Nhà Timur
|
Nhà Timur
|
|||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Tên bản ngữ
| |||||||||||||||||||
| 1370–1526 | |||||||||||||||||||
![Cờ của triều đại Timurid [a] Đế quốc Timur](/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Timurid.svg) Cờ của triều đại Timurid [a] | |||||||||||||||||||
| Tổng quan | |||||||||||||||||||
.png) Lãnh thổ nhà Timur ở thời điểm rộng nhất | |||||||||||||||||||
| Vị thế | Đế quốc ở Trung Đông và Trung Á | ||||||||||||||||||
| Thủ đô | Samarkand, Herat | ||||||||||||||||||
| Ngôn ngữ thông dụng | Tiếng Chaghataii (chính thức) & tiếng Ba Tư (thông dụng,) | ||||||||||||||||||
| Tôn giáo chính | Hồi giáo | ||||||||||||||||||
| Chính trị | |||||||||||||||||||
| Chính phủ | Quân chủ | ||||||||||||||||||
| Êmia | |||||||||||||||||||
• 1370–1405 | Timur | ||||||||||||||||||
• 1506–1507 | Muzaffar Hussayn | ||||||||||||||||||
| Lịch sử | |||||||||||||||||||
| Thời kỳ | Trung Cổ | ||||||||||||||||||
• Được Timur thành lập | 1370 | ||||||||||||||||||
• người Uzbek dưới quyền Muhammad Shaybani chinh phạt Samarkand | 1509 | ||||||||||||||||||
• Shaybani chinh phạt Herat | 1507 | ||||||||||||||||||
• Giải thể | 1526 | ||||||||||||||||||
| Địa lý | |||||||||||||||||||
| Diện tích | |||||||||||||||||||
• 1405 est.[1] | 4.400.000 km2 (1.698.849 mi2) | ||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
a: cờ của triều Timurid theo Catalan Atlas c. 1375 | |||||||||||||||||||
Nhà Timur (tiếng Ba Tư: تیموریان), tự xưng là Gurkānī[2][3][4] (tiếng Ba Tư: گوركانى), là một triều đại Ba Tư hóa[5][6] theo Hồi giáo Sunni ở Trung Á thuộc dòng dõi Turk-Mông Cổ[6][7][8][9] trị vì Đế quốc Timur gồm thâu toàn cõi Iran, Afghanistan ngày nay, Trung Á ngày nay, cũng như nhiều phần đất của Pakistan, Lưỡng Hà, Tiểu Á và vùng Kavkaz thời đó. Nhà Timur được nhà chinh phạt Timur Lenk (Tamerlane) thành lập vào thế kỷ 14.
Nhà Timur mất phần lớn quyền kiểm soát Ba Tư về tay nhà Safavid vào năm 1501, nhưng các thành viên của triều đại này tiếp tục ngự trị các phần đất Trung Á, đôi khi gọi là các tiểu quốc Timur. Vào thế kỷ 16, vương hầu nhà Timur là Babur, lãnh tụ xứ Fergana, xâm lược Pakistan và Bắc Ấn ngày nay, thành lập Đế quốc Mogul. Nhà Mogul cai trị phần lớn Bắc Ấn đến khi suy tàn sau thời Aurangzeb vào đầu thế kỷ 18,[10] và chính thức giải thể sau cuộc binh biến Ấn Độ năm 1857, mở ra thời kỳ Ấn Độ thuộc Anh. Sau này, các vương tử của triều đại chủ yếu là dùng tước hiệu Mirza để thể hiện nguồn gốc từ Êmia.[11]
Xem thêm[sửa | sửa mã nguồn]
Chú thích và chủ giải[sửa | sửa mã nguồn]
- ^ Turchin, Peter; Adams, Jonathan M.; Hall, Thomas D (tháng 12 năm 2006). “East-West Orientation of Historical Empires” (PDF). Journal of world-systems research. 12 (2): 219–229. ISSN 1076–156x Kiểm tra giá trị
|issn=(trợ giúp). Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 22 tháng 2 năm 2007. Truy cập ngày 12 tháng 8 năm 2010. - ^ Zahir ud-Din Mohammad (ngày 10 tháng 9 năm 2002). Thackston, Wheeler M. (biên tập). The Baburnama: Memoirs of Babur, Prince and Emperor. Modern Library Classics. ISBN 0-375-76137-3.
- ^ Note: Gurgān, Gurkhān, or Kurkhān; The meaning of Kurkhan is given in Clements Markham's publication of the reports of the contemporary witness Ruy González de Clavijo Lưu trữ 2007-10-13 tại Wayback Machine as "of the lineage of sovereign princes".
- ^ Edward Balfour The Encyclopaedia Asiatica, Comprising North India, Eastern and Southern Asia, Cosmo Publications 1976, S. 460, S. 488, S. 897
- ^ Maria Subtelny, "Timurids in Transition", BRILL; illustrated edition (2007-09-30). pg 40: "Nevertheless, in the complex process of transition, members of the Timurid dynasty and their Turko-Mongol supporters became acculturate by the surrounding Persinate millieu adopting Persian cultural models and tastes and acting as patrons of Persian culture, painting, architecture and music." pg 41: "The last members of the dynasty, notably Sultan-Abu Sa'id and Sultan-Husain, in fact came to be regarded as ideal Perso-Islamic rulers who develoted as much attention to agricultural development as they did to fostering Persianate court culture."
- ^ a b B.F. Manz, "Tīmūr Lang", in Encyclopaedia of Islam, Online Edition, 2006
- ^ Encyclopædia Britannica, "Timurid Dynasty", Online Academic Edition, 2007. (Quotation:...Turkic dynasty descended from the conqueror Timur (Tamerlane), renowned for its brilliant revival of artistic and intellectual life in Iran and Central Asia....Trading and artistic communities were brought into the capital city of Herat, where a library was founded, and the capital became the centre of a renewed and artistically brilliant Persian culture...)
- ^ “Timurids”. The Columbia Encyclopedia . New York City: Columbia University. Bản gốc lưu trữ ngày 25 tháng 12 năm 2018. Truy cập ngày 8 tháng 11 năm 2006.
- ^ Encyclopædia Britannica article: Consolidation & expansion of the Indo-Timurids, Online Edition, 2007.
- ^ “HISTORY OF THE MOGHUL EMPIRE”.
- ^ Titles of the imperial Line
Đọc thêm[sửa | sửa mã nguồn]
- Baysonghori Shahnameh in Encyclopædia Iranica
- Elliot, Sir H. M.; edited by Dowson, John. The History of India, as Told by Its Own Historians. The Muhammadan Period; published by London Trubner Company 1867–77. (Online Copy: The History of India, as Told by Its Own Historians. The Muhammadan Period; by Sir H. M. Elliot; Edited by John Dowson; London Trubner Company 1867–1877 Lưu trữ 2007-09-29 tại Wayback Machine — This online copy has been posted by: The Packard Humanities Institute; Persian Texts in Translation; Also find other historical books: Author List and Title List Lưu trữ 2007-09-29 tại Wayback Machine)
 |
Wikimedia Commons có phương tiện truyền tải liên quan đến |
