Hà Trung

Đối với các định nghĩa khác, xem Hà Trung (định hướng).

Hà Trung
Huyện
Huyện Hà Trung
Chợ Đò Lèn ở thị trấn Hà Trung
Hành chính
Quốc gia	Việt Nam
Tỉnh	Thanh Hóa
Huyện lỵ	thị trấn Hà Trung
Phân chia hành chính	1 thị trấn, 19 xã
Thành lập	1982
Địa lý
Tọa độ: 20°03′20″B 105°51′20″Đ
Hà Trung Vị trí huyện Hà Trung trên bản đồ Việt Nam
Diện tích	245,55 km²
Dân số (1999)
Tổng cộng	119.671 người

Hà Trung là một huyện nằm ở phía bắc tỉnh Thanh Hóa.

Địa lý

Huyện Hà Trung nằm bên sườn núi Tam Điệp, phía bắc giáp thị xã Bỉm Sơn, các huyện Yên Mô và thành phố Tam Điệp (Ninh Bình), phía nam giáp Hậu Lộc, phía tây giáp Thạch Thành và Vĩnh Lộc, phía đông giáp Nga Sơn. Đây là địa phương có tuyến Đường cao tốc Ninh Bình – Thanh Hóa đi qua đang được xây dựng.

Hành chính

Huyện Hà Trung có 20 đơn vị hành chính cấp xã trực thuộc, bao gồm thị trấn Hà Trung (huyện lỵ) và 19 xã: Hà Bắc, Hà Bình, Hà Châu, Hà Đông, Hà Giang, Hà Hải, Hà Lai, Hà Lĩnh, Hà Long, Hà Ngọc, Hà Sơn, Hà Tân, Hà Thái, Hà Tiến, Hà Vinh, Hoạt Giang, Lĩnh Toại, Yên Dương, Yến Sơn.

Lịch sử

Huyện Hà Trung được hình thành từ rất sớm, là một trong những cái nôi của dân tộc Việt Nam: Thời thuộc Hán, là miền đất thuộc huyện Dư Phát. Thời Tam Quốc - Lưỡng Tấn - Nam Bắc triều, là miền đất thuộc huyện Kiến Sơ. Thời Tùy - Ðường, là miền đất thuộc huyện Nhật Nam và một phần thuộc huyện Sùng Bình. Thời Trần - Hồ, huyện Hà Trung thuộc châu Ái, trấn Thanh Ðô; phần đất phía Bắc huyện Hà Trung ngày nay nằm trong huyện Tống Giang, thuộc châu Ái. Thời thuộc Minh, là phần đất chủ yếu của huyện Tống Giang. Thời Lê, đổi Tống Giang thành Tống Sơn và đặt phủ Hà Trung gồm 4 huyện: Tống Sơn, Hoằng Hóa, Hậu Lộc, Nga Sơn. Trong đó, huyện Tống Sơn là huyện Hà Trung ngày nay. Thời Nguyễn, huyện Tống Sơn do phủ Hà Trung kiêm lý. Tống Sơn là đất xuất tích của triều Nguyễn.

Năm Gia Long thứ 3, Tống Sơn được gọi là quý huyện, Gia Miêu được gọi là quý hương. Về sau, huyện Tống Sơn được đổi thành phủ Hà Trung.

Sau năm 1945, phủ Hà Trung được đổi thành huyện Hà Trung, gồm 10 xã: Hòa Bình, Hoạt Giang, Lĩnh Toại, Lĩnh Trang, Long Khê, Ngọc Âu, Tân Tiến, Thái Lai, Tống Giang, Yên Sơn.

Năm 1954, giải thể 10 xã hiện hữu, thay thế bằng 25 xã, lấy chữ "Hà" làm chữ đầu: Hà Bắc, Hà Bình, Hà Châu, Hà Đông, Hà Dương, Hà Giang, Hà Hải, Hà Lai, Hà Lâm, Hà Lan, Hà Lĩnh, Hà Long, Hà Ngọc, Hà Ninh, Hà Phong, Hà Phú, Hà Sơn, Hà Tân, Hà Thái, Hà Thanh, Hà Tiến, Hà Toại, Hà Vân, Hà Vinh, Hà Yên.

Năm 1967, thành lập thị trấn nông trường Hà Trung.

Năm 1977, thành lập thị trấn Bỉm Sơn trực thuộc tỉnh. Cùng năm này, sáp nhập hai huyện Hà Trung và Nga Sơn thành huyện Trung Sơn.

Năm 1980, chia xã Hà Dương thành 2 xã: Hà Dương và Quang Trung.

Năm 1981, thị trấn nông trường Hà Trung và 2 xã: Hà Lan, Quang Trung được tách ra để hợp với thị trấn Bỉm Sơn thành thị xã Bỉm Sơn.

Năm 1982, lại tách thành hai huyện như trước đây và lấy lại tên cũ là huyện Hà Trung, gồm 24 xã: Hà Bắc, Hà Bình, Hà Châu, Hà Đông, Hà Dương, Hà Giang, Hà Hải, Hà Lai, Hà Lâm, Hà Lan, Hà Lĩnh, Hà Long, Hà Ngọc, Hà Ninh, Hà Phong, Hà Phú, Hà Sơn, Hà Tân, Hà Thái, Hà Thanh, Hà Tiến, Hà Toại, Hà Vân, Hà Vinh, Hà Yên.

Năm 1988, thành lập thị trấn Hà Trung - thị trấn huyện lị huyện Hà Trung - trên cơ sở điều chỉnh 38,2 ha diện tích tự nhiên của xã Hà Bình; điều chỉnh 52,9 ha diện tích tự nhiên với 625 nhân khẩu của xã Hà Ninh; điều chỉnh 61,4 ha diện tích tự nhiên với 490 nhân khẩu của xã Hà Phong và điều chỉnh 8,7 ha diện tích tự nhiên với 320 nhân khẩu của xã Hà Ngọc.

Ngày 16 tháng 10 năm 2019, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã thông qua Nghị quyết số 786/NQ-UBTVQH14 về việc sắp xếp các đơn vị hành chính cấp xã thuộc tỉnh Thanh Hóa. Theo đó, hợp nhất hai xã Hà Lâm và Hà Ninh thành xã Yến Sơn, hợp nhất hai xã Hà Toại và Hà Phú thành xã Lĩnh Toại, hợp nhất hai xã Hà Thanh và Hà Vân thành xã Hoạt Giang, hợp nhất hai xã Hà Yên và Hà Dương thành xã Yên Dương, sáp nhập xã Hà Phong vào thị trấn Hà Trung.

Như vậy, huyện Hà Trung có 1 thị trấn và 19 xã như hiện nay.

Văn hóa

• Gia Miêu Ngoại trang quê hương nhà Nguyễn, sau khi vào Huế gây dựng cơ đồ, chúa Nguyễn đã về đây lập đền thờ và xây dựng lăng Triệu Tường ở xã Hà Long Hà Trung và coi đây là Quý Hương.
• Đền thờ Trình Minh, thôn Ngọc Xuyết, xã Hà Châu, huyện Hà Trung
• Đình làng Yên (làng có đặc sản Mắm tép tiến Vua)
• Văn hóa Phật giáo có: Chùa Linh Xứng, Chùa Đô Mỹ, Chùa Long Cảm (Trang Các), Chùa Chiếu Bạch (Bình Lâm), Chùa Ban Phúc...
• Ba Bông - Thác Hàn là khu di tích văn hóa lễ hội nổi tiếng của Hà Trung vào tháng 6 âm lịch hàng năm, du khách thập phương đổ về cầu đảo theo tín ngưỡng Tứ Phủ thờ Mẫu điển hình là các đền: Ba Bông (thờ cô Bơ), Đền Hàn Sơn (thờ Đức ông Hàn Sơn), Đền Cây Thị (thờ Chầu Đệ Tứ Khâm Sai)..
• Đền Lý Thường Kiệt (Hà Ngọc), Đền Lê Phụng Hiểu (Hà Lâm),....là các ngôi đền thờ 2 vị danh tướng thời Lý
• Đình Phúc làng Bình Lâm (Hà Lâm) vào 6 tháng giêng âm lịch có hội làng đầu xuân: tế lễ, trò chơi dân gian....
• Cả huyện có 3 trường trung học phổ thông.

Liên kết ngoài

• ThanhHoa365.com - Hình ảnh về Hà Trung