Liêu Thiên Tộ Đế

Liêu Thiên Tộ Đế 遼天祚帝
Hoàng đế Trung Hoa (chi tiết...)
Hoàng đế Đại Liêu
Tại vị	12 tháng 2 năm 1101 - 26 tháng 3 năm 1125 (24 năm, 42 ngày)
Tiền nhiệm	Liêu Đạo Tông
Kế nhiệm	Liêu Đức Tông (nhà Tây Liêu) Liêu Tuyên Tông (nhà Bắc Liêu)
Thông tin chung
Sinh	5 tháng 6, 1075 Trung Quốc
Mất	1128 (53 tuổi) không xác định
Tên thật Gia Luật Diên Hi (耶律延禧) Niên hiệu Càn Thống (乾統: 1101-1110) Thiên Khánh (天慶: 1111-1120) Bảo Đại (保大: 1121-1125) Tôn hiệu Thiên Tộ hoàng đế (天祚皇帝) Miếu hiệu Cung Tông (恭宗)
Triều đại	Nhà Liêu

Liêu Thiên Tộ (chữ Hán: 遼天祚; bính âm: Liao Tiānzuòdì) (1075 – 1128), là vị hoàng đế thứ chín và cuối cùng của nhà Liêu, cai trị từ năm 1101 đến năm 1125. Tên thật của ông là Gia Luật Diên Hi.

Thân thế

Ông là con trai của Chiêu Hoài thái tử Gia Luật Tuấn – con trai Liêu Đạo Tông. Vì vậy ông là cháu nội của Đạo Tông và lên nối ngôi sau khi Đạo Tông mất vào năm 1101.

Cai trị

Thiên Tộ lên ngôi đã phải đối phải đối mặt với nguy cơ lớn bộ tộc Nữ Chân. Do chịu áp bức từ nhà Liêu, tộc người này đã vùng lên và cuối cùng đã thành lập ra nhà Kim. Sau khi thành lập, nhà Kim liên tục đưa quân đánh phá nhiều vùng của nhà Liêu. Năm 1125, nhà Kim liên minh với nhà Tống (kẻ thù lâu đời với nhà Liêu) và cuối cùng đã tiêu diệt được nhà Liêu. Thiên Tộ bị giải về triều đình Kim và bị giam cầm.

Số phận cuối cùng của ông không rõ ràng. Theo Liêu sử thì ông qua đời vì bệnh tật vào năm 1128. Còn theo quyển "Đại Tống Tuyên Hòa di sự", tháng 6 âm lịch năm 1156, vua Kim lúc đó là Hải Lăng vương Hoàn Nhan Lượng ép ông cùng vua Tống tù binh là Tống Khâm Tông phải cưỡi ngựa. Tống Khâm Tông thân thể vốn suy nhược, vừa lên ngựa thì không trụ nổi, bị ngã ngựa mà chết; còn Thiên Tộ quen cưỡi ngựa, đến đó nhân cơ hội tìm đường bỏ trốn, liền bị kị binh Kim đuổi theo bắn chết.

Các chính quyền kế tục

Một vị tướng dưới quyền của ông là Gia Luật Đại Thạch đã chạy về phía Tây và thành lập triều đại nhà Tây Liêu trước sự xâm lăng của quân nhà Kim năm 1125, chính là là Liêu Đức Tông. Cùng năm đó, Thiên Tộ Hoàng đế bị quân Kim bắt.

Trước đó, ở phía bắc vào năm 1122 một tông thất khác của Liêu triều là Gia Luật Thuần cũng lấy danh nghĩa cứu vãn đại cục giang sơn họ Gia Luật và tự xưng Đế lập ra triều Bắc Liêu, đó là Liêu Tuyên Tông.

Tước hiệu

• Lương Vương (1081 – 1084)
• Yên Vương (1084 – 1101)
• Hoàng đế nhà Liêu (1101 – 1125)
• Hải Tân vương (1125 – ?).

Niên hiệu và thụy hiệu

Tôn hiệu của ông là Thiên Tộ Hoàng đế (天祚皇帝), có ba niên hiệu là:

• Càn Thống (乾統; Qiántǒng) (1101 – 1110)
• Thiên Khánh (天慶; Tiānqìng) (1111 – 1120)
• Bảo Đại (保大; Bǎodà) (1121 – 1125)