Lâm Tắc Từ

Lâm Tắc Từ
Bức họa của Lâm Tắc Từ (năm 1843)
Tổng đốc Vân Quý
Tiền nhiệm	Li Xingyuan (Li Hsing-yüan)
Kế nhiệm	Cheng Yuzai (Ch'eng Yü-tsai)
Tổng đốc Vân Quý
Sinh	(1785-08-30)30 tháng 8 năm 1785 Phúc Châu, Phúc Kiến
Mất	22 tháng 11 năm 1850(1850-11-22) (65 tuổi) Phổ Ninh, Quảng Đông

Lin Zexu
Phồn thể	林則徐
Giản thể	林则徐
Phiên âm Tiếng Hán tiêu chuẩn Bính âm Hán ngữ Lín Zéxú Gwoyeu Romatzyh Lin Tzershyu Wade–Giles Lin2 Tse2-hsü2 IPA [lǐntsɤ̌ɕy̌] Tiếng Mân Đông Phúc Châu Phiên âm Bình thoại Lìng Cáik-sṳ̀
Courtesy name
Phồn thể	元撫
Giản thể	元抚
Phiên âm Tiếng Hán tiêu chuẩn Bính âm Hán ngữ Yuánfǔ [ɥɛ̌nfù] Gwoyeu Romatzyh Yuanfuu Wade–Giles Yüan2-fu3

Lâm Tắc Từ (chữ Hán: 林則徐, bính âm: Lin Zexu; 1785 - 1850), là một vị quan nhà Thanh ở thế kỷ XIX trong lịch sử Trung Quốc. Ông là vị quan có chủ trương chống thực dân Anh trong cuộc chiến tranh Nha phiến lần thứ 1 (1840 - 1842) và là người đã thi hành kiên quyết và triệt để lệnh cấm hút thuốc phiện. Ông đã tiêu hủy hơn 20.000 hòm thuốc phiện của các lái buôn thuốc phiện người Anh tại Quảng Đông. Ông cũng là người chỉ huy các lực lượng quân Thanh và nhân dân Trung Hoa kháng cự quyết liệt quân đội Anh trong cuộc Chiến tranh nha phiến lần thứ 1, được coi là anh hùng dân tộc của Trung Hoa.

Cuộc đời và sự nghiệp

Ông sinh năm 1785, tại Phúc Châu, tỉnh Phúc Kiến, là một người có chí khí và tâm huyết với đất nước, chuyên tâm học hành và đã đỗ Tiến sĩ dưới triều Thanh. Lâm Tắc Từ lúc 48 tuổi giữ chức Tuần phủ Giang Tô. Năm 1838, ông được bổ nhiệm làm Tổng đốc Lưỡng Quảng, được cử làm Khâm sai đại thần chỉ huy việc cấm thuốc phiện ở Quảng Châu.

Ông ta là người tài đức kiêm toàn, ngôn hành xứng với chức vụ, thanh liêm chính trực. Ông rất lưu tâm đến thời cuộc, “mắt thấy nha phiến vô cùng độc hại, tâm lòng như sôi sục”. Trong thời gian giữ chức Tuần phủ Giang Tô [1832-1833] đã tối thiểu hai lần dâng tấu đề cập đến họa nha phiến, “đối với cái hại cho quốc kế dân sinh, lửa giận khiến tóc muốn dựng đứng lên”, “Nha phiến nếu không cấm tuyệt, thì nước mỗi ngày một nghèo, dân mỗi ngày một yếu; chỉ hơn chục năm sau, trung nguyên không còn quân mạnh có thể ngự địch, không có bạc nén để lo quân lương”. Ông hết sức ủng hộ việc Hoàng đế Đạo Quang ban hành luật mới, trong đó có việc cấm thuốc phiện. Ông lập luận cái hại của nha phiến quá sâu, phép thường không thể ngăn chặn được, dùng tử hình cấm thuốc phiện chính hợp với đạo lý “trị tội chết một kẻ để người khác không còn phải chết thêm”.

Đốt thuốc phiện

Lâm Tắc Từ giám sát việc đốt thuốc phiện

Lúc này, việc buôn bán thuốc phiện cuối thời nhà Thanh trở nên phổ biến và trở thành mối nguy hại của quốc gia. Lâm Tắc Từ đã nhiều lần tấu lên nhà vua về mối nguy hại này. Lâm Tắc Từ nhấn mạnh cái hại của nha phiến qua hai lãnh vực kinh tế, quốc phòng khiến vua Ðạo Quang rất xúc động, trong ngày ban chiếu chỉ tưởng lệ, triệu Lâm Tắc Từ đến gặp mặt ; trong 7 ngày từ ngày 28/12/1838 đến 3/1/1839 gặp 8 lần, mỗi lần khoảng 1 giờ rưỡi. Ban cho chức Khâm sai đại thần, tra biện hải khẩu Quảng Ðông, tiết chế Thủy sư, với trọng trách thanh tra nha phiến. Ðồng thời mệnh Tổng đốc, Tuần phủ Quảng Ðông ra sức hợp tác, nhắm “trừ sạch ô uế, đoạn tuyệt gốc rễ”. Lâm Tắc Từ cũng biết “thân hãm nguy cơ, nhưng từ chối không được, chỉ biết đem hết lòng thành, mong trừ mối họa lớn cho Trung nguyên”. Vua Ðạo Quang thì “huấn dụ thiết tha, ủy nhiệm trọng chức”, khiến Lâm Tắc Từ “chảy nước mắt nhận chức, còn họa phúc vinh nhục không màng đến”.

Ngày 25 tháng 10 năm 1830, Đạo Quang ban bố thánh chỉ, yêu cầu các tỉnh thi hành việc cấm thuốc phiện (cấm buôn bán và hút thuốc phiện) đặc biệt là tỉnh Quảng Đông là điểm nóng về vấn nạn thuốc phiện do thương gia Anh tuồn vào.

Ngày 29 tháng 12 năm 1838, Lâm Tắc Từ phụng chỉ từ Hồ Quảng đến Bắc Kinh, vua Đạo Quang trong 8 ngày đã 8 lần triệu gặp Lâm Tắc Từ, lắng nghe ý kiến và kế hoạch cụ thể của ông đối với việc cấm thuốc phiện, phong ông làm Khâm sai đại thần kiêm Tiết độ Thủy sư Quảng Đông, xuống Quảng Đông thi hành lệnh cấm thuốc phiện này. Sau khi đến Quảng Đông, ông lập tức mở các cuộc điều tra, lùng bắt những kẻ buôn thuốc, mặt khác kiên quyết đấu tranh với thương gia nước ngoài bán thuốc phiện.

Ngày 18 tháng 3, ông đã cương quyết phát lệnh tịch thu thuốc phiện của nhà buôn nước ngoài. Lâm Tắc Từ triệu tập các thương gia nước ngoài tuyên bố thể hiện việc triệt để cấm thuốc phiện, ông công khai đưa tờ lệnh cấm thuốc phiện và trao cho các nhà buôn thuốc người nước ngoài, hẹn trong 3 ngày phải giao nộp toàn bộ số thuốc phiện cất giữ trên tàu, bằng không sẽ bế quan tỏa cảng, đồng thời yêu cầu họ làm cam kết không đưa tàu trở thuốc phiện đến nữa, nếu bị phát hiện sẽ tịch thu toàn bộ thuốc phiện, người cũng sẽ bị bắt.

Các lái buôn thuốc phiện người Anh không chấp nhận giao nộp thuốc phiện, họ tìm cách phá hoại lệnh cấm thuốc phiện của triều đình.

Ngày 22 tháng 3, Lâm Tắc Từ ra lệnh bắt ông trùm buôn thuốc phiện Lancelot Dent. Hành động quả quyết này đã gây chấn động mạnh đối với Charles Elliont, đại diện chính phủ Anh, giám sát thương vụ Anh tại Trung Quốc lúc đó đang ở Ma Cao.

Ngày 24, Charles Elliont đáp tàu nhanh từ Ma Cao đến Quảng Châu, thân hành chỉ huy chống lệnh tịch thu thuốc phiện, đồng thời điều động một chiến hạm đến đậu ở cửa sông Châu Giang tiến hành gây chiến. Lancelot Dent cũng nhân cơ hội lộn xộn chạy trốn nhưng bị bắt lại.

Nhằm đôn đốc nhà buôn nước ngoài giao nộp nha phiến, Lâm Tắc Từ lại ra lệnh đình chỉ việc buôn bán giữa Trung Quốc và Anh, đồng thời cử lính canh giữ nghiêm ngặt các thương quán, cắt đứt giao thông giữa thương quán với Ma Cao, giải tán người Trung Quốc làm thuê trong thương quán, cuối cùng Charlet Elliont buộc phải đồng ý giao nộp thuốc phiện.

Lâm Tắc Từ dẫn các quan văn võ ra lệnh cho các tàu Anh Mỹ giao nộp thuốc phiện, từ ngày 12 tháng 4 đến ngày 21 tháng 5 đã tịch thu được hơn 20 nghìn hòm thuốc phiện, trong đó có 1.540 hòm của Mỹ, tổng cộng hơn 2 triệu 376 nghìn cân và ông đã tổ chức tiêu hủy toàn bộ số thuốc phiện này. Chỗ thuốc phiện đó phải cháy đến 20 ngày mới tắt.

Chiến tranh Nha phiến

Chiến tranh Nha phiến

Sau khi Lâm Tác Từ đốt thuốc phiện của các thương gia, vì nguồn lợi của họ ở Trung Quốc bị đe dọa nghiêm trọng nên họ đã tác động đến chính phủ Anh để gây chiến với nhà Thanh. Viện cớ Lâm Tắc Từ tịch thu và đốt hơn 2 vạn hòm thuốc phiện của thương nhân Anh, nước Anh đã đưa lực lượng tấn công Trung Quốc mở đầu cuộc chiến tranh Nha phiến.

Năm 1840, nước Anh phái 41 tàu chiến, 15.000 quân tiến đánh các địa điểm ở duyên hải miền nam Trung Quốc như: Quảng Châu, Hạ Môn... Lâm Tắc Từ đã chỉ huy quân đội và nhân dân kháng cự mãnh liệt và đã tạm đẩy lui các cuộc tấn công này.

Quân Anh bỏ các cứ điểm trên di chuyển lên đánh chiếm các địa điểm khác như Định Hải Trực Lệ, uy hiếp Thiên Tân, Bắc Kinh, tập kích vào cứ điểm Hạ Môn do Quan Thiên Bồi trấn giữ.

Tháng 5 năm 1841, quân Anh lại tiến công Quảng Châu, đánh chiếm cửa Ngô Tùng, chiếm Thượng Hải, Bảo Sơn. Nhà Thanh buộc phải ký Điều ước Nam Kinh, Trung Quốc phải bồi thường chiến phí cho Anh - Pháp mỗi nước 8 triệu lạng bạc.

Do nhà Thanh thất bại toàn cục trong cuộc chiến này, Lâm Tắc Từ bị triều đình xử phạt theo yêu sách của quân Anh, ông triệu về kinh luận tội và bị đày đi Tân Cương làm Chưởng quản lương thực tại Phủ Tướng quân Y Lê. Và đến năm 1845, ông được phục chức, làm Tổng đốc Vân Quý.

Năm 1850, ông mất, thọ 66 tuổi.

Con rể ông là Thẩm Bảo Trinh, một tướng lĩnh của Tương quân đã tham gia trấn áp quân Thái Bình Thiên Quốc, được bổ nhiệm làm Tuần phủ Giang tây, Giám đốc Xưởng đóng tàu Mã vĩ, Tổng đốc Lưỡng Giang có công lao lớn trong việc xây dựng phòng thủ Đài Loan.

Đánh giá

Tượng đài của ông ở thành phố New York, Hoa Kỳ

Hiện nay, ông được coi là nhân vật trung tâm trong cuộc chiến chống thuốc phiện để bảo vệ nòi giống dân tộc, là vị quan giàu lòng yêu nước, thanh liêm chính trực và là anh hùng dân tộc của nhân dân Trung Hoa.

Xem thêm

• Chiến tranh Nha phiến
• Quan Thiên Bồi