Élisabeth của Valois
| Élisabeth của Pháp | |
|---|---|
 Tranh của Élisabeth được vé bởi Sofonisba Anguissola | |
| Vương hậu nước Tây Ban Nha | |
| Tại vị | 22 tháng Sáu 1559 – 3 tháng Mười 1568 |
| Tiền nhiệm | Mary I của Anh |
| Kế nhiệm | Anna của Áo |
| Thông tin chung | |
| Sinh | 2 tháng Tư 1545 Lâu đài Fontainebleau |
| Mất | 3 tháng 10 năm 1568 (23 tuổi) Cung điện Vương thất Aranjuez |
| An táng | El Escorial |
| Phối ngẫu | Felipe II của Tây Ban Nha  |
| Hậu duệ | Isabel Clara Eugenia, Nữ Công tước xứ Brabant Catalina Micaela, Công tước phu nhân xứ Savoia |
| Vương tộc | Nhà Valois-Angoulême (khi sinh) Nhà Habsburgo (kết hôn) |
| Thân phụ | Henri II của Pháp |
| Thân mẫu | Caterina de' Medici |
Élisabeth của Pháp hay còn biết đến với tên gọi là Élisabeth của Valois hay Isabel của Hòa Bình (tiếng Tây Ban Nha: Isabel de Francia/Isabel de Valois/Isabel de la Paz; tiếng Pháp: Élisabeth de France/Élisabeth de Valois; tiếng Anh: Elisabeth of France/Elisabeth of Valois) (2 tháng Tư 1545 – 3 tháng Mười 1568) là Vương hậu Tây Ban Nha với tư cách là phối ngẫu thứ ba của vua Felipe II. Bà là con gái đầu lòng của Henri II của Pháp và Caterina de' Medici.[1]
Cuộc đời[sửa | sửa mã nguồn]
Tuổi thơ[sửa | sửa mã nguồn]
Élisabeth xứ Valois được sinh ra tại Lâu đài Fontainebleau. Cô lớn lên dưới sự trông nom của Jean d'Humières và Françoise d'Humières. Cô dành phần lớn tời thơ ấu của mình tại nhà trẻ của Vương gia Pháp, nơi cha cô ra lệnh phải ngủ chung phòng với chị dâu tương lai là Mary I của Scotland, người hơn cô khoảng 3 tuổi. Mặc dù Élisabeth phải nhường quyền ưu tiên cho Mary (vì Mary đã là một nữ vương lên nắm ngôi), nhưng hai người vẫn là bạn thân của nhau cho đến cuối đời.
Người hầu của cô, Claude de Vineulx, đi cùng cô đến Tây Ban Nha và thường viết báo cáo về tình hình sức khỏe của Élisabeth cho Caterina. Cô được mô tả là nhút nhát, rụt rè và rất kính sợ người mẹ đáng sợ của mình, cho dù có bằng chứng trong các bức thư cho thấy Caterina rất dịu dàng và yêu thương cô. Mặc dù người ta thừa nhận rằng em gái Marguerite và chị dâu tương lai Mary đều xinh đẹp hơn cô, nhưng Élisabeth vẫn được coi là một trong những người con gái hấp dẫn của Caterina.
Năm 1550, Henri, cha của Élisabeth, bắt đầu đàm phán về cuộc hôn nhân của cô với Edward VI của Anh.[2] Sự sắp xếp này đã khiến Giáo hoàng Giuliô III lên án, người đã tuyên bố rằng ông sẽ rút phép thông công cả hai [a] nếu hai người kết hôn. Không nản lòng, Henri đồng ý nhận 200.000 ecus của hồi môn, khoản tiền này trở nên không có giá trị sau cái chết của Edward vào năm 1553.[2]
Vương hậu Tây Ban Nha[sửa | sửa mã nguồn]
Élisabeth kết hôn với Felipe II của Tây Ban Nha, con trai của Karl V, Hoàng đế La Mã Thần thánh, và Isabel của Bồ Đào Nha vào năm 1559. Ban đầu, đám cưới được thông qua ủy quyền tại Nhà thờ Đức Bà (với Công tước Alba thay mặt Felipe) trước khi rời Pháp,[3] buổi lễ thực chất đã diễn ra ở Guadalajara, Tây Ban Nha khi bà ấy đến. Cuộc hôn nhân là kết quả của Hòa bình Cateau Cambrésis (1559).[3] Người vợ thứ hai của ông, Mary I của Anh, vừa qua đời, khiến Elisabeth trở thành người vợ thứ ba của Felipe.
Tại đám cưới của mình, bà đã gặp họa sĩ Sofonisba Anguissola, và Ana de Mendoza, người sẽ sống với bà đến hết đời[4]. Felipe II đã bổ nhiệm Anguissola làm người hầu và họa sĩ cung đình cho hoàng hậu của mình. Dưới sự hướng dẫn của Anguissola, Élisabeth đã cải thiện kỹ năng vẽ tranh nghiệp dư của mình. Anguissola cũng ảnh hưởng đến các tác phẩm nghệ thuật của các con bà, Isabel Clara Eugenia và Catalina Micaela, trong thời gian ở triều đình.
Felipe hoàn toàn bị mê hoặc bởi cô dâu 14 tuổi của mình[5], và đến năm 1564, ông đã từ bỏ sự không chung thủy của mình,[6] Dù chênh lệch tuổi tác đáng kể nhưng Élisabeth cũng khá được lòng chồng. (Trong những bức thư gửi mẹ, bà tự xưng mình thật may mắn khi cưới được một chàng vương quyến rũ như vậy). Felipe rất thích tổ chức các giải đấu hiệp sĩ để giải trí cho vợ. Élisabeth sẽ đóng vai một thần dân với ba vương tử trẻ của Triều đình Tây Ban Nha: Carlos, Thân vương xứ Asturias, Juan của Áo (con trai ngoài giá thú của Carlos I), và Alexander Farnese, Công tước xứ Parma (con trai của Margarita, con gái ngoài giá thú của Carlos I). Ban đầu, Élisabeth đã được hứa hôn với con trai của Felipe, Carlos, Thân vương xứ Asturias, nhưng những phức tạp chính trị bất ngờ khiến
Felipe phải kết hôn. Mối quan hệ của bà với người con riêng Carlos rất ấm áp và thân thiện. Bất chấp những báo cáo về hành vi ngày càng kỳ lạ của mình, Carlos luôn tốt bụng và dịu dàng với Élisabeth.[7] Cuối cùng, khi Felipe phải nhốt con trai mình lại, điều này không lâu đã dẫn đến cái chết của Vương tử, và khiến cho Élisabeth đã khóc trong nhiều ngày.[8]
Felipe rất gắn bó với Élisabeth, luôn sát cánh bên bà ngay cả khi bà bị bệnh đậu mùa. Lần mang thai đầu tiên của Élisabeth vào năm 1560 đã dẫn đến một đứa con trai chết trước khi sinh, sau đó là vào năm 1564 với khi bà sẩy thai hai bé gái song sinh. Sau đó, bà sinh ra vương nữ Isabel Clara Eugenia của Tây Ban Nha vào ngày 12 tháng 8 năm 1566, và sau đó là em gái của Isabel, Catalina Micaela của Tây Ban Nha vào ngày 10 tháng 10 năm 1567. Phillip và Élisabeth rất thân thiết với hai đứa con gái và mua cho họ mứt, búp bê, đồ chơi và nhiều hơn nữa. Người ta nói rằng "cả hai đều vui mừng trước sự ra đời của Isabella như thể đó là sự ra đời của một đứa con trai". Élisabeth
bị sẩy thai lần nữa vào ngày 3 tháng 10 năm 1568, và qua đời cùng ngày,[9] cùng với đứa con gái sơ sinh.
,_Queen_Consort_of_Spain.svg)
Sau cái chết của Élisabeth, Caterina de' Medici đề nghị em gái của Élisabeth là Marguerite làm dâu cho Felipe[9], nhưng Felipe đã từ chối lời đề nghị.[10]
Trong viễn tưởng[sửa | sửa mã nguồn]
Élisabeth xứ Valois là nhân vật chính trong vở kịch Don Carlos, Hoàng tử Tây Ban Nha của Thomas Otway; trong vở kịch cùng tên của Schiller; trong vở opera của Verdi chuyển thể từ vở kịch của Schiller, cũng có tựa Don Carlos; và trong một số vở opera khác, ít nổi tiếng hơn. Phiên bản năm 1850 của Antonio Buzzolla thực sự được đặt tên là "Elisabetta di Valois". Tất cả những tác phẩm này đều ngụ ý về một mối tình bi thương giữa Élisabeth và Carlos, gợi ý rằng họ thực sự yêu nhau khi Élisabeth buộc phải cắt bỏ hôn ước với Carlos và kết hôn với cha ông ấy là Felipe.
Trong cuốn tiểu thuyết The Princesse de Cleves của Madame de Lafayette, cuộc hôn nhân của Élisabeth Valois với Philip II là dịp diễn ra các trò chơi đám cưới mà tại đó cha bà là Henri II qua đời; vai trò của bà tuy ngắn gọn nhưng nó ảnh hưởng đáng kể đến mạch truyện của tiểu thuyết.
Élisabeth của Valois được đóng vai bởi Caoimhe O'Malley (trong tập phim thí điểm) trong chương trình của CW, Reign, sau đó là Anastasia Phillips trong mùa thứ tư của chương trình. Thay vì "Jane đơn thuần" của gia đình bà, nhân vật được miêu tả là xinh đẹp và tính cách nhút nhát và nhút nhát của bà được thay đổi thành một người mạnh mẽ hơn, lạnh lùng, vô cảm và khá kiểm soát, xuất phát từ mong muốn chính đáng của bà đối với tình cảm của mẹ cô. Tên bà Élisabeth được đánh vần bằng chữ S thay vì chữ Z mặc dù trong mùa thứ tư, bà ấy được gọi đơn giản là "Leeza" để không bị nhầm lẫn với Nữ vương Elizabeth I. Trong tập đầu tiên, Leeza đã kết hôn với Vua Felipe của Tây Ban Nha, rời đến Tây Ban Nha với chồng của bà ấy mà không nói bất kỳ câu thoại nào, và không được nhìn thấy cho đến mùa thứ tư của chương trình. Mặc dù không được xuất hiện cho đến mùa thứ tư, bà được đề cập như một lựa chọn khả dĩ làm mẹ đỡ đầu cho con trai John của Vua Francis (anh trai bà) trong mùa thứ hai. Trong mùa thứ ba, vương quốc của cô được chọn làm nơi trú ẩn an toàn cho các em gái và anh trai của cô sau khi một nhóm tự xưng là "The Red Knights" đe dọa trả thù gia đình Valois. Trở lại với chương trình, bà là một trong bốn Nữ vương/Vương hậu (Nữ vương Mary I của Scotland, Nữ vương Elizabeth I và mẹ cô, Thái hậu nhiếp chính Caterina) được xuất hiện trong mùa phim. Trong thời gian xuất hiện, bà dành thời gian trong triều đình Pháp với tư cách là phái viên của Tây Ban Nha và nói lên những mong muốn của chồng bà cũng như đối thủ của mẹ bà.
Élisabeth xứ Valois là một nhân vật chính trong The Creation of Eve, một tiểu thuyết của Lynn Cullen dựa trên lịch sử của Sofonisba Anguissola, nữ nghệ sĩ nổi tiếng đầu tiên của thời Phục hưng Ý. Trong tiểu thuyết, Sofonisba là gia sư vẽ tranh và là phu nhân hàng đầu chờ đợi Vương hậu trẻ Élisabeth.
Gia phả[sửa | sửa mã nguồn]
Ghi chú[sửa | sửa mã nguồn]
Tham khảo[sửa | sửa mã nguồn]
- ^ Knecht 1999, tr. 34.
- ^ a b c Baumgartner 1988, tr. 123.
- ^ a b Kamen 1997, tr. 74.
- ^ Nader 2003, tr. 1.
- ^ Carrión 2010, tr. 74.
- ^ Kamen 1997, tr. 90.
- ^ Kamen 1997, tr. 120-121.
- ^ Kamen 1997, tr. 121.
- ^ a b Knecht 1999, tr. 134.
- ^ Kamen 1997, tr. 125.
Nguồn[sửa | sửa mã nguồn]
- Anselme de Sainte-Marie, Père (1726). Histoire généalogique et chronologique de la maison royale de France [Genealogical and chronological history of the royal house of France] (bằng tiếng Pháp). 1 (ấn bản 3). Paris: La compagnie des libraires.
- Baumgartner, Frederic J. (1988). Henry II, King of France:1547-1559. Duke University Press.
- Carrión, María M. (2010). Subject Stages: Marriage, Theatre and the Law in Early Modern Spain. University of Toronto Press.
- Isabey, Eugène (1858). “The Departure of Elisabeth of France for Spain”. The Walters Art Museum.
- Kamen, Henry (1997). Philip of Spain. Yale University Press.
- Knecht, R.J. (1999). Catherine de'Medici. Longman.
- Nader, Helen biên tập (2003). Power and Gender in Renaissance Spain: Eight Women of the Mendoza Family, 1450-1650. University of Illinois Press.
- Tomas, Natalie R. (2003). The Medici Women: Gender and Power in Renaissance Florence. Aldershot, UK: Ashgate. ISBN 0-7546-0777-1.
- Toulalan, Sarah (2020). “Bodies, Sex, and Sexuality”. Trong Capern, Amanda L. (biên tập). The Routledge History of Women in Early Modern Europe. Routledge.
- Whale, Winifred Stephens (1914). The La Trémoille family. Boston, Houghton Mifflin. tr. 43.