Cách mạng Tháng Mười

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
Cách mạng Tháng Mười
Октябрьская революция
Một phần của Cách mạng Nga (1917), Cách mạng 1917-1923 và Nội chiến Nga 1917-1922

Lenin diễn thuyết kêu gọi nhân dân lao động đứng lên làm cách mạng, tháng 5 năm 1917
Thời gian7 tháng 11 năm 1917 (lịch cũ: 25 tháng 10)
Địa điểm
Petrograd, Nga
Kết quả

Đảng Bolshevik chiến thắng

Tham chiến

Đảng Bolshevik
Đảng Xã hội Cách mạng Cánh tả
Hồng quân
Đại hội Xô viết toàn Nga

Cộng hòa Nga (đến 7 tháng 11)
Chính phủ lâm thời Nga (đến 8 tháng 11)
Chỉ huy và lãnh đạo
Vladimir Lenin
Leon Trotsky
Pavel Dybenko
Vladimir Antonov-Ovseyenko		 Nga Alexander Kerensky
Lực lượng
10.000 thủy thủ ủng hộ Cách mạng, 20.000-30.000 cận vệ đỏ, không rõ số lượng công nhân 500–1.000 lính tình nguyện, 1.000 quân tiểu đoàn nữ bảo vệ
Thương vong và tổn thất
Vài người[1] Tất cả bị bắt hoặc đào ngũ

Cách mạng Tháng Mười Nga (tiếng Nga: Октябрьская революция 1917), chính thức được biết đến trong lịch sử Liên Xô với tên gọi Cách mạng xã hội chủ nghĩa tháng Mười vĩ đại (tiếng Nga: Великая Октябрьская социалистическая революция)[a]và thường được gọi là Cuộc nổi dậy tháng Mười, Cách mạng Bolshevik,[2] hoặc Tháng Mười Đỏ (tiếng Nga: Красный Октябрь), là một sự kiện lịch sử đánh dấu sự ra đời của nhà nước Nga Xô viết. Cách mạng Tháng Mười nổ ra vào ngày 24 tháng 10 năm 1917 (theo lịch Julius), do Vladimir Ilyich Lenin và Đảng Bolshevik lãnh đạo. Cách mạng Tháng Mười thành công vào ngày 7 tháng 11 năm 1917 (theo lịch Gregory) hay ngày 25 tháng 10 năm 1917 (theo lịch Julius).

Tổ chức trực tiếp lãnh đạo cuộc cách mạng là Ủy ban Quân sự Cách mạng Xô viết Petrograd, bao gồm cả các nhà cách mạng xã hội phái tả. Kết quả của cuộc cách mạng là các lãnh đạo chính phủ Bolshevik lên nắm quyền, thành lập Đại hội đại biểu Xô viết toàn Nga lần thứ II, đại đa số các đại biểu trong đó là những người Bolshevik (Đảng Lao động Dân chủ Xã hội Nga) và đồng minh Đảng Cách mạng Xã hội cánh Tả, cũng được hỗ trợ bởi một số tổ chức quốc gia, một phần nhỏ những người Menshevik - những người theo chủ nghĩa quốc tế và một số người vô chính phủ.

Cuộc cách mạng thành công nhờ sự hỗ trợ của nhân dân, đường lối lãnh đạo hiệu quả của Lenin và các lãnh đạo đảng Bolshevik, sự bất lực của Chính phủ lâm thời, nhóm Menshevik và các lực lượng cánh hữu trong việc cạnh tranh với những người Bolshevik[3].

Bối cảnh

Xem thêm: Cách mạng Nga 1917

Sau Cách mạng Tháng Hai, tình hình nước Nga tồn tại song song hai chính quyền đó là: chính phủ lâm thời của giai cấp tư sản và các Xô viết đại biểu công nhân và binh lính. Sau khi nắm được chính quyền, chính phủ lâm thời đã không giải quyết những vấn đề đã hứa trước đó như vấn đề ruộng đất của nông dân, việc làm cho công nhân, tình trạng thiếu lương thực và nhất là quyết theo đuổi chiến tranh đế quốc đến cùng.

Trái với kỳ vọng của người dân Nga, lãnh đạo chính phủ lâm thời là Alexander Kerensky vẫn muốn nước Nga tiếp tục tham gia Thế chiến thứ nhất để tranh giành quyền lực với Đế quốc Đức và Đế quốc Áo – Hung, bất kể việc đất nước đã trở nên kiệt quệ và thương vong của binh sĩ đã quá lớn (tới giữa năm 1917, gần 2 triệu lính Nga đã tử trận và khoảng 5 triệu bị thương). Tâm lý phản chiến dâng cao trong binh sỹ, người dân ở hậu phương cũng bất bình vì hy vọng có được hòa bình đã tan vỡ.

Trong hoàn cảnh đó, lãnh tụ của Đảng Bolshevik, Vladimir Ilyich Lenin từ Thụy Sĩ trở về nhà ga Phần Lan ngày 3 tháng 4 năm 1917 đã nhận được sự ủng hộ rất lớn của nhân dân Petrograd. Ngày 4 tháng 4 năm 1917, Lenin đọc một bài phát biểu quan trọng có nhan đề "Những nhiệm vụ của giai cấp vô sản trong cuộc cách mạng hiện nay". Bản báo cáo này đã đi vào lịch sử với tên gọi "Luận cương tháng Tư" chỉ ra con đường chuyển từ cách mạng dân chủ tư sản sang cách mạng xã hội chủ nghĩa. Lenin chỉ rõ rằng cần phải chấm dứt tình trạng 2 chính quyền song song tồn tại bằng cách chuyển giao chính quyền về tay các Xô viết: "Điều độc đáo trong thời sự nước Nga chính là bước quá độ từ giai đoạn thứ nhất của cách mạng là giai đoạn đã đem lại chính quyền cho giai cấp tư sản tiến lên giai đoạn thứ hai của cách mạng là giai đoạn phải đem lại chính quyền cho giai cấp vô sản và cho những tầng lớp nghèo trong nông dân". Về phương pháp đấu tranh, Lenin viết: "Vũ khí ở trong tay nhân dân, không có sự cưỡng bức nào từ bên ngoài đối với nhân dân, đó là thực chất của sự vật. Điều đó cho phép và bảo đảm sự phát triển và hòa bình của cách mạng". Tuy nhiên, Lenin cũng chỉ rõ phải sẵn sàng chuyển sang khởi nghĩa vũ trang một khi hoàn cảnh thay đổi, nếu các Xô viết bị tấn công.

Đại hội Xô viết toàn Nga lần thứ II quyết định Cách mạng tháng Mười

Để bày tỏ sự ủng hộ Đảng Bolshevik, Ngày Quốc tế Lao động 18 tháng 4 (1 tháng 5) năm 1917, công nhân Nga biểu tình đòi hòa bình, dân chủ. Trong khi đó, Bộ trưởng Ngoại giao của Chính phủ lâm thời gửi công hàm cho các nước phe Hiệp ước cam kết theo đuổi chiến tranh đến cùng gây sự phẫn nộ trong dân chúng. Dưới sự lãnh đạo của Đảng Bolshevik, ngày 20 tháng 4 và 21 tháng 4, hàng chục vạn người dân Nga xuống đường biểu tình hòa bình, giơ cao khẩu hiệu "Tất cả chính quyền về tay Xô viết", "Hòa bình, ruộng đất, bánh mì". Những cuộc biểu tình này làm cho Chính phủ lâm thời khủng hoảng. Ngày 2 tháng 5 (25 tháng 5) trước áp lực của quần chúng, Bộ trưởng Ngoại giao và Bộ trưởng Chiến tranh phải từ chức. Ngày 5 tháng 5, Chính phủ lâm thời tiến hành cải tổ và thành lập chính phủ liên hiệp tăng thêm số ghế cho các đảng thỏa hiệp.

Ngày 18 tháng 6 (1 tháng 7), phái Menshevik và Đảng Xã hội Cách mạng đã âm mưu tổ chức một cuộc biểu tình quần chúng để biểu dương lực lượng nhưng phái Bolshevik đã tham gia cuộc biểu tình này và biến nó thành cuộc biểu tình ủng hộ đường lối Bolshevik với các khẩu hiệu: "Đả đảo chiến tranh", "Tất cả chính quyền về tay các Xô viết".

Vladimir Lenin, lãnh tụ Đảng Bolshevik

Ngoài mặt trận, Cuộc tổng tấn công của Kerensky, một chiến dịch tổng tấn công lớn của quân Nga theo lệnh của Chính phủ lâm thời vào liên quân Đức, Áo-Hung đã thất bại nặng nề với 60.000 binh lính Nga bị bắt hoặc bị giết, hơn 200.000 người bị thương. Tin thất bại gây sự căm phẫn và bất bình rất lớn trong nhân dân Nga.

Ngày 3 tháng 7, hơn 500.000 nhân dân Petrograd xuống đường biểu tình đòi chuyển giao chính quyền về tay Xô viết nhưng Chính phủ lâm thời đã từ chối và ra lệnh cho binh lính bắn vào đoàn biểu tình, làm hơn 1.000 người chết và 2.000 người bị thương. Sau đó, Chính phủ Lâm thời tiến hành đàn áp và bắt các đảng viên Bolshevik. Các nhà in và nhà báo bị cấm đưa tin về vụ đàn áp. Chính phủ ra lệnh truy nã Lenin để đưa ra tòa, các đơn vị cách mạng bị tước khí giới hoặc bị đẩy ra mặt trận. Từ đó, trong tháng 7, tình trạng hai chính quyền song song tồn tại kết thúc với thắng lợi thuộc về giai cấp tư sản.

Trước tình hình đó, từ ngày 26 tháng 7 đến 3 tháng 8, Đảng Bolshevik đã họp Đại hội VI để đánh giá tình hình và vạch ra sách lược đấu tranh. Đại hội chỉ rõ phải chuẩn bị chuyển sang khởi nghĩa vũ trang để giành chính quyền. Đại hội cũng chủ trương tạm thời rút bỏ khẩu hiệu "Tất cả chính quyền về tay Xô viết" còn Lenin rút về hoạt động bí mật. Về phái chính phủ lâm thời, chính phủ liên hiệp đưa Alexander Kerensky, lãnh tụ Đảng Xã hội Cách mạng lên làm Thủ tướng. Kornilov Affair, một viên tướng cũ của chế độ Nga hoàng, được sự đồng ý của Kerensky đưa quân đội về Petrograd để thiết lập lại trật tự. Nhưng khi đưa quân về thủ đô, Kornilov quyết định gây bạo loạn để lật đổ chính phủ lâm thời, giành lấy chính quyền cho mình.

Ngày 25 tháng 8, Kornilov tuyên bố thiết quân luật ở Petrograd, giải tán chính phủ Kerensky và lập chính phủ do mình cầm đầu. Dưới sự lãnh đạo của Lenin, Đảng Bolshevik đã kêu gọi và tổ chức công nhân và nhân dân bảo vệ thủ đô Petrograd. Công nhân đường sắt phá hoại ngầm các đoàn tàu chuyên chở quân của Kornilov. Các đội Cận vệ đỏ - lực lượng vũ trang của công nhân được nhanh chóng thành lập ở các nơi. Công nhân vũ trang canh giữ bảo vệ các nhà máy và nhà ga xe lửa. Nhờ sự tuyên truyền giải thích của những người Bolshevik và công nhân, các đơn vị quân đội của Kornilov đã kháng lệnh, từ chối tiến về thủ đô và bắt giữ các sĩ quan. Tướng Kornilov bị bắt giam.

Alexander Kerensky

Như vậy, Lenin đã phát động quần chúng đánh tan ý định thiết lập chính quyền quân sự của Kornilov, đồng thời phản đối chính sách tiếp tục theo đuổi chiến tranh của chính phủ Kerensky, do đó sau khi cuộc nổi loạn bị dập tắt, uy tín của đảng Bolshevik tiếp tục dâng cao. Những đại biểu Menshevik và Đảng Xã hội Cách mạng dần bị các đại biểu của Đảng Bolshevik thay thế trong các Xô viết.

Trong khi đó, chính phủ lâm thời của Kerensky tỏ ra yếu kém, bất lực, không thể điều hành nổi đất nước. Từ mùa thu năm 1917, nước Nga đã lâm vào một cuộc khủng hoảng rất trầm trọng. Nền kinh tế đất nước đứng trước thảm họa, sản xuất công nghiệp chỉ bằng 36,4% so với năm trước, nông nghiệp cũng sụt giảm, giao thông vận tải hầu như bị tê liệt. Nạn đói đã xảy ra ở nhiều vùng trong nước, nhất là ở các thành phố. Ngoài mặt trận, quân đội Nga tan rã hàng loạt, quân đội Đức liên tiếp chiếm được nhiều vùng lãnh thổ của Nga. Trong hoàn cảnh đó, người dân Nga cảm thấy rất bất bình với Chính phủ lâm thời.

Ngày 31 tháng 8, Xô viết vùng Petrograd và sau đó ngày 5 tháng 9, Xô viết vùng Moskva đã thông qua các nghị quyết của Đảng Bolshevik và chuẩn bị khởi nghĩa vũ trang giành chính quyền. Từ tháng 9, Xô viết nhiều thành phố, nhiều địa phương khác đều có những thay đổi như Xô viết Petrograd. Chỉ trong một thời gian ngắn, đã có trên 250 Xô viết ủng hộ Đảng Bolshevik. Số lượng các Xô viết ở trong nước Nga đã tăng lên nhanh chóng, 600 Xô viết vào tháng 3 đã lên tới 1.600 Xô viết trong tháng 9.

Tới giữa tháng 9, Lenin nhận định: "Hiện nay, tình thế đã thay đổi khác hẳn. Chúng ta đã giành được đa số trong giai cấp đứng làm đội tiên phong của cách mạng, đội tiên phong của nhân dân và có khả năng lôi cuốn quần chúng theo mình. Chúng ta đã giành được đa số trong nhân dân. Thắng lợi chắc chắn thuộc về chúng ta". Với sự ủng hộ từ người dân và binh sĩ ở các khu vực lớn, thời cơ để Đảng Bolshevik tiến hành Cách mạng đã chín muồi.

Trong tác phẩm Đường Kách mệnh, Nguyễn Ái Quốc đã khái quát tình hình[4]

Diễn biến ở Petrograd

Đóng cửa nhà in và đụng độ mở màn

Thủ tướng Chính phủ Lâm thời Nga, Aleksandr Kerensky

Tầm 3 giờ đêm ngày 5 tháng 11 [lịch cũ 23 tháng 10] – rạng sáng ngày 6 tháng 11 [lịch cũ 24 tháng 10], do chưa nhận được hồi âm từ Ủy ban Cách mạng Quân sự, Kerensky và nội các trong Cung điện Mùa Đông bèn phê duyệt lệnh bắt khẩn cấp một số thủ lĩnh của Ủy ban, đồng thời hạ lệnh cho đóng cửa hai nhà in Rabochi Put và Soldat của Bolshevik.[5] Tướng Bagratuni điện báo tới các trường quân sự ở Petrograd và các trường sĩ quan ở Peterhof và Gatchina, cử ngay thiếu sinh quân đến Quảng trường Cung điện để nhận tiếp chỉ thị; đồng thời yêu cầu một số đơn vị quân lân cận, bao gồm đoàn pháo binh ngựa kéo từ Pavlovsk, một trung đoàn súng trường từ Tsarskoe Selo, và Tiểu đoàn Xung kích Phụ nữ từ Levashova, khẩn trương tiến vào thủ phủ.[6] Hiểu rằng nước đi này sẽ làm dậy sóng chính trường, Kerensky quyết định sẽ phân trần sự vụ ở Nghị viện ngay hôm đó.[7]

Tầm 5 rưỡi sáng, một toán thiếu sinh quân của chính phủ ập vào xưởng in hai tờ báo Bolshevik trên Phố Konnogvardeiskaya, phá hoại trang thiết bị, tịch thu các ấn bản, niêm phong cơ sở và cho người canh giữ bên ngoài.[8] Nhân viên tại đây vội vã chạy sang Viện Smolny – trụ sở của Xô viết Petrograd, Ủy ban Cách mạng Quân sự và Bolshevik – để báo cáo vụ việc.[9] Một cuộc họp khẩn bao gồm các đại biểu của Xô-viết, Ủy ban Cách mạng Quân sự, Đảng Bolshevik và Đảng Cách mạng Xã hội chủ nghĩa Tả khuynh, ngay lập tức được tổ chức; họ quy kết hành động của chính phủ là phản cách mạng, đồng thời hay tin về động thái tiến quân rất đáng nghi hướng về thủ phủ.[10] Bộ chỉ huy Ủy ban Cách mạng Quân sự truyền đi "Chỉ thị số 1", khuyến cáo các đơn vị đề cao cảnh giác, sẵn sàng tác chiến.[11] Bất chấp mong muốn của một bộ phận Ủy ban Cách mạng Quân sự và phái Bolshevik, ý kiến nổi dậy ngay tức khắc để cướp chính quyền bị bác bỏ, và mục đích hiện thời chỉ nhằm để bảo toàn Đại hội Xô viết mà thôi.[12]

Xe thiết giáp của Hồng Vệ binh đỗ trước Viện Smolny

Tầm 10 giờ sáng, nội các chính phủ lại họp lần nữa để Kerensky thông cáo cho các bộ trưởng về các biện pháp đã được thi hành nhằm trấn áp phái Bolshevik và duyệt qua phát biểu của ông ta trước Nghị viện.[13] Vị thủ tướng vẫn tự tin rằng mọi chuyện vẫn nằm trong tầm kiểm soát; song trên thực tế, dân quân của thành phố đã bất tuân lệnh của chính phủ nhằm bắt giữ các ủy viên Ủy ban Cách mạng Quân sự trung thành với Bolshevik.[13] Cùng ngày, Kerensky đốc thúc thuyên chuyển binh lính thân Chính phủ từ tiền tuyến vào trong thủ phủ, hạ lệnh khai trừ ngay lập tức các chính ủy bên trong Ủy ban Cách mạng Quân sự, và cấm các doanh trại xuất quân trừ khi có lệnh trực tiếp từ Quân khu Petrograd, song hầu như đều bất thành.[14] Suốt sáng đến đầu giờ chiều, khá rõ ràng rằng phần lớn dân quân trong thành phố tuân lệnh của Xô viết Petrograd, chứ không phải của Chính phủ Lâm thời.[14] Hai phe cáo buộc nhau là phản cách mạng, đều tự xưng là chủ thể có nghĩa vụ bảo vệ cách mạng.[15]

Vào buổi chiều, tin tức lan truyền rằng, quân chi viện của Chính phủ Lâm thời, hoặc là đã đào ngũ sang Ủy ban Cách mạng Quân sự, hoặc là đã bị chặn đường tiến bởi những người ủng hộ Bolshevik cách xa thành phố.[16] Thủy thủ tuần dương hạm Rạng Đông, bấy giờ đang neo đậu ở cảng đóng tàu Pháp-Áo trên sông Neva gần Cung điện Mùa Đông, đã nổi dậy chống sĩ quan chỉ huy trước khi nó được lệnh ra khơi.[17] Chính phủ Lâm thời hiện chỉ nắm giữ vài ngàn lính trung thành bên trong thành phố – hầu hết là sĩ quan, Cossack, thiếu sinh quân và một tiểu đoàn phụ nữ – thất thế trầm trọng khi so với đối phương.[18]

Sự yếu kém của Chính phủ Lâm thời

Leon Trotsky, nhân tố quan trọng của chính biến Petrograd.

Vào buổi trưa, Nghị viện Lâm thời được triệu tập bởi Nikolai Avksentiev.[19] Tại phiên họp này, Kerensky đề xuất được trao đổi đặc biệt với nghị viện.[20] Trong bài diễn văn kéo dài một tiếng đồng hồ,[19] ông tìm kiếm sự ủng hộ của toàn bộ hội trường sau khi thuật lại các sự kiện trong vài ngày qua, song rốt cuộc phải thất vọng trước sự khước từ thẳng thừng,[21] ngay cả khi phe cánh tả cấp tiến vắng mặt.[22]

Lenin đã tới và Xô-viết đoạt quyền

Tiếp quản Cung điện Mùa Đông

Những diễn biến sau cách mạng

Ngay trong đêm 7 tháng 11 năm 1917 (25 tháng 10 theo lịch Nga cũ), Đại hội Xô viết toàn Nga lần thứ II tuyên bố khai mạc tại điện Smonyl và tuyên bố thành lập Chính quyền Xô viết do Lenin đứng đầu. Các sắc lệnh đầu tiên của Chính quyền Xô viết đã được thông qua là Sắc lệnh hòa bình (tuyên bố rút nước Nga khỏi Thế chiến 1) và Sắc lệnh ruộng đất (quốc hữu hóa ruộng đất của địa chủ, nhà thờ để chia cho nông dân). Chính quyền Xô viết còn thực hiện các biện pháp thủ tiêu các tàn tích của chế độ phong kiến cũ như xóa bỏ sự phân biệt đẳng cấp, xóa bỏ những đặc quyền của giai cấp quý tộc và giáo hội, thực hiện chính sách nam nữ bình đẳng, phổ cập giáo dục toàn dân.

Tem thư mô tả cảnh Lenin tuyên bố thành lập Nhà nước Xô viết

Sau thành công ở Petrograd và Moscow, các cơ quan trung ương và Xô viết các địa phương được thành lập. Tới cuối tháng 11, Chính quyền Xô viết đã được thành lập ở 28 tỉnh (trong tổng số 49 tỉnh) thuộc phần lãnh thổ châu Âu của nước Nga. Đến cuối tháng 3 năm 1918, Chính quyền Xô Viết đã giành được thắng lợi hoàn toàn trên phạm vi cả nước Nga rộng lớn.

Tháng 12 năm 1917, Hội đồng Kinh tế Quốc dân Tối cao được thành lập nhằm xây dựng nền kinh tế xã hội chủ nghĩa. Hội đồng có trách nhiệm thực hiện cải cách ruộng đất, theo đó xóa bỏ việc chiếm hữu ruộng đất của giới địa chủ, trao lại ruộng đất cho các nông dân. Đối với công nghiệp, thực hiện quốc hữu hóa một số nhà máy lớn, đồng thời thực hiện chính sách lao động tiên tiến (ngày làm việc 8 giờ, cấm sa thải công nhân bừa bãi, quy định chế độ nghỉ phép đối với công việc nặng nhọc...)

Ngay sau khi cách mạng vừa thắng lợi, ngày 2/11/1917 (theo lịch Nga cũ), Chính phủ Xô Viết đã tuyên bố bản Tuyên ngôn về quyền của các dân tộc nước Nga. Tuyên bố khẳng định những nguyên tắc căn bản của Chính quyền Xô viết đối với các vấn đề dân tộc, khẳng định quyền bình đẳng của các dân tộc và cho phép các dân tộc có quyền tự quyết[23]:

  • Bình đẳng và chủ quyền của các dân tộc
  • Quyền của các dân tộc nước Nga được tự quyết một cách tự do.
  • Xóa bỏ tất cả các đặc quyền và hạn chế về dân tộc và tôn giáo – dân tộc.
  • Các dân tộc thiểu số và các nhóm dân chúng sống trên lãnh thổ Nga được phát triển tự do.
Tranh vẽ kỷ niệm 1 năm Cách mạng (1918) khắc họa việc người dân Nga đánh đổ chế độ phong kiến chuyên chế

Đó là những nguyên tắc pháp lý quan trọng về vấn đề dân tộc. Nhà nước Xô viết đã tán thành quyền tách ra độc lập của Phần Lan, Ba Lan, xóa bỏ mọi hiệp ước bất bình đẳng của Chính phủ Nga hoàng trước đây đối với Thổ Nhĩ Kỳ, Ba Tư (Iran) và các nước khác.

Không lâu sau khi Cách mạng tháng Mười Nga giành được thắng lợi, cuộc bầu cử Quốc hội Lập hiến toàn Nga được tổ chức vào ngày 25 tháng 11 năm 1917. Khoảng 47 triệu cử tri Nga đã tham gia bỏ phiếu trong cuộc cuộc bầu cử lớn nhất trong lịch sử nước Nga tính đến thời điểm đó. Lenin tin chắc rằng Đảng Bolshevik của ông có thể dễ dàng giành thắng lợi trong cuộc bầu cử này, thế nhưng kết quả là ngược lại: Đảng Xã hội chủ nghĩa cách mạng (SR) mới là đảng nhận được số phiếu bầu cao nhất (40,3% tổng số phiếu), qua đó giành được 324 ghế trong Quốc hội. Đảng Bolshevik xếp ở vị trí thứ hai với 23,29% số phiếu bầu, qua đó giành được 183 ghế trong Quốc hội[24][25] Đảng Bolshevik chiếm được đa số phiếu của tầng lớp binh sỹ và cư dân thành thị, những nơi mà hoạt động và cương lĩnh của Đảng được biết tới rộng rãi, nhưng nông dân (chiếm 80% dân số Nga) thì phần lớn bỏ phiếu cho Đảng Xã hội chủ nghĩa Cách mạng bởi đảng này đã hoạt động từ năm 1900 và có nhiều đại biểu là quan chức địa phương, trong khi Đảng Bolshevik mới thành lập nên chưa được biết tới ở phần lớn các vùng nông thôn[26]

Đảng Bolshevik cho rằng việc thành lập Quốc hội Lập hiến là không hợp pháp khi mà danh sách ứng cử của Đảng Xã hội chủ nghĩa Cách mạng đã được lập ra vào tháng 10/1917, nhưng các thành viên cánh tả của Đảng này (vốn ủng hộ liên minh với Đảng Bolshevik) đã tách ra thành một đảng riêng biệt ngay sau cuộc bầu cử với tên gọi Đảng Xã hội chủ nghĩa Cách mạng cánh tả. Do sự nhập nhằng này, Đảng Xã hội chủ nghĩa Cách mạng đã chiếm được luôn những phiếu bầu cho các đại biểu cánh tả trong đảng, vốn đã tách ra và không còn ở chung đảng với họ nữa[27] Đảng Xã hội chủ nghĩa Cách mạng cánh tả gồm những thành viên có tầm ảnh hưởng mạnh, và nếu ứng cử với tư cách là một đảng riêng thì liên minh giữa họ và Đảng Bolshevik chắc chắn sẽ giành được đa số phiếu.[28] Vì thực tế này, Lenin đề nghị thực hiện cuộc bầu cử mới nhằm thể hiện tốt hơn ý chí hiện tại của người dân, nhưng bị Đảng Xã hội chủ nghĩa cách mạng từ chối[29]

Ngày 5-1-1918, Quốc hội Lập hiến khai mạc tại Petrograd. Với thành phần đa số (324 ghế) là các đại biểu thuộc Đảng Xã hội chủ nghĩa Cách mạng, Quốc hội Lập hiến tuyên bố không thừa nhận Chính quyền Xô viết cũng như mọi sắc lệnh đã ban hành, và cũng từ chối không thông qua bản "Tuyên ngôn về quyền lợi của nhân dân lao động và bị bóc lột" do Ban Chấp hành Xô viết toàn Nga công bố[30]. Đảng Xã hội chủ nghĩa Cách mạng cũng tuyên bố không chấp nhận việc Đảng Bolshevik chủ trương đàm phán hòa bình nhằm rút nước Nga khỏi Thế chiến I.

Cùng với sự hậu thuẫn mạnh mẽ của một số công nhân ở hai thành phố lớn là Petrograd và Moskva, Đảng Bolshevik cùng đồng minh là Đảng Xã hội chủ nghĩa Cách mạng cánh tả đã sử dụng lực lượng Cận vệ Đỏ buộc cuộc họp lần thứ I của Quốc hội Lập hiến phải ngừng lại ngày 19 tháng 1. Những người Bolshevik đã lập ra một tổ chức thay thế Quốc hội Lập hiến, Đại hội Xô viết lần thứ III, cho phép họ và các đồng minh có được hơn 90% số ghế mà không thông qua bầu cử toàn dân. Đã không có phản ứng lớn nào đối với việc đóng cửa Quốc hội Lập hiến, bởi Quốc hội này vốn không thể hiện đúng quyết định của nông dân trong cuộc bầu cử: Các lá phiếu đã không phân biệt giữa "Đảng Xã hội chủ nghĩa Cách mạng" và "Đảng Xã hội chủ nghĩa Cách mạng cánh tả", nên nhiều phiếu bầu mà nông dân dành cho "Đảng Xã hội chủ nghĩa Cách mạng cánh tả" đã bị tính cho đảng kia[31]

Ngày 10/1/1918, Đại hội Xô viết toàn Nga lần thứ III đã khai mạc. Đại hội quyết định hợp nhất các Xô viết đại biểu nông dân với Xô viết đại biểu công nhân và binh lính, thông qua bản "Tuyên ngôn về quyền lợi của nhân dân lao động và bị bóc lột". Tuyên ngôn đã trở thành cơ sở cho bản Hiến pháp đầu tiên của nước Nga Xô Viết, được thông qua vào tháng 7-1918. Đại hội đã thông qua quyết định lịch sử cải tổ nước Cộng hòa Xô viết Nga thành Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô viết Liên bang Nga, trên cơ sở liên minh tự nguyện giữa các dân tộc ở nước Nga.

Lenin chủ trương đàm phán hòa bình để rút khỏi Chiến tranh thế giới thứ nhất. Lenin đã thay mặt Đảng Bolshevik Nga công bố "Sắc lệnh về hòa bình" của Nhà nước Xô viết, trong đó lên án mọi chính sách bạo lực cường quyền, phản đối chiến tranh xâm lược, bảo vệ hòa bình và quyền bình đẳng, quyền tự quyết định vận mệnh của các quốc gia, dân tộc trên thế giới. Ông kêu gọi chính phủ tất cả các bên tham gia Chiến tranh thế giới thứ nhất hãy đình chiến và tiến hành những cuộc thương lượng, đàm phán hòa bình để "ký kết một hòa ước hòa bình ngay lập tức" mà không cưỡng bức, không thôn tính, không xâm chiếm đất đai của nhau. Lenin nêu rõ: "Chiến tranh là một tội ác lớn nhất đối với nhân loại... Chúng ta đấu tranh chống sự dối trá của các chính phủ, trên lời nói thì tất cả đều nói về hòa bình, về công lý, nhưng trong việc làm lại tiến hành những cuộc chiến tranh xâm lược và cướp bóc...". Lần đầu tiên chiến tranh xâm lược của chủ nghĩa đế quốc bị lên án, bị coi là tội ác lớn nhất chống lại nhân loại.[32]

Các nước đang tham gia Thế chiến I không quan tâm đến đề nghị của Lenin và tiếp tục tiến hành chiến tranh. Các nước này đã phản đối kịch liệt "Sắc lệnh về hòa bình" của Lenin và liên kết can thiệp bằng vũ trang nhằm xóa bỏ Nhà nước Xô viết[32] Đầu năm 1918, quân đội Đế quốc Đức tấn công mãnh liệt, chiếm nhiều vùng lãnh thổ và áp sát thủ đô Petrograd của Nga.

Ngày 3 tháng 3 năm 1918, nước Nga Xô viết chấp nhận ký Hòa ước Brest-Litovsk với các nước phe Liên minh Trung tâm, chính thức rút khỏi Chiến tranh thế giới thứ nhất. Cuộc chiến tranh đẫm máu do Sa hoàng phát động đã khiến hơn 2 triệu binh sĩ Nga tử trận và gần 5 triệu người bị thương, đến đây là kết thúc. Theo hòa ước, Đức và Áo-Hung đã chiếm của Nga một phần lãnh thổ bao gồm 1/4 dân số của Đế quốc Nga cũ cùng với 9/10 mỏ than trong cả nước, đồng thời gây ra một sự chia rẽ sâu sắc tại nước Nga, ngay cả trong nội bộ của đảng Bolshevik. Đảng Xã hội chủ nghĩa Cách mạng cánh tả cũng tuyên bố ngừng hợp tác với Đảng Bolshevik sau khi hòa ước này được thông qua. Sau này khi đánh giá về bản Hòa ước Brest-Litovsk, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã chỉ trích việc ký kết hòa ước này vì nó khiến Nga phải cắt một phần lãnh thổ rất lớn cho Đế quốc Đức[33]. Đây được xem là thời điểm tệ nhất của lịch sử Nga trong vòng 200 năm, có quan điểm cho rằng với một đất nước đã bị tàn phá kiệt quệ và quân Đức đang giành ưu thế áp đảo thì Lenin không còn cách nào khác ngoài việc chấp nhận những điều khoản bất lợi của hiệp ước này[34]. Ngoài ra, việc nhân nhượng Đức cũng nằm trong dự tính của Lenin, rằng đế quốc Đức sẽ sớm sụp đổ trong Thế chiến 1, hòa ước ký kết do đó sẽ trở nên vô hiệu, nước Nga sẽ không cần phải cắt lãnh thổ và bồi thường chiến phí nữa. Nhận định này là chính xác khi nước Đức đã bại trận chỉ 8 tháng sau đó[35]

Theo sự ủy nhiệm của Trung ương Đảng, tháng 4-1918, Lenin viết tác phẩm "Những nhiệm vụ trước mắt của Chính quyền Xô viết". Trong tác phẩm này, Lenin kêu gọi cần "tổ chức thật chặt chẽ sự kiểm soát và kiểm soát của toàn dân đối với sản xuất và phân phối sản phẩm", củng cố kỷ luật lao động, lôi kéo các chuyên gia tư sản, sử dụng những thành tựu mới nhất của khoa học và kỹ thuật để gia tăng sản xuất và hiện đại hoá đất nước.

Từ mùa xuân năm 1918, Sắc luật ruộng đất bắt đầu được thực hiện, nông dân Nga đã nhận được (không phải trả tiền) hơn 150 triệu hecta ruộng đất từ giai cấp địa chủ, tư sản, nhà thờ và hoàng gia Nga Hoàng cũ. Nông dân Nga đã được giải phóng khỏi những khoản tiền lĩnh canh phải nộp hằng năm, xóa được 3 tỷ rup tiền nợ các ngân hàng. Với việc thu ruộng đất và nông cụ của địa chủ cũng như tịch thu một phần của phú nông, quá trình trung nông hóa trong nông dân đã bắt đầu (từ 20% lên 60%). Trung nông đã tin tưởng và đi theo Chính quyền Xô viết. Đó là một sự kiện có ý nghĩa quan trọng ở nông thôn.

Tháng 3 năm 1919, Đại hội lần thứ VIII của Đảng Bolshevik đã thông qua Cương lĩnh mới của Đảng, V.I. Lenin được bầu là Chủ tịch Ủy ban soạn thảo Cương lĩnh mùa Xuân 1920. Thời gian này, V.I. Lenin soạn thảo xong kế hoạch xây dựng chủ nghĩa xã hội (công nghiệp hóa đất nước, hợp tác hóa gia cấp nông dân, cách mạng văn hóa) là người sáng lập ra Kế hoạch điện khí hóa toàn Nga (GOELRO), đề ra chính sách kinh tế mới (NEP)

Trong khi nước Nga đang xây dựng chế độ xã hội chủ nghĩa thì quân Bạch vệ với sự giúp sức của 14 nước đế quốc đã ra sức lật đổ chính quyền Xô viết. Trước tình hình đó, nước Nga Xô viết đã áp dụng chính sách cộng sản thời chiến, xây dựng Hồng quân công nông. Cuộc Nội chiến Nga đã diễn ra từ đầu năm 1918 đến tháng 11 năm 1920 khi Hồng quân đã đánh tan ngoại xâm và nội phản. Cuộc nội chiến kết thúc với thắng lợi thuộc về chính quyền Xô viết, nước Nga Xô viết vẫn đứng vững trước những cơn sóng gió.

Đánh giá

Nguyên nhân thắng lợi của Cách mạng tháng Mười Nga là do đường lối đấu tranh và sách lược đúng đắn của Đảng Bolshevik mà lãnh đạo là Lenin, biết phát huy sức mạnh quần chúng đang chịu nhiều khổ cực do chiến tranh đế quốc. Ngoài ra, cuộc cách mạng nổ ra trong hoàn cảnh quốc tế hết sức thuận lợi, khi các nước đế quốc đang tham gia vào Chiến tranh thế giới thứ nhất, không có điều kiện can thiệp vào nước Nga.

Bolshevik (1920), tranh của Boris Kustodiev

Với những người cộng sản và phong trào giải phóng dân tộc chịu ảnh hưởng của cuộc cách mạng, Cách mạng tháng Mười Nga là cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa, do giai cấp vô sản tiến hành. Thắng lợi của cuộc cách mạng đã hình thành nhà nước chuyên chính vô sản đầu tiên trên thế giới, đưa nước Nga đi theo con đường xây dựng chủ nghĩa xã hội. Cách mạng tháng Mười đã giải phóng các dân tộc thiểu số trên Đế quốc Nga khỏi thân phận phụ thuộc, bị chế độ Sa hoàng áp bức, bóc lột. Sau cuộc cách mạng này, hàng loạt nhà nước của các dân tộc bị áp bức trên lãnh thổ nước Nga ra đời. Ngoài ra, Cách mạng tháng Mười Nga còn cổ vũ mạnh mẽ phong trào đấu tranh của giai cấp công nhân quốc tế và nhân dân các nước thuộc địa, mở ra con đường cải biến chủ nghĩa tư bản và giải phóng các dân tộc bị áp bức.

Nhà nghiên cứu văn hóa P.B. Churbanov tuyên bố Cách mạng tháng Mười là cuộc cách mạng vĩ đại, cuộc cách mạng ấy diễn ra là tất yếu và trong thời điểm lịch sử đó, không ai ngoài những người Bolshevik có thể giữ vững được chính quyền. Học giả A. Kesler, tác giả của rất nhiều cuốn sách về đề tài chính trị và lịch sử, cũng đồng tình với ý kiến ấy, rằng Cách mạng tháng Mười Nga bùng nổ là tất yếu, hợp với quy luật phát triển của lịch sử, bởi lẽ, từ thời điểm đó hình thức tồn tại kiểu chế độ Nga hoàng đã lỗi thời, không còn hướng phát triển. Giáo sư, Tiến sĩ Sử học, Chính trị gia B.Ph. Slavin với bài phát biểu có nhan đề đầy hứa hẹn nhiều điều thú vị "Cách mạng: huyền thoại và hiện thực", đã khẳng định rằng Chính biến tháng Mười là đỉnh cao của việc giải quyết các vấn đề xã hội chính trị mà vào giai đoạn đó, chính quyền Nga hoàng mục nát không thể giải quyết được. Cuộc cách mạng này đã đưa nhân dân đến với sự bình đẳng giữa các công dân trong xã hội, sự thống nhất và đoàn kết giữa các dân tộc.[36].

Có một số người theo chủ nghĩa chống cộng như nhà văn Ivan Shmelev gọi đó là cuộc tàn sát, còn Vasily Rozanov thì gọi nó là Vụ cướp bóc, hoặc một số con chiên của Giáo hội Chính Thống giáo Nga coi đây như một ngày quốc tang.[36]. Một số nhà sử học phương Tây thì xem Cách mạng tháng Mười là một cuộc đảo chính bạo lực đã thiết lập nên một nhà nước toàn trị ở nước Nga[37][38]. Nhưng tựu trung, không thể phủ nhận Cách mạng tháng Mười có thể thành công được là nhờ được nhân dân Nga ủng hộ. Có quan điểm cho rằng "Trong chiến tranh, người chiến thắng là kẻ trong thời điểm lịch sử cụ thể ấy đang nắm giữ chân lý. Và thời điểm năm 1917 xa xưa, Hồng quân đã thắng."[36]. Nhờ sự ủng hộ của nhân dân mà nhà nước Soviet non trẻ mới có thể huy động được lực lượng để đập tan các nhóm chống cách mạng trong nước, và còn đánh thắng được cuộc can thiệp vũ trang của 14 nước đế quốc, đó là điều không ai có thể phủ nhận được[39].

Lenin diễn thuyết trong sự ủng hộ của binh sĩ Hồng quân.

Trong một cuộc thăm dò dư luận gần đây nhất, tiến hành vào ngày 12 tháng 1 năm 2008, Trung tâm Phân tích Levada đã đưa ra các số liệu: 57% số người dân Nga được hỏi ý kiến cho rằng: Cách mạng tháng Mười Nga đã đem lại lợi ích cho nhân dân Nga. 26% người được hỏi tin tưởng: cách mạng đã mở ra một kỷ nguyên mới trong lịch sử nước Nga, 31% cho rằng Cách mạng đem đến sự nhảy vọt cho nền kinh tế và xã hội Nga. Số người cho rằng Cách mạng tháng Mười kìm hãm sự phát triển của nhân dân chỉ có 16%; số người cho đó là một sự kiện tiêu cực chỉ là 15%.

Trên phạm vi thế giới, Cách mạng tháng Mười là một trong những sự kiện có ảnh hưởng lớn nhất trong thế kỷ XX. Nó đánh dấu việc ra đời của Nhà nước Liên Xô, một nhà nước ủng hộ phong trào cộng sản và công cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc của các nước thuộc địa. Liên Xô đã thúc đẩy chủ nghĩa cộng sản lan rộng ra toàn thế giới buộc các nước phương Tây phải cải cách nền kinh tế - chính trị - xã hội của mình để thích nghi với hoàn cảnh mới. Trung Hoa Dân quốc tiến hành Bắc phạt, kiểm soát chính quyền trung ương và phát triển nhờ sự giúp đỡ của Liên Xô trong khi các nước phương Tây đang cướp bóc và xâm chiếm lãnh thổ Trung Quốc đều từ chối giúp đỡ Tôn Trung Sơn. Sau thế chiến thứ II, trong xu hướng phi thực dân hóa toàn cầu, Liên Xô đã hỗ trợ rất nhiều về vật chất và ngoại giao để giúp các nước thuộc địa giành độc lập. Nhiều nước khác ở châu Á, châu Phi và khu vực Mỹ Latin đã nhận được sự hỗ trợ chính trị và viện trợ kinh tế - quân sự của Liên Xô trong quá trình đấu tranh chống chủ nghĩa thực dân. Điều này giúp Liên Xô có thêm đồng minh, mở rộng ảnh hưởng để cạnh tranh với Mỹ. Đến những năm 1970 thì hệ thống thuộc địa của thực dân phương Tây đã bị tan rã sau 300 năm tồn tại.

Năm 1927, trong cuốn sách Sách giáo khoa lý luận chính trị đầu tiên của cách mạng Việt Nam[40] – Đường cách mệnh, nhà cách mạng Việt Nam Nguyễn Ái Quốc (1890–1969) giới thiệu tính chất và kinh nghiệm những cuộc cách mạng đã diễn ra trong lịch sử thế giới. Đặc biệt, đối với cuộc Cách mạng tháng Mười Nga, ông coi đó là con đường giải phóng cho dân tộc khỏi ách thực dân:

Dân khổ quá hay làm bạo động, như dân An Nam ở Trung Kỳ kháng thuế, Hà Thành đầu độc, Nam Kỳ phá khám; không có chủ nghĩa, không có kế hoạch, đến nỗi thất bại mãi. Vậy Kách mệnh phải giảng giải lý luận và chủ nghĩa cho dân hiểu... Trong thế giới bây giờ chỉ có kách mệnh Nga là đã thành công, và thành công đến nơi, nghĩa là dân chúng được hưởng cái hạnh phúc tự do, bình đẳng thật, không phải tự do và bình đẳng giả dối như đế quốc chủ nghĩa Pháp khoe khoang bên An Nam. Kách mệnh Nga đã đuổi được vua, tư bản, địa chủ rồi, lại ra sức cho công, nông các nước và dân bị áp bức các thuộc địa làm kách mệnh để đập đổ tất cả đế quốc chủ nghĩa và tư bản trong thế giới. Kách mệnh Nga dạy cho chúng ta rằng muốn kách mệnh thành công thì phải dân chúng (công nông) làm gốc, phải có đảng vững bền, phải bền gan, phải hy sinh, phải thống nhất. Nói tóm lại là phải theo chủ nghĩa Mã Khắc Tư và Lê-nin[4]

50 năm sau cuộc Cách mạng Tháng Mười, Hồ Chí Minh nhớ lại:[41]

Tem thư kỷ niệm Cách mạng tháng Mười, trong đó mô tả những thành tựu của Cách mạng

Với việc Cách mạng Tháng 10 nổ ra và sự thành lập Nhà nước Xô viết, lịch sử thế giới lần đầu tiên xuất hiện một kiểu Nhà nước mới, cùng những chính sách hướng đến lợi ích của người lao động và công bằng xã hội: quyền bình đẳng của phụ nữ, cấm phân biệt chủng tộc, quyền làm việc 8 giờ/ngày, cấm sa thải lao động vô cớ, trợ cấp cho người già và người tàn tật, giáo dục và y tế miễn phí... Đây là những chính sách mà các nước phương Tây cùng thời kỳ chưa hề có. Sự ra đời và tồn tại của Nhà nước Xô viết đã tạo ra áp lực khiến các nước tư bản phương Tây tư bản phải tự cải cách, mở rộng các quyền lợi của người lao động và phúc lợi xã hội. Ngày nay, nhiều chính sách của Nhà nước Xô viết đã được các nhà nước hiện đại tiếp thu, trở thành giá trị phổ quát ngay cả ở các nước phương Tây vốn từng muốn dập tắt cuộc Cách mạng[42].

Tổng thống đầu tiên của Liên bang Nga sau khi Liên Xô tan rã, Boris Yeltsin đổi ngày kỷ niệm Cách mạng Tháng 10 thành ngày của Đồng lòng và Hòa giải. Năm 2006, Putin đã đi xa hơn bằng cách thay đổi ngày nghỉ đến ngày 4 tháng 11 và đổi tên là Ngày thống nhất để kỷ niệm ngày giải phóng Moscow khỏi quân xâm lược Ba Lan vào năm 1612[43], nhưng đến năm 2009 thì ông lấy lại ngày 7/11 và gọi đó là "Ngày vinh quang chiến đấu". Kể từ năm 2005, ngày 7/11 không còn là một ngày nghỉ quốc gia ở Nga nữa, nhưng các nghi lễ kỷ niệm tiếp tục được thực hiện, bao gồm việc quân đội Nga duyệt binh trong trang phục Xô viết ở Quảng trường Đỏ. Tại Belarus thì ngày Cách mạng Tháng Mười vẫn là một ngày nghỉ lễ chính thức.

Ngày 6/12/2016, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã ký sắc lệnh chính phủ về việc tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm cuộc Cách mạng Nga, Bộ Văn hoá Nga có trách nhiệm tổ chức các sự kiện kỷ niệm nhân dịp này[44]

Năm 2017, kỷ niệm 100 năm Cách mạng Tháng Mười tại Nga năm 2017, Tổng thống Vladimir Putin không trực tiếp tham gia những sự kiện trong tuần lễ kỷ niệm do Đảng Cộng sản Nga tổ chức nhưng ông cũng không phản đối, tờ BBC cho rằng ông không thích khẩu hiệu "Cách mạng sống mãi" của họ vì nó làm ảnh hưởng tới sự nắm quyền của ông[45] Trong diễn văn của ông tại Câu lạc bộ thảo luận quốc tế Valdai ở Sochi ngày 19 tháng 10 năm 2017, Putin phát biểu:

Năm 2017, nhân việc kỷ niệm 100 năm Cách mạng Tháng Mười, Đảng Cộng sản Liên bang Nga tuyên bố[46]:

Ghi chú

  1. ^ Вели́кая Октя́брьская социалисти́ческая револю́ция, Velikaya Oktyabr'skaya sotsialističeskaya revolyutsiya.

Tham khảo

  1. ^ History.com Staff. "Russian Revolution." History.com, A&E Television Networks, 2009, www.history.com/topics/russian-revolution.
  2. ^ Samaan, A.E. (ngày 2 tháng 2 năm 2013). From a "Race of Masters" to a "Master Race": 1948 to 1848. A.E. Samaan. tr. 346. ISBN 0615747884. Truy cập ngày 9 tháng 2 năm 2017.
  3. ^ Shchukina T. V Социал-демократия осенью 1917 года. Ростов-на-Дону, Новочеркасск, Донская область // Giả thiết
  4. ^ a b “1 - Trang 2”. www.bqllang.gov.vn.
  5. ^ Chamberlin 1976, tr. 308; Daniels 1997, tr. 132; Rabinowitch 2017, tr. 420; Wade 2017, tr. 231.
  6. ^ Rabinowitch 2017, tr. 420.
  7. ^ Rabinowitch 2017, tr. 421.
  8. ^ Chamberlin 1976, tr. 308; Daniels 1997, tr. 133; Wade 2017, tr. 232.
  9. ^ Daniels 1997, tr. 133; Wade 2017, tr. 232.
  10. ^ Wade 2017, tr. 232.
  11. ^ Rabinowitch 2017, tr. 423.
  12. ^ Wade 2017, tr. 232-233.
  13. ^ a b Daniels 1997, tr. 136.
  14. ^ a b Rabinowitch 2017, tr. 429.
  15. ^ Wade 2017, tr. 233.
  16. ^ Rabinowitch 2017, tr. 430; Wade 2017, tr. 232.
  17. ^ Chamberlin 1976, tr. 308; Rabinowitch 2017, tr. 429-430.
  18. ^ Chamberlin 1976, tr. 308.
  19. ^ a b Daniels 1997, tr. 137.
  20. ^ Daniels 1997, tr. 138; Rabinowitch 1978, tr. 256.
  21. ^ Chamberlin 1976, tr. 309; Rabinowitch 1978, tr. 257.
  22. ^ Wade 2000, tr. 234.
  23. ^ “www.cpv.org.vn”. Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam. Truy cập 17 tháng 2 năm 2015.
  24. ^ http://www.ijors.net/issue6_2_2017/pdf/__www.ijors.net_issue6_2_2017_article_2_francis.pdf
  25. ^ David Shub, Lenin (1948), trang 385 Lưu trữ 2020-02-21 tại Wayback Machine Trích đoạn (bằng tiếng Ý): II popolo russo avera votato, nelle elezizoni più libere che la sua storia ricordi, per un socialismo democratico moderato contro Lenin e contro la borghesia
  26. ^ Sheila Fitzpatrick, 2008. Cách mạng Nga. OUP Oxford. trang 66-67.ISBN 980-0-19-923767-8
  27. ^ Sheila Fitzpatrick, Cuộc cách mạng Nga, Oxford: Nhà XB Đại học Oxford (2008), tr. 66
  28. ^ Stephen Anthony Smith (2017). Russia in Revolution: An Empire in Crisis, 1890 to 1928. Oxford University Press. tr. 155. ISBN 978-0-19-873482-6.
  29. ^ Christopher Read, Lenin: Một cuộc đời cách mạng, Abingdon: Routledge 2005, trang 192
  30. ^ “Cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa Tháng Mười Nga năm 1917 Hồ sơ - Sự kiện - Nhân chứng”. Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam. Truy cập 25 tháng 6 năm 2023.
  31. ^ E. H. Carr, Cách mạng Bolshevik 1917-1923, London: Penguin (1966), tr. 121.
  32. ^ a b “"Sắc lệnh về hòa bình" của V.I.Lênin - Cương lĩnh hòa bình đầu tiên của nhân loại”. https://www.qdnd.vn. Liên kết ngoài trong |website= (trợ giúp)
  33. ^ “Putin accuses Bolsheviks of treason”. RT International.
  34. ^ Marvin Perry, Myrna Chase, Margaret Jacob, James R. Jacob, Theodore H. Von Laue. Western Civilization: Ideas, Politics, and Society: From the 1600s. 2. tr. 738-739.Quản lý CS1: nhiều tên: danh sách tác giả (liên kết)
  35. ^ Tức 24h, Tin. “Cuộc chiến khiến nước Nga lâm cảnh khốn cùng, 1,7 triệu người tử vong”. Tin tức 24h.
  36. ^ a b c BIT.vn. “hoi khoa hoc lich su binh duong, lich su binh duong”. www.sugia.vn.
  37. ^ Norbert Francis, "Revolution in Russia and China: 100 Years," International Journal of Russian Studies 6 (July 2017): 130-143.
  38. ^ Stephen E. Hanson (1997). Time and Revolution: Marxism and the Design of Soviet Institutions. U of North Carolina Press. tr. 130.
  39. ^ “Từ Cách mạng Tháng Mười đến Cách mạng Tháng Tám - Cái nhìn và bài học”. Báo Nhân Dân.
  40. ^ “Tác phẩm "Đường Kách mệnh" vẫn còn nguyên giá trị thời sự”.
  41. ^ 91 năm Cách mạng tháng Mười Nga[liên kết hỏng]
  42. ^ The Future Did Not Work by J. Arch Getty, Book Review of The Passing of an Illusion by Franois Furet [March 2000 Atlantic Monthly]
  43. ^ After 100 years, his tsar is in the ascendant, www.thetimes.co.uk, 19-2-2017
  44. ^ http://s.newsweek.com/sites/www.newsweek.com/themes/newsweek/images/logo.png?v=1. “How will Russia mark the centennial of the 1917 Russian Revolution?”. Newsweek. Truy cập 8 tháng 2 năm 2018.
  45. ^ a b Putin không thích Cách mạng kiểu Lenin?, BBC 7/11/2017
  46. ^ “Towards the centenary of the October Revolution”. Truy cập 8 tháng 2 năm 2018.

Thư mục

  • Chamberlin, William Henry (1976). The Russian Revolution, 1917-1921: from the Overthrow of the Czar to the Assumption of Power by the Bolsheviks [Cách mạng Nga, 1917-1921: Từ sự lật đổ Sa hoàng đến sự nắm quyền của Bolshevik] (bằng tiếng Anh). New York, Hoa Kỳ: Grosset & Dunlap. ISBN 9780448001883.
  • Daniels, Robert Vincent (1997). Red October: the Bolshevik Revolution of 1917 [Tháng Mười Đỏ: Cách mạng Bolshevik 1917] (bằng tiếng Anh). Boston, Hoa Kỳ: Beacon Press. ISBN 9780807056455.
  • Engelstein, Laura (2018). Russia in Flames: War, Revolution, Civil War, 1914–1921 [Nước Nga chìm trong lửa: Chiến tranh, Cách mạng, Nội chiến, 1914–1921] (bằng tiếng Anh). Oxford, Anh: Nhà xuất bản Đại học Oxford. ISBN 9780199794218.
  • Figes, Orlando (2017). A People's Tragedy: The Russian Revolution, 1891–1924 [Bi kịch của nhân dân: Cách mạng Nga, 1891-1924]. Anh: Random House UK. ISBN 9781847924513.
  • Fitzpatrick, Sheila (2017). The Russian Revolution [Cách mạng Nga]. Oxford, Anh: Nhà xuất bản Đại học Oxford. ISBN 9780198806707.
  • Rabinowitch, Alexander (2017). The Bolsheviks Come to Power: The Revolution of 1917 in Petrograd [Đảng Bolshevik lên nắm quyền: Cách mạng 1917 ở Petrograd] (bằng tiếng Anh). Chicago, Hoa Kỳ: Haymarket Books. ISBN 9781608467938.
  • Smith, Stephen Anthony (1985). Red Petrograd: Revolution in the Factories, 1917-1918 [Petrograd Đỏ: Cách mạng trong nhà máy, 1917-1918] (bằng tiếng Anh). Cambridge, Anh: Nhà xuất bản Đại học Cambridge. ISBN 9780521316187.
  • Wade, Rex A. (2017). The Russian Revolution, 1917 [Cách mạng Nga, 1917] (bằng tiếng Anh). Cambridge, Anh: Nhà xuất bản Đại học Cambridge. ISBN 9781107571259.

Liên kết ngoài

Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Cách_mạng_Tháng_Mười&oldid=70389889”