Hành tinh lùn

Hình vẽ Sao Diêm Vương (đằng sau) và vệ tinh tự nhiên Charon (đằng trước). Tuy đã từng được coi là một hành tinh từ năm 1930, đến năm 2006 Sao Diêm Vương đã bị xếp loại lại là một hành tinh lùn.

Hành tinh lùn là một khái niệm trong việc phân loại các thiên thể trong Hệ Mặt Trời của Hiệp hội Thiên văn Quốc tế vào ngày 24 tháng 8 năm 2006. Nhiều sách báo của Việt Nam dịch không đúng thuật ngữ này từ tiếng Anh khi gọi đây là tiểu hành tinh, một thuật ngữ đã được dùng từ lâu để dịch chữ asteroid (hoặc minor planet) trong tiếng Anh.

Theo định nghĩa này, các hành tinh lùn:

• có quỹ đạo quanh Mặt Trời
• có khối lượng đủ lớn để trọng trường của chính nó thắng lực vật rắn, tạo nên hình dạng cân bằng thủy tĩnh (gần hình cầu)
• có những vật thể khác nằm trên quỹ đạo chưa được dọn sạch
• không phải là vệ tinh tự nhiên của một hành tinh, hay các vật thể khác trong hệ Mặt Trời.

Cũng theo định nghĩa 24 tháng 8 năm 2006 của Hiệp hội Thiên văn Quốc tế, mọi vật thể trong hệ Mặt Trời (ngoại trừ Mặt Trời) được phân vào một trong ba thể loại là hành tinh, hành tinh lùn và vật thể nhỏ trong Hệ Mặt Trời.

Theo xếp loại mới này, Diêm Vương Tinh không còn là một hành tinh, mà là một hành tinh lùn. Cũng theo xếp loại này, trong số các tiểu hành tinh, Ceres nay là một hành tinh lùn; trong khi đa số các tiểu hành tinh còn lại như Vesta là thiên thể nhỏ trong Hệ Mặt Trời.

Danh sách các hành tinh lùn trong Hệ Mặt Trời

Đây là những vật thể nhỏ được công nhận rộng rãi là hành tinh lùn:

• Diêm Vương Tinh
• Ceres
• Eris
• Makemake
• Haumea
• Sedna (Theo quan điểm của một số nhà khoa học, tuy nhiên chưa được IAU chính thức công nhận)

Ít được công nhận

Có một số thiên thể nhỏ khác chưa được công nhận nhưng các quan điểm khoa học vẫn cho rằng chúng thuộc nhóm hành tinh lùn.

• Quaoar
• Orcus
• Ixion
• Varuna
• Salacia

  

  Eris và Dysnomia.

Vệ tinh tự nhiên của các hành tinh lùn

Các hành tinh lùn cũng có vệ tinh tự nhiên. Trong số chúng, Diêm Vương Tinh có 5 mặt trăng là Charon, Nix, Hydra, Styx và Kerberos. Một số hành tinh lùn khác như Eris, Haumea hay Quaoar cũng có chúng. Một thiên thể khác là S/2015 (136472) 1 của Makemake cũng là một vệ tinh tự nhiên của hành tinh này.

Charon, vệ tinh lớn nhất của Diêm Vương Tinh.

Liên kết ngoài

• Kết quả bỏ phiếu định nghĩa mới, 16 tháng 8 năm 2006 (tiếng Anh)