Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Vệ Thanh”

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Không có tóm lược sửa đổi
Dòng 25: Dòng 25:
=== Lần thứ hai ===
=== Lần thứ hai ===


Mùa thu năm 128 TCN, một lần nữa Vệ Thanh dẫn ba vạn kị binh chiến đấu với [[Hung Nô]], xuất kích vào ải Nhạn Môn Quan<ref>Ngạn Môn Quan nay nằm ở tỉnh Sơn Tây, [[Trung Quốc]]</ref>, giết hơn 1000 quân Hung Nô.
Mùa thu năm 128 TCN, một lần nữa Vệ Thanh dẫn ba vạn kị binh chiến đấu với [[Hung Nô]], xuất kích vào ải Nhạn Môn Quan<ref>Nhạn Môn Quan nay nằm ở tỉnh Sơn Tây, [[Trung Quốc]]</ref>, giết hơn 1000 quân Hung Nô.


=== Lần thứ ba ===
=== Lần thứ ba ===

Phiên bản lúc 18:36, ngày 7 tháng 1 năm 2017

Vệ Thanh (Trung văn giản thể: 卫青, phồn thể: 衛青, ?-106 TCN), còn gọi là Trịnh Thanh, nguyên là người huyện Bình Dương, Hà Đông[1], tên tựTrọng Khanh (仲卿), là tướng lĩnh nhà Hán trong lịch sử Trung Quốc, em trai của hoàng hậu Vệ Tử Phu. Dưới thời Hán Vũ Đế (140 TCN - 87 TCN), ông vào cung làm thị vệ, trải qua các chức vụ Kiến Chương giám, Thị trung, Thái trung đại phu, Xa kị tướng quân rồi Quan nội hầu, Đại tướng quân và Đại tư mã, đồng thời được Hán Vũ Đế phong tước Trường Bình hầu, thực ấp lên tới 16700 hộ, ngoài ra Vũ Đế còn đem Bình Dương công chúa gả cho Vệ Thanh. Trong những năm từ 129 TCN đến 119 TCN, Vệ Thanh từng bảy lần đại thắng quân Hung Nô ở phía bắc, lập được công to cho triều đình. Ông qua đời vào năm 106 TCN, được truy tôn là Trường Bình Liệt hầu, con cháu tiếp tục được kế tập tước hầu. Vệ Thanh được xem là một trong các đại danh tướng trong lịch sử phong kiến Trung Quốc, cùng với Bạch Khởi, Hàn Tín, Lý Tĩnh, Nhạc PhiTừ Đạt, do có công đánh quân rợ phía bắc mở rộng bờ cõi cho nhà Hán và là tấm gương cho các tướng lĩnh đời sau.

Thân thế

Mẹ của Vệ Thanh là Vệ Ẩu, nguyên là vợ lẽ của Bình Dương hầu Tào Thọ, chú dượng của Hán Vũ Đế. Mẹ bà vốn đa tình, trước khi làm vợ Tào Thọ đã đi ngoại tình với người khác, sinh được 1 trai 3 gái. Đến khi về với Bình Dương hầu, bà lại tư thông với gia nô trong phủ là Cấp sự Trịnh Quý và sinh ra Vệ Thanh. Lúc vừa chào đời, Vệ Thanh đã bị đuổi ra khỏi phủ Bình Dương hầu, về sống với cha là Trịnh Quý và bị bắt đi chăn cừu. Tuy nhiên chỉ vài năm sau, vợ cả của Trịnh Quý hạ sinh con và ghét bỏ Vệ Thanh, do đó ông trở về Bình Dương hầu phủ với mẹ và từ đó theo họ Vệ của mẹ, nhưng do không phải con Bình Dương hầu nên phải làm gia nô.

Sau khi đến tuổi trưởng thành, Vệ Thanh làm mã phu, đi theo hầu Bình Dương công chúa, vốn là vợ cả của Tào Thọ. Khi Bình Dương Công chúa ra ngoài đều có Vệ Thanh cưỡi ngựa đi theo bảo vệ[2][3].

Được trọng dụng

Mùa xuân năm 139 TCN, chị khác cha của Vệ Thanh là Vệ Tử Phu được nạp làm cung phi cho Hán Vũ Đế[4], Vệ Thanh cũng được vào cung làm chức Cấp sự kiến chương doanh, làm việc ở cung Kiến Chương.

Vũ Đế ngày càng sủng ái Vệ Tử Phu khiến hoàng hậu Trần Kiều vô cùng đố kị. Để trả thù, mẹ Trần Hoàng hậu là Quán Đào công chúa cho bắt nhốt Vệ Thanh vào ngục tống giam, chuẩn bị giết ông. May thay người bạn thân của Vệ Thanh là Công Tôn Ngao cứu thoát. Hán Vũ Đế biết được tin này, rất tức giận, bèn theo ý của Vệ Tử Phu, triệu tập Vệ Thanh, thấy người cao lớn, giỏi võ nghệ, bèn cho làm Kiến Chương giám, thống lĩnh đội cận vệ, hàm Thị trung và thăng Vệ Tử Phu làm phu nhân, đồng thời chọn người anh trưởng của Vệ Thanh là Vệ Trường Quân làm Thị trung.

Theo sự tích, một lần Vệ Thanh vào cung, gặp một người tội phạm. Người này thấy cốt cách của Vệ Thanh, đoán rằng về sau Vệ Thanh sẽ được phong hầu.

Về sau, do muốn hạn chế quyền lực của thân tộc họ Lưu nên Vũ Đế ngày càng trọng dụng thân tín bên ngoại thích. Do đó Vệ Thanh càng được tin tưởng, thăng dần tới chức Thái Trung đại phu[4]. Về sau Vũ Đế phế truất Trần Hoàng hậu và lập Vệ Tử Phu làm hoàng hậu, nên nhà họ Vệ cũng được hiển quý[5].

Năm 129 TCN, chồng của Bình Dương công chúa là Tào Thọ qua đời, công chúa muốn cải giá. Có người khuyên công chúa lấy Vệ Thanh, nhưng công chúa ngần ngại vì Vệ Thanh vốn chỉ là thị vệ trong nhà mình, bèn đi gặp Vệ hoàng hậu hỏi ý kiến. Vệ hoàng hậu lập tức tán thành, muốn gia đình mình với hoàng tộc càng thân thiết hơn, bèn nói lại với Hán Vũ Đế. Vũ Đế rất mừng vì việc này, bèn hạ chiếu cho Vệ Thanh kết duyên với công chúa Bình Dương. Trước đó Vệ Thanh đã có ba người con trai là Vệ Kháng, Vệ Bất NghiVệ Đăng, sau cũng có với Bình Dương thêm một người con gái.

Bảy lần thắng Hung Nô

Lần thứ nhất

Năm 129 TCN, quân Hung Nô ở miền bắc đem quân nam tiến đánh nhà Hán, tiến đến vùng Thượng Cốc[6]. Hán Vũ Đế được tin, bèn cử 4 vạn quân chia làm bốn đường, phong Vệ Thanh làm Xa kị tướng quân, cùng Lý QuảngCông Tôn Hạ dẫn quân chống cự với giặc. Đạo quân Vệ Thanh nhanh chóng dẹp tan quân Hung Nô, tiến đến tận Long Thành (nơi phát tích của Hung Nô), tuy nhiên hai đạo của Lý Quảng và Công Tôn Ngao lại thất bại. Mặc dù vậy, Vũ Đế vẫn trọng thưởng cho công lao này của Vệ Thanh, phong ông làm Quan nội hầu[2][3].

Lần thứ hai

Mùa thu năm 128 TCN, một lần nữa Vệ Thanh dẫn ba vạn kị binh chiến đấu với Hung Nô, xuất kích vào ải Nhạn Môn Quan[7], giết hơn 1000 quân Hung Nô.

Lần thứ ba

Bước sang mùa xuân năm 127 TCN, ông lại tiếp tục dẫn 40000 quân tiến vào Vân Trung chống Hung Nô, đánh bại và tiêu diệt hai đạo quân Hung Nô do Bạch Dương Vương và Lâu Phiền Vương chỉ huy, chém và bắt sống hơn 1000 người, thu phục và sáp nhập vùng đất Hà Sáo của Hung Nô mà gần như không mất một binh sĩ nào, toàn quân khải hoàn trở về. Chiến thắng này có ý nghĩa quan trọng, giải quyết được mối đe dọa đối của Hung Nô với kinh đô Trường An[8]. Do lập được công to, Vệ Thanh tiếp tục được phong tước Trường Bình hầu với thực ấp ban đầu là 3800 hộ[3].

Lần thứ tư

Tuy nhiên quân Hung Nô không chịu thất bại. Ngay sau khi lên ngôi, thiền vu Y Trĩ Tà lập tức chuẩn bị phát động chiến tranh với Đại Hán lần nữa. Năm 126 TCN, hơn vạn quân Hung Nô được lệnh nam tiến, công đánh Đại Quận, giết thái thú Cung Hữu và bắt hơn 1000 người. Năm sau, 124 TCN, hơn 3 vạn quân Hung Nô lại tràn sang, tiến công vào Đại quận, Định Tương, Thượng Quận. Tướng Hung là Hữu Hiền Vương do oán hận nhà Hán nên cũng nhiều lần tiến vào Hà Sáo, giết chết rất nhiều người dân vô tội. Trước sức mạnh của Hung Nô, Vệ Thanh lại lần thứ tư xuất chinh, dẫn 3 vạn kị binh ra Cao Khuyết, cộng thêm các cánh quân Hán khác là gần 10 vạn người, phối hợp cùng đánh Hung Nô. Vệ Thanh dẫn quân tiến đánh thần tốc, một ngày đi được hơn 6-7 trăm dặm, tiến đánh Hữu Hiền Vương. Hữu Hiền Vương đang say khướt và không địch nổi quân Hán, bèn bỏ trốn. Lần xuất chinh thứ tư của Vệ Thanh tiếp tục giành được thắng lợi, bắt sống 15000 quân và mười mấy quý tộc Hung Nô. Hán Vũ Đế vô cùng vui mừng, bèn bái Vệ Thanh làm Đại tướng quân và phong thêm cho ông 8700 hộ nữa[2]. Vũ Đế còn định phong cho ba người con của ông lên tước hầu tất cả, nhưng ông không đồng ý và khuyên Vũ Đế hãy thưởng cho các thuộc tướng của mình. Theo lời thỉnh cầu của Vệ Thanh, 7 tướng lĩnh đánh Hung Nô đã được phong tước hầu.

Lần thứ năm và lần thứ sáu

Mùa xuân và mùa hạ năm 123 TCN, Vệ Thanh hai lần liên tiếp đưa quân lên phía bắc đánh Hung Nô. Lần thứ nhất, ông cùng người cháu là Hoắc Khứ Bệnh chia quân làm hai đường tiến công. Cánh của Vệ Thanh tiến vào nơi đóng quân của Thiền vu Hung Nô Y Trĩ Tà và giành được đại thắng, tiêu diệt hơn vạn quân Hung. Tuy nhiên về sau, hai tướng Hung Nô là Tô KiếnTriệu Tín kịp thời cứu được thiền vu. Về cánh quân của Hoắc Khứ Bệnh cũng giành chiến thắng trước Hung Nô, tiêu diệt 2028 tên địch[2].

Lần thứ bảy

Mùa xuân năm 119 TCN, Hán Vũ Đế lại cử Vệ Thanh cùng Hoắc Khứ Bệnh mỗi người dẫn 5 vạn kị quân thành hai đường đánh Hung Nô, lại cho hơn 14 vạn ngựa chiến và 50 vạn bộ tốt và hậu cần. Đây là lần thứ bảy Vệ Thanh tấn công Hung Nô. Quân Hán tiến vào Đại Quận, đánh bại quân của Tả Hiền Vương, buộc ông này phải đem 4 vạn quân đầu hàng nhà Hán. Sau đó Vệ Hoắc mỗi người chia quân theo hai phía đông-tây, cánh của Hoắc Khứ Bệnh tiến đánh Đại quận, còn cánh của Vệ Thanh đi về phía đông, thu phục Định Tương.

Vệ Thanh đưa quân đi được về phía bắc gần 1000 dặm thì gặp quân chủ lực của Thiền vu Hung Nô. Ban đầu quân Hán có gặp một số khó khăn nhưng sau đó Vệ Thanh lại ra lệnh dùng thế trận chiến xa và dùng 5000 kị binh phối hợp tạo thành thế trận liên hoàn để đối đầu với quân số đông của Hung Nô, làm quân Hung Nô mất nhuệ khí. Giữa lúc hai bên đang giao tranh thì bỗng có giông tố nổi lên. Vệ Thanh khéo léo lợi dụng sức gió yểm hộ đã cho quân xuất kích, tiến đánh thẳng vào cánh quân của thiền vu. Thiền vu Y Trĩ Tà hoảng sợ, bỏ trốn về phía bắc không dám quay lại, còn quân Hung Nô bị đánh cho đại bại. Quân Hán chém hơn 1 vạn thủ cấp, và tiếp tục hành quân về phía bắc, đuổi theo thiền vu Hung Nô, tiến đến thành Triệu Tín. Chiến dịch đánh Hung Nô lần thứ bảy của Vệ Thanh kết thúc với thắng lợi hoàn toàn dành cho quân Hán, đẩy Hung Nô về tận sa mạc phía bắc và giải quyết được nạn Hung Nô uy hiếp triều đình.

Sau khi ca khải hoàn trở về, Vệ Thanh cùng Hoắc Khứ Bệnh đều được Hán Vũ Đế phong làm Đại Tư mã[2][3].

Tuy nhiên cũng trong trận đánh này, lão tướng Lý Quảng do hành quân chậm và đến trễ nên bị Vệ Thanh ra lệnh truy cứu. Lý Quảng cảm thấy tự ái, bèn rút gươm tự sát. Con Quảng là Lý Cảm đang làm tướng dưới quyền Hoắc Khứ Bệnh cho rằng Vệ Thanh hãm hại cha mình, nên cầm kích vào nơi ở của Vệ Thanh. Ban đầu ông muốn trị tội Cảm. Hoắc Khứ Bệnh nghe tin đó, sợ mạo phạm cậu, bèn nhân lúc đi săn cùng thuộc hạ đã bắn chết Lý Cảm. Hán Vũ Đế biết được nhưng cũng bỏ qua việc này, nói rằng Lý Cảm bị hươu xô mà chết.

Qua đời

Do lập được chiến công hiển hách trong chiến tranh với Hung Nô nên Vệ Thanh liên tiếp được hậu thưởng. Đến cuối đời, phong ấp của ông đã lên tới 20200 hộ[9].

Những năm cuối đời, Vệ Thanh cũng tiếp tục được thăng chức và mở rộng quyền hành. Năm 117 TCN, Hán Vũ Đế bỏ chức thái úy, giao luôn cho Vệ Thanh (đang làm Đại tư mã) quyền Thái úy[10], quyền lực ngang bằng với tể tướng. Hán Vũ Đế còn muốn các đại thần bái lạy Vệ Thanh[11] nhưng đại thần Cấp Ảm không chịu. Vệ Thanh thấy vậy chẳng những không giận mà còn kính trọng Cấp Ảm.

Năm 106 TCN, Vệ Thanh lâm bệnh qua đời, được truy tặng thụy hiệu là Trường Bình Liệt hầu. Tính từ khi được sung vào cung năm 139 TCN đến khi mất, ông hoạt động được hơn 30 năm, không rõ bao nhiêu tuổi. Thi hài ông được an táng cùng Bình Dương Công chúa ở núi Tượng Lô.

Từ sau cái chết của Vệ Thanh, Vệ hoàng hậu và thái tử Lưu Cứ mất đi chỗ dựa, bị các quần thần tìm cớ hãm hại[12]. Kết quả là năm 91 TCN, vụ án Vu Cổ xảy ra, hoàng hậu và thái tử đều bị hại sau án Vu Cổ. Con trai ông là Vệ Kháng (được kế tập tước hầu) cũng bị vu khống là có dính dáng vào việc này nên cũng bị giết. Hai người con còn lại cũng bị liên lụy và bị tước bỏ tước vị. Mãi đến đời Hán Tuyên Đế, gia tộc họ Vệ mới được phục hồi lại thân phận. Sang đời Hán Bình Đế, người chắt của Vệ Thanh là Vệ Huyền được phong chức Thị trung và Quan nội hầu.

Đánh giá

Dường như Tư Mã Thiên không mấy có thiện cảm với Vệ Thanh và Hoắc Khứ Bệnh. Trong Sử kí, Vệ Tướng quân Phiêu kị tướng quân liệt truyện, Tư Mã Thiên cho rằng Vệ Thanh vốn dĩ là ngoại thích, xuất thân thấp hèn, là đứa con không chính thống, chỉ nhờ vào thế lực của hoàng hậu mà được trọng dụng, thậm chí còn miêu tả ông như một con người có tác phong mềm yếu và không đánh giá cao chiến công của ông. Các sử giá đời sau cũng đánh giá Tư Mã Thiên đối với Vệ Thanh có thái độ bất công, có thể là do sự uất ức của ông này trong vụ việc của Lý Quảng Lợi[13] mà có sự căm ghét đối với những người thuộc ngoại thích. Thậm chí Tư Mã Thiên còn ám chỉ việc ông được trọng dụng không phải do tài năng mà do thế lực hoàng hậu trong mục Nịnh hạnh truyện[14].

Tuy nhiên trong phần Hoài Nam Hành Sơn liệt truyện, Tư Mã Thiên lại đánh giá cao phẩm chất của Vệ Thanh qua việc việc viết việc thủ hạ của Hoài Nam vương khen ngợi tính cách của ông[15]. Nhiều tướng lĩnh nổi danh đời sau như Tào Chương (đời Tam Quốc, con trai Tào Tháo), Lý Tĩnh (đời nhà Đường) hay Nhạc Phi, Tông Trạch, Tô Tuấn (cha Tô Đông Pha) (đời nhà Tống), Thích Kế Quang (đời nhà Minh) đều đánh giá cao về công lao, tài năng cầm quân và phẩm chất của Vệ Thanh.

Gia đình

Xem thêm

Tham khảo

  • Sử kí Tư Mã Thiên, các thiên:
    • Vệ tướng quân Phiêu kị tướng quân liệt truyện
    • Cấp Trịnh liệt truyện
    • Nịnh hạnh liệt truyện
    • Ngoại thích liệt truyện
    • Hoài Nam Hành Sơn liệt truyện
  • Hán thư, thiên:
    • Vệ Thanh Hoắc Khứ Bệnh truyện
  • Tư trị thông giám, quyển 22

Chú thích

  1. ^ Nay nằm ở phía tây nam Lâm Phần, Sơn Tây, Trung Quốc
  2. ^ a b c d e Tư Mã Thiên. “Sử kí Tư Mã Thiên, quyển 111, Vệ tướng quân phiêu kị tướng quân liệt truyện”. Truy cập ngày 1 tháng 7 năm 2013. Kiểm tra giá trị ngày tháng trong: |accessdate= (trợ giúp)
  3. ^ a b c d Ban Cố. “Hán thư, quyển 55: Vệ Thanh Hoắc Khứ Bệnh truyện”.
  4. ^ a b Tư Mã Thiên. “Sử kí Tư Mã Thiên, quyển 111, Vệ tướng quân phiêu kị tướng quân liệt truyện”. Truy cập ngày 1 tháng 7 năm 2013. Kiểm tra giá trị ngày tháng trong: |accessdate= (trợ giúp)
  5. ^ Tư Mã Thiên. “Sử kí, quyển 49: Ngoại thích thế gia”. Truy cập ngày 7 tháng 1 năm 2013. Kiểm tra giá trị ngày tháng trong: |accessdate= (trợ giúp)
  6. ^ Nay thuộc địa phận Hoài Lai, tỉnh Hà Bắc, Trung Quốc
  7. ^ Nhạn Môn Quan nay nằm ở tỉnh Sơn Tây, Trung Quốc
  8. ^ Trường An là kinh đô thời đó của nhà Hán, nay thuộc địa phận Tây An, tỉnh Thiểm Tây
  9. ^ Con số này được lấy từ Hán thư, còn theo sử kí, phong ấp của Vệ Thanh chỉ có 16700 hộ
  10. ^ Ban Cố. “Hán thư, quyển 19: Bách quan công khanh biểu”. Truy cập ngày 7 tháng 2 năm 2013. Kiểm tra giá trị ngày tháng trong: |accessdate= (trợ giúp)
  11. ^ Tư Mã Thiên. “Sử kí, quyển 120: Cấp Trịnh liệt truyện”. Truy cập ngày 7 tháng 2 năm 2013. Kiểm tra giá trị ngày tháng trong: |accessdate= (trợ giúp)
  12. ^ Tư Mã Quang. “Tư trị thông giám, quyển 22, Hán kỉ, quyển 14”. Truy cập ngày 7 tháng 2 năm 2013. Kiểm tra giá trị ngày tháng trong: |accessdate= (trợ giúp)
  13. ^ Lý Quảng Lợi là anh vợ Hán Vũ Đế, thuộc dòng ngoại thích. Lý Quảng Lợi và Lý Lăng bị thua quân Hung Nô, Hán Vũ Đế và các quan cho rằng tội trạng thuộc về Lý Lăng. Chỉ mình Tư Mã Thiên bênh vực. Hán Vũ Đế bèn thiến Thiên
  14. ^ Tư Mã Thiên. “Sử kí, quyển 125: Nịnh hạnh liệt truyện”. Truy cập ngày 7 tháng 2 năm 2013. Kiểm tra giá trị ngày tháng trong: |accessdate= (trợ giúp)
  15. ^ Tư Mã Thiên. “Sử kí, quyển 118: Hoài Nam Hành Sơn liệt truyện”. Truy cập ngày 7 tháng 2 năm 2013. Kiểm tra giá trị ngày tháng trong: |accessdate= (trợ giúp)
  16. ^ Theo sử sách, chồng đầu tiên của Bình Dương là Tào Thọ mất năm 131 TCN, bà tái giá với Vệ Thanh năm 129 TCN và Vệ Thanh là chồng thứ ba của bà, còn người chồng thứ hai là Hạ Hầu Pha mất năm 115 TCN, do đó việc thành hôn của bà này còn nhiều nghi điểm