Cuộc phong tỏa Berlin

Các cư dân Berlin đang nhìn máy bay C-54 mang hàng tiếp tế hạ cánh tại Sân bay Tempelhof (1948)

Cuộc phong toả Berlin là cuộc phong tỏa Tây Berlin bởi Liên Xô kéo dài từ ngày 24 tháng 6 năm 1948 đến ngày 11 tháng 5 năm 1949, một trong những cuộc khủng hoảng quốc tế chính đầu tiên của Chiến tranh Lạnh và là cuộc khủng hoảng đầu tiên gây ra tổn thất. Hậu quả là việc cung cấp, tiếp tế hàng hóa tới Tây Berlin, mà nằm ngay giữa vùng chiếm đóng của Liên Xô, không còn thể thực hiện bởi đường bộ và đường thủy nữa, đưa đến việc tiếp tế bằng đường hàng không. Cuộc phong tỏa này là phản ứng trực tiếp của Liên Xô để phản đối việc Mỹ, Anh, Pháp đơn phương cải cách tiền tệ 1948 ở Tây Đức và Tây Berlin.

Nguồn gốc

Khi chiến tranh thế giới lần thứ hai kết thúc, theo tinh thần của hiệp ước Potsdam giữa phe Đồng minh, nước Đức bị chia làm bốn vùng chiếm đóng bởi quân đội các nước Anh, Pháp, Hoa Kỳ và Liên Xô. Riêng vùng Berlin cũng bị chia ra tương tự nhưng do vị trí của thành phố trong nước Đức nên vùng kiểm soát bởi liên quân Anh-Pháp-Mỹ (Tây Berlin) bị nằm lọt thỏm bên trong khu vực do Liên Xô kiểm soát.

Khi chia các vùng chiếm đóng không có luật lệ gì về các con đường giao thông. Trong tháng 11 năm 1945, 3 đường bay từ Hamburg, Hannover và Frankfurt am Main tới Berlin đã được thỏa thuận.

Sau chiến tranh sự gắn bó trong liên minh chống Hitler mất đi dần dần, và nguy cơ khủng hoảng giữ 2 khối đang hình thành hiện ra, đưa tới cuộc xung đột Tây-Đông mà còn được gọi là cuộc Chiến tranh lạnh. Quan điểm khác biệt giữa 3 nước phía Tây Hoa Kỳ, Vương quốc Anh và Pháp một bên và Liên Xô bên kia, càng ngày càng lớn, cho đến khi nó bộc phát ra vào mùa xuân 1948.

Từ tháng 2 năm 1948 hội nghị 6 nước ở London, mà không có sự tham dự của Liên Xô, thảo luận về vị thế của Đức trên chính trường thế giới. Ngày 7 tháng 3 năm 1948, hội nghị London đưa ra nghị quyết hợp nhất ba vùng chiếm đóng phía Tây thành một chính quyền liên bang độc lập. Trong buổi họp giữa các nước chiếm đóng ngày 20 tháng 3 năm 1948 khi nguyên soái Sokolowski, chỉ huy trưởng của quân đội Liên Xô ở Đức (SMAD), bị từ chối không được thông báo về hội nghị này, SMAD ngưng không làm vệc trong hội đồng kiểm soát đồng minh nữa, đưa đến những cuộc phong tỏa đầu tiên các con đường dẫn tới Tây Berlin. Từ 31 tháng 3 các cuộc chuyên chở qua khu vực Liên Xô đều bị kiểm soát. Từ ngày 1 tháng 4 một số con đường bị chận lại. Anh Và Mỹ giải quyết từ ngày 3 tháng 4 bằng không vận để cung cấp cho quân đội mình ở Berlin.

Không có sự thỏa thuận với Liên Xô, tại các vùng bị chiếm đóng bởi các nước phương Tây đã có cuộc cải tổ tiền tệ. Tiền Reichsmark hầu như không còn giá trị được đổi thành Deutsche Mark, để mà làm vững mạnh lại nền kinh tế. Trước đó đã có sự đàm phán giữa 4 nước chiếm đóng về một cuộc cải tổ tiền tệ cho cả nước Đức, nhưng vì khác biệt giữa quan điểm chính trị kinh tế giữa 2 khối ý thức hệ nên đã không đưa tới một kết quả chung. SMAD vào ngày 23 tháng 6 cũng cho cải tổ tiền tệ trong khu vực chiếm đóng của mình, bởi vì họ sợ tiền Mark cũ sẽ tràn ngập bên họ. Cùng lúc này, Liên Xô cũng muốn chiếm toàn thể Berlin, khi cho đổi tiền không chỉ giới hạn ở Đông Berlin mà ở khắp thành phố Berlin. Do sự phản đối mạnh mẽ của dân chúng Tây Berlin, phương Tây đã ra thông cáo là quyết định này không có hiệu lực, đồng thời cũng cho đổi tiền ở Tây Berlin. Để trả đũa phía Liên Xô đã cho phong tỏa tất cả các đường bộ cũng như đường thủy giữa Tây Berlin và Tây Đức. Được lưu thông chỉ còn đường hàng không và tới Tây Berlin và chuyên chở người giữa Tây và Đông Đức. Phương Tây phản ứng bằng cách thiết lập một cầu không vận, vận chuyển 1,5 triệu tấn lương thực, thuốc men, nhu yếu phẩm,... cho người dân ở Tây Berlin, tính ra trên 120.000 chuyến bay đến thành phố này trong vòng 10 tháng. Phong tỏa Berlin thất bại.

Về mặt pháp lý, Tây Berlin vẫn không là một phần của Cộng hòa Liên bang Đức trong khi Đông Berlin trở thành thủ đô của Cộng hoà Dân chủ Đức.

Diễn biến

Nước Đức sau chiến tranh thế giới thứ 2 với 4 vùng được quản lý bởi Liên Xô, Hoa Kỳ, Anh, Pháp và đường Không vận đến Berlin

Trong thời kỳ chiếm đóng Đức hậu Thế chiến II, Liên Xô đã phong tỏa tất cả các ngả tiếp cận khu Tây Berlin bằng đường sắt và đường bộ, lúc bấy giờ do Anh, Mỹ và Pháp chia nhau kiểm soát và nằm lọt thỏm giữa vùng Đông Đức do chính quyền Xô Viết kiểm soát, với phần còn lại của nước Đức. Mục tiêu của cuộc phong tỏa là buộc các cường quốc phương Tây phải để cho khu vực Đông Đức do Liên Xô kiểm soát bắt đầu tiếp tế thực phẩm và nhiên liệu cho Berlin, rồi từng bước đặt quyền kiểm soát thực sự của Liên Xô đối với thành phố.

Cuộc phong toả đã dẫn đến quyết định của ba nước Anh-Pháp-Mỹ để lập ra cầu không vận Berlin quy mô nhất lúc bấy giờ để tiếp tế cho cư dân Tây Berlin. Trong suốt cuộc phong tỏa, Không lực Hoàng gia Anh và Không lực Hoa Kỳ mới thành lập vào thời điểm đó, đã thực hiện hơn 200.000 chuyến bay trong vòng một năm để chuyên chở 13.000 tấn nhu yếu phẩm hằng ngày như nhiên liệu và thực phẩm cho cư dân Berlin.. Sau hơn 11 tháng, lãnh đạo Stalin đã quyết định dỡ bỏ cuộc phong toả, mở đầu cho cuộc đối đầu mới giữa khối Cộng sản và các nước phương Tây.1

Xem thêm

• Bức tường Berlin