Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Vệ Thanh”

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Không có tóm lược sửa đổi
Không có tóm lược sửa đổi
Dòng 47: Dòng 47:
Sau khi ca khải hoàn trở về, Vệ Thanh cùng Hoắc Khứ Bệnh đều được [[Hán Vũ Đế]] phong làm Đại Tư mã<ref>{{chú thích web|author=Tư Mã Thiên|title=Sử kí Tư Mã Thiên, quyển 111, Vệ tướng quân phiêu kị tướng quân liệt truyện|url=http://zh.wikisource.org/wiki/%E5%8F%B2%E8%A8%98/%E5%8D%B7111|accessdate=7/1/2013}}</ref><ref>{{chú thích web|author=Ban Cố|title=Hán thư, quyển 55: Vệ Thanh Hoắc Khứ Bệnh truyện|url=http://zh.wikisource.org/wiki/%E6%BC%A2%E6%9B%B8/%E5%8D%B7055}}</ref>.
Sau khi ca khải hoàn trở về, Vệ Thanh cùng Hoắc Khứ Bệnh đều được [[Hán Vũ Đế]] phong làm Đại Tư mã<ref>{{chú thích web|author=Tư Mã Thiên|title=Sử kí Tư Mã Thiên, quyển 111, Vệ tướng quân phiêu kị tướng quân liệt truyện|url=http://zh.wikisource.org/wiki/%E5%8F%B2%E8%A8%98/%E5%8D%B7111|accessdate=7/1/2013}}</ref><ref>{{chú thích web|author=Ban Cố|title=Hán thư, quyển 55: Vệ Thanh Hoắc Khứ Bệnh truyện|url=http://zh.wikisource.org/wiki/%E6%BC%A2%E6%9B%B8/%E5%8D%B7055}}</ref>.


Tuy nhiên cũng trong trận đánh này, lão tướng [[Lý Quảng]] do hành quân chậm và đến trễ nên bị Vệ Thanh ra lệnh truy cứu. Lý Quảng cảm thấy tự ái, bèn rút gươm tự sát. Con Quảng là [[Lý Cảm]] đang làm tướng dưới quyền [[Hoắc Khứ Bệnh]] cho rằng Vệ Thanh hãm hại cha mình, nên cầm kích vào nơi ở của Vệ Thanh. Ban đầu ông muốn trị tội Cảm. Hoắc Khứ Bệnh nghe tin đó, sợ mạo phạm cậu, bèn nhân lúc đi săn cùng thuộc hạ đã bắn chết Lý Cảm. [[Hán Vũ Đế]] biết được nhưng cũng bỏ qua việc này, nói rằng Lý Cảm bị hươu xô mà chết.
Tuy nhiên cũng trong trận đánh này,


== Qua đời ==
== Qua đời ==

Do lập được chiến công hiển hách trong [[chiến tranh Hán-Hung Nô|chiến tranh với Hung Nô]] nên Vệ Thanh liên tiếp được hậu thưởng. Đến cuối đời, phong ấp của ông đã lên tới 20200 hộ<ref>Con số này được lấy từ Hán thư, còn theo sử kí, phong ấp của Vệ Thanh chỉ có 16700 hộ</ref>.

Những năm cuối đời, Vệ Thanh cũng tiếp tục được thăng chức và mở rộng quyền hành. Năm [[117 TCN]], Hán Vũ Đế bỏ chức thái úy, giao luôn cho Vệ Thanh (đang làm Đại tư mã) quyền Thái úy<ref>{{chú thích web|author=Ban Cố|title=Hán thư, quyển 19: Bách quan công khanh biểu|url=http://zh.wikisource.org/wiki/%E6%BC%A2%E6%9B%B8/%E5%8D%B7007|accessdate=02/07/2013}}</ref> , quyền lực ngang bằng với tể tướng. [[Hán Vũ Đế]] còn muốn các đại thần bái lạy Vệ Thanh<ref>{{chú thích web|author=Tư Mã Thiên|title=Sử kí, quyển 120: Cấp Trịnh liệt truyện|url=http://zh.wikisource.org/wiki/%E5%8F%B2%E8%A8%98/%E5%8D%B7120|accessdate=02/07/2013}}</ref> nhưng đại thần Cấp Ảm không chịu. Vệ Thanh thấy vậy chẳng những không giận mà còn kính trọng Cấp Ảm.

Năm [[106 TCN]], Vệ Thanh lâm bệnh qua đời, được truy tặng thụy hiệu là Trường Bình Liệt hầu. Tính từ khi được sung vào cung năm [[139 TCN]] đến khi mất, ông hoạt động được hơn 30 năm, không rõ bao nhiêu tuổi. Thi hài ông được an táng cùng Bình Dương Công chúa ở núi Tượng Lô.

== Đánh giá ==
== Đánh giá ==
== Xem thêm ==
== Xem thêm ==

Phiên bản lúc 01:07, ngày 2 tháng 7 năm 2013

Vệ Thanh (Trung văn giản thể: 卫青, phồn thể: 衛青, ?-106 TCN), còn gọi là Trịnh Thanh, nguyên là người huyện Bình Dương, Hà Đông[1], tựTrọng Khanh (仲卿), là tướng lĩnh nhà Hán trong lịch sử Trung Quốc, em trai của hoàng hậu Vệ Tử Phu. Dưới thời Hán Vũ Đế (140 TCN - 87 TCN), ông vào cung làm thị vệ, trải qua các chức vụ Kiến Chương giám, Thị trung, Thái trung đại phu, Xa kị tướng quân rồi Quan nội hầu, Đại tướng quân và Đại tư mã, đồng thời được Hán Vũ Đế phong tước Trường Bình hầu, thực ấp lên tới 16700 hộ, ngoài ra Vũ Đế còn đem Bình Dương công chúa gả cho Vệ Thanh. Trong những năm từ 129 TCN đến 119 TCN, Vệ Thanh từng bảy lần đại thắng quân Hung Nô ở phía bắc, lập được công to cho triều đình. Ông qua đời vào năm 106 TCN, được truy tôn là Trường Bình Liệt hầu, con cháu tiếp tục được kế tập tước hầu.

Thân thế

Thân mẫu của Vệ Thanh là Vệ Ẩu, nguyên là vợ lẽ của Bình Dương hầu Tào Thọ, chú dượng của Hán Vũ Đế. Mẹ bà vốn đa tình, trước khi làm vợ Tào Thọ đã đi ngoại tình với người khác, sinh được 1 trai 3 gái. Đến khi về với Bình Dương hầu, bà lại tư thông với gia nô trong phủ là Cấp sự Trịnh Quý và sinh ra Vệ Thanh. Lúc vừa chào đời, Vệ Thanh đã bị đuổi ra khỏi phủ Bình Dương hầu, về sống với cha là Trịnh Quý và bị bắt đi chăn cừu. Tuy nhiên chỉ vài năm sau, vợ cả của Trịnh Quý hạ sinh con và ghét bỏ Vệ Thanh, do đó ông trở về Bình Dương hầu phủ với mẹ và từ đó theo họ Vệ của mẹ, nhưng do không phải con Bình Dương hầu nên phải làm gia nô.

Sau khi đến tuổi trưởng thành, Vệ Thanh làm mã phu, đi theo hầu Bình Dương công chúa, vốn là vợ cả của Tào Thọ. Khi Bình Dương Công chúa ra ngoài đều có Vệ Thanh cưỡi ngựa đi theo bảo vệ[2][3] .

Được trọng dụng

Mùa xuân năm 139 TCN, chị khác cha của Vệ Thanh là Vệ Tử Phu được nạp làm cung phi cho Hán Vũ Đế[4], Vệ Thanh cũng được vào cung làm chức Câp sự kiến chương doanh, làm việc ở cung Kiến Chương.

Vũ Đế ngày càng sủng ái Vệ Tử Phu khiến hoàng hậu Trần Kiều vô cùng đố kị. Để trả thù, mẹ Trần Hoàng hậu là Quán Đào công chúa cho bắt nhốt Vệ Thanh vào ngục tống giam, chuẩn bị giết ông. May thay người bạn thân của Vệ Thanh là Công Tôn Ngao cứu thoát. Hán Vũ Đế biết được tin này, rất tức giận, bèn theo ý của Vệ Tử Phu, triệu tập Vệ Thanh, thấy người cao lớn, giỏi võ nghệ, bèn cho làm Kiến Chương giám, thống lĩnh đội cận vệ, hàm Thị trung và thăng Vệ Tử Phu làm phu nhân, đồng thời chọn người anh trưởng của Vệ Thanh là Vệ Trường Quân làm Thị trung.

Theo sự tích, một lần Vệ Thanh vào cung, gặp một người tội phạm. Người này thấy cốt cách của Vệ Thanh, đoán rằng về sau Vệ Thanh sẽ được phong hầu.

Về sau, do muốn hạn chế quyền lực của thân tộc họ Lưu nên Vũ Đế ngày càng trọng dụng thân tín bên ngoại thích. Do đó Vệ Thanh càng được tin tưởng, thăng dần tới chức Thái Trung đại phu[5]. Về sau Vũ Đế phế truất Trần Hoàng hậu và lập Vệ Tử Phu làm hoàng hậu, nên nhà họ Vệ cũng được hiển quý[6] .

Năm 129 TCN, chồng của Bình Dương công chúa là Tào Thọ qua đời, công chúa muốn cải giá. Có người khuyên công chúa lấy Vệ Thanh, nhưng công chúa ngần ngại vì Vệ Thanh vốn chỉ là thị vệ trong nhà mình, bèn đi gặp Vệ hoàng hậu hỏi ý kiến. Vệ hoàng hậu lập tức tán thành, muốn gia đình mình với hoàng tộc càng thân thiết hơn, bèn nói lại với Hán Vũ Đế. Vũ Đế rất mừng vì việc này, bèn hạ chiếu cho Vệ Thanh kết duyên với công chúa Bình Dương. Trước đó Vệ Thanh đã có ba người con trai là Vệ Kháng, Vệ Bất NghiVệ Đăng, sau cũng có với Bình Dương thêm một người con gái.

Sáu lần thắng Hung Nô

Lần thứ nhất

Năm 129 TCN, quân Hung Nô ở miền bắc đem quân nam tiến đánh nhà Hán, tiến đến vùng Thượng Cốc[7]. Hán Vũ Đế được tin, bèn cử 4 vạn quân chia làm bốn đường, phong Vệ Thanh làm Xa kị tướng quân, cùng Lý QuảngCông Tôn Hạ dẫn quân chống cự với giặc. Đạo quân Vệ Thanh nhanh chóng dẹp tan quân Hung Nô, tiến đến tận Long Thành (nơi phát tích của Hung Nô), tuy nhiên hai đạo của Lý Quảng và Công Tôn Ngao lại thất bại. Mặc dù vậy, Vũ Đế vẫn trọng thưởng cho công lao này của Vệ Thanh, phong ông làm Quan nội hầu[8][9].

Lần thứ hai

Mùa thu năm 128 TCN, một lần nữa Vệ Thanh dẫn ba vạn kị binh chiến đấu với Hung Nô, xuất kích vào ải Ngạn Môn Quan[10], giết hơn 1000 quân Hung Nô.

Lần thứ ba

Bước sang mùa xuân năm 127 TCN, ông lại tiếp tục dẫn 40000 quân tiến vào Vân Trung chống Hung Nô, đánh bại và tiêu diệt hai đạo quân Hung Nô do Bạch Dương Vương và Lâu Phiền Vương chỉ huy, chém và bắt sống hơn 1000 người, thu phục và sáp nhập vùng đất Hà Sáo của Hung Nô mà gần như không mất một binh sĩ nào, toàn quân khải hoàn trở về. Chiến thắng này có ý nghĩa quan trọng, giải quyết được mối đe dọa đối của Hung Nô với kinh đô Trường An[11]. Do lập được công to, Vệ Thanh tiếp tục được phong tước Trường Bình hầu với thực ấp ban đầu là 3800 hộ[12].

Lần thứ tư

Tuy nhiên quân Hung Nô không chịu thất bại. Ngay sau khi lên ngôi, thiền vu Y Trĩ Tà lập tức chuẩn bị phát động chiến tranh với Đại Hán lần nữa. Năm 126 TCN, hơn vạn quân Hung Nô được lệnh nam tiến, công đánh Đại Quận, giết thái thú Cung Hữu và bắt hơn 1000 người. Năm sau, 124 TCN, hơn 3 vạn quân Hung Nô lại tràn sang, tiến công vào Đại quận, Định Tương, Thượng Quận. Tướng Hung là Hữu Hiền Vương do oán hận nhà Hán nên cũng nhiều lần tiến vào Hà Sáo, giết chết rất nhiều người dân vô tội. Trước sức mạnh của Hung Nô, Vệ Thanh lại lần thứ tư xuất chinh, dẫn 3 vạn kị binh ra Cao Khuyết, cộng thêm các cánh quân Hán khác là gần 10 vạn người, phối hợp cùng đánh Hung Nô. Vệ Thanh dẫn quân tiến đánh thần tốc, một ngày đi được hơn 6-7 trăm dặm, tiến đánh Hữu Hiền Vương. Hữu Hiền Vương đang say khướt và không địch nổi quân Hán, bèn bỏ trốn. Lần xuất chinh thứ tư của Vệ Thanh tiếp tục giành được thắng lợi, bắt sống 15000 quân và mười mấy quý tộc Hung Nô. Hán Vũ Đế vô cùng vui mừng, bèn bái Vệ Thanh làm Đại tướng quân và phong thêm cho ông 8700 hộ nữa[13]. Vũ Đế còn định phong cho ba người con của ông lên tước hầu tất cả, nhưng ông không đồng ý và khuyên Vũ Đế hãy thưởng cho các thuộc tướng của mình. Theo lời thỉnh cầu của Vệ Thanh, 7 tướng lĩnh đánh Hung Nô đã được phong tước hầu.

Lần thứ năm và lần thứ sáu

Mùa xuân và mùa hạ năm 123 TCN, Vệ Thanh hai lần liên tiếp đưa quân lên phía bắc đánh Hung Nô. Lần thứ nhất, ông cùng người cháu là Hoắc Khứ Bệnh chia quân làm hai đường tiến công. Cánh của Vệ Thanh tiến vào nơi đóng quân của Thiền vu Hung Nô Y Trĩ Tà và giành được đại thắng, tiêu diệt hơn vạn quân Hung. Tuy nhiên về sau, hai tướng Hung Nô là Tô KiếnTriệu Tín kịp thời cứu được thiền vu. Về cánh quân của Hoắc Khứ Bệnh cũng giành chiến thắng trước Hung Nô, tiêu diệt 2028 tên địch[14].

Lần thứ bảy

Mùa xuân năm 119 TCN, Hán Vũ Đế lại cử Vệ Thanh cùng Hoắc Khứ Bệnh mỗi người dẫn 5 vạn kị quân thành hai đường đánh Hung Nô, lại cho hơn 14 vạn ngựa chiến và 50 vạn bộ tốt và hậu cần. Đây là lần thứ bảy Vệ Thanh tấn công Hung Nô. Quân Hán tiến vào Đại Quận, đánh bại quân của Tả Hiền Vương, buộc ông này phải đem 4 vạn quân đầu hàng nhà Hán. Sau đó Vệ Hoắc mỗi người chia quân theo hai phía đông-tây, cánh của Hoắc Khứ Bệnh tiến đánh Đại quận, còn cánh của Vệ Thanh đi về phía đông, thu phục Định Tương.

Vệ Thanh đưa quân đi được về phía bắc gần 1000 dặm thì gặp quân chủ lực của Thiền vu Hung Nô. Ban đầu quân Hán có gặp một số khó khăn nhưng sau đó Vệ Thanh lại ra lệnh dùng thế trận chiến xa và dùng 5000 kị binh phối hợp tạo thành thế trận liên hoàn để đối đầu với quân số đông của Hung Nô, làm quân Hung Nô mất nhuệ khí. Giữa lúc hai bên đang giao tranh thì bỗng có giông tố nổi lên. Vệ Thanh khéo léo lợi dụng sức gió yểm hộ đã cho quân xuất kích, tiến đánh thẳng vào cánh quân của thiền vu. Thiền vu Y Trĩ Tà hoảng sợ, bỏ trốn về phía bắc không dám quay lại, còn quân Hung Nô bị đánh cho đại bại. Quân Hán chém hơn 1 vạn thủ cấp, và tiếp tục hành quân về phía bắc, đuổi theo thiền vu Hung Nô, tiến đến thành Triệu Tín. Chiến dịch đánh Hung Nô lần thứ bảy của Vệ Thanh kết thúc với thắng lợi hoàn toàn dành cho quân Hán, đẩy Hung Nô về tận sa mạc phía bắc và giải quyết được nạn Hung Nô uy hiếp triều đình.

Sau khi ca khải hoàn trở về, Vệ Thanh cùng Hoắc Khứ Bệnh đều được Hán Vũ Đế phong làm Đại Tư mã[15][16].

Tuy nhiên cũng trong trận đánh này, lão tướng Lý Quảng do hành quân chậm và đến trễ nên bị Vệ Thanh ra lệnh truy cứu. Lý Quảng cảm thấy tự ái, bèn rút gươm tự sát. Con Quảng là Lý Cảm đang làm tướng dưới quyền Hoắc Khứ Bệnh cho rằng Vệ Thanh hãm hại cha mình, nên cầm kích vào nơi ở của Vệ Thanh. Ban đầu ông muốn trị tội Cảm. Hoắc Khứ Bệnh nghe tin đó, sợ mạo phạm cậu, bèn nhân lúc đi săn cùng thuộc hạ đã bắn chết Lý Cảm. Hán Vũ Đế biết được nhưng cũng bỏ qua việc này, nói rằng Lý Cảm bị hươu xô mà chết.

Qua đời

Do lập được chiến công hiển hách trong chiến tranh với Hung Nô nên Vệ Thanh liên tiếp được hậu thưởng. Đến cuối đời, phong ấp của ông đã lên tới 20200 hộ[17].

Những năm cuối đời, Vệ Thanh cũng tiếp tục được thăng chức và mở rộng quyền hành. Năm 117 TCN, Hán Vũ Đế bỏ chức thái úy, giao luôn cho Vệ Thanh (đang làm Đại tư mã) quyền Thái úy[18] , quyền lực ngang bằng với tể tướng. Hán Vũ Đế còn muốn các đại thần bái lạy Vệ Thanh[19] nhưng đại thần Cấp Ảm không chịu. Vệ Thanh thấy vậy chẳng những không giận mà còn kính trọng Cấp Ảm.

Năm 106 TCN, Vệ Thanh lâm bệnh qua đời, được truy tặng thụy hiệu là Trường Bình Liệt hầu. Tính từ khi được sung vào cung năm 139 TCN đến khi mất, ông hoạt động được hơn 30 năm, không rõ bao nhiêu tuổi. Thi hài ông được an táng cùng Bình Dương Công chúa ở núi Tượng Lô.

Đánh giá

Xem thêm

Tham khảo

Chú thích

  1. ^ Nay nằm ở phía tây nam Lâm Phần, Sơn Tây, Trung Quốc
  2. ^ Tư Mã Thiên. “Sử kí Tư Mã Thiên, quyển 111, Vệ tướng quân phiêu kị tướng quân liệt truyện”. Truy cập ngày 1 tháng 7 năm 2013. Kiểm tra giá trị ngày tháng trong: |accessdate= (trợ giúp)
  3. ^ Ban Cố. “Hán thư, quyển 55: Vệ Thanh Hoắc Khứ Bệnh truyện”.
  4. ^ Tư Mã Thiên. “Sử kí Tư Mã Thiên, quyển 111, Vệ tướng quân phiêu kị tướng quân liệt truyện”. Truy cập ngày 1 tháng 7 năm 2013. Kiểm tra giá trị ngày tháng trong: |accessdate= (trợ giúp)
  5. ^ Tư Mã Thiên. “Sử kí Tư Mã Thiên, quyển 111, Vệ tướng quân phiêu kị tướng quân liệt truyện”. Truy cập ngày 1 tháng 7 năm 2013. Kiểm tra giá trị ngày tháng trong: |accessdate= (trợ giúp)
  6. ^ Tư Mã Thiên. “Sử kí, quyển 49: Ngoại thích thế gia”. Truy cập ngày 7 tháng 1 năm 2013. Kiểm tra giá trị ngày tháng trong: |accessdate= (trợ giúp)
  7. ^ Nay thuộc địa phận Hoài Lai, tỉnh Hà Bắc, Trung Quốc
  8. ^ Tư Mã Thiên. “Sử kí Tư Mã Thiên, quyển 111, Vệ tướng quân phiêu kị tướng quân liệt truyện”. Truy cập ngày 1 tháng 7 năm 2013. Kiểm tra giá trị ngày tháng trong: |accessdate= (trợ giúp)
  9. ^ Ban Cố. “Hán thư, quyển 55: Vệ Thanh Hoắc Khứ Bệnh truyện”.
  10. ^ Ngạn Môn Quan nay nằm ở tỉnh Sơn Tây, Trung Quốc
  11. ^ Trường An là kinh đô thời đó của nhà Hán, nay thuộc địa phận Tây An, tỉnh Thiểm Tây
  12. ^ Ban Cố. “Hán thư, quyển 55: Vệ Thanh Hoắc Khứ Bệnh truyện”.
  13. ^ Tư Mã Thiên. “Sử kí Tư Mã Thiên, quyển 111, Vệ tướng quân phiêu kị tướng quân liệt truyện”. Truy cập ngày 1 tháng 7 năm 2013. Kiểm tra giá trị ngày tháng trong: |accessdate= (trợ giúp)
  14. ^ Tư Mã Thiên. “Sử kí Tư Mã Thiên, quyển 111, Vệ tướng quân phiêu kị tướng quân liệt truyện”. Truy cập ngày 1 tháng 7 năm 2013. Kiểm tra giá trị ngày tháng trong: |accessdate= (trợ giúp)
  15. ^ Tư Mã Thiên. “Sử kí Tư Mã Thiên, quyển 111, Vệ tướng quân phiêu kị tướng quân liệt truyện”. Truy cập ngày 1 tháng 7 năm 2013. Kiểm tra giá trị ngày tháng trong: |accessdate= (trợ giúp)
  16. ^ Ban Cố. “Hán thư, quyển 55: Vệ Thanh Hoắc Khứ Bệnh truyện”.
  17. ^ Con số này được lấy từ Hán thư, còn theo sử kí, phong ấp của Vệ Thanh chỉ có 16700 hộ
  18. ^ Ban Cố. “Hán thư, quyển 19: Bách quan công khanh biểu”. Truy cập ngày 7 tháng 2 năm 2013. Kiểm tra giá trị ngày tháng trong: |accessdate= (trợ giúp)
  19. ^ Tư Mã Thiên. “Sử kí, quyển 120: Cấp Trịnh liệt truyện”. Truy cập ngày 7 tháng 2 năm 2013. Kiểm tra giá trị ngày tháng trong: |accessdate= (trợ giúp)