Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Quỹ Nobel”

{{Chú thích web|url=http://nobelprize.org/nobel_organizations/nobelfoundation/history/lemmel/index.html|title=The Nobel Foundation: A Century of Growth and Change|author=Lemmel|first=Birgitta|date = ngày 29 tháng 6 năm 2000 |publisher=Nobel Foundation|accessdateaccess-date = ngày 19 tháng 12 năm 2010}}</ref> Quỹ dựa trên di chúc cuối cùng của [[Alfred Nobel]], người phát minh ra [[Dynamit|thuốc nổ]].<ref name="NF">

{{Chú thích web|url=http://nobelprize.org/nobel_organizations/nobelfoundation/index.html|title=The Nobel Foundation|publisher=Nobel Foundation|accessdateaccess-date = ngày 19 tháng 12 năm 2010 |quote=The Nobel Foundation is a private institution established in 1900 based on the will of Alfred Nobel. The Foundation manages the assets made available through the will for the awarding of the Nobel Prize in Physics, Chemistry, Physiology or Medicine, Literature and Peace. It represents the Nobel Institutions externally and administers informational activities and arrangements surrounding the presentation of the Nobel Prize.}}</ref>

{{Âm thanh|sv-Alfred_Nobel.ogg|Alfred Bernhard Nobel}}, sinh ngày 21 tháng 10 năm 1833 tại [[Stockholm]] Thụy Điển, là một nhà hóa học, kỹ sư, nhà sáng tạo, nhà sản xuất vũ khí và là người phát minh ra [[Dynamit|thuốc nổ]]. Ông sở hữu [[Bofors]], một nhà sản xuất vũ khí lớn, mà ông đã chuyển hướng từ hoạt động kinh doanh ban đầu của mình là một nhà máy sản xuất sắt và thép. [[Nobel]] nắm giữ 355 bằng sáng chế khác nhau, trong đó [[Dynamit|thuốc nổ]] là nổi tiếng nhất. Nobel đã tích lũy được một tài sản cá nhân lớn trong suốt cuộc đời mình, chủ yếu nhờ vào phát minh này.<ref>{{Chú thích web|url=http://www.schoolforchampions.com/biographies/nobel.htm|title=Biography of Alfred Nobel – Succeed through Studying Biographies|date = ngày 8 tháng 12 năm 2001 |publisher=School for Champions|archive-url=https://web.archive.org/web/20120314000058/http://www.schoolforchampions.com/biographies/nobel.htm|archive-date=ngày 14 tháng 3 năm 2012|accessdateaccess-date = ngày 15 tháng 1 năm 2010}}</ref> Năm 1896 Nobel chết vì đột quỵ {{Cần chú thích|date=October 2017}} trong [[biệt thự]] của ông ở [[Sanremo|San Remo]], Ý, nơi ông đã sống những năm cuối đời.<ref name="sweden1">{{Chú thích web|url=http://www.sweden.se/upload/Sweden_se/english/factsheets/SI/SI_FS15aa_Nobel_Prize-in_Sweden_and_the_world/The_Nobel_Prize_in_Sweden_and_the_world_FS15aa_Low.pdf|title=Si-Facts_FS15b_ENG.bak|format=PDF|archive-url=https://web.archive.org/web/20100831163044/http://www.sweden.se/upload/Sweden_se/english/factsheets/SI/SI_FS15aa_Nobel_Prize-in_Sweden_and_the_world/The_Nobel_Prize_in_Sweden_and_the_world_FS15aa_Low.pdf|archive-date=ngày 31 tháng 8 năm 2010|accessdateaccess-date = ngày 15 tháng 1 năm 2010}}</ref><ref name="autogenerated1">{{Chú thích web|url=http://www.bbc.co.uk/history/historic_figures/nobel_alfred.shtml|title=History – Historic Figures: Alfred Nobel (1833–1896)|publisher=BBC|accessdateaccess-date = ngày 15 tháng 1 năm 2010}}</ref>

Di chúc của Nobel nêu yêu cầu, với sự ngạc nhiên của nhiều người, rằng tiền của ông được sử dụng cho các giải thưởng về [[Vật lý học|vật lý]], [[hóa học]], [[hòa bình]], [[sinh lý học]] hoặc y học, và văn học.<ref name="autogenerated1"/><ref>{{Chú thích web|url=http://www.britannica.com/nobelprize/article-9056008|title=Guide to Nobel Prize|website=Encyclopædia Britannica|accessdateaccess-date = ngày 15 tháng 1 năm 2010}}</ref> Mặc dù Nobel đã viết nhiều di chúc trong suốt cuộc đời mình, nhưng cuối cùng được viết ít hơn một năm trước khi ông qua đời và ký tại Câu lạc bộ Thụy Điển-Na Uy ở Paris vào ngày 27 tháng 11 năm 1895.<ref>{{Chú thích web|url=http://resources.metapress.com/pdf-preview.axd?code=xu7j67w616m06488&size=largest|title=Archived copy|archive-url=https://web.archive.org/web/20110714080803/http://resources.metapress.com/pdf-preview.axd?code=xu7j67w616m06488&size=largest|archive-date=ngày 14 tháng 7 năm 2011|accessdateaccess-date = ngày 12 tháng 7 năm 2010}}</ref> Nobel đã cho đi 94% tổng tài sản của mình, 31 triệu [[Krona Thụy Điển|''kronor'' Thụy ''Điển'']], để thành lập và trao tặng năm giải thưởng Nobel.<ref name="Nobelwill">[http://nobelprize.org/alfred_nobel/will/index.html "The Will of Alfred Nobel"], Nobel Foundation. Truy cập ngày 6 tháng 11 năm 2007.</ref> (Tính đến năm 2008 số tiền này tương đương với 186 triệu đô la Mỹ.)

Những người thực hiện di chúc của ông là [[Ragnar Sohlman]] và [[Rudolf Lilljequist]], người đã thành lập Quỹ Nobel để chăm sóc tài sản của Nobel và tổ chức các giải thưởng.<ref name="BritannicaWill">[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/416856/Nobel-Prize "Nobel Prize]" (2007), in ''[[Encyclopædia Britannica]]''. Truy cập ngày 15 tháng 1 năm 2009, from ''Encyclopædia Britannica'':</ref> Mặc dù di chúc của Nobel yêu cầu chi cho các giải thưởng, nhưng kế hoạch của ông chưa hoàn thành và do nhiều rào cản khác, phải mất 5 năm trước khi Quỹ Nobel có thể được thành lập và những giải thưởng đầu tiên có thể được trao vào ngày 10 tháng 12 năm 1901, và trong số đó có [[Wilhelm Röntgen|Wilhelm Conrad Röntgen]].<ref>{{Chú thích web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/lists/all/all_laureates_yd.html|title=All Nobel Laureates|publisher=Nobel Foundation|archive-url=https://web.archive.org/web/20121006003048/http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/lists/all/all_laureates_yd.html|archive-date=ngày 6 tháng 10 năm 2012|accessdateaccess-date = ngày 15 tháng 1 năm 2010}}</ref><ref>"First Nobel Prizes: ngày 10 tháng 12 năm 1901", ''[http://www.historychannel.com/tdih/tdih.jsp?month=10272964&day=10272975&cat=10272946 This Day in History]{{Liên kết hỏng}}'', ''[[History|The History Channel]]''. Truy cập ngày 30 tháng 7 năm 2006.</ref> Tính đến ngày 31 tháng 12 năm 2015, tài sản do Quỹ Nobel kiểm soát lên tới 4.065 tỷ ''kronor'' Thụy ''Điển'' (khoảng 443 triệu đô la Mỹ tính đến ngày 12 tháng 12 năm 2016).<ref name="sweden1"/><ref name="NobelFoundEndow">[https://www.nobelprize.org/nobel_organizations/nobelfoundation/annual_report_15.pdf "Financial Management"]''nobelprize.org''. Truy cập ngày 12 tháng 12 năm 2016.</ref>