quá trình sinh thường điển hình (đầu ra trước tiên):

  1. Tiếp xúc: đầu thai nhi ở vị trí ngang. Đầu của em bé đang đối mặt qua xương chậu ở một trong hai bên hông của người mẹ
  2. Đầu thai nhi đi xuống và uốn cong.
  3. Quay bên trong. Đầu bào thai quay 90 độ đến vị trí để khuôn mặt em bé hướng về phía trực tràng của người mẹ.
  4. Sinh nở bằng cách kéo giãn. Đầu thai nhi đi ra khỏi ống sinh sản. Đầu của nó nghiêng về phía trước để chóp đầu của em bé đi qua âm đạo.
  5. Phục hồi vị trí. Đầu em bé quay một góc 45 độ để khôi phục trạng thái quan hệ bình thường với vai, hiện đang vẫn còn gập lại.
  6. Quay bên ngoài. Đầu vai lặp lại các cử động quay của đầu, có thể nhìn thấy trong hình ảnh các chuyển động cuối cùng của đầu thai nhi.

Station (khoảng cách) đề cập đến tương quan của bào thai ngang với mức với gai ụ ngồi. Khi bào thai ở ngang mức gai ụ ngồi, station là 0 (ngang bằng). Nếu phần bào thai hiện tại nằm trên gai, khoảng cách được đo và mô tả dưới dạng số âm, dao động từ -1 đến -4 cm. Nếu thai nằm dưới gai ụ ngồi, khoảng cách được biểu diễn như là các số dương (+1 đến +4 cm). Tại khoảng cách +3 và +4 thai đã di chuyển đến vị trí đáy chậu và có thể được nhìn thấy.[28]

Đầu thai nhi có thể tạm thời thay đổi hình dạng (trở nên dài hơn đáng kể) khi nó di chuyển qua kênh sinh sản. Sự thay đổi hình dạng đầu thai nhi này rõ ràng hơn ở phụ nữ lần đầu tiên sinh theo đường âm đạo.[29]

Bắt đầu chuyển dạ

Có những định nghĩa khác nhau về việc bắt đầu chuyển dạ bao gồm:

  • Các cơn co tử cung thường xuyên ít nhất sáu phút một lần với bằng chứng về sự thay đổi sự giãn nở cổ tử cung hoặc sự xáo trộn cổ tử cung giữa các lần khám kỹ thuật số liên tiếp.[30]
  • Các cơn co thắt đều đặn xảy ra cách nhau ít hơn 10 phút và sự giãn nở cổ tử cung tiến triển hoặc cổ tử cung mở lớn.[31]
  • Ít nhất 3 lần co bóp tử cung thường xuyên trong khoảng thời gian 10 phút, mỗi lần kéo dài hơn 45 giây.[32]

Để sử dụng thuật ngữ thống nhất hơn, giai đoạn đầu của chuyển dạ được chia thành các giai đoạn "tiềm ẩn" và "tích cực", trong đó giai đoạn tiềm ẩn đôi khi được bao gồm trong định nghĩa về sinh nở,[33] và có thể không bao hàm trong các định nghĩa khác.[34]

Một số báo cáo lưu ý rằng sự khởi đầu của chuyển dạ dài ngày thường diễn ra vào những giờ chiều muộn và những giờ sáng sớm. Điều này có thể là kết quả của sự gia tăng đồng bộ của melatonin và oxytocin vào ban đêm.[35]

Giai đoạn 1: tiềm ẩn

Giai đoạn tiềm ẩn của chuyển dạ cũng được gọi là giai đoạn tiền chuyển dạ. Nó là một phân lớp của giai đoạn đầu tiên ".[36]

Giai đoạn tiềm ẩn thường được định nghĩa là bắt đầu từ thời điểm người phụ nữ nhận ra các cơn co tử cung thường xuyên.[37] Ngược lại, những cơn co thắt Braxton Hicks, những cơn co thắt có thể bắt đầu khoảng 26 tuần tuổi thai và đôi khi được gọi là "chuyển dạ giả", nên không thường xuyên, không đều và chỉ có chuột rút nhẹ.[38]

Vận động cổ tử cung, là sự mỏng đi và kéo dài của cổ tử cung, và sự giãn nở cổ tử cung xảy ra trong những tuần cuối tuần của thai kỳ và thường hoàn thành hoặc gần hoàn thành, vào cuối giai đoạn tiềm ẩn. Mức độ vận động cổ tử cung có thể cảm thấy trong khi khám âm đạo. Cổ tử cung 'dài' có nghĩa là sự xáo trộn vẫn chưa xảy ra. Giai đoạn tiềm ẩn kết thúc với giai đoạn hoạt động đầu tiên.

Giai đoạn 1: hoạt động

Giai đoạn hoạt động của chuyển dạ (hoặc giai đoạn hoạt động của giai đoạn đầu tiên) nếu giai đoạn trước gọi là giai đoạn tiềm ẩn của giai đoạn đầu tiên) có các định nghĩa khác nhau tùy theo khu vực. Ở Mỹ, định nghĩa chuyển dạ tích cực đã được thay đổi từ giãn nở cổ tử cung 3 cm xuống còn 4 cm, 5 cm đối với phụ nữ đa thai, người mẹ đã sinh trước đó, và 6 cm đối với phụ nữ chưa sinh đẻ lần nào.[39] Quy định này đã được thực hiện trong một nỗ lực để tăng tỷ lệ sinh thường qua âm đạo.[40]

Định nghĩa về hoạt động tích cực trong một tạp chí Anh bị co thắt thường xuyên hơn mỗi 5 phút, ngoài giãn nở cổ tử cung từ 3 cm trở lên hoặc cổ tử cung làm mỏng từ 80% trở lên.[41]

Ở Thụy Điển, giai đoạn khởi đầu của giai đoạn chuyển dạ được xác định khi hai tiêu chí sau được đáp ứng:[42]

  • Ba đến bốn lần co bóp trong 10 phút
  • Vỡ màng ối
  • Giãn cổ tử cung 3 đến 4 cm

Giai đoạn 2: Đẩy thai ra ngoài

Giai đoạn đẩy đầu thai ra ngoài.

Giai đoạn đẩy thai ra ngoài (kích thích bởi prostaglandin và oxytocin) bắt đầu khi cổ tử cung mở rộng hoàn toàn, và kết thúc khi đứa trẻ chào đời. Do áp lực đè lên cổ tử cung, phụ nữ có thể có cảm giác áp lực vùng chậu và bắt buộc phải rặn. Khi bắt đầu giai đoạn thứ hai bình thường, đầu của bé hoàn toàn áp vào xương chậu; đường kính rộng nhất của đầu em bé đã vượt qua mức mở của khung chậu. Đầu thai nhi tiếp tục đi xuống vùng chậu, dưới vòm cung xương mu và ra ngoài qua đường dẫn âm đạo (mở rộng). Điều này được hỗ trợ bởi những nỗ lực rặn đẻ của người mẹ. Sự xuất hiện của đầu em bé ở lỗ âm đạo được gọi là "đỉnh cao" (crowning). Tại thời điểm này, người phụ nữ sẽ cảm thấy một cảm giác nóng rát hoặc như bị kiến đốt.

Nếu túi nước ối không vỡ trong quá trình chuyển dạ hoặc rặn, trẻ sơ sinh có thể được sinh ra với màng ối còn nguyên vẹn.

Đẩy hoàn toàn em bé ra ngoài báo hiệu sự hoàn thành thành công của giai đoạn hai của chuyển dạ.

Giai đoạn thứ hai của sinh nở sẽ thay đổi theo các yếu tố bao gồm tính chẵn lẻ (số con một phụ nữ đã có), kích thước thai nhi, có hay không gây tê, và sự hiện diện của nhiễm trùng. Việc sinh đẻ lâu hơn có liên quan đến sự giảm dần của tỷ lệ sinh thường theo đường âm đạo tự phát đang giảm và tỷ lệ nhiễm trùng gia tăng, sưng vùng tá tràng và xuất huyết sản khoa, cũng như nhu cầu được chăm sóc tích cực của trẻ sơ sinh.[43]

Giai đoạn 3: Đẩy nhau thai ra ngoài

Một đứa trẻ mới sinh với dây rốn sẵn sàng chờ kẹp

Giai đoạn từ ngay sau khi thai nhi ra ngoài cho đến khi ngay sau khi nhau thai bị đẩy ra được gọi là giai đoạn thứ ba của chuyển dạ hoặc giai đoạn tiến hoá. Việc đẩy nhau thai ra ngoài bắt đầu như một sự phân tách sinh lý của nó ra khỏi thành tử cung. Thời gian trung bình từ khi sinh cho đến khi nhau thai ra hết là khoảng 10-12 phút[44]. Trong khoảng 3% các trường hợp sinh đẻ theo đường âm đạo, thời gian của giai đoạn thứ ba này dài hơn 30 phút và gây lo lắng khi nhau thai còn trong cơ thể người mẹ quá lâu.[45]

Giai đoạn 4: Hậu sản

Trẻ sơ sinh thư giãn khi y tá kiểm tra âm thanh hô hấp của bé

"Giai đoạn thứ tư của sinh nở" là giai đoạn bắt đầu ngay sau khi sinh con và kéo dài khoảng sáu tuần. Các thuật ngữ sau sinh và hậu sản thường được sử dụng để mô tả giai đoạn này.[46] Cơ thể người mẹ, bao gồm nồng độ hormone và kích thước tử cung, trở lại trạng thái bình thường trước khi mang thai và trẻ sơ sinh bắt đầu thích nghi với cuộc sống bên ngoài cơ thể của người mẹ. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) mô tả giai đoạn sau sinh là giai đoạn quan trọng nhất và chưa được chú ý nhiều nhất trong cuộc đời của bà mẹ và trẻ sơ sinh; với hầu hết các ca tử vong xảy ra trong giai đoạn hậu sản.[47]

Sau khi sinh nở, nếu người mẹ bị rách tầng sinh môn, hoặc rách đáy chậu, vết thương sẽ được khâu lại. Người mẹ sẽ được khám định kỳ để xem xét việc co tử cung và độ nhô cao của vùng bụng[48], chảy máu âm đạo, nhịp tim, huyết áp và nhiệt độ, trong 24 giờ đầu sau sinh. Việc đi tiểu đầu tiên phải được ghi chép lại trong vòng 6 giờ.[47] Các cơn đau hậu sản (đau nhức tương tự như đau bụng kinh nguyệt), các cơn co thắt tử cung để ngăn máu chảy quá mức, tiếp tục trong vài ngày. Dịch tiết âm đạo, được gọi là "lochia", có thể được dự kiến sẽ kéo dài trong vài tuần; ban đầu có màu đỏ tươi, nó dần trở thành màu hồng, chuyển thành màu nâu, và cuối cùng là vàng hoặc trắng.[49] Một số phụ nữ trải qua một giai đoạn run rẩy không kiểm soát hoặc ớn lạnh sau sinh.

Hầu hết các nhà chức trách đề nghị trẻ sơ sinh được tiếp xúc da kề da với người mẹ trong vòng 1-2 giờ ngay sau khi sinh, bỏ qua việc chăm sóc thường xuyên định kỳ.

Cho đến gần đây, các em bé được sinh ra trong các bệnh viện thường được cách ly khỏi các bà mẹ ngay sau khi sinh và mang đến cho người mẹ chỉ trong thời gian cho ăn. Các bà mẹ được cho biết rằng trẻ sơ sinh của họ sẽ an toàn hơn trong khu vực chăm sóc sơ sinh riêng và việc cách ly sẽ giúp người mẹ có thêm thời gian nghỉ ngơi. Khi thái độ bắt đầu thay đổi, một số bệnh viện cung cấp một lựa chọn "chung phòng", nghĩa là sau một thời gian thủ tục và quan sát trẻ sơ sinh tại bệnh viện định kỳ, trẻ sơ sinh có thể được phép ở trong phòng cùng với người mẹ. Tuy nhiên, nhiều thông tin gần đây đã bắt đầu đặt câu hỏi về thực hành tiêu chuẩn cách ly trẻ sơ sinh ngay lập tức sau khi sinh cho các thủ tục sau sinh theo quy định trước khi được trả lại cho người mẹ. Bắt đầu từ khoảng năm 2000, một số nhà chức trách bắt đầu đề nghị việc tiếp xúc da kề da sớm (đặt bé trần truồng trên ngực của người mẹ) có thể có lợi cho cả mẹ lẫn con. Sử dụng các nghiên cứu trên động vật đã chỉ ra rằng tiếp xúc thân mật vốn có trong việc tiếp xúc da kề da thúc đẩy các phản ứng thần kinh dẫn đến việc thực hiện các nhu cầu sinh học cơ bản như một hình mẫu, các nghiên cứu gần đây đã được thực hiện để đánh giá việc cho phép tiếp xúc da kề da sớm cho người mẹ và đứa con. Một đánh giá y tế năm 2011 xem xét các nghiên cứu hiện tại và thấy rằng việc tiếp xúc da kề da sớm, đôi khi được gọi là chăm sóc kangaroo, dẫn đến cải thiện kết quả cho con bú, ổn định tim và hô hấp và giảm khóc ở trẻ sơ sinh.[50][51]

Chuyển dạ và sinh mổ tự chọn

Trong nhiều trường hợp và với tần suất ngày càng tăng, sinh con đạt được thông qua kích ứng sinh hoặc sinh mổ . Sinh mổ là việc đưa trẻ sơ sinh ra thông qua một vết mổ phẫu thuật ở bụng, thay vì qua âm đạo. [52] Sinh con bằng sinh mổ đã tăng 50% ở Mỹ từ năm 1996 đến 2006. Năm 2011, 32,8% ca sinh ở Mỹ được sinh mổ. [52] Sinh con và sinh mổ tự chọn trước 39 tuần có thể gây hại cho trẻ sơ sinh cũng như có hại hoặc không có lợi cho mẹ. Do đó, nhiều hướng dẫn khuyến cáo chống lại việc sinh mổ không cần thiết về mặt y tế và sinh mổ tự chọn trước 39 tuần. [53] Tỷ lệ kích ứng sinh năm 2012 tại Hoa Kỳ là 23,3% và đã tăng hơn gấp đôi từ năm 1990 đến năm 2010 [54] [55] Pitocin thường được sử dụng để gây co bóp tử cung. Một đánh giá lớn về các phương pháp kích ứng sinh đã được công bố vào năm 2011. [56]

Các hướng dẫn của Hội nghị Bác sĩ Sản phụ khoa Hoa Kỳ (ACOG) khuyến nghị đánh giá đầy đủ về tình trạng thai nhi, tình trạng của cổ tử cung và ít nhất là 39 tuần hoàn thành (đủ tháng) để mang thai khỏe mạnh khi muốn thực hiện kích ứng sinh. Theo các hướng dẫn này, các điều kiện sau đây có thể là một dấu hiệu cho việc kích ứng, bao gồm:

  • Bất ngờ nhau thai
  • Viêm màng não
  • Sự trục trặc của thai nhi như thiếu máu cục bộ dẫn đến bệnh tan máu của trẻ sơ sinh hoặc oligohydramnios
  • Thai nhi chết
  • Tăng huyết áp thai kỳ
  • Các tình trạng của mẹ như tiểu đường thai kỳ hoặc bệnh thận mạn tính
  • Tiền sản giật hoặc sản giật
  • Vỡ ối sớm
  • Mang thai sau sinh

Kích ứng sinh cũng được xem xét vì lý do hậu cần, chẳng hạn như khoảng cách từ bệnh viện hoặc điều kiện tâm lý xã hội, nhưng trong những trường hợp này phải xác nhận tuổi thai và sự trưởng thành của phổi thai nhi phải được xác nhận bằng xét nghiệm. ACOG cũng lưu ý rằng các chống chỉ định trong chuyển dạ gây ra cũng giống như đối với việc sinh thường ở âm đạo, bao gồm vasa previa , nhau thai hoàn toàn, viêm dây rốn hoặc nhiễm trùng herpes sinh dục hoạt động. [57]

Xử lý

Việc sinh nở được hỗ trợ bởi một số chuyên gia bao gồm: bác sĩ sản khoa, bác sĩ gia đình và nữ hộ sinh. Đối với thai kỳ có nguy cơ thấp, cả ba đều có kết quả tương tự nhau.[58]

Chuẩn bị

Ăn hoặc uống trong khi chuyển dạ là một lĩnh vực tranh luận đang diễn ra. Trong khi một số người lập luận rằng ăn uống trong khi chuyển dạ không có tác động có hại đến kết quả, [59] những người khác tiếp tục lo ngại về khả năng tăng của một sự kiện hút (nghẹn thức ăn gần đây) trong trường hợp cấp cứu do thư giãn tăng của thực quản trong thai kỳ, áp lực lên của tử cung lên dạ dày và khả năng gây mê nói chung trong trường hợp sinh mổ khẩn cấp. [60] Một đánh giá của Cochrane năm 2013 cho thấy với việc gây mê sản khoa tốt, không có sự thay đổi nào về tác hại của việc cho phép ăn và uống trong khi chuyển dạ ở những người không có khả năng cần phẫu thuật. Họ cũng thừa nhận rằng không ăn không có nghĩa là có một dạ dày trống rỗng hoặc trong dạ dày không có tính axit. Do đó, họ kết luận rằng "phụ nữ nên được tự do ăn uống trong khi chuyển dạ, hoặc như họ muốn." [61]

Có một thời gian việc cạo lông quanh khu vực âm đạo , thực tế phổ biến do niềm tin rằng việc tẩy lông làm giảm nguy cơ nhiễm trùng, thực hiện phẫu thuật cắt bỏ tầng sinh môn ( cắt một phẫu thuật để mở rộng lối vào âm đạo) và được hỗ trợ sinh đẻ bằng dụng cụ. Hiện tại nó ít phổ biến hơn, mặc dù đây vẫn là một quy trình thường quy ở một số quốc gia mặc dù một đánh giá có hệ thống không tìm thấy bằng chứng nào cho thấy cạo lông có lợi hơn. [62] Các tác dụng phụ xuất hiện sau đó, bao gồm kích ứng, đỏ và nhiều vết trầy xước bề mặt da do dao cạo. Một nỗ lực khác để ngăn ngừa nhiễm trùng là sử dụng dung dịch chlorhexidine hoặc providone-iodine sát trùng trong âm đạo. Không có bằng chứng về lợi ích với chlorhexidine. [63] Có bằng chứng giảm nguy cơ cho bà mẹ với providone-iodine khi tiến hành mổ lấy thai. [64] [Cần cập nhật]

Quản lý chuyển dạ tích cực

Năm 2013, một đánh giá về hiệu quả của quản lý tích cực để giảm tỷ lệ sinh mổ ở phụ nữ có nguy cơ thấp đã được thực hiện. Quản lý tích cực chuyển dạ bao gồm một số nguyên tắc chăm sóc, bao gồm "chẩn đoán nghiêm ngặt về chuyển dạ", vỡ màng nhân tạo thường xuyên, oxytocin để tiến triển chậm và hỗ trợ từng người một. Tổng quan báo cáo rằng khi so sánh với chăm sóc thông thường, không có sự khác biệt trong việc sử dụng thuốc để giảm đau, biến chứng của mẹ hoặc trẻ sơ sinh, hoặc tỷ lệ sinh nở âm đạo được hỗ trợ. Có một sự giảm nhẹ trong tỷ lệ mổ lấy thai, tuy nhiên quản lý tích cực được xem là "có tính kê đơn và can thiệp cao". [65]

Tổ chức Y tế Thế giới khuyên: "Tránh sử dụng một cách có hệ thống gói dịch vụ can thiệp (quản lý tích cực chuyển dạ) để ngăn ngừa chậm trễ chuyển dạ vì nó có tính quy định cao và có thể làm suy yếu sự lựa chọn và tự chủ của phụ nữ trong quá trình chăm sóc." [66]

Kiểm soát cơn đau

Không dược phẩm

Một số phụ nữ thích tránh dùng thuốc giảm đau trong khi sinh. Chuẩn bị tâm lý có thể có lợi. Kỹ thuật thư giãn, ngâm trong nước, xoa bóp và châm cứu có thể giúp giảm đau. Châm cứu và thư giãn giúp giảm số lượng sinh mổ cần thiết. [67] Ngâm trong nước là một biện pháp để giảm đau trong giai đoạn đầu chuyển dạ và giảm nhu cầu gây mê và rút ngắn thời gian chuyển dạ, tuy nhiên sự an toàn và hiệu quả của việc ngâm trong khi sinh, sinh dưới nước , chưa được làm rõ hoặc liên quan đến lợi ích cho người mẹ hoặc lợi ích cho thai nhi. [68]

Hầu hết phụ nữ thích có ai đó hỗ trợ họ trong quá trình chuyển dạ và sinh nở; chẳng hạn như một nữ hộ sinh, y tá; hoặc một trung gian như cha của đứa bé, một thành viên trong gia đình hoặc một người bạn thân. Các nghiên cứu đã phát hiện ra rằng hỗ trợ liên tục trong quá trình chuyển dạ và sinh nở làm giảm nhu cầu dùng thuốc và sinh mổ hoặc phẫu thuật âm đạo, và kết quả là điểm Apgar được cải thiện cho trẻ sơ sinh. [69] [Cần cập nhật] [70]

Biến chứng

Số năm bị mất cho các biến chứng sinh đẻ trên 100,000 dân trong năm 2004.[71]
  không có dữ liệu
  ít hơn 100
  100–400
  400–800
  800–1200
  1200–1600
  1600–2000
  2000–2400
  2400–2800
  2800–3200
  3200–3600
  3600–4000
  nhiều hơn 4000
Disability-adjusted life year for perinatal conditions per 100,000 inhabitants in 2004.[71]
  không có dữ liệu
  ít hơn 100
  100–400
  400–800
  800–1200
  1200–1600
  1600–2000
  2000–2400
  2400–2800
  2800–3200
  3200–3600
  3600–4000
  nhiều hơn 4000

Tỉ lệ tử vong của người mẹ một cách "tự nhiên" khi sinh đẻ - khi không dùng biện pháp nào để ngăn ngừa cái chết của người mẹ - ước tính là 1500 người chết trên 100.000 ca sinh[72]. Mỗi năm có khoảng 500.000 phụ nữ tử vong do thai nghén, 7 triệu người có biến chứng lâu dài nghiêm trọng và 50 triệu người có biến chứng sau khi sinh[16].

Y học hiện đại đã làm giảm nguy cơ biến chứng của việc sinh đẻ. Ở các nước phương Tây, như Hoa Kỳ và Thụy Điển, tỷ lệ tử vong của người mẹ hiện tại là khoảng 10 ca tử vong trên 100.000 ca sinh.[72]:p.10 Tính đến tháng 6 năm 2011, khoảng một phần ba số ca sinh ở Hoa Kỳ có một số biến chứng "có liên quan trực tiếp đến sức khoẻ của người mẹ".[73]

Trước khi sinh

Tỷ lệ tử vong của thai nhi lúc 37 tuần có thể gấp 2,5 lần so với 40 tuần, và cao hơn so với 38 tuần mang thai. Những lần sinh "sớm" này cũng liên quan đến tử vong gia tăng trong giai đoạn trẻ sơ sinh, so với những trường hợp sinh đẻ xảy ra ở 39 đến 41 tuần ("mang thai đủ thời gian").[53] Các nhà nghiên cứu nhận thấy có nhiều lợi ích của việc mang thai đầy đủ và "không có tác dụng phụ" trong sức khoẻ của bà mẹ hoặc trẻ sơ sinh.[53]

Các nhà nghiên cứu y khoa thấy rằng trẻ sơ sinh sinh trước 39 tuần có nhiều biến chứng hơn (2,5 lần trong một nghiên cứu) so với những trẻ sinh ra từ 39-40 tuần. Các vấn đề về sức khoẻ trong số trẻ sinh ra "sớm" bao gồm suy giảm hô hấp, vàng da và lượng đường trong máu thấp.[53][74]

Hội nghị về bác sĩ sản phụ khoa và các nhà sản xuất phụ khoa và các nhà hoạch định chính sách về y tế của Hoa Kỳ đã rà soát các nghiên cứu và tìm ra tỷ lệ nhiễm khuẩn huyết nghi ngờ hoặc đã được chứng minh, RDS, hạ đường huyết, nhu cầu hỗ trợ hô hấp, nhu cầu nhập viện NICU và cần nhập viện > 4-5 ngày. Trong trường hợp mổ lấy thai, tỷ lệ tử vong do hô hấp cao hơn 14 lần ở tuổi thai 37 so với tuần thai 40 tuần và cao hơn 8 lần so với mổ đẻ trước 38 tuần. Trong xem xét tổng quan này, không có nghiên cứu nào cho thấy việc giảm tỷ lệ mắc bệnh ở trẻ sơ sinh do tự sinh ra trong thời gian trước 39 tuần.[53]

Biến chứng khi sinh

Giai đoạn hai của chuyển dạ có thể bị trì hoãn hoặc kéo dài do:

  • thứ tự sai (sinh ngược (tức là mông hoặc bàn chân trước), mặt, trán, hoặc các bộ phận khác)
  • đầu thai nhi không đi qua được khung xương chậu
  • sức co bóp của tử cung kém
  • lệch khung xương chậu (cephalo-pelvic disproportion)
  • mắc vai thai nhi (shoulder dystocia)

Chuyển dạ ngừng tiến triển

Bài chi tiết: Chuyển dạ ngừng tiến triển

Chuyển dạ ngừng tiến triển, còn được gọi là chuyển dạ bị tắc nghẽn, là khi mặc dù tử cung co thắt bình thường, em bé không thoát khỏi khung xương chậu trong khi sinh do bị ngăn chặn/cản trở.[75] Chuyển dạ bị tắc nghẽn kéo dài có thể dẫn đến lỗ rò sản khoa, một biến chứng của sinh con, nơi các mô trước trực tràng hoặc bàng quang bị chết.

Biến chứng với người mẹ

Khi sinh con, các chấn thương với các vết rách ở âm hộ ngoài có thể nhìn thấy được là khá phổ biến. Việc các mô trong bị xé rách cùng với tổn thương tới các dây thần kinh liên quan trong vùng chậu khiến phụ nữ sau khi sinh có thể mất khả năng điều khiển đi tiểu tiện hoặc đại tiện, hoặc các chức năng liên quan đến tiểu tiện và đại tiện trở nên khó khăn. 15% số phụ nữ mất khả năng điều khiển đại tiểu tiện sau khi sinh, và tỷ lệ này tăng lên khi phụ nữ tiến gần đến tuổi mãn kinh.

Biến chứng với thai nhi

Xã hội và văn hóa

Xem thêm thông tin: Lão hóa
Phụ nữ Trung cổ sinh con. Pháp, thế kỷ 12

Sinh con thường xảy ra trong các bệnh viện ở nhiều xã hội phương Tây. Trước thế kỷ 20 và ở một số nước cho đến ngày nay nó thường diễn ra ở nhà.[76]

Ở phương Tây và các nền văn hoá khác, tuổi được tính từ ngày sinh, và ngày sinh nhật thường được tổ chức hàng năm. Việc tính toán tuổi của người Đông Á gồm cả tuổi mụ, trẻ mới sinh bắt đầu với "1" tuổi, tăng mỗi năm âm lịch.

Một số gia đình coi nhau thai là một phần đặc biệt của việc sinh nở, vì nó đã hỗ trợ cuộc sống của đứa trẻ trong nhiều tháng. Gia đình của trẻ sơ sinh có thể thực hiện việc ăn nhau thai, theo lễ nghi hay bình thường (do nhau thai rất giàu dinh dưỡng, phần lớn các loài động vật đều làm điều này một cách tự nhiên).[77] Gần đây nhất có một nhóm các chuyên gia về sinh nở đã đóng gói nhau thai lại để sử dụng như thuốc uống cho các bà mẹ sau sinh.

Tham khảo

  1. ^ Martin, Elizabeth. Concise Colour Medical l.p.Dictionary (bằng tiếng Anh). Oxford University Press. tr. 375. ISBN 978-0-19-968799-2.
  2. ^ “The World Factbook”. www.cia.gov. 11 tháng 7 năm 2016. Truy cập ngày 30 tháng 7 năm 2016.
  3. ^ “Preterm birth Fact sheet N°363”. WHO. tháng 11 năm 2015. Truy cập ngày 30 tháng 7 năm 2016.
  4. ^ Buck, Germaine M.; Platt, Robert W. (2011). Reproductive and perinatal epidemiology. Oxford: Oxford University Press. tr. 163. ISBN 978-0-19-985774-6.
  5. ^ Co-Operation, Organisation for Economic; Development (2009). Doing better for children. Paris: OECD. tr. 105. ISBN 978-92-64-05934-4.
  6. ^ Olsen, O; Clausen, JA (12 tháng 9 năm 2012). “Planned hospital birth versus planned home birth”. The Cochrane database of systematic reviews (9): CD000352. doi:10.1002/14651858.CD000352.pub2. PMC 4238062. PMID 22972043.
  7. ^ Fossard, Esta de; Bailey, Michael (2016). Communication for Behavior Change: Volume lll: Using Entertainment–Education for Distance Education. SAGE Publications India. ISBN 978-93-5150-758-1. Truy cập ngày 31 tháng 7 năm 2016.
  8. ^ Memon, HU; Handa, VL (tháng 5 năm 2013). “Vaginal childbirth and pelvic floor disorders”. Women's health (London, England). 9 (3): 265–77, quiz 276–7. doi:10.2217/whe.13.17. PMC 3877300. PMID 23638782.
  9. ^ “Birth”. The Columbia Electronic Encyclopedia. Columbia University Press. 2012. Truy cập 2013-08-10 from Encyclopedia.com. Kiểm tra giá trị ngày tháng trong: |accessdate= (trợ giúp)
  10. ^ a b c d e f g h “Pregnancy Labor and Birth”. Women's Health. 27 tháng 9 năm 2010. Truy cập ngày 31 tháng 7 năm 2016.
  11. ^ “Birth”. The Columbia Electronic Encyclopedia (ấn bản thứ 6). Columbia University Press. 2016. Truy cập ngày 30 tháng 7 năm 2016 – qua Encyclopedia.com.
  12. ^ McDonald, SJ; Middleton, P; Dowswell, T; Morris, PS (11 tháng 7 năm 2013). “Effect of timing of umbilical cord clamping of term infants on maternal and neonatal outcomes”. The Cochrane database of systematic reviews. 7: CD004074. doi:10.1002/14651858.CD004074.pub3. PMID 23843134.
  13. ^ Hofmeyr, GJ; Hannah, M; Lawrie, TA (21 tháng 7 năm 2015). “Planned caesarean section for term breech delivery”. The Cochrane database of systematic reviews (7): CD000166. doi:10.1002/14651858.CD000166.pub2. PMID 26196961.
  14. ^ Childbirth: Labour, Delivery and Immediate Postpartum Care (bằng tiếng Anh). World Health Organization. 2015. tr. Chapter D. ISBN 978-92-4-154935-6. Truy cập ngày 31 tháng 7 năm 2016.
  15. ^ Molina, G; Weiser, TG; Lipsitz, SR; Esquivel, MM; Uribe-Leitz, T; Azad, T; Shah, N; Semrau, K; Berry, WR; Gawande, AA; Haynes, AB (1 tháng 12 năm 2015). “Relationship Between Cesarean Delivery Rate and Maternal and Neonatal Mortality”. JAMA. 314 (21): 2263–70. doi:10.1001/jama.2015.15553. PMID 26624825.
  16. ^ a b c d Education material for teachers of midwifery: midwifery education modules (PDF) (ấn bản thứ 2). Geneva [Switzerland]: World Health Organisation. 2008. ISBN 978-92-4-154666-9.
  17. ^ Martin, Richard J.; Fanaroff, Avroy A.; Walsh, Michele C. Fanaroff and Martin's Neonatal-Perinatal Medicine: Diseases of the Fetus and Infant (bằng tiếng Anh). Elsevier Health Sciences. tr. 116. ISBN 978-0-323-29537-6.
  18. ^ Weber, S.E. (1996). “Cultural aspects of pain in childbearing women”. Journal of Obstetric, Gynecologic, & Neonatal Nursing. 25 (1): 67–72. doi:10.1111/j.1552-6909.1996.tb02515.x. PMID 8627405.
  19. ^ Callister, L.C.; Khalaf, I.; Semenic, S.; Kartchner, R.; Vehvilainen-Julkunen, K. (2003). “The pain of childbirth: perceptions of culturally diverse women”. Pain Management Nursing. 4 (4): 145–54. doi:10.1016/S1524-9042(03)00028-6. PMID 14663792. Đã bỏ qua tham số không rõ |displayauthors= (gợi ý |display-authors=) (trợ giúp)
  20. ^ Hodnett, E.D. (2002). “Pain and women's satisfaction with the experience of childbirth: A systematic review”. American Journal of Obstetrics and Gynecology. 186 (5 (Supplement)): S160–72. doi:10.1016/S0002-9378(02)70189-0. PMID 12011880.
  21. ^ “Crowning”. American Pregnancy Association. tháng 3 năm 2006. Truy cập ngày 18 tháng 8 năm 2013.
  22. ^ Harms, Rogert W. Does back labor really happen?, mayoclinic.com, Retrieved 8 September 2014
  23. ^ Meyer, D. (2007). “Selective serotonin reuptake inhibitors and their effects on relationship satisfaction”. The Family Journal. 15 (4): 392–397. doi:10.1177/1066480707305470.
  24. ^ Bowen, R. (12 tháng 7 năm 2010). “Oxytocin”. Hypertexts for Biomedical Sciences. Truy cập ngày 18 tháng 8 năm 2013.
  25. ^ “Baby Blues”. American Pregnancy Association. tháng 1 năm 2013. Truy cập ngày 18 tháng 8 năm 2013.
  26. ^ Zlotnick, C.; Johnson, S.L.; Miller, I.W.; Pearlstein, T.; Howard, M. (2001). “Postpartum depression in women receiving public assistance: Pilot study of an interpersonal-therapy-oriented group intervention”. American Journal of Psychiatry. 158 (4): 638–40. doi:10.1176/appi.ajp.158.4.638. PMID 11282702. Đã bỏ qua tham số không rõ |displayauthors= (gợi ý |display-authors=) (trợ giúp)
  27. ^ Chabrol, H.; Teissedre, F.; Saint-Jean, M.; Teisseyre, N.; Sistac, C.; Michaud, C.; Roge, B. (2002). “Detection, prevention and treatment of postpartum depression: A controlled study of 859 patients”. L'Encephale. 28 (1): 65–70. PMID 11963345.
  28. ^ Pillitteri, A. (2010). “Chapter 15: Nursing Care of a Family During Labor and Birth”. Maternal & Child Health Nursing: Care of the Childbearing & Childrearing Family. Hagerstown, Maryland: Lippincott Williams & Wilkins. tr. 350. ISBN 978-1-58255-999-5. Truy cập ngày 18 tháng 8 năm 2013.
  29. ^ Healthline Staff; Levine, D. (Medical Reviewer) (15 tháng 3 năm 2012). “Types of Forceps Used in Delivery”. Healthline. Healthline Networks. Truy cập ngày 10 tháng 8 năm 2013.
  30. ^ Kupferminc, M.; Lessing, J. B.; Yaron, Y.; Peyser, M. R. (1993). “Nifedipine versus ritodrine for suppression of preterm labour”. BJOG: an International Journal of Obstetrics and Gynaecology. 100 (12): 1090–1094. doi:10.1111/j.1471-0528.1993.tb15171.x.
  31. ^ Jokic, M.; Guillois, B.; Cauquelin, B.; Giroux, J. D.; Bessis, J. L.; Morello, R.; Levy, G.; Ballet, J. J. (2000). “Fetal distress increases interleukin-6 and interleukin-8 and decreases tumour necrosis factor-alpha cord blood levels in noninfected full-term neonates”. BJOG: an International Journal of Obstetrics and Gynaecology. 107 (3): 420–425. doi:10.1111/j.1471-0528.2000.tb13241.x.
  32. ^ Lyrenas, S.; Clason, I.; Ulmsten, U. (2001). “In vivo controlled release of PGE2 from a vaginal insert (0.8 mm, 10 mg) during induction of labour”. BJOG: an International Journal of Obstetrics and Gynaecology. 108 (2): 169–178. doi:10.1111/j.1471-0528.2001.00039.x.
  33. ^ Giacalone, P. L.; Vignal, J.; Daures, J. P.; Boulot, P.; Hedon, B.; Laffargue, F. (2000). “A randomised evaluation of two techniques of management of the third stage of labour in women at low risk of postpartum haemorrhage”. BJOG: an International Journal of Obstetrics and Gynaecology. 107 (3): 396–400. doi:10.1111/j.1471-0528.2000.tb13236.x.
  34. ^ Hantoushzadeh, S.; Alhusseini, N.; Lebaschi, A. H. (2007). “The effects of acupuncture during labour on nulliparous women: A randomised controlled trial”. The Australian and New Zealand Journal of Obstetrics and Gynaecology. 47 (1): 26–30. doi:10.1111/j.1479-828X.2006.00674.x. PMID 17261096.
  35. ^ Reiter, R. J.; Tan, D. X.; Korkmaz, A.; Rosales-Corral, S. A. (2013). “Melatonin and stable circadian rhythms optimize maternal, placental and fetal physiology”. Human Reproduction Update. 20 (2): 293–307. doi:10.1093/humupd/dmt054. ISSN 1355-4786. PMID 24132226.
  36. ^ Usatine, R.P. (developer). “Labor & Delivery”. Maternity Guide (for medical residents). Family & Community Medicine Dept, University of Texas Health Science Center at San Antonio. Truy cập ngày 18 tháng 8 năm 2013.
  37. ^ Satin, A.J. (1 tháng 7 năm 2013). “Latent phase of labor”. UpToDate. Wolters Kluwer.
  38. ^ Murray, L.J.; Hennen, L.; Scott, J. (2005). The BabyCenter Essential Guide to Pregnancy and Birth: Expert Advice and Real-World Wisdom from the Top Pregnancy and Parenting Resource. Emmaus, Pennsylvania: Rodale Books. tr. 294–295. ISBN 1-59486-211-7. Truy cập ngày 18 tháng 8 năm 2013.
  39. ^ Obstetric Data Definitions Issues and Rationale for Change, 2012 by ACOG.
  40. ^ Boyle A, Reddy UM, Landy HJ, Huang CC, Driggers RW, Laughon SK (tháng 7 năm 2013). “Primary cesarean delivery in the United States”. Obstetrics and gynecology. 122 (1): 33–40. doi:10.1097/AOG.0b013e3182952242. PMC 3713634. PMID 23743454.Quản lý CS1: nhiều tên: danh sách tác giả (liên kết)
  41. ^ Su, M.; Hannah, W. J.; Willan, A.; Ross, S.; Hannah, M. E. (2004). “Planned caesarean section decreases the risk of adverse perinatal outcome due to both labour and delivery complications in the Term Breech Trial”. BJOG: an International Journal of Obstetrics and Gynaecology. 111 (10): 1065–74. doi:10.1111/j.1471-0528.2004.00266.x. PMID 15383108.
  42. ^ Sjukvårdsrådgivningen (In Swedish) - Official information of the County Councils of Sweden.
  43. ^ Rouse, D.J.; Weiner, S.J.; Bloom, S.L.; Varner, M.W.; Spong, C.Y.; Ramin, S.M.; Caritis, S.N.; Peaceman, A.M.; Sorokin, Y.; Sciscione, A.; Carpenter, M.W.; Mercer, B.M.; Thorp, Jr., J.M.; Malone, F.D.; Harper, M.; Iams, J.D.; Anderson, G.D.; Eunice Kennedy Shriver National Institute of Child Health Human Development Maternal-Fetal Medicine Units Network (2009). “Second-stage labour duration in nulliparous women: Relationship to maternal and perinatal outcomes”. American Journal of Obstetrics and Gynecology. 201 (4): 357.e1–7. doi:10.1016/j.ajog.2009.08.003. PMC 2768280. PMID 19788967. Đã bỏ qua tham số không rõ |displayauthors= (gợi ý |display-authors=) (trợ giúp)
  44. ^ Jangsten, E.; Mattsson, L.; Lyckestam, I.; Hellström, A.; Berg, M. (2011). “A comparison of active management and expectant management of the third stage of labour: A Swedish randomised controlled trial”. BJOG: an International Journal of Obstetrics & Gynaecology. 118 (3): 362–9. doi:10.1111/j.1471-0528.2010.02800.x. PMID 21134105. Đã bỏ qua tham số không rõ |displayauthors= (gợi ý |display-authors=) (trợ giúp)
  45. ^ Weeks, A.D. (2008). “The retained placenta”. Best Practice & Research Clinical Obstetrics & Gynaecology. 22 (6): 1103–17. doi:10.1016/j.bpobgyn.2008.07.005. PMID 18793876.
  46. ^ Gjerdingen, D.K.; Froberg, D.G. (1991). “The fourth stage of labor: The health of birth mothers and adoptive mothers at six-weeks postpartum”. Family medicine. 23 (1): 29–35. PMID 2001778.
  47. ^ a b WHO (2013). “WHO recommendations on postnatal care of the mother and newborn”. World Health Organization. Bản gốc lưu trữ ngày 22 tháng 12 năm 2014. Truy cập ngày 22 tháng 12 năm 2014. Đã bỏ qua tham số không rõ |deadurl= (gợi ý |url-status=) (trợ giúp)
  48. ^ “Postpartum Assessment”. ATI Nursing Education. Bản gốc lưu trữ ngày 24 tháng 12 năm 2014. Truy cập ngày 24 tháng 12 năm 2014. Đã bỏ qua tham số không rõ |deadurl= (gợi ý |url-status=) (trợ giúp)
  49. ^ Mayo clinic staff. “Postpartum care: What to expect after a vaginal delivery”. Mayo Clinic. Bản gốc lưu trữ ngày 21 tháng 12 năm 2014. Truy cập ngày 23 tháng 12 năm 2014. Đã bỏ qua tham số không rõ |deadurl= (gợi ý |url-status=) (trợ giúp)
  50. ^ Saloojee, H. (4 tháng 1 năm 2008). “Early skin-to-skin contact for mothers and their healthy newborn infants”. The WHO Reproductive Health Library. WHO. Bản gốc lưu trữ ngày 21 tháng 12 năm 2014. Truy cập ngày 23 tháng 12 năm 2014. Đã bỏ qua tham số không rõ |deadurl= (gợi ý |url-status=) (trợ giúp)
  51. ^ Crenshaw, Jennette (2007). “Care Practice #6: No Separation of Mother and Baby, With Unlimited Opportunities for Breastfeeding”. J Perinat Educ. 16: 39–43. doi:10.1624/105812407X217147. PMC 1948089. PMID 18566647.
  52. ^ a b “Rates for total cesarean section, primary cesarean section, and vaginal birth after cesarean (VBAC), United States, 1989–2010” (PDF). Childbirth Connection website. Relentless Rise in Cesarian Rate. tháng 8 năm 2012. Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 17 tháng 2 năm 2013. Truy cập ngày 29 tháng 8 năm 2013. Đã bỏ qua tham số không rõ |dead-url= (gợi ý |url-status=) (trợ giúp)
  53. ^ a b c d e Main, E.; Oshiro, B.; Chagolla, B.; Bingham, D.; Dang-Kilduff, L.; Kowalewski, L. (tháng 7 năm 2010). “Elimination of Non-medically Indicated (Elective) Deliveries Before 39 Weeks Gestational Age (California Maternal Quality Care Collaborative Toolkit to Transform Maternity Care)” (PDF). Developed under contract #08-85012 with the California Department of Public Health; Maternal, Child and Adolescent Health Division. (ấn bản thứ 1). March of Dimes. Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 20 tháng 11 năm 2012. Truy cập ngày 29 tháng 8 năm 2013. Đã bỏ qua tham số không rõ |dead-url= (gợi ý |url-status=) (trợ giúp); Đã bỏ qua tham số không rõ |displayauthors= (gợi ý |display-authors=) (trợ giúp); Chú thích journal cần |journal= (trợ giúp)
  54. ^ “Recent Declines in Induction of Labor by Gestational Age”. Centers for Disease Control and Prevention. Truy cập ngày 9 tháng 5 năm 2018.
  55. ^ Hamilton, B.E.; Martin, J.A.; Ventura, S.J. (18 tháng 3 năm 2009). “Births: Preliminary data for 2007” (PDF). National Vital Statistics Reports. 57 (12): 1–22. Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 21 tháng 8 năm 2013. Truy cập ngày 29 tháng 8 năm 2013. Đã bỏ qua tham số không rõ |dead-url= (gợi ý |url-status=) (trợ giúp)
  56. ^ Mozurkewich, E.L.; Chilimigras, J.L.; Berman, D.R.; Perni, U.C.; Romero, V.C.; King, V.J.; Keeton, K.L. (27 tháng 10 năm 2011). “Methods of induction of labor: A systematic review”. BMC Pregnancy and Childbirth. 11: 84. doi:10.1186/1471-2393-11-84. PMC 3224350. PMID 22032440. Đã bỏ qua tham số không rõ |displayauthors= (gợi ý |display-authors=) (trợ giúp)
  57. ^ ACOG District II Patient Safety and Quality Improvement Committee (tháng 12 năm 2011). “Oxytocin for Induction” (PDF). Optimizing Protocols in Obstetrics. Series 1. American Congress of Obstetricians and Gynecologists (ACOG). Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 21 tháng 6 năm 2013. Truy cập ngày 29 tháng 8 năm 2013. Đã bỏ qua tham số không rõ |dead-url= (gợi ý |url-status=) (trợ giúp)
  58. ^ National Institute for Health and Care Excellence. “Intrapartum care: care of healthy women and their babies during childbirth”. National Institute for Health and Care Excellence. Bản gốc lưu trữ ngày 18 tháng 2 năm 2015. Truy cập ngày 11 tháng 2 năm 2015. Đã bỏ qua tham số không rõ |deadurl= (gợi ý |url-status=) (trợ giúp)
  59. ^ Tranmer, J.E.; Hodnett, E.D.; Hannah, M.E.; Stevens, B.J. (2005). “The effect of unrestricted oral carbohydrate intake on labor progress”. Journal of Obstetric, Gynecologic, & Neonatal Nursing. 34 (3): 319–26. doi:10.1177/0884217505276155. PMID 15890830.
  60. ^ O'Sullivan, G.; Scrutton, M. (2003). “NPO during labor. Is there any scientific validation?”. Anesthesiology Clinics of North America. 21 (1): 87–98. doi:10.1016/S0889-8537(02)00029-9. PMID 12698834.
  61. ^ Singata, M.; Tranmer, J.; Gyte, G.M.L. (2013). Singata, Mandisa (biên tập). Pregnancy and Childbirth Group. “Restricting oral fluid and food intake during labour”. Cochrane Database of Systematic Reviews. 8 (8): CD003930. doi:10.1002/14651858.CD003930.pub3. PMC 4175539. PMID 23966209. Tóm lược dễ hiểu – Cochrane Summaries (22 tháng 8 năm 2013).
  62. ^ Basevi, V; Lavender, T (14 tháng 11 năm 2014). “Routine perineal shaving on admission in labour”. The Cochrane Database of Systematic Reviews (11): CD001236. doi:10.1002/14651858.CD001236.pub2. PMID 25398160.
  63. ^ Lumbiganon, P; Thinkhamrop, J; Thinkhamrop, B; Tolosa, JE (14 tháng 9 năm 2014). “Vaginal chlorhexidine during labour for preventing maternal and neonatal infections (excluding Group B Streptococcal and HIV)”. The Cochrane Database of Systematic Reviews. 9 (9): CD004070. doi:10.1002/14651858.CD004070.pub3. PMID 25218725.
  64. ^ Haas, DM; Morgan, S; Contreras, K (21 tháng 12 năm 2014). “Vaginal preparation with antiseptic solution before cesarean section for preventing postoperative infections”. The Cochrane Database of Systematic Reviews. 12 (12): CD007892. doi:10.1002/14651858.CD007892.pub5. PMID 25528419.
  65. ^ Brown, Heather; Paranjothy S; Dowswell T; Thomas J (tháng 9 năm 2013). Brown, Heather C (biên tập). “Package of care for active management in labour for reducing caesarean section rates in low-risk women”. Cochrane Database of Systematic Reviews (9): CD004907. doi:10.1002/14651858.CD004907.pub3. PMC 4161199. PMID 24043476.
  66. ^ “Recommendations for Augmentation of Labour” (PDF). World Health Organization. Truy cập ngày 8 tháng 5 năm 2018.
  67. ^ Jones L, Othman M, Dowswell T, Alfirevic Z, Gates S, Newburn M, Jordan S, Lavender T, Neilson JP (2012). “Pain management for women in labour: an overview of systematic reviews”. Reviews. 3 (3): CD009234. doi:10.1002/14651858.CD009234.pub2. PMID 22419342.
  68. ^ American Academy of Pediatrics Committee on Fetus Newborn; American College of Obstetricians Gynecologists Committee on Obstetric Practice (20 tháng 3 năm 2014). “Immersion in Water During Labor and Delivery”. Pediatrics. 133 (4): 758–761. doi:10.1542/peds.2013-3794. PMID 24652300.
  69. ^ Hodnett, E.D.; Gates, S.; Hofmeyr, G.J.; Sakala, C. (2013). Hodnett, Ellen D (biên tập). Pregnancy and Childbirth Group. “Continuous support for women during childbirth”. Cochrane Database of Systematic Reviews. 7: CD003766. doi:10.1002/14651858.CD003766.pub5. PMC 4175537. PMID 23857334. Tóm lược dễ hiểu – Cochrane Summaries (15 tháng 7 năm 2013).
  70. ^ “Safe Prevention of the Primary Cesarean Delivery”. American College of Obstetricians and Gynecologists (the College) and the Society for Maternal-Fetal Medicine. tháng 3 năm 2014. Bản gốc lưu trữ ngày 2 tháng 3 năm 2014. Truy cập ngày 20 tháng 2 năm 2014. Đã bỏ qua tham số không rõ |dead-url= (gợi ý |url-status=) (trợ giúp)
  71. ^ a b “Mortality and Burden of Disease Estimates for WHO Member States in 2004”. Department of Measurement and Health Information, World Health Organization. Bản gốc (xls) lưu trữ ngày 2 tháng 2 năm 2014. Đã bỏ qua tham số không rõ |deadurl= (gợi ý |url-status=) (trợ giúp)
  72. ^ a b Van Lerberghe, W.; De Brouwere, V. (2001). “Of Blind Alleys and Things That Have Worked: History's Lessons on Reducing Maternal Mortality”. Trong De Brouwere, V.; Van Lerberghe, W. (biên tập). Safe Motherhood Strategies: A Review of the Evidence. Studies in Health Services Organisation and Policy. 17. Antwerp: ITG Press. tr. 7–33. ISBN 90-76070-19-9. Where nothing effective is done to avert maternal death, "natural" mortality is probably of the order of magnitude of 1,500/100,000. Đã bỏ qua tham số không rõ |chapterurl= (trợ giúp)
  73. ^ Levi, J.; Kohn, D.; Johnson, K. (tháng 6 năm 2011). “Healthy Women, Healthy Babies: How health reform can improve the health of women and babies in America” (PDF). Washington, D.C.: Trust for America's Health. Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 24 tháng 6 năm 2012. Truy cập ngày 29 tháng 8 năm 2013. Đã bỏ qua tham số không rõ |deadurl= (gợi ý |url-status=) (trợ giúp)
  74. ^ Bates, E.; Rouse, D.J.; Mann, M.L.; Chapman, V.; Carlo, W.A.; Tita, A.T. (tháng 12 năm 2010). “Neonatal outcomes after demonstrated fetal lung maturity before 39 weeks of gestation”. Obstetrics & Gynecology. 116 (6): 1288–95. doi:10.1097/AOG.0b013e3181fb7ece. PMC 4074509. PMID 21099593. Bản gốc lưu trữ ngày 17 tháng 2 năm 2013. Đã bỏ qua tham số không rõ |deadurl= (gợi ý |url-status=) (trợ giúp); Đã bỏ qua tham số không rõ |displayauthors= (gợi ý |display-authors=) (trợ giúp)
  75. ^ Education material for teachers of midwifery: midwifery education modules (PDF) (ấn bản thứ 2). Geneva [Switzerland]: World Health Organisation. 2008. tr. 17–36. ISBN 978-92-4-154666-9. Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 21 tháng 2 năm 2015. Đã bỏ qua tham số không rõ |deadurl= (gợi ý |url-status=) (trợ giúp)
  76. ^ Stearns, P.N. biên tập (21 tháng 12 năm 1993). Encyclopedia of Social History. Garland Reference Library of Social Sciences. V. 780. London: Taylor & Francis. tr. 144. ISBN 978-0-8153-0342-8. Bản gốc lưu trữ ngày 2 tháng 1 năm 2016. Đã bỏ qua tham số không rõ |deadurl= (gợi ý |url-status=) (trợ giúp)
  77. ^ Vernon, D.M.J. biên tập (2005). Having a Great Birth in Australia: Twenty Stories of Triumph, Power, Love and Delight from the Women and Men who Brought New Life Into the World. Canberra, Australia: Australian College of Midwives. tr. 56. ISBN 978-0-9751674-3-4.

Liên kết ngoài

Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Sinh_con&oldid=48893602”