Kế Hoàng hậu

Thanh Cao Tông Kế Hoàng hậu 清高宗继皇后
Càn Long Đế Hoàng hậu
Bức chân dung được cho là Kế hoàng hậu, hiện trưng bày tại Musée des Beaux-Art de Dole, Pháp
Hoàng quý phi Đại Thanh (Nhiếp lục cung sự Hoàng quý phi)
Tại vị	1 tháng 7 năm 1748 - 2 tháng 8 năm 1750
Đăng quang	5 tháng 4 năm 1749
Tiền nhiệm	Tuệ Hiền Hoàng quý phi
Kế nhiệm	Thuần Huệ Hoàng quý phi
Hoàng hậu Đại Thanh
Tại vị	2 tháng 8 năm 1750 - 14 tháng 7 năm 1766
Đăng quang	2 tháng 8 năm 1750
Tiền nhiệm	Hiếu Hiền Thuần hoàng hậu
Kế nhiệm	Hiếu Thục Duệ Hoàng hậu
Thông tin chung
Phối ngẫu	Thanh Cao Tông Càn Long hoàng đế
Hậu duệ	Hậu duệ Vĩnh Cơ Vĩnh Cảnh Hoàng ngũ nữ
Thụy hiệu	Không có Thu hồi sách bảo
Thân phụ	Na Nhĩ Bố
Thân mẫu	Lang Giai thị
Sinh	(1718-03-11)11 tháng 3, 1718 Bắc Kinh, Đại Thanh
Mất	19 tháng 8, 1766(1766-08-19) (48 tuổi) Vĩnh Hòa cung, Tử Cấm Thành, Bắc Kinh
An táng	28 tháng 9 năm 1766 Dụ lăng (裕陵), Phi viên tẩm

Thanh Cao Tông Kế Hoàng hậu (chữ Hán: 清高宗继皇后, 11 tháng 3, năm 1718 - 19 tháng 8, năm 1766), Ô Lạp Na Lạp thị, là Hoàng hậu thứ hai của Thanh Cao Tông Càn Long hoàng đế. Bà là Hoàng hậu nhà Thanh duy nhất không có thụy hiệu. Trong Thanh sử cảo, bà được ghi là Hoàng hậu Ô Lạp Na Lạp thị (皇后烏拉那拉氏), sử thần Triều Tiên gọi bà là Thanh Cao Tông hoàng hậu (清高宗皇后), các sách đương thời hay gọi Na Lạp hoàng hậu (那拉皇后), vì bà không có thụy hiệu để xưng hô.

Vụ việc của bà cho đến nay vẫn còn là vấn đề gây tranh cãi của lịch sử Đại Thanh. Một số nhận định bà đã làm điều thất đức hay tàn ác độc khiến Càn Long Đế chán ghét, tuy nhiên những tư liệu cho thấy căn bản là giữa bà và Hoàng đế đã xảy ra mâu thuẫn lớn trong chuyến Nam tuần, dẫn đến tình trạng bà bị Hoàng đế ra cấm túc cho đến khi qua đời. Theo lời giải thích vào năm 1778 của bản thân Càn Long Đế, ngày hôm đó Hoàng hậu đã cắt tóc, là điều đại kị nhất trong quốc tục Mãn Châu.

Việc bà bị cấm túc đã dấy lên nhiều dị nghị bất bình trong triều đình. Khi bà mất, Càn Long Đế án theo lễ Hoàng quý phi mà an táng, đã khiến nhiều triều thần phản đối, có quan viên vì ngăn cản mà bị lưu đày. Sự việc của bà cũng được đồn đãi trong dân gian, nổi tiếng nhất là những truyền thuyết ở Giang Nam, tất cả đều cho rằng Càn Long Đế khi du tuần Giang Nam, nổi dâm ý muốn nạp ca kỹ làm cung phi, dẫn đến việc Hoàng hậu can ngăn mà bị khiển trách.

Nhìn chung, dưới con mắt đương thời, sự việc của Hoàng hậu không hề khiến bà mang tiếng ác, thậm chí vì bênh vực bà mà đều hướng đến Càn Long Đế chỉ trích.

Thân thế

Dòng dõi

Thanh Cao Tông Kế Hoàng hậu sinh ngày 10 tháng 2 (âm lịch) năm Khang Hi thứ 57, được gọi là Ô Lạp Na Lạp thị (烏拉那拉氏), tuy nhiên đúng ra bà phải được gọi là Huy Phát Na Lạp thị (輝發那拉氏), do dòng tộc bà là hậu duệ của Huy Phát Bối lặc Vương Cơ Trữ (王機褚).

Theo Khâm định Bát Kỳ thông chí (钦定八旗通志) và Bát Kỳ Mãn Châu thị tộc tông phổ (八旗满洲氏族通谱), nguyên bản dòng tộc của Hoàng hậu Na Lạp thị sống tại vùng đất tên Huy Phát, là khởi thủy bởi Huy Phát Bối lặc Vương Cơ Trữ, xét là Mãn Châu Tương Lam kỳ thuộc Hạ ngũ kỳ xuất thân. Xuất thân của dòng họ Kế Hoàng hậu, cần phải giải thích khá phức tạp, cũng vì sự phân nhánh và tình trạng leo lên trong các dòng họ Mãn Châu. Vốn dĩ, dòng họ Na Lạp thị là dòng dõi cổ xưa, đã có ghi chép cuối thời nhà Đường, sang thời Minh sinh ra 4 bộ lớn ở Hải Tây, tất cả đều mang họ Na Lạp thị, nên gọi Na Lạp tứ bộ. Bốn bộ ấy bao gồm: Diệp Hách, Ô Lạp, Cáp Đạt và Huy Phát.

Căn cứ "Tông phổ", trong 4 bộ thì có sớm nhất là Ô Lạp, sau một nhánh của tộc trưởng tộc Ô Lạp di cư sang Cáp Đạt, vì để phân biệt mà họ gọi là Ô Lạp Na Lạp thị và Cáp Đạt Na Lạp thị, trở thành một chi của Ô Lạp Na Lạp thị. Ngoài ra nếu trong lãnh thổ có một địa danh do họ Na Lạp cai quản, cũng lấy tên địa danh gọi thành tông tộc, như Trương Na Lạp thị nếu vùng đất tên Trương. Về sau, một người Mông Cổ tên Tinh Căn Đạt Nhĩ Hán (星根達爾漢), nguyên dòng dõi Thổ Mặc Đặc thị, xuất quân tiêu diệt Trương Na Lạp bộ, thì phát hiện địa phương này lấy Na Lạp thị làm thủ lĩnh, nên đổi qua Na Lạp thị, gọi là Thổ Mặc Đặc Na Lạp thị. Về sau Thổ Mặc Đặc di cư đến Diệp Hách, hình thành nên Diệp Hách Na Lạp thị.

Đồng dạng, Hắc Long giang Nữ Chân có một chi là Ích Khắc Đắc Lý thị, thủ lĩnh là một đôi anh em tên Ngang Cổ Lý (昂古里) và Tinh Cổ Lực (星古力), đem toàn bộ bộ tộc đến địa phương tên Trương. Địa phương có đại bộ chủ, tên Cát Dương Cát Thổ Mặc Đồ (噶揚噶土墨圖), họ Na Lạp thị, chịu trợ giúp hai anh em, nên hai anh em từ đó sửa họ lại thành Na Lạp thị. Về sau hậu duệ Tinh Cổ Lực di cư đến Huy Phát, phát kiến ra Huy Phát quốc, là ngọn nguồn của Huy Phát Na Lạp thị. Do tính chất phân nhánh như vậy của Na Lạp thị, các chi Na Lạp thị luôn tự xưng mình là dòng dõi cổ nhất trong 4 chi, tức Ô Lạp Na Lạp thị.

Cho nên đáng lý ra, Thanh Cao Tông Kế hoàng hậu phải được gọi là Hoàng hậu Huy Phát Na Lạp thị, nhưng dòng dõi của bà vẫn tự xưng là Ô Lạp Na Lạp thị, cũng đều có nguyên do, đó là vì các gia tộc Mãn Châu luôn có hiện tượng "leo lên", tức là các bộ tộc ít tiếng tăm hơn, đều tự xưng là một bộ tộc có cùng họ (trong đây Huy Phát là nơi phát tích, Na Lạp thị là họ). Trường hợp này tương tự Giác La thị, có: Ái Tân Giác La thị, Y Nhĩ Căn Giác La thị, Tây Lâm Giác La thị, Thư Thư Giác La thị và Gia Mộc Hồ Giác La thị. Trong đó, ngoại trừ Ái Tân Giác La, còn thì Y Nhĩ Căn Giác La là dòng họ có nhiều nhất, nên trong sách phong hoặc truyện ký, hậu duệ Thư Thư Giác La thị và Gia Mộc Hồ Giác La thị thường xuyên tự nhận mình là Y Nhĩ Căn Giác La. Trong các kim sách về sau, bà hay được gọi ngắn gọn là Na Lạp thị (那拉氏), cũng vừa để giản lược, cũng là cách gọi chính xác họ của bà.

Xét ra bà không cùng dòng dõi với Hiếu Kính Hiến Hoàng hậu, nguyên phối của Thanh Thế Tông Ung Chính Đế.

Gia thế

Nếu chỉ xét về nguồn gốc, dòng dõi của Kế hoàng hậu là dòng dõi của Huy Phát quốc chủ Na Lạp thị, nhìn chung gốc gác rất cao quý. Cao tổ phụ là Mãng Khoa (莽科), là cháu nội của Huy Phát bối lặc Vương Cát Nỗ (王吉砮), cùng thế hệ với vị Bối lặc cuối cùng của Huy Phát quốc, Bái Âm Đạt (拜音達). Mãng Khoa dẫn tông tộc nhập Mãn Châu kỳ, phân phó ở Tương Lam kì, này qua các đời thế tập chức vụ Tá lĩnh (佐领), thuộc hàng Tứ phẩm. Mãng Khoa sinh La Hòa (罗和) nhậm chức Phó đô thống. La Hòa sinh ra La Đa (罗多) nhậm chức Hộ quân Tham lĩnh và Na Nhĩ Bố (那爾布) nhậm chức Tá lĩnh (佐領). Na Nhĩ Bố là cha thân sinh ra Kế hoàng hậu, chính thất và cũng là mẹ của Hoàng hậu là Lang Giai thị (郎佳氏), trong nhà bà còn có người anh em tên Nột Lý (讷里), Nột Lý sinh ra Nạp Tô Khẳng (纳苏肯).

Suy xét về gia thế, gia đình của Kế hoàng hậu không hề tồi, nhưng cũng không xem là quá vinh quý. Tổ phụ đảm nhiệm "Phó đô thống", bá phụ đảm nhiệm "Hộ quân Tham lĩnh", tuy xem là cao cấp quan viên, song xét với Thượng thư hay Đô thống vẫn là có chênh lệch. Cha bà tập tước Tá lĩnh, mà ở xã hội Mãn Châu, tầng lớp cai trị rất xem trọng thể thức Thế quản Tá lĩnh, rồi Thế tước thế chức; biểu thị cho địa vị của dòng tộc trong xã hội Mãn Châu khi đó. Trong đó, Thế tước thế chức biểu thị địa vị gia tộc có công lao khai quốc mà được thụ phong, còn Thế quản Tá lĩnh lại biểu thị dòng dõi có truyền thống và gốc gác cao. Đấy là bởi vì để có được chức "Tá lĩnh", thông thường đều là từ tầng lớp giai cấp Bộ trưởng người Nữ Chân khi xưa, vì những Bộ trưởng sau khi nhập kỳ mới đủ tư cách có chức Tá lĩnh. Tư duy tôn sùng "Bộ trưởng" đặc biệt cao, nhất là giai đoạn đầu thời kì nhập quan. Khi Thanh Thánh Tổ Khang Hi Đế chọn lập Hoàng hậu, tính chọn cháu gái Sách Ni, thì Ngao Bái không đồng tình, mà nên chọn con gái của Át Tất Long. Vì bởi lẽ, Sách Ni tuy là phụ chính đaị thần, quan hàm cao quý, song xuất thân Hách Xá Lý thị rất thấp, chỉ là Hải Tây bộ nhân, không có chức Bộ trưởng hay Lộ trưởng, trong khi đó Át Tất Long xuất thân cao quý Nữu Hỗ Lộc, thế tập Lộ trưởng của Anh Ngạch địa phương. So sánh thì dòng dõi của Sách Ni hoàn toàn thua xa.

Điều này không có nghĩa gia đình của Kế hoàng hậu là có địa vị cực khủng, nếu tính ra thì tuy dòng dõi Huy Phát quốc chúa, song gia đình bà không thuộc chi gần bằng gia tộc của Thông Quý (通貴) thuộc Tương Hồng kỳ, cũng là tử tôn của Vương Cát Nỗ, chi tộc này có Thế quản Tá lĩnh lẫn Thế tước truyền đời. Đặc biệt gia tộc của Kế hoàng hậu, nếu so với Phú Sát thị của Hiếu Hiền Thuần hoàng hậu thì cũng là một quãng xa, do dòng họ này xuất xứ từ "Lộ trưởng", thế tập Tá lĩnh lẫn thừa tước, nhập kì phân ở Tương Hoàng kỳ cao quý, hơn nữa bản thân gia tộc Phú Sát thị khi đó đã có danh vị trọng thần, địa vị gốc gác lẫn thực tế quyền hành đều cao cấp.

Tuy vậy, so với các phi tần khác, đặc biệt là mẹ sinh của Thanh Nhân Tông, Hiếu Nghi Thuần hoàng hậu Ngụy Giai thị, thì Kế hoàng hậu vẫn có xuất thân cao quý hơn hẳn.

Trở thành Trắc Phúc tấn

Không rõ từ khi nào mà bà kết hôn với Càn Long Đế. Bà là Tương Lam kỳ xuất thân, thì chắc chắn sẽ là được chỉ định ban hôn Trắc Phúc tấn trong các đợt Bát Kỳ tuyển tú, chứ không phải từ hầu gái thỉnh phong.

Căn cứ vào tư liệu tuyển tú, năm Ung Chính thứ 5 (1727) tiến hành Bát Kỳ tuyển tú, dựa theo thường quy suy tính, thì các mốc tuyển tú còn lại sẽ là: năm thứ 2 (1724), năm thứ 8 (1730) và năm thứ 11 (1733).

Dựa theo cứ liệu trước mắt, Na Lạp thị có lẽ ở năm Ung Chính thứ 12, mùa xuân được chỉ định làm Trắc phúc tấn cho Bảo thân vương Hoằng Lịch. Tuy nhiên, ngay bản thân Càn Long Đế về sau cũng từng nói:"Tự hoàng khảo khi ban làm Trắc thất phi của Trẫm, hơn 20 năm tới nay”, trong chỉ dụ vào năm Càn Long thứ 15 (1750), thì có lẽ Na Lạp thị đã ở đợt tuyển tú năm Ung Chính thứ 8 (1730) nhập Bảo thân vương phủ.

Trong các đợt Bát Kỳ tuyển tú, Hoàng đế có thể chọn các tú nữ vừa mắt cho hoàng tử thân vương, đó là một loại vinh dự vì do chính Hoàng đế ban hôn. Mà có thể tham dự Bát Kỳ tuyển tú, thì chắc chắn xuất thân và gia thế không thể nào tồi, nên thông thường đều là Phúc tấn, hoặc ít nhất cũng là Trắc Phúc tấn. Tuy chỉ là trắc phi, song địa vị Trắc Phúc tấn cũng được xem là cao quý, có đãi ngộ và triều phục đều theo quy định của triều đình gần giống Phúc tấn. Đây cũng là một trong các lý do Na Lạp thị được chọn làm Hoàng hậu về sau.

Phong Phi lập Hậu

Năm Ung Chính thứ 13 (1735), ngày 23 tháng 8, Thế Tông Ung Chính Hoàng đế băng hà, Bảo Thân vương Hoằng Lịch nối ngôi, sử gọi Càn Long Đế.

Năm Càn Long thứ 2 (1737), ngày 4 tháng 12, lấy Hiệp bạn Đại học sĩ Lễ Bộ Thượng thư Tam Thái (三泰) làm Chính sứ, Nội các Học sĩ Đại Kỳ (岱奇) làm Phó sứ, tuyên chỉ sách phong Trắc phúc tấn Na Lạp thị làm Chính tam phẩm Phi (妃), với phong hiệu là Nhàn (娴). Theo Hồng xưng thông dụng (鴻稱通用) của Nội vụ phủ soạn thảo, “Nhàn” theo Mãn văn là 「Elehun」, ý là “Điềm nhiên”, “Thản nhiên”, “Điềm tĩnh”.

Năm Càn Long thứ 10 (1745), ngày 23 tháng 1, chỉ dụ tấn phong Quý phi Cao thị làm Hoàng quý phi, bên cạnh đó Càn Long Đế quyết định đại phong hậu cung, tấn phong Nhàn phi Na Lạp thị, Thuần phi Tô thị đều trở thành Quý phi. Ngày 17 tháng 11, lấy Đại học sĩ Sử Di Trực (史貽直) làm Chính sứ, Lễ bộ Hữu thị lang Giác La Thặc Nhĩ Sâm (覺羅勒爾森) làm Phó sứ, sách phong Nhàn phi Na Lạp thị làm Nhàn Quý phi (嫻貴妃). Khoảng 2 ngày sau khi có chỉ dụ, Tuệ Hiền Hoàng quý phi Cao thị đã hoăng thệ, Nhàn Quý phi bấy giờ có phẩm vị cao nhất Hậu cung vì chỉ xếp sau Hiếu Hiền Thuần hoàng hậu mà thôi.

Nhiếp lục cung sự Hoàng quý phi

Năm Càn Long thứ 13 (1748), ngày 11 tháng 3, Phú Sát Hoàng hậu qua đời, ngôi vị Hoàng hậu do đó để trống.

Ngày 1 tháng 7 cùng năm ấy, chỉ khoảng 4 tháng sau khi Phú Sát hoàng hậu qua đời, Càn Long Đế chính thức ra chỉ dụ phong Nhàn Quý phi lên thành Hoàng quý phi, ban đặc ân hưởng mọi nghi lễ của Hoàng hậu, gọi là Hoàng quý phi Nhiếp lục cung sự (皇贵妃摄六宫事), chiếu cáo thiên hạ. Tuyên bố đợi khi mãn tang 3 năm sẽ chính thức phong Hoàng hậu.

Trong đoạn chiếu cáo thiên hạ sách lập Na Lạp thị, Càn Long Đế có viết đoạn:

“

Trẫm cung nhiều việc. Cần lao thức khuya dậy sớm. Cung đình nội chính, đều cậy Hiếu Hiền hoàng hậu tổng lý. Hoàng Hậu thượng hầu Thánh Mẫu Hoàng thái hậu. Thừa hoan sớm chiều. Thuần hiếu tính thành. Mà trị sự tinh tường. Nặng nhẹ khéo léo. Từ phi tần đến cung nhân, đều bị phụng hóa cảm ân, vui lòng phục tùng. Mười năm hơn đến nay, trẫm có thể chuyên tâm quốc sự. Đến nỗi có thời gian rảnh mà thong dong, cũng là nhờ vào công lao của Hoàng hậu. Nay phụng Hoàng thái hậu ý chỉ. Hoàng Hậu mẫu nghi thiên hạ, là căn bản của nhật nguyệt, là căn cơ của thiên địa. Hoàng đế tuổi xuân đang độ, nội trị cần người phụ giúp.

Nhàn Quý phi Na Lạp thị, là Trắc thất phi mà Hoàng khảo ban tặng khi xưa. Nàng rất đoan trang huệ hạ, nay ứng làm theo quy tắc của Thánh Tổ, lấy Nhàn Quý phi Na Lạp thị kế vị Khôn Ninh, cũng để an ủi trong lòng Hoàng đế. Khảo điển cố của Minh Thái Tổ Thục phi Lý thị, Ninh phi Quách thị, lần lượt Nhiếp lục cung sự. Quốc triều Thuận Trị năm thứ 13, sách lập Hoàng quý phi. Hoàng tằng tổ Thế Tổ Chương hoàng đế thăng điện ra mệnh ban chiếu thiên hạ. Điển chí sùng trọng.

Đến nay chiếu theo lệ cũ. Sách mệnh Nhàn Quý phi Na Lạp thị làm Hoàng quý phi nhiếp lục cung sự. Nàng hãy chỉnh túc khổn nghi. Thượng phụng Thánh mẫu. Tương trợ trẫm cung. Đoan mẫu mực mà nhạ hưu tường, thuận thành nội trị, có kỳ vọng cao. Sở hữu ứng hành điển lễ.

Đại học sĩ sẽ cùng Lễ Bộ, Nội vụ phủ tường nghị, cùng tra mà thiết lập Hoàng quý phi sắc phong đại điển. Vương phi mệnh phụ hành lễ, đã thành công lệ. Duy chỗ Quý phi hành lễ, là chưa từng có, thế nhưng Hoàng quý phi nhận mệnh thừa hành Lục cung sự, sau 27 tháng tất sẽ kế vị Trung cung. Đã thống lý nội chính, thể chế do vậy cũng nên tôn sùng. Quý phi cũng nên nhất thể hành lễ.

Trước một ngày sắc phong, khiển quan tế cáo Thái Miếu, Phụng Tiên điện để tế cáo nghi thức tế lễ. Thượng thân nghệ cử hành (Hoàng đế sẽ đích thân làm chủ tế mọi chuyện này)

” — Tuyên cáo Hoàng quý phi nhiếp lục cung sự đại điển lễ

Theo đó, địa vị Hoàng quý phi của bà không giống Hoàng quý phi bình thường, mà đều tương đồng với Hoàng hậu, như: cử hành tế cáo Thái Miếu do đích thân Càn Long Đế chủ lễ, Hoàng đế còn ban chỉ dụ chiếu cáo thiên hạ sắc phong Hoàng quý phi (theo quy chế cổ thì chỉ có lập Hoàng hậu và lập Thái tử mới ban chiếu cáo thiên hạ); hưởng hành lễ và biểu dâng chức mừng của Công khanh đại thần, Vương phi ngoại mệnh phụ, Tam phẩm quan viên trở lên tiến tiền ăn mừng tại Thái Hòa điện, ngoài ra sinh thần của bà cũng được chiếu theo lệ của Hoàng hậu mà cử hành.

Tuy từ trước đó Đổng Ngạc phi cùng Hiếu Ý Nhân hoàng hậu giữ vị trí Hoàng quý phi trong nhiều năm, có nhiều đặc quyền, song chữ Hoàng quý phi Nhiếp lục cung sự chỉ xuất hiện vào thời điểm này khi Càn Long Đế muốn phong Na Lạp thị, tạo nên một danh hiệu chưa từng có. Về sau, chỉ có Hiếu Toàn Thành hoàng hậu mới có được danh hiệu này, nhưng đại lễ sắc phong và việc chiếu cáo thiên hạ đều bị gộp chung khi tổ chức phong Hoàng hậu.

Ngày 5 tháng 4 sang năm (1749), lấy Đại học sĩ Lai Bảo (來保) làm Chính sứ, Lễ bộ Thượng thư Hải Vọng (海望) làm Phó sứ, chính thức tiến hành đại lễ sắc phong Hoàng quý phi, Nhiếp lục cung sự. Sách văn rằng:

“

朕惟基化必资于内治。宫庭之模范当崇。从宜适协于成规。名位之优隆惟允。稽徽章而具在。重慈命之钦承。咨尔娴贵妃那拉氏、早毓名门。素娴内则。赐从潜邸。久昭婉顺之仪。晋锡荣封。克佐肃雍之化。端庄表度。锵雅韵于珩璜。恪谨持躬。着芳规于翟舀。兹以坤宁之虚位。屡烦圣母之萦怀。选继体于后宫。时加注意。命嗣音于椒殿。每切谕言。朕曲体圣衷。追踪家法。虽母仪俪极。事有待于将来。而阃职总持。典宜隆于此日。恭奉皇太后慈命。以册宝封尔为皇贵妃摄六宫事。尔其只承懿训。益懋壸仪。奉长乐之春晖。勖夏凊冬温之节。统掖庭之内政。赞宵衣旰食之勤。端令范以率先。顺成是望。迓鸿庥而受祉。福履方绥。敬绍前徽。用光显命。钦哉。

...

Trẫm duy cơ hóa tất tư vu nội trị. Cung đình chi mô phạm đương sùng. Tòng nghi thích hiệp vu thành quy. Danh vị chi ưu long duy duẫn. Kê huy chương nhi cụ tại. Trọng từ mệnh chi khâm thừa.

Tư nhĩ Nhàn Quý phi Na Lạp thị, tảo dục danh môn. Tố nhàn nội tắc. Tứ tòng tiềm để. Cửu chiêu uyển thuận chi nghi. Tấn tích vinh phong. Khắc tá túc ung chi hóa. Đoan trang biểu độ. Thương nhã vận vu hành hoàng. Khác cẩn trì cung. Trứ phương quy vu địch yểu. Tư dĩ khôn ninh chi hư vị. Lũ phiền Thánh mẫu chi oanh hoài. Tuyển kế thể vu hậu cung. Thời gia chú ý. Mệnh tự âm vu tiêu điện. Mỗi thiết dụ ngôn. Trẫm khúc thể thánh trung. Truy tung gia pháp. Tuy mẫu nghi lệ cực. Sự hữu đãi vu tương lai. Nhi khổn chức tổng trì. Điển nghi long vu thử nhật.

Cung phụng Hoàng thái hậu từ mệnh, dĩ sách bảo phong nhĩ vi Hoàng quý phi nhiếp lục cung sự.

Nhĩ kỳ chỉ thừa ý huấn. Ích mậu khổn nghi. Phụng trường nhạc chi xuân huy. Úc hạ sảnh đông ôn chi tiết. Thống dịch đình chi nội chính. Tán tiêu y cán thực chi cần. Đoan lệnh phạm dĩ suất tiên. Thuận thành thị vọng. Nhạ hồng hưu nhi thụ chỉ. Phúc lí phương tuy. Kính thiệu tiền huy. Dụng quang hiển mệnh. Khâm tai.

” — Sách văn Càn Long Đế tấn phong Nhàn Quý phi làm Hoàng quý phi nhiếp lục cung sự

Đăng quang Hoàng hậu

Năm Càn Long thứ 15 (1750), ngày 2 tháng 8, lấy Đại học sĩ Phó Hằng làm Chính sứ, Đại học sĩ Sử Di Trực làm Phó sứ, tuyên sách lập Nhiếp lục cung sự Hoàng quý phi Na Lạp thị trở thành Hoàng hậu. Khoảng thời gian này bà chủ yếu sống ở Dực Khôn cung (翊坤宮). Sách văn viết:

“

朕惟乾始必赖乎坤成健顺之功以备。外治恒资于内职。家邦之化斯隆。惟中阃之久虚。宜鸿仪之肇举。爰稽茂典用协彝章咨尔摄六宫事皇贵妃那拉氏。秀毓名门。祥钟世德。早从潜邸。含章而懋着芳型。晋锡荣封。受祉而克娴内则。噙躬淑慎洵堪继美于兰帏。秉德温恭。信可嗣音于椒殿往者统六宫而摄职。从宜一准前规。今兹阅三载而届期。成礼式遵慈谕。恭奉崇庆慈宣康惠皇太后命。以金册金宝立尔为皇后。尔其只承懿训。表正掖庭。虔修温凊之仪。洽观心于长乐。勉效苹蘩之职。端礼法于深宫。逮螽斯樛木之仁恩。永绥后福。覃茧馆鞠衣之德教。敬绍前徽。显命有光。鸿庥滋至钦哉。

...

Trẫm duy càn thủy tất lại hồ khôn thành kiện thuận chi công dĩ bị. Ngoại trị hằng tư vu nội chức. Gia bang chi hóa tư long. Duy trung khổn chi cửu hư. Nghi hồng nghi chi triệu cử. Viên kê mậu điển dụng hiệp di chương.

Tư nhĩ Nhiếp lục cung sự Hoàng quý phi Na Lạp thị. Tú dục danh môn, tường chung thế đức. Tảo tòng tiềm để, hàm chương nhi mậu trứ phương hình. Tấn tích vinh phong. Thụ chỉ nhi khắc nhàn nội tắc. Cầm cung thục thận tuân kham kế mỹ vu lan vi. Bỉnh đức ôn cung. Tín khả tự âm vu tiêu điện vãng giả thống lục cung nhi nhiếp chức. Tòng nghi nhất chuẩn tiền quy. Kim tư duyệt tam tái nhi giới kỳ. Thành lễ thức tuân từ dụ.

Cung phụng Sùng Khánh Từ Tuyên Khang Huệ Hoàng thái hậu mệnh, dĩ kim sách kim bảo, lập nhĩ vi Hoàng hậu.

Nhĩ kỳ chỉ thừa ý huấn. Biểu chính dịch đình. Kiền tu ôn sảnh chi nghi. Hiệp quan tâm vu trường nhạc. Miễn hiệu bình phiền chi chức. Đoan lễ pháp vu thâm cung. Đãi chung tư cù mộc chi nhân ân. Vĩnh tuy hậu phúc. Đàm kiển quán cúc y chi đức giáo. Kính thiệu tiền huy. Hiển mệnh hữu quang. Hồng hưu tư chí khâm tai.

” — Càn Long Đế phong Na Lạp thị làm Hoàng hậu

Bấy giờ, Hoàng hậu Na Lạp thị được Càn Long Đế rất sủng ái, thực sự xuân phong đắc ý, vinh quang phi thường.

Từ khi sách phong làm Nhiếp lục cung sự Hoàng quý phi, gia đình bà đã nhập Mãn Châu Chính Hoàng kỳ, còn đạt được "Thừa Ân hầu" (承恩侯) đặc phong. Đến khi vừa phong làm Hoàng hậu, gia đình của bà chân chính trở thành Tương Hoàng kỳ, cha bà được phong làm "Nhất đẳng Thừa Ân công" (一等承恩公), mẹ bà trở thành Thừa Ân công phu nhân. Cháu trai bà Nạp Tô Khẳng, ngày 11 tháng 4 (âm lịch) năm Càn Long thứ 13 (1748), chỉ tầm 1 tháng sau khi Hiếu Hiền Thuần hoàng hậu qua đời, được Càn Long Đế phong cho chức Càn Thanh môn thị vệ, khi Na Lạp hoàng hậu trở thành Hoàng hậu, thì được tiếp nhận tước vị "Nhất đẳng hầu" (一等侯) thế tập truyền đời.

Hoàng hậu Na Lạp thị từ vị tần phi, tuy hơn 30 chưa sinh dục, khai chi tán diệp cho hoàng thất nhưng cũng từ từ được phong Hoàng hậu, hơn nữa từng dùng Nhiếp lục cung sự Hoàng quý phi thân phận quản lý Hậu cung, thống lĩnh phi tần, có thể thấy là tương đối hiếm. Nếu không phải vì năng lực được Sùng Khánh Thánh mẫu Hoàng thái hậu Nữu Hỗ Lộc thị bảo chứng, thì cũng là vì Càn Long Đế đặc biệt coi trọng bà. Ô Lạp Na Lạp hoàng hậu thường hay cùng Càn Long Đế bái yết Tông miếu, cùng ông ngao du Giang Nam, lên Ngũ Đài sơn thắp hương, tuần du Tây Nam, vinh sủng không ít.

Năm Càn Long thứ 17 (1752), ngày 25 tháng 4 (tức ngày 7 tháng 6 dương lịch), giờ Dần, Hoàng hậu mang thai và sinh hạ Hoàng thập nhị tử Vĩnh Cơ. Sang năm sau, ngày 23 tháng 6 (tức ngày 23 tháng 8 dương lịch), giờ Dần, sinh hạ Hoàng ngũ nữ, nhưng mất khi lên 2 tuổi. Năm thứ 20 (1755), ngày 21 tháng 12 (tức ngày 2 tháng 1 năm 1756), giờ Mẹo, sinh hạ Hoàng thập tam tử Vĩnh Cảnh (永璟), cũng chết yểu vào năm sau.

Bên cạnh đó, Hoàng hậu là một trong số ít những người được Càn Long Đế tin tưởng mà giao cho việc chỉnh sửa y phục. Đó là ghi chép trong Xuyên đái đương (穿戴档), ghi nhận lại những chỉ dụ về việc dâng tiến và chỉnh sửa trang phục cho Hoàng đế. Năm Càn Long thứ 23, ngày 15 tháng 3, Hồ Thế Kiệt truyền chỉ, dẫn nguyên văn của Hoàng đế:“Cổ áo choàng hơi nhỏ, về đến hoàng cung, đưa cho Hoàng hậu sửa lại nhé”. Hay như một lần khác, truyền chỉ mời Hoàng hậu làm thêm một cái túi Đông Châu để đeo thêm nữa.

Năm Càn Long thứ 28 (1763), ngày 18 tháng 5, Càn Long Đế thân đến Nhiệt Hà chơi, đi theo có Na Lạp hoàng hậu, ngoài ra còn có Dĩnh phi, Khánh phi, Hãn tần, Dự tần, Thận tần, Dung tần và Tân Thường tại. Tại đây Hoàng đế cho vẽ bức Càn Long cung trung hành lạc đồ (乾隆宫中行乐图), đằng sau có câu thơ rằng:

喬樹重密石逕紆，前行迴顧后行呼。 鬆年粉本東山起，摹作宮中行樂圖。 小坐溪亭清且紆，侍臣義漫襍傳呼。 閼氏來備九嬪列，較勝明妃齣塞圖。 幾閑壺單小遊紆，憑檻何鬚清蹕呼。 詎是衣冠希漢代，丹青寓意寫為圖。 瀑水當年落澗紆，巖邊馴鹿可招呼。 林泉寄傲非吾事，保泰思艱懷永圖。

Kiều thụ trọng mật thạch kính hu, tiền hành hồi cố hậu hành hô. Tùng niên phấn bổn Đông Sơn khởi, mô tác cung trung hành lạc đồ. Tiểu tọa khê đình thanh thả hu, thị thần nghĩa mạn tập truyện hô. Yên thị lai bị cửu tần liệt, giác thắng Minh phi xuất tắc đồ. Kỉ nhàn hồ đan tiểu du hu, bằng hạm hà tu thanh tất hô. Cự thị y quan hi Hán đại, đan thanh ngụ ý tả vi đồ. Bộc thủy đương niên lạc giản hu, nham biên tuần lộc khả chiêu hô. Lâm tuyền ký ngạo phi ngô sự, bảo thái tư gian hoài vĩnh đồ.

Ý thơ rằng, Càn Long Đế trung niên thưởng lãm, mặc đồ người Hán, nhưng so với các Hoàng đế nhà Hán lại thêm uy phong, vì Hán Hoàng phải gả Vương Chiêu Quân (tức Minh phi) để yên bờ cõi. Đặc biệt, Càn Long Đế còn khen Hoàng hậu tuy đã gần 50 tuổi còn đẹp hơn cả Vương Chiêu Quân, dựa vào câu Yên thị lai bị cửu tần liệt, giác thắng Minh phi xuất tắc đồ (閼氏來備九嬪列，較勝明妃齣塞圖). Danh từ Yên thị (閼氏), hay Yên chi, là chính thất của một Thiền vu người Hung Nô.

Đế-Hậu bất hòa

Năm Càn Long thứ 30 (1765), tháng 1, Hoàng hậu đi cùng Càn Long Đế trong lần du hành xuống phương Nam lần thứ 4, còn có 5 vị phi tần khác là Lệnh Quý phi Ngụy thị, Khánh phi Lục thị, Dung tần Hòa Trác thị, Vĩnh Thường tại Uông thị và Ninh Thường tại. Đoàn du hành đi qua Dương Châu, Tô Châu, Giang Ninh trong vỏn vẹn một tháng trời.

Trong chuyến tuần du này, hết thảy mọi việc đều diễn ra bình thường, Càn Long Đế vẫn còn rất sủng ái Hoàng hậu, ngày 18 tháng 1 ra chỉ thưởng đồ ăn cho Hoàng hậu (mà không ra chỉ thưởng cho 5 vị cung phi kia), ngày 9 tháng 2 khi Khánh phi dâng món ăn thì Càn Long Đế ra chỉ dụ tặng cho Hoàng hậu, thậm chí Càn Long Đế còn tổ chức buổi tiệc sinh nhật linh đình cho bà (tức ngày 10 tháng 2), năm đó vừa 48 tuổi. Sang ngày 14 tháng 2, tại hành cung Tây Hồ, truyền phủ dịch Tô Châu làm món gà ngũ vị hương nấu tổ yến cho Hoàng hậu.

Đến ngày 18 tháng 2, đoàn Nam tuần đã đến Hàng Châu, ngay khi trời sáng thì Càn Long Đế sai người gửi thức ăn đến cho Hoàng hậu, đặc biệt là trước khi ăn lẫn sau khi ăn đều có chỉ dụ ban thưởng cho Hoàng hậu. Nhưng vào buổi cơm tối hôm đó, bà không lộ diện ăn cùng ông mà chỉ có 5 vị cung phi trên. Về sau, cho đến tận khi kết thúc Nam tuần, Hoàng hậu đều không còn xuất hiện nữa.

Sau này mới biết được, căn cứ Thượng dụ đương (上谕档) của triều Thanh, chính ngày 18 tháng 2 ấy, Càn Long Đế đã bí mật phái Ngạch phò Phúc Long An (福隆安), chồng của Hòa Thạc Hòa Gia công chúa, đích thân đưa Na Lạp Hoàng hậu về Bắc Kinh bằng đường thủy. Phân lệ của Na Lạp hoàng hậu trong thời gian này vẫn giữ như cũ, tạm thời bị giam lỏng ở Dực Khôn cung. Tháng 4, sau khi đoàn Nam tuần trở về, Càn Long Đế bắt đầu cắt giảm cung phân của Hoàng hậu.

Ngày 14 tháng 5, Càn Long Đế ra chỉ dụ thu hồi 4 kim sách đã ban cho bà trước đây; tức là kim sách của Hoàng hậu, Nhiếp lục cung sự Hoàng quý phi, Nhàn Quý phi và Nhàn phi. Bên cạnh đó, Hoàng đế còn từng bước cắt giảm số cung nữ theo hầu bà, và đến tháng 7 thì chỉ còn có 2 người bên cạnh Hoàng hậu, nhưng Hoàng đế vẫn giữ lại 10 Thái giám có nhiệm vụ giám sát Hoàng hậu.

Năm Càn Long thứ 31 (1766), ngày 14 tháng 7 (âm lịch), giờ Mùi, Hoàng hậu qua đời tại Vĩnh Hoà cung (永和宫), thọ 49 tuổi. Khi bà mất, Càn Long Đế đang ở Mộc Lang Vi Trường (木蘭圍場) săn thú.

Ngày hôm sau (15 tháng 7), Càn Long Đế ra chỉ dụ, đại khái ý tứ như sau:

“

据留京办事王大臣奏，皇后于本月十四日未时薨逝。皇后自册立以来尚无失德。去年春，朕恭奉皇太后巡幸江浙，正承欢洽庆之时，皇后性忽改常，于皇太后前不能恪尽孝道。比至杭州，则举动尤乖正理，迹类疯迷。因令先程回京，在宫调摄。经今一载余，病势日剧，遂尔奄逝。此实皇后福分浅薄，不能仰承圣母慈眷、长受朕恩礼所致。若论其行事乖违，即予以废黜亦理所当然。朕仍存其名号，已为格外优容。但饰终典礼，不便复循孝贤皇后大事办理。所有丧仪，只可照皇贵妃例行，交内务府大臣承办。著将此宣谕中外知之。

...

Theo lưu kinh bạn sự vương đại thần tấu, Hoàng hậu mất (hoăng; 薨) vào giờ Mùi ngày 14 tháng này,

Hoàng hậu tự sắc lập tới nay, chưa từng làm gì sai trái. Mùa xuân năm trước, trẫm cung phụng Hoàng thái hậu tuần du Giang Chiết, đúng ra là việc vui mừng, nhưng Hoàng hậu tính khí thay đổi, không thể giữ hiếu đạo với Thái hậu. Khi đến Hàng Châu, hành động sai trái, cử chỉ điên loạn. Vì vậy trước lệnh cho Hoàng hậu hồi kinh, ở trong cung hối lỗi. Sau Hoàng hậu phát bệnh, ngày càng nguy kịch, mất đi tính mạng. Việc này là do Hoàng hậu phúc phận nông cạn, không thể dựa vào Thánh mẫu từ quyến, cũng là do Trẫm thường ban cho ân lễ mà gây ra. Luận việc Hoàng hậu hành sự thất thường như vậy, đương nhiên có thể phế truất, nhưng trẫm vẫn giữ lại vị hào đã là phá lệ rộng rãi.

Về tang lễ, tất nhiên không thể cứ theo Hiếu Hiền hoàng hậu mà xử lý, nên lấy Hoàng quý phi an táng mà làm, giao cho Nội vụ phủ đại thần gánh vác. Hãy đem chỉ dụ này ban hành.

” — Càn Long năm thứ 31, chỉ dụ ngày 15 tháng 7

Nhìn chung, Càn Long Đế ý nói Hoàng hậu qua đời là do không có phúc phận, không tiện cử hành đại tang như Hiếu Hiền hoàng hậu năm xưa, nên dụ cho Nội vụ phủ tiến hành an táng theo nghi thức dành cho Hoàng quý phi, vào Dụ lăng phi viên tẩm. Điều này đồng nghĩa với việc phế bỏ danh vị Hoàng hậu của Na Lạp thị.

Gia đình bà sau khi Kế hậu thất sủng cũng bị cưỡng chế đổi trở lại thành Tương Lam kỳ, tước vị Thế quản Tá lĩnh cũng bị tước bỏ, đổi lại thành Công trung Tá lĩnh. Gia đình của Kế hậu từ đó trở nên xuống dốc.

Hậu táng sơ sài

Khi Càn Long biết tin Na Lạp Hoàng hậu tạ thế, thì ông đang đi săn ở Mộc Lang Vi Trường. Ông không hề sửng sốt cũng như dừng cuộc đi săn lại, mà chỉ để con trai Hoàng hậu là Hoàng thập nhị tử Vĩnh Cơ trở về Bắc Kinh chịu tang, rồi tiếp tục đi săn thú. Qua ngày hôm sau, ông mới ra chỉ dụ an táng Hoàng hậu theo nghi thức Hoàng quý phi.

Ngày 28 tháng 9 cùng năm, táng vào Minh lâu của Dụ lăng Phi viên tẩm, mộ phần của Thuần Huệ Hoàng quý phi.

Lưu Li Hoa môn tại Dụ Lăng.

Theo chỉ dụ của Càn Long Đế, Na Lạp Hoàng hậu chỉ được hưởng tang lễ như một vị Hoàng quý phi, nhưng thực tế còn tệ hơn. Trong tang lễ của một Hoàng quý phi; công chúa, các mệnh phụ phu nhân và một số quan lại đại thần được yêu cầu vào viếng tang, nhưng tang lễ của Na Lạp hoàng hậu thì không có. Bà không phụ táng Dụ Lăng, mà bị nhét vào Phi viên tẩm an táng.

Với danh vị thấp nhất là Phi mà bà từng thụ phong thì bà phải có lăng mộ riêng, tuy nhiên bà chỉ được an táng bên trong lăng tẩm của Thuần Huệ Hoàng quý phi, là phần Minh lâu rất riêng biệt trong Dụ lăng phi viên tẩm. Đường đường Hoàng hậu Đại Thanh, bây giờ lại còn phải ở chung mộ phần với một Hoàng quý phi. Theo Đại Thanh hội điển, quan tài Hoàng quý phi là tử mộc (梓木), 35 đạo, khiên bởi 96 người, nhưng theo tài liệu Nội vụ phủ ghi được thì quan tài của Na Lạp hoàng hậu là sam mộc (杉木), khiên phu 64 người, chỉ là tang nghi thuộc bậc Tần mà thôi. Mặt khác, Hoàng quý phi, Quý phi và Phi thì ít nhất bà phải có bài vị và mộ phần, cung phóng tại trong viên tẩm hưởng điện, tế lễ thì tại điện nội cử hành, chỉ có Tần trở xuống không có thần bài. Nay thì Na Lạp thị không có bài vị, chôn chung vào mộ Thuần Huệ Hoàng quý phi, nhập táng về sau cũng không đề cập tới. Căn cứ Nội vụ Phủ hồ sơ ghi lại, toàn bộ tang sự chỉ dùng 207 lượng 9 phân 4 li bạc, còn không bằng một quan viên cấp thấp.

Cái chết của bà cũng không được cáo phát trước triều đình, nên hầu như rất ít người biết được, về sau người ta mới biết và hồ nghi về nguyên nhân bà chết, thì Càn Long Đế mới ra chỉ dụ giải thích qua loa. Họa sĩ Lang Thế Ninh vào năm Càn Long nguyên niên từng vào triều phụng mệnh vẽ chân dung Hoàng đế, Hoàng hậu và Tần phi. Ta có thể thấy tần phi phẩm phục đều được vẽ, ghi chú đàng hoàng, hẳn là phải có chân dung Na Lạp thị khi còn là Nhàn phi. Hơn nữa khi bà làm Hoàng hậu, tất phải có họa tượng mặc Triều bào toàn thân, thế nhưng tất cả tranh vật như vậy về bà hiện không có, rất có thể khi Na Lạp thị bị phế thì Càn Long Đế đã hủy tranh, thậm chí là bất kì tranh có khuôn mặt bà cũng bị sửa.

Hiện nay bức tranh cho là bà vốn là một bức họa vô danh được trưng bày tại Bảo tàng Nghệ thuật Dole của Pháp, từng nói là Thục Gia Hoàng quý phi khi còn trẻ. Nhưng xét ra trong loạt tranh Tâm tả trị bình (心写治平), loạt tranh chân dung còn khá nguyên vẹn về Càn Long Đế cùng tần phi hồi trẻ cũng có một bức hoạ Gia phi, thì lại không khớp như vậy. Hơn nữa trong loạt tranh của Tâm tả trị bình đều có ghi rõ địa vị từng người, mà tranh này thủ pháp tương tự loạt Tâm tả trị bình nhưng lại không hề xuất hiện cùng loạt tranh ấy. Ngoài ra cũng có suy đoán bức hoạ này là của Vương Trí Thành sở hoạ. Người trong tranh mặc trang phục Tần vị, Kim thị từ Gia tần tiến Gia phi chỉ cách 4 năm, dung mạo khó có thể thay đổi nhanh chóng như vậy. Na Lạp Hoàng hậu cũng chưa từng trải qua Tần vị, nên cũng khó có thể khẳng định đây là hình vẽ của bà mà nhiều khả năng là Du Quý phi hoặc Thư phi khi còn trẻ.

Từ Kế trong cách gọi không phải thụy hiệu của bà, mà có nghĩa là Hoàng hậu kế tiếp của Hoàng đế. Bà được biết đến là Hoàng hậu duy nhất của nhà Thanh không được truy phong thụy hiệu sau khi qua đời.

Nguyên nhân sự việc của Hoàng hậu

Khi nghe chiếu dụ thực hiện tang lễ cho Na Lạp hoàng hậu, có Ngự sử Lý Ngọc Minh (李玉鸣) bất bình, đã cầu xin Càn Long Đế hãy tổ chức tang lễ xứng với địa vị Hoàng hậu của bà. Kết quả, ông bị đày ra biên cương. Tuy nhiên việc đó cũng không làm chấm dứt sự bất bình của triều đình đối với việc làm của Hoàng đế. Điều đặc biệt là không chỉ triều đình, đến người trong hoàng tộc họ Giác La thị và ngay cả trong dân gian, nhất là vùng Giang Nam, vẫn liên tục phỏng đoán vụ việc này, tất cả đều đả kích việc làm của Càn Long Đế.

Khoảng 12 năm sau, năm Càn Long thứ 43 (1778), lại có người dâng thư thỉnh Hoàng đế cử hành hậu sự cho Na Lạp Hoàng hậu, việc này khiến Càn Long Đế bắt buộc phải ra chiếu dụ giải thích:

“

Sự thất sủng đột ngột của Hoàng hậu Na Lạp thị luôn là bí ẩn lớn. Nhiều quan viên bị khiển trách vì muốn khôi phục lễ tiết cho bà.

孝贤皇后崩逝时，因那拉氏本系朕青宫时皇考所赐之侧室福晋，位次相当，遂奏闻圣母皇太后，册为皇贵妃、摄六宫事。又越三年，乃册立为后。其后自获过愆，朕仍优容如故。乃至自行翦发，则国俗所最忌者，而彼竟悍然不顾。然朕犹曲予包含，不行废斥。后因病薨逝，只令减其仪文，并未降明旨削其位号。朕处此事，实为仁至义尽。且其立也，循序而进，并非以爱选色升。及其后自蹈非理，更非因色衰爱弛

...

Từ khi Hiếu Hiền hoàng hậu qua đời đến nay, nhân Na Lạp thị là từ khi Trẫm ở Thanh Cung được Hoàng khảo ban làm Trắc phúc tấn, vị thứ đương cao, bèn tấu lên Thánh mẫu Hoàng thái hậu, sách lập làm Hoàng quý phi nhiếp lục cung sự. Sau 3 năm sách lập làm Hoàng hậu. Về sau tự mắc lỗi lầm, trẫm vẫn rộng rãi như cũ. Nhưng rồi tự đoạn cắt tóc, tức trái quốc tục cấm kị nhất, mà tự thế ngang nhiên không màng đến. Trẫm chỉ răn dạy, vì còn nghĩ ơn xưa, không thể phế truất. Sau Hậu bạo băng, trẫm chỉ giảm nghi văn an táng, vẫn chưa lột bỏ danh hào. Huống hồ về sau không lập Hoàng hậu, xử lý việc này trẫm thật là đã tận tình tận nghĩa.

” — Càn Long năm thứ 43 chiếu dụ

Như vậy, lúc đó Na Lạp Hoàng hậu đã cắt tóc, mà theo phong tục Mãn Châu thì việc cắt tóc chỉ khi Hoàng đế hoặc Hoàng thái hậu mất, khép vào đại bất kính, đại bất hiếu, và việc Hoàng hậu cắt tóc như xúc phạm bề trên đã khiến Càn Long Đế nổi giận. Tuy nhiên, với một người xuất thân Mãn Châu Bát Kỳ như Na Lạp Hoàng hậu lại không biết điều cấm kỵ này mà phạm phải? Hơn nữa, khi này là do nhân gian đả kích việc Hoàng đế bạc bẽo Na Lạp hoàng hậu đang ở cao trào, mà hơn 10 năm sau khi Hoàng hậu qua đời thì Càn Long Đế mới ra chỉ giải thích, thật giả khó kiểm chứng được.

Nếu coi việc bà cắt tóc là nguyên nhân cho việc thất sủng là thật, Hoàng hậu Na Lạp thị sống trong hậu cung 30 năm, làm Hoàng hậu 15 năm, luôn ôn nhu uyển thuận, cẩn thận sáng suốt, đến cuối cùng vì việc gì mà phượng vị Hoàng hậu lẫn quốc tục tối kị đều không màng?

Dân gian đồn đãi

Chính điều này đã làm dấy lên nhiều phỏng đoán nghi vấn. Giả thiết được lưu truyền nhiều nhất, là do Hoàng hậu phản đối việc Càn Long xuống Giang Nam vi hành, cho rằng ông chỉ xuống để tìm người đẹp để nhập cung, được gọi là Giang Nam liệp diễm (江南猎艳).

Trong lịch sử, Càn Long Đế cũng như Khang Hi Đế rất tích cực Nam tuần, không chỉ vì cảnh đẹp Giang Nam, mà còn vì ở đây nổi tiếng nhiều mỹ nữ như hoa như ngọc. Trong truyền thuyết, khi Nam tuần thì Càn Long Đế từng đến Thanh Phố, Hoài An và sủng hạnh một vài con hát xinh đẹp. Có một con hát tên Tuyết Như (雪如), nhan sắc xinh đẹp, chuyên câu dẫn nam nhân đã khiến Hoàng đế vui thích bằng dáng vẻ chiều chuộng, kĩ năng phòng the cao nên rất được Hoàng đế chiếu cố. Xong việc, nàng còn được Hoàng đế ban cho rất nhiều thứ như ngọc như ý, trân châu, trâm cài đều tinh xảo. Trên bả vai Tuyết Như có thêu một hình Tiểu đoàn long, nhiều người diễn giải rằng do Hoàng đế hay vuốt ve bả vai nàng, nên lệnh cho đặc biệt thêu lên một hình Tiểu long, mang ý sủng dị. Hoàng hậu cư nhiên không biết chuyện này. Khi cả đoàn đến Hàng Châu, Càn Long Đế nổi hứng mặc Thường phục, cải trang làm du khách ăn chơi lên phố, hòng tiếp tục tìm kiếm người đẹp. Na Lạp Hoàng hậu biết được thì bàng hoàng phản đối, thậm chí khóc lóc khuyên can, Càn Long Đế không nghe, thậm chí chửi mắng Hoàng hậu tinh thần không ổn, nên mới bí mật đem bà hồi kinh.

Một truyền thuyết nữa nói rằng, Na Lạp hoàng hậu cùng Càn Long Đế thực hiện chuyến Nam tuần năm thứ 30, khi đến Kim Lăng, Hoàng đế cùng với đám thần tử sủng ái chạy trên sông Tần Hoài tìm ca kỹ mua vui. Quan viên địa phương muốn lấy lòng Hoàng đế, đã cho sắp xếp một chiếc thuyền hoa tráng lệ, bên trên đầy những kỹ nữ tuổi trẻ mơn mởn, nhan sắc hồ mị, dáng điệu lẳng lơ nhảy múa ca hoan. Càn Long Đế đại hỉ, ban thưởng cho quan viên bọn họ, còn cùng các ca kỹ nghe hát nhạc dâm đến hết cả đêm. Hoàng hậu biết được chuyện này, vốn không thể nhẫn nhịn nữa, đả đem toàn bộ tóc cắt đi hết. Càn Long Đế trở về thì thấy sự tình, trách mắng Hoàng hậu vô phép thất đức, ghen tuông vô cớ, bèn sai người đưa Hoàng hậu về kinh sư, giam vào lãnh cung.

Một loại thuyết gọi là "Sủng thiếp diệt thê" nói, khi đó Càn Long Đế sủng ái Lệnh Ý Hoàng quý phi, muốn lập làm Hoàng quý phi nên Hoàng hậu phản đối, bị đưa về kinh sư. Từ khi Đại Thanh lập quốc, trừ Đổng Ngạc phi thời Thuận Trị, thì nhà Thanh tối kị việc lập Hoàng quý phi khi đang còn Hoàng hậu, vì như thế sẽ đe dọa vị trí của Hoàng hậu.

Ghi chép đương thời

Ghi chép về Na Lạp hoàng hậu trong Thanh sử cảo:

“

皇后，烏喇那拉氏，佐領那爾布女。后事高宗潛邸，為側室福晉。乾隆二年，封嫻妃。十年，進貴妃。孝賢皇后崩，進皇貴妃，攝六宮事。十五年，冊為皇后。三十年，從上南巡，至杭州，忤上旨，后剪髮，上益不懌，令后先還京師。三十一年七月甲午，崩。上方幸木蘭，命喪儀視皇貴妃。自是遂不復立皇后。子二，永璂、永璟。女一，殤。

四十三年，上東巡，有金從善者，上書，首及建儲，次為立后。上因諭曰：「那拉氏本朕青宮時皇考所賜側室福晉，孝賢皇后崩後，循序進皇貴妃。越三年，立為后。其後自獲過愆，朕優容如故。國俗忌剪髮，而竟悍然不顧，朕猶包含不行廢斥。后以病薨，止令減其儀文，並未削其位號。朕處此仁至義盡，況自是不復繼立皇后。從善乃欲朕下詔罪己，朕有何罪當自責乎？從善又請立后，朕春秋六十有八，豈有復冊中宮之理？」下行在王大臣議從善罪，坐斬。

.

Hoàng hậu Ô Lạp Na Lạp thị, con gái Tá lĩnh Na Nhĩ Bố. Hầu Cao Tông khi ở Tiềm để, vị Trắc thất Phúc tấn. Năm Càn Long thứ 2, phong Nhàn phi. Năm thứ 10, tiến Quý phi. Hiếu Hiền hoàng hậu băng, tiến Hoàng quý phi Nhiếp lục cung sự. Năm thứ 15, sách lập Hoàng hậu.

Năm thứ 30, Hậu tùy Hoàng thượng Nam tuần, đến Hàng Châu, trái ý của Thượng, Hậu cắt tóc, Thượng càng không vui, lệnh cho Hậu về kinh sư trước. Năm thứ 31, tháng 7, ngày Giáp Ngọ, băng. Thượng đang ở Mộc Lan, mệnh tang nghi đều theo Hoàng quý phi lễ. Từ đó Thượng không còn muốn lập Hoàng hậu nữa. Con trai có 2 người: Vĩnh Cơ, Vĩnh Cảnh. Con gái một, chết sớm.

Năm thứ 43, Thượng đi Đông tuần, có người tên Kim Tùng Thiện dâng thư, một xin lập Trữ, sau đó xin lập Hậu. Thượng nhân đó nói:「Na Lạp thị là từ khi Trẫm ở Thanh Cung, đã được Hoàng khảo ban làm Trắc thất Phúc tấn. Sau khi Hiếu Hiền hoàng hậu băng, tuần tự tiến Hoàng quý phi. Qua 3 năm, lập làm Hậu. Về sau phạm tội, Trẫm đã ung dung như cũ. Quốc tục kỵ cắt tóc, mà Hậu thế nhưng ngang nhiên không màng, Trẫm hãy còn bao dung không phế mắng. Sau đó Hậu bạo hoăng, (Trẫm) lệnh giảm đi tang nghi, vẫn chưa tước đi vị hàm. Trẫm như vậy là đã tận tình tận nghĩa, huống hồ sau đó cũng không còn muốn lập Hoàng hậu nữa. Tùng Thiện muốn Trẫm hạ chiếu tự kể tội, mà Trẫm có tội gì để tự trách chăng? Mà Tùng Thiện lại thỉnh lập Hậu, nay Trẫm xuân thu đã 60 tuổi, lại còn có lý nào muốn sách lập Trung cung?」. Sau đó triệu Vương đại thần nghị tội Tùng Thiện, luận trảm.

” — Phần viết Hoàng hậu Ô Lạp Na Lạp thị trong Thanh sử cảo

Chuyện Na Lạp hoàng hậu đột ngột bị giam cầm, được sứ giả người Triều Tiên là Hồng Đại Dung (홍대용), một học giả nổi tiếng ở Triều Tiên ghi lại với tâm thế rất bất bình thay cho Hoàng hậu. Ông từng sang triều Thanh làm sứ thần thời Càn Long, và đã ghi chép một số truyện trong cuốn Ngoại tập yến ký (外集燕记), ông từng ghi chép về sự kiện cấm túc Na Lạp hoàng hậu như sau:

“

是时。皇后见囚冷宫。朝野怨之。是年（乾隆三十一年）秋。果薨。以贵妃礼葬之。自凤城移咨于我国。盖闻昨年皇帝往关东打围。皇后从焉。失大珠一颗。宫中重宝也。帝疑之。大索。得之于典当铺。以为皇后侍卫官某人典银四百两。乃捕其人而鞫之。搜其身。衣缝中有一札。乃皇后手笔也。乃不复问。腰斩。皇后之得罪以此。而其实宫中有专宠者。设计而谮诬之云。

. . .

Khi ấy Hoàng hậu bị giam ở lãnh cung, là chuyện khiến triều đình bất bình.

Năm Càn Long thứ 31, mùa thu, Hoàng hậu qua đời, lấy lễ Quý phi hạ táng. Vốn năm Càn Long thứ 30, Hoàng đế đi Quan Đông săn thú, Hoàng Hậu cũng đi theo. Trong cung phát hiện trân bảo bị mất, là một viên đại châu. (Hoàng đế) ra lệnh khắp nơi tìm kiếm, cuối cùng tìm thấy tại 1 hiệu cầm đồ, điều tra ra là Thị vệ trong cung của Hoàng hậu đem viên đại châu bán lấy 400 lượng bạc, lại trên người Thị vệ này lục soát được giấy tờ có bút tích Hoàng hậu, cuối cùng Hoàng đế trảm Thị vệ ấy, còn Hoàng hậu vì vậy bị hạch tội.

Kỳ thật, chuyện này không phải Hoàng hậu làm mà là trong cung có chuyên sủng phi tần thiết kế mưu kế vu hãm Hoàng hậu mà thôi!

” — Ngoại tập yến ký - 外集燕记

Trong Văn tự ngục án cung từ (文字狱案供词) của Nghiêm Tăng (严譄), có nói rằng:

“

三十年皇上南巡，在江南路上，先送皇后回京。我那时在山西本籍，即闻得有此事。人家都说，皇上在江南要立一个妃子，纳皇后不依，因此挺触，将头发剪去。这个话说的人很多... 后来三十三年进京，又知道有御史因皇后身故，不曾颁诏。将礼部参奏，致被发遣之事。……心里妄想，若能将皇后的事进个折子，准行领诏，就可以留名不朽

...

Vào năm Càn Long thứ 30, Hoàng đế Nam tuần, đang ở trên đường đến Giang Nam, trước đó Hoàng hậu bị đưa về kinh sư. Tôi khi đó ở quê hương Sơn Tây, tức nghe được có việc này. Mọi người đều nói, Hoàng đế ở Giang Nam muốn lập phi tử, Hoàng hậu không thuận theo, bởi vậy rất xúc động đem tóc cắt đi. Cái này người nói rất nhiều.... Sau đó vào năm thứ 33, tôi dự vào kinh sư, được biết rằng có quan Ngự sử nhân việc Hoàng hậu mất, chưa từng được ban chiếu, nên bất bình đem lễ bộ tham tấu, lại bị khiển trách...

Trong lòng vọng tưởng, nếu có thể đem Hoàng hậu sự tình tiến lên viết một Chiết tử, chuẩn hành lãnh chiếu, liền có thể lưu danh bất hủ...

” — Văn tự ngục án cung từ - 文字狱案供词

Trong Khiếu đình tạp lục (啸亭杂录) cũng có ghi lại chuyện tông thất A Vĩnh A (阿永阿) can gián Càn Long Đế việc đối đãi tệ bạc với Na Lạp hoàng hậu.

“

觉罗少司寇阿永阿，以笔帖式起家，任刑部侍郎。性聪敏，善词曲。尝定秋审册，公扬笔曰：“此可谓笔尖儿立扫千人命也。”纳兰皇后以病废，公欲力谏，以有老亲在堂难之。其母识其意，喟然曰：“汝为天家贵胄，今欲进谏当宁，乃以亲老之故以违汝忠荩之志耶，可舍我以伸其志也。”公涕泣从命，因置酒别母，侃然上疏。纯皇帝大怒曰：“阿某宗戚近臣，乃敢蹈汉人恶习，以博一己之名耶？”特召九卿谕之。陈文恭公曰：“此若于臣宅室中，亦无可奈何事。”托冢宰庸曰：“帝后即臣等之父母，父母失和，为人子者何忍于其中辨是非也。”钱司寇汝诚曰：“阿永阿有母在堂，尽忠不能尽孝也。”上斥之曰：“钱陈群老病居家，汝为独子，何不归家尽孝也？”钱叩谢。上乃戍公于黑龙江，命钱司寇归终养焉。逾年，后既崩，御史李玉鸣复上书请行三年丧礼，亦戍于伊犁。二公先后卒于边，未果赦归也

...

Giác La Thiếu tư khấu A Vĩnh A, lấy Bút thiếp thức lập nghiệp, nhậm Thị lang bộ Hình. Tính thông minh, thiện từ khúc. Khi đảm nhiệm định thẩm sổ sách, từng giơ bút viết rằng:"Một ngòi bút, cũng có thể định đoạt một sinh mệnh".

Nạp Lan hoàng hậu bị bệnh, Hoàng đế toan muốn phế, công (A Vĩnh A) muốn can gián, nhưng lại ngại lão nhân gia già cả. Mẫu thân của công ý thức được, ngậm ngùi rằng:"Con vốn là thiên gia hậu duệ quý tộc, dĩ nhiên nên can gián Hoàng đế chuyện này. Nếu lấy cái thân già này cản trở ý chí tận trung của con, chi bằng ta cũng cùng theo con quyết gián!".

Công khóc tòng mệnh, lấy rượu từ biệt mẫu thân, khản nhiên thượng sớ can gián. Thuần hoàng đế giận dữ rằng: “A mỗ là tông thích cận thần, sao lấy tật xấu của người Hán, tự từ bỏ tiền đồ của chính mình?". Sau đó, Hoàng đế đặc triệu Cửu khanh bàn luận. Ông Trần Văn Cung nói:"Việc này, đổi lại xảy ra ở trong nhà thần, cũng không thể không có khả năng tương tự!". Thác Trủng Tể Dung rằng:"Đế-Hậu là cha mẹ của chúng thần, cha mẹ bất hoà, phận làm con há có thể nhẫn nhịn, không tranh biện bất chấp thị phi chứ?".

Tiền Tư khấu tên Nhữ Thành, nói:"A Vĩnh A còn mẹ đang sống, tận trung những khó có thể tận hiếu". Hoàng đế mắng rằng:"Tiền Trần Đàn còn đang bệnh ở nhà, khanh là con trai độc nhất, sao không về nhà mà tẫn hiếu". Tiền khấu tạ. Cuối cùng Hoàng đế đày công (A Vĩnh A) ra Hắc Long Giang, mệnh Tiền tư khấu từ quan trở về nhà. Qua năm, Hoàng hậu băng thệ, Ngự sử Lý Ngọc Minh dâng sớ yêu cầu Hoàng đế cử hành đại tang 3 năm, liền bị đày tới Y Lê. Hai công chết ở biên ải, về sau cũng không rõ sự việc.

” — Khiếu đình tạp lục - A Vĩnh A

Trong Thanh sử cảo, phần Bộ viện đại thần niên biểu, Tiền Nhữ Thành khuất dưỡng ở năm thứ 30, ngày 3 tháng 5; còn ở Thanh sử liệt truyện (清史列传), truyện về Tiền Nhữ Thành cũng ghi là năm thứ 30, tháng 5 thì xin khuất dưỡng. Tuy cả hai bộ đều không nói rõ nguyên nhân Tiền Nhữ Thành khuất quan, song thời gian đều minh xác, có thể thấy câu chuyện ở Khiếu đình tạp lục thập phần đáng tin.

Còn chuyện A Vĩnh A vì can gián mà bị bãi chức, thực sự có gi trong Triều Tiên vương triều thực lục: "Càn Long giam cầm Hoàng hậu, mà Hình bộ Thị lang A Vĩnh A cực lực can gián" (Nguyên văn: 乾隆幽囚皇后，而刑部侍郎阿永阿极谏。). Thanh sử cảo ghi chuyện A Vĩnh A, ghi nhận ngày 2 tháng 5 năm Càn Long thứ 30, A Vĩnh A bị khiển cách chức.

Càn Long Đế biểu thị

Năm Càn Long thứ 30, tức ngay năm xảy ra chuyện, vào ngày 20 tháng 6, khoảng gần 4 tháng sau khi Na Lạp hoàng hậu bị giam lỏng, Càn Long Đế đã bí mật gửi một bức thư đến Nạp Tô Khảng, cháu trai gọi Na Lạp hoàng hậu là cô mẫu, trong khi bức thư được phát ra là từ ngày 3 tháng 3, gần 1 tuần sau sự kiện Na Lạp hoàng hậu.

Nội dung bức thư viết, theo Hán ngữ đã được dịch (do bức thư gốc là theo chữ Mãn):

“

前近，朕恭侍皇太后驾临杭州，正欲返回，于启程前之日，皇后忽然想要出家，肆行翦发。身为皇后，所行如此，着实不像话。

...

Khi trước, Trẫm cung phụng Hoàng thái hậu giá lâm Hàng Châu, đang muốn trở về, thì ngày hôm trước Hoàng hậu bỗng muốn xuất gia, tùy tiện Tiễn phát. Thân là Hoàng hậu, lại làm chuyện như vậy, thật không thể thống gì cả.

” — Bức thư Càn Long Đế gửi Nạp Tô Khảng bằng Mãn văn, đã dịch ra Hán văn

Ở đây, Tiễn phát (翦发), cùng với Cạo phát (剃发), tuy dịch ở tiếng Việt nôm na là dùng vật sắt cắt đi mái tóc, nhưng ở ngôn ngữ đa nghĩa như chữ Hán lại là 2 vấn đề một trời một vực.

Cái gọi là Cạo phát, chỉ chính là việc hằng ngày cắt tóc, người nam giới Bát Kỳ triều Thanh bởi vì muốn lưu bím tóc, cho nên yêu cầu thường xuyên cắt tóc. Vào lúc chủ nhân qua đời, hay quốc tang trọng thể, thường yêu cầu Trăm ngày không được cạo phát, tức là cấm không được cắt cạo tóc trong vòng 100 ngày diễn ra đại tang.

Còn gọi Tiễn phát, là một tập tục cổ của người Mãn Châu. Đó là khi chủ nhân hoặc là tôn trưởng qua đời, các nô tài hoặc vãn bối (nam hay nữ đều được), muốn biểu thị tiếc hận, liền tiễn phát để tỏ tấm lòng. Đó là khi Thanh Thế Tổ băng hà: "Thánh Tổ Nhân hoàng đế tiệt bím tóc, thành phục. Vương, dưới Văn Võ các quan, Cố Luân công chúa, Hòa Thạc phúc tấn, dưới Tông nữ, Tá lãnh, Tam đẳng Thị vệ, Mệnh phụ trở lên, toàn thành phục. Nam trích quan anh, tiệt bím tóc, nữ đi trang sức, tiễn phát".

Cho nên, theo lời trong bức thư, Na Lạp hoàng hậu đã tiễn phát, trong khi Hoàng đế và cả Hoàng thái hậu đều còn sống, hẳn là đã phạm đại kị. Tuy nhiên, nguyên nhân vì sao Na Lạp hoàng hậu đột nhiên muốn xuất gia, ngay cả Càn Long Đế vẫn không hay biết. Đó là vì dựa vào chu phê thứ phúc đáp chiết thỉnh an của Thập ngũ a ca, tức Thập ngũ a ca thỉnh an chiết (十五阿哥请安折), hiện còn trưng bày tại bảo tàng Nam Kinh. Nội dung phúc đáp giữa Càn Long Đế và giữa tổng quản Phan Phượng (潘凤), có nói đến sự kiện Càn Long Đế đã tra hỏi cung nữ 3 người bên cạnh Na Lạp hoàng hậu, ngay cái hôm mà Na Lạp hoàng hậu cắt tóc:

“

...原有旨意阿哥公主福晋们都不许接见如今著。谕令皇后进宫后每日所用吃食份例俱照拨用份例用。老实女子拨两名进去也不许换其余女子并活计都搬到端则门暂住翊坤宫留老实太监十名别○在翊坤宫后殿养病，不许见一人。宫中圆明园他住处净房你同毛团细细密看不可令别人知道，若有邪道踪迹，等朕回宫再奏密之又密再令阿哥公主福晋们进去，福隆安有持去的旨意，你看著，阿哥们念，他怎么礼、做何光景，一一记下，不必写折子，涿州接驾你再奏。谕王成皇后此事甚属乖张。如此看来，她平日恨我必深。跟了去的女子三名，当下你同福隆安审问他们十八日如何剪发之事，他们为何不留心，叫他们出去他们就出去吗？要寻自尽难道他们也装不知道吗？

...

(Sau khi hồi kinh) Không cho A ca, Công chúa, Mệnh phụ Phúc tấn bọn họ tiếp kiến, phân vị của Hoàng hậu vẫn giữ như cũ. Giữ lại 2 cung nữ đáng tin, còn lại đuổi đi, giữ 10 viên Thái giám. Ở tại Dực Khôn cung dưỡng bệnh, không cho gặp ai hết. Trong cung, Viên Minh viên, tịnh phòng của Hoàng hậu, ngươi cùng Mao Đoàn tinh tế giám sát, nếu có việc gì, chờ Trẫm hồi cung hãy mật tấu.

Lại lệnh A ca, Công chúa và các Phúc tấn tiến khứ. Phúc Long An cầm đi các chỉ dụ, ngươi quan sát xem, khi các A ca niệm, (Hoàng hậu) phản ứng như thế nào, nhất nhất ghi nhớ, không cần ghi chép lại, khi tiếp giá ngươi trực tiếp nói với Trẫm.

Việc Hoàng hậu cắt tóc lần này thật quái đản, ý muốn rời xa, như thế xem ra hằng ngày nàng hận Trẫm rất sâu!

Cung nữ đi theo 3 người, hôm đó rời khỏi phòng, khanh cùng Phúc Long An lập tức phỏng vấn bọn họ ngày 18 về việc Hoàng hậu cắt tóc. Bọn họ vì sao không lưu tâm, gọi bọn họ đi ra ngoài, bọn họ liền đi ra ngoài sao? (Hoàng hậu) muốn tự sát, chẳng lẽ bọn họ cũng giả không biết sao?...

” — Thập ngũ a ca thỉnh an chiết - 十五阿哥请安折

Việc thẩm tra cung nữ đã rời khỏi phòng hôm Hoàng hậu cắt tóc, chứng tỏ khi vụ việc xảy ra, Hoàng hậu âm thầm làm, do không muốn liên lụy cung nữ nên xua họ ra ngoài, vậy thì căn bản khi hoàng hậu cắt tóc là Càn Long Đế không có mặt chứng kiến. Trong chỉ dụ, Càn Long Đế suy đoán “Nàng ngày thường hận ta rất sâu”, lại sai khiến người quan sát Hoàng hậu phản ứng khi tiếp chỉ, có thể thấy được Càn Long Đế đối với sự việc Na Lạp hoàng hậu cắt tóc, cơ hồ không biết chân tướng.

Hậu duệ

Hoàng hậu Na Lạp thị có ba người con với Càn Long Đế:

1. Hoàng thập nhị tử Vĩnh Cơ [永璂; 7 tháng 6, năm 1752 - 17 tháng 3, năm 1776]. Dù là đích xuất nhưng chỉ giữ phong hiệu Bối lặc (貝勒). Sau khi Hoàng hậu Na Lạp thị qua đời, ông bị thất sủng và chết khi mới chỉ 25 tuổi.
2. Hoàng ngũ nữ [皇五女; 1753 – 1755], mất sớm.
3. Hoàng thập tam tử Vĩnh Cảnh (永璟; 2 tháng 1, năm 1756 - 7 tháng 9, năm 1757), mất sớm, táng vào Đoan Tuệ Hoàng thái tử viên tẩm (端慧皇太子园寝).

Trong văn hóa đại chúng

Năm	Phim điện ảnh và truyền hình	Diễn viên	Nhân vật
1998	《Hoàn Châu cách cách》	Đới Xuân Vinh	Ô Lạp Na Lạp Hoàng hậu
1999	《Hoàn châu cách cách 2》	Đới Xuân Vinh	Ô Lạp Na Lạp Hoàng hậu
2002	《Hoàn Châu cách cách 3: Chi thiên thượng nhân gian》	Khương Lê Lê	Ô Lạp Na Lạp Hoàng hậu
2002	《Càn Long du Giang Nam》	Khương Hồng	Ô Lạp Na Lạp Hoàng hậu (Nhàn phi → Hoàng hậu）
2004	《Càn Long và Hương Phi》	Ông Hồng	Ô Lạp Na Lạp Hoàng hậu (Nhàn phi → Hoàng hậu）
2011	《Tân Hoàn Châu cách cách》	Đặng Tụy Văn	Ô Lạp Na Lạp Hoàng hậu
2012	《Hậu cung Chân Hoàn truyện》	Trương Nghiên	Ô Lạp Na Lạp Thanh Anh
2013	《Họa khuông nữ nhân》	Phạm Băng Băng	Ô Lạp Na Lạp Hoàng hậu
2014	《Cung tỏa liên thành》	Dương Minh Na	Ô Lạp Na Lạp Hoàng hậu
2018	《Hậu cung Như Ý truyện》	Châu Tấn	Ô Lạp Na Lạp Thanh Anh / Như Ý
2018	《Diên Hi công lược》	Xa Thi Mạn	Huy Phát Na Lạp Thục Thận

Xem thêm

• Hậu cung nhà Thanh
• Càn Long Đế
• Lệnh Ý Hoàng quý phi

Tham khảo

• Thanh sử cảo
• Thanh thực lục - Càn Long triều thực lục