- Катерина
-
- Василию Андреевичу Жуковскому
- на память 22 апреля 1838 года
-
- І
- Кохайтеся, чорнобриві,
- Та не з москалями,
- Бо москалі — чужі люде,
- Роблять лихо з вами.
- Москаль любить жартуючи,
- Жартуючи кине;
- Піде в свою Московщину,
- А дівчина гине...
- Якби сама, ще б нічого,
- А то й стара мати,
- Що привела на світ Божий,
- Мусить погибати.
- Серце в’яне співаючи,
- Коли знає, за що;
- Люде серця не побачать,
- А скажуть — ледащо!
- Кохайтеся ж, чорнобриві,
- Та не з москалями,
- Бо москалі — чужі люде,
- Згнущаються вами.
-
- Не слухала Катерина
- Ні батька, ні неньки,
- Полюбила москалика,
- Як знало серденько.
- Полюбила молодого,
- В садочок ходила,
- Поки себе, свою долю
- Там занапастила.
- Кличе мати вечеряти,
- А донька не чує;
- Де жартує з москаликом,
- Там і заночує.
- Не дві ночі карі очі
- Любо цілувала,
- Поки слава на все село
- Недобрая стала.
- Нехай собі тії люде,
- Що хотять, говорять:
- Вона любить, то й не чує,
- Що вкралося горе.
- Прийшли вісти недобрії —
- В поход затрубили.
- Пішов москаль в Туреччину;
- Катрусю накрили.
- Незчулася, та й байдуже,
- Що коса покрита:
- За милого, як співати,
- Любо й потужити.
- Обіцявся чорнобривий,
- Коли не загине,
- Обіцявся вернутися.
- Тойді Катерина
- Буде собі московкою,
- Забудеться горе;
- А поки що, нехай люде,
- Що хотять, говорять.
- Не журиться Катерина —
- Слізоньки втирає,
- Бо дівчата на улиці
- Без неї співають.
-
- Не журиться Катерина —
- Вмиється сльозою,
- Возьме відра, опівночі
- Піде за водою,
- Щоб вороги не бачили;
- Прийде до криниці,
- Стане собі під калину,
- Заспіває Гриця.
- Виспівує, вимовляє,
- Аж калина плаче.
- Вернулася — і раденька,
- Що ніхто не бачив.
- Не журиться Катерина
- І гадки не має —
- У новенькій хустиночці
- В вікно виглядає.
- Виглядає Катерина...
- Минуло півроку;
- Занудило коло серця,
- Закололо в боку.
- Нездужає Катерина,
- Ледве-ледве дише...
- Вичуняла, та в запечку
- Дитину колише.
- А жіночки лихо дзвонять,
- Матері глузують,
- Що москалі вертаються
- Та в неї ночують:
- «В тебе дочка чорнобрива,
- Та ще й не єдина,
- А муштрує у запечку
- Московського сина.
- Чорнобривого придбала...
- Мабуть, сама вчила...»
- Бодай же вас, цокотухи,
- Та злидні побили,
- Як ту матір, що вам на сміх
- Сина породила.
-
- Катерино, серце моє!
- Лишенько з тобою!
- Де ти в світі подінешся
- З малим сиротою?
- Хто спитає, привітає
- Без милого в світі?
- Батько, мати — чужі люде,
- Тяжко з ними жити!
-
- Вичуняла Катерина,
- Одсуне кватирку,
- Поглядає на улицю,
- Колише дитинку;
- Поглядає — нема, нема...
- Чи то ж і не буде?
- Пішла б в садок поплакати,
- Так дивляться люде.
- Зайде сонце — Катерина
- По садочку ходить,
- На рученьках носить сина,
- Очиці поводить:
- «Отут з муштри виглядала,
- Отут розмовляла,
- А там... а там... сину, сину!»
- Та й не доказала.
-
- Зеленіють по садочку
- Черешні та вишні;
- Як і перше виходила,
- Катерина вийшла.
- Вийшла, та вже не співає,
- Як перше співала,
- Як москаля молодого
- В вишник дожидала.
- Не співає чорнобрива,
- Кляне свою долю.
- А тим часом вороженьки
- Чинять свою волю —
- Кують речі недобрії.
- Що має робити?
- Якби милий чорнобривий,
- Умів би спинити...
- Так далеко чорнобривий,
- Не чує, не бачить,
- Як вороги сміються їй,
- Як Катруся плаче.
-
- Може, вбитий чорнобривий
- За тихим Дунаєм;
- А може, вже в Московщині
- Другую кохає!
- Ні, чорнявий не убитий,
- Він живий, здоровий...
- А де ж найде такі очі,
- Такі чорні брови?
- На край світа, в Московщині,
- По тім боці моря,
- Нема нігде Катерини;
- Та здалась на горе!..
- Вміла мати брови дати,
- Карі оченята,
- Та не вміла на сім світі
- Щастя-долі дати.
- А без долі біле личко —
- Як квітка на полі:
- Пече сонце, гойда вітер,
- Рве всякий по волі.
-
- Умивай же біле личко
- Дрібними сльозами,
- Бо вернулись москалики
- Іншими шляхами.
-
- II
………………….
-
- III
…………………
-
- IV
……………………
-
- V
- Ішов кобзар до Києва
- Та сів спочивати;
- Торбинками обвішаний
- Його повожатий,
- Мале дитя, коло його
- На сонці куняє,
- А тим часом старий кобзар
- Ісуса співає.
- Хто йде, їде — не минає:
- Хто бублик, хто гроші;
- Хто старому, а дівчата
- Шажок міхоноші.
- Задивляться чорноброві —
- І босе і голе.
- «Дала, — кажуть, — бровенята,
- Та не дала долі!»
-
- Їде шляхом до Києва
- Берлин шестернею.
- А в берлині господиня
- З паном і сем’єю.
- Опинився против старців —
- Курява лягає.
- Побіг Івась, бо з віконця
- Рукою махає.
- Дає гроші Івасеві,
- Дивується пані.
- А пан глянув... Одвернувся...
- Пізнав, препоганий,
- Пізнав тії карі очі,
- Чорні бровенята...
- Пізнав батько свого сина,
- Та не хоче взяти.
- Пита пані, як зоветься?
- «Івась». — «Какой милый!»
- Берлин рушив, а Івася
- Курява покрила...
- Полічили, що достали,
- Встали сіромахи,
- Помолились на схід сонця,
- Пішли понад шляхом.
[1838, С.-Петербург]
|
- Katerina
-
- Tặng Vasily Andreyevich Zhukovsky
- kỷ niệm ngày 22 tháng 4 năm 1838.
-
- I
- Hỡi những cô gái mắt đen
- Em hãy yêu, nhưng đừng yêu lính nhé
- Quan lính Sa hoàng – những người xa lạ
- Họ chỉ làm khổ các em.
- Chỉ tiêu khiển đùa chơi rồi bỏ
- Về Nga, không nhớ cả cái tên
- Để mặc cho cô gái trẻ
- Đau khổ, chết trong nỗi buồn
- Nguyền rủa số kiếp của mình
- Và đôi khi còn làm khổ
- Cả người mẹ của em.
- Nếu đáng vì điều gì đó
- Mà hành hạ con tim
- Khi thiên hạ không hiểu
- Thì người ta đâu có xót thương.
- Hãy yêu, những cô gái mắt đen
- Nhưng em đừng yêu lính nhé
- Quan lính Sa hoàng –
- Những người xa lạ
- Họ chỉ cười nhạo các em.
-
- Cả mẹ và cha đẻ ra mình
- Katerina không chịu nghe ai cả
- Nàng đi yêu chàng lính trẻ
- Theo tiếng gọi của trái tim.
- Nàng đi ra khu vườn
- Hẹn hò cùng chàng lính
- Một khi còn chưa hối hận
- Và đời con gái của mình.
- Mẹ gọi về ăn cơm
- Nhưng cô con gái không nghe thấy
- Hễ nơi nao gặp gỡ với người tình
- Là nơi cô ngủ lại.
- Không chỉ một hai đêm
- Cô gặp gỡ với người yêu dấu
- Cho đến một ngày tiếng xấu
- Loan đi khắp cả ngôi làng
- Nhưng mặc cho thiên hạ xì xầm
- Họ nói điều gì muốn nói
- Nàng đang yêu
- Nàng không nghe thấy
- Tình là dang dở, tình là đau thương.
- Rồi ngay sau đó có tin
- Về một cuộc hành quân.
- Chàng lính trẻ đi sang Thổ
- Người ta lấy vuông vải nhỏ
- Buộc lên đầu Katerina
- Giống như người vợ trẻ
- Chờ chồng cất bước đường xa
- Và trong nước mắt nhạt nhòa
- Chàng trai mắt đen đã hứa
- Rằng chàng sẽ quay về.
- Katerina, em hãy đợi chờ!
- Chờ đến một ngày tái ngộ
- Em sẽ về với Mạc Tư Khoa.
- Còn bây giờ cứ mặc người ta
- Nói điều gì họ muốn
- Em hãy vui lên
- Hãy xua đi dòng nước mắt
- Bởi vì các cô gái ngoài đường
- Thiếu em, người ta vẫn hát.
-
- Katerina không buồn
- Nàng lau khô dòng nước mắt
- Và cứ hằng đêm, hằng đêm
- Nàng mang xô đi gánh nước.
- Để cho thiên hạ khỏi nhìn
- Nàng bước thật nhẹ, thật êm
- Khi đến gần giếng nước
- Nàng đứng bên cây kim ngân
- Và nàng cất lên tiếng hát
- Bài dân ca nàng hát
- Kim ngân nghe cũng xót thương
- Nàng trở về và thấy mừng
- Vì không ai nhìn thấy cả.
- Katerina chẳng u sầu
- Nàng nào có biết gì đâu
- Nàng đội chiếc khăn mới
- Nhìn qua cửa sổ và chờ đợi
- Katerina đợi chờ
- Rồi nửa năm trôi qua
- Katerina bị bệnh
- Nàng nhìn khắp bốn hướng
- Nàng thở khò khè
- Nhìn về phía bếp lò
- Chiếc nôi kêu cót két
- Những người láng giềng ác độc
- Trò chuyện với mẹ cô:
- “Cái anh chàng người Nga
- Không uổng công chàng vậy
- Mà chị có cô con gái
- Xinh đẹp và nết na
- Cô sẽ sắp nuôi dạy
- Một đứa trẻ lính Nga
- Tìm được – ước thấy
- Có phải chị dạy cô ta?...”
- Dù sao cũng mong
- Dù miệng người trần thế
- Dù khó khăn nghèo khổ
- Vẫn mẹ tròn con vuông.
-
- Ôi Katerina của tôi
- Khổ thân em quá
- Em làm sao sống nơi trần thế
- Với đứa trẻ mồ côi?
- Ai sẽ đon đả, chào mời
- Người yêu dấu của em chẳng có
- Còn mẹ cha – là những người xa lạ
- Làm sao sống được em ơi!
-
- Katerina dậy khỏi giường
- Nàng mở ô cửa sổ
- Mắt nhìn ra con đường nhỏ
- Nàng âu yếm đứa con
- Không còn nữa, không còn
- Mà có thể, không bao giờ nữa?
- Nàng muốn đi ra khu vườn
- Chỉ sợ người ta nhìn thấy.
- Và khi mặt trời vừa ghé
- Nàng bước ra khu vườn
- Trên tay nàng bế đứa con
- Và nàng hồi tưởng lại:
- “Ở đây mẹ từng chờ đợi
- Ở đây trò chuyện với cha con
- Còn đằng kia… đằng kia con ạ!...”
- Và lời bỗng nghẹn giữa chừng.
-
- Vườn anh đào tươi xanh
- Vườn anh đào trĩu quả
- Katerina một mình
- Ra vườn như ngày nọ
- Nhưng nàng không hát nữa
- Như đã hát ngày nào
- Khi đợi chàng lính trẻ
- Khi tình cảm dạt dào.
- Nàng ngồi trong lặng lẽ
- Thầm trách số phận mình
- Mà những người hàng xóm
- Những người ưa dệt chuyện
- Bao điều ong tiếng ve
- Bao nhiêu chuyện xầm xì…
- Ở đâu người yêu dấu
- Chàng đang ở nơi nao
- Làm sao chàng nghe thấu
- Bao nhiêu chuyện xì xào
- Mà biết bao kẻ xấu
- Đang chế nhạo nàng đâu.
-
- Có thể chàng đã chết
- Bên bờ sông Đa-nuýp
- Hay chàng đã trở về
- Và đã yêu người khác.
- Không, chàng không thể chết
- Bên bờ sông Đa-nuýp
- Nhưng đôi mắt đẹp xinh
- Còn đâu chàng tìm được?
- Cứ mặc chàng quay về
- Cùng với Mạc Tư Khoa
- Bốn biển còn ai đẹp
- Bằng Katerina!
- Đôi mắt đẹp nhường kia
- Và sức trẻ tràn trề
- Chỉ một điều – hạnh phúc
- Ông trời đã không cho.
- Mà khi không hạnh phúc
- Thì như hoa trên đồng
- Bão gió rồi mưa giông
- Ai muốn là bẻ được.
-
- Katerina – em hãy khóc
- Hãy tuôn dòng nước mắt!
- Người yêu của em đã trở về
- Bằng những con đường khác.
-
- II
…………………….
-
- III
…………………….
-
- IV
……………………..
-
- V
- Người hát rong về Ki-ép xa xăm
- Ngồi nghỉ bên con đường lớn
- Một đệ tử ngồi bên cạnh
- Là thằng bé có lông mày đen
- Nó đang gật gù, ngất ngưởng
- Trong giấc ngủ mơ màng
- Trong khi đó người hát rong
- Đang ca một bài Thánh vịnh.
- Ai đi ngang qua đều ghé nhìn
- Người cho bánh, kẻ cho tiền
- Cho người mù và cho thằng bé
- Không cha không mẹ – cô đơn.
- Thằng bé làm ai cũng ngạc nhiên
- Thằng bé trần truồng, chân đất:
- “Mẹ cho em đôi mắt đen
- Nhưng quên cho em hạnh phúc!”
-
- Cỗ xe ngựa đi về Ki-ép
- Trên xe là một gia đình
- Năm thành viên và một quí ông
- Quí ông ngồi chính giữa
- Và chiếc xe dừng lại
- Trước những kẻ hát rong
- Ivan chạy đến gần
- Nơi những cánh tay đang vẫy.
- Một quí bà trẻ tuổi
- Cho Ivan những đồng tiền
- Còn quí ông nhìn thấy
- Vội quay mặt khỏi Ivan
- Quí ông nhận ra đôi mắt
- Nhận ra bộ lông mày đen
- Nhận ra đứa con trai ruột
- Nhưng không muốn nhận về mình.
- “Con tên gì? – Quí ông hỏi
- “Ivan” – “Ồ, tên thật dễ thương”
- Và xe ngựa đi, và bụi
- Phủ lên mặt bé Ivan…
- Những kẻ hát rong đếm tiền
- Họ ngồi đếm trong im lặng
- Họ hướng phía đông, cầu nguyện
- Rồi bước đi theo con đường.
- Bản dịch của Nguyễn Viết Thắng
|
