Tiếng Saba

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
Tiếng Saba
Sử dụng tạiYemen, Oman, Ả Rập Xê-út
Khu vựcBán đảo Ả Rập
Mất hết người bản ngữ vàothế kỉ 6
Phân loạiPhi-Á
Hệ chữ viếtChữ Nam Ả Rập cổ
Mã ngôn ngữ
ISO 639-3xsa
Glottologsaba1279[1]

Tiếng Saba[2] là một ngôn ngữ Nam Ả Rập cổ được nói từ khoảng 1000 TCN đến thế kỉ 6 CN, bởi người Saba. Ngôn ngữ này sử dụng như một ngôn ngữ viết bởi một số người khác của nền văn minh cổ đại của Nam Ả Rập, trong đó có người Himyar, Hashid, Sirwah, Humlan, Ghayman, và Radman.[3] Tiếng Saba thuộc về ngữ chi Nam Ả Rập Semit của nhóm ngôn ngữ Phi-Á.[4] Tiếng Saba phân biệt với những ngôn ngữ khác của nhóm Nam Ả Rập cổ bằng cách sử dụng h để đánh dấu ngôi thứ ba, và như là một tiền tố sai khiến; những ngôn ngữ khác đều sử dụng s1 trong những trường hợp này; do đó, tiếng Saba được gọi là ngôn ngữ h, và những ngôn ngữ s khác.[5]

Chữ viết[sửa | sửa mã nguồn]

Tiếng Saba viết bằng chữ Nam Ả Rập, và giống như chữ Do Thái và chữ Ả Rập chỉ đánh dấu phụ âm, dấu hiệu duy nhất của các nguyên âm cùng với phụ nguyên âm. Trong nhiều năm, các văn bản duy nhất được phát hiện là chữ khắc bằng chữ Masnad chính thức (Tiếng Saba: ms3nd), nhưng trong những tài liệu năm 1973 bằng chữ viết nhỏ và chữ thảo khác đã phát hiện, có từ nửa sau thế kỷ 1 TCN; cho đến nay chỉ có một số ít trong số này đã được xuất bản.[6]

Chữ Nam Ả Rập sử dụng ở Yemen, Eritrea, Djibouti và Ethiopia bắt đầu từ thế kỷ 8 TCN, trong tất cả ba địa điểm, sau đó phát triển thành chữ Ge'ez. Tuy nhiên, tiếng Ge'ez không còn được coi là hậu duệ của tiếng Saba, hoặc của tiếng Nam Ả Rập cổ;[7] và có bằng chứng ngôn ngữ cho thấy các ngôn ngữ Semit sử dụng và nói tại Eritrea và Ethiopia vào đầu năm 2000 TCN.[8]

Tiếng Saba chứng thực trong khoảng 1.040 điêu khắc cống hiến, 850 điêu khắc trên công trình kiến trúc, 200 văn bản pháp luật và 1300 bức graffiti ngắn (chỉ chứa tên cá nhân).[9] Không có văn bản văn học có độ dài nào vẫn chưa đưa ra ánh sáng. Nguồn tài liệu quá ít và hình thức hạn chế của các điêu khắc đã làm cho khó có được một bức tranh toàn cảnh về ngữ pháp tiếng Saba. Hàng nghìn điêu khắc viết bằng chữ thảo (được gọi là Zabur) được khắc vào thanh gỗ được tìm thấy và có từ vào thời Saba trung đại; chúng đại diện cho các chữ cái và các văn bản pháp lý và như vậy bao gồm nhiều dạng ngữ pháp hơn nhiều.

Chú thích[sửa | sửa mã nguồn]

  1. ^ Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin biên tập (2013). “Sabaic”. Glottolog. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
  2. ^ Nebes, Norbert; Stein, Peter (2008). “Ancient South Arabian”. Trong Woodard, Roger D. (biên tập). The Ancient Languages of Syria-Palestine and Arabia (PDF). Cambridge: Cambridge University Press. tr. 145–178. doi:10.1017/CBO9780511486890. ISBN 9780511486890.
  3. ^ Korotayev, Andrey (1995). Ancient Yemen. Oxford: Oxford University Press. ISBN 0-19-922237-1.
  4. ^ Kogan & Korotayev 1997.
  5. ^ Norbert Nebes and Peter Stein, "Ancient South Arabian" in The Ancient Languages of Syria-Palestine and Arabia. CUP 2008
  6. ^ Kogan & Korotayev 1997, tr. 221.
  7. ^ Weninger, Stefan. "Ge'ez" in Encyclopaedia Aethiopica: D-Ha, p.732.
  8. ^ Stuart, Munro-Hay (1991). Aksum: An African Civilization of Late Antiquity page 57. Edinburgh: University Press.
  9. ^ N. Nebes, P. Stein: Ancient South Arabian, in: Roger D. Woodard (Hrsg.): The Cambridge Encyclopedia of the World's Ancient Languages. Cambridge University Press, Cambridge 2004

Tham khảo[sửa | sửa mã nguồn]

  • A. F. L. Beeston: Sabaic Grammar, Manchester 1984 ISBN 0-9507885-2-X.
  • Kogan, Leonid; Korotayev, Andrey (1997). “Sayhadic Languages (Epigraphic South Arabian)”. Semitic Languages. London: Routledge. tr. 157–183.
  • N. Nebes, P. Stein: "Ancient South Arabian", in: Roger D. Woodard (Hrsg.): The Cambridge Encyclopedia of the World's Ancient Languages (Cambridge University Press, Cambridge 2004) ISBN 0-521-56256-2 S. 454–487 (up to date) grammatical sketch with Bibliography).
  • Maria Höfner: Altsüdarabische Grammatik (Porta linguarum Orientalium, Band 24) Leipzig, 1943
  • A.F.L. Beeston, M.A. Ghul, W.W. Müller, J. Ryckmans: Sabaic Dictionary / Dictionnaire sabéen /al-Muʿdscham as-Sabaʾī (Englisch-Französisch-Arabisch) Louvain-la-Neuve, 1982 ISBN 2-8017-0194-7
  • Joan Copeland Biella: Dictionary of Old South Arabic. Sabaean dialect Eisenbrauns, 1982 ISBN 1-57506-919-9
  • Jacques Ryckmans, Walter W. Müller, Yusuf M. Abdallah: Textes du Yémen antique. Inscrits sur bois (Publications de l'Institut Orientaliste de Louvain 43). Institut Orientaliste, Louvain 1994. ISBN 2-87723-104-6
  • Peter Stein: Die altsüdarabischen Minuskelinschriften auf Holzstäbchen aus der Bayerischen Staatsbibliothek in München 1: Die Inschriften der mittel- und spätsabäischen Periode (Epigraphische Forschungen auf der Arabischen Halbinsel 5). Tübingen u.a. 2010. ISBN 978-3-8030-2200-4
  • Từ điển tiếng Saba trực tuyến
Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Tiếng_Saba&oldid=70894275”