Vũ Khiêu

Giáo sư, nhà nghiên cứu văn hoá Vũ Khiêu (Đặng Vũ Khiêu)
Giáo sư Vũ Khiêu
Chức vụ
Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học Xã hội
Nhiệm kỳ	1977 – 1987
Viện trưởng Viện Xã hội học
Nhiệm kỳ	1977 – 1983
Phó Giám đốc Thông tấn xã Việt Nam
Nhiệm kỳ	1956 – 1957
Thông tin cá nhân
Danh hiệu	Anh hùng Lao động
Quốc tịch	Việt Nam
Sinh	(1916-09-19)19 tháng 9, 1916 Nam Định, Bắc Kỳ, Liên bang Đông Dương
Mất	30 tháng 9, 2021(2021-09-30) (105 tuổi) Bệnh viện Hữu Nghị, Hà Nội, Việt Nam
Nghề nghiệp	nghiên cứu, giảng dạy
Đảng chính trị	Đảng Cộng sản Việt Nam
Vợ	Nguyễn Thị Quý (1918-1994)
Con cái	Đặng Thị Quỳnh Khanh (trưởng nữ) Đặng Vũ Cảnh Khanh Đặng Vũ Hạ Đặng Vũ Hoa Thạch
Học vấn	Giáo sư
Tặng thưởng	Huân chương Độc lập hạng Nhất  Huân chương Lao động hạng Nhất Huân chương Kháng chiến chống Mỹ hạng Nhất Huy hiệu 70 năm tuổi Đảng
Sự nghiệp khoa học
Ngành	văn hoá
Công trình nổi bật	Bộ sách về Mỹ học, Đạo đức học, Văn hóa học
Giải thưởng Giải thưởng Hồ Chí Minh 1996 Khoa học Công nghệ

Vũ Khiêu (tên thật là Đặng Vũ Khiêu; 19 tháng 9 năm 1916 – 30 tháng 9 năm 2021), là một học giả nghiên cứu về văn hóa Việt Nam, được tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Khoa học Công nghệ (1996). Ông là Viện trưởng đầu tiên của Viện Xã hội học Việt Nam (1977-1983), đã từng trải qua các chức vụ: Phó Giám đốc Thông tấn xã Việt Nam; Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học Xã hội (nay là Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam). Ông có học hàm Giáo sư.

Tiểu sử

Vũ Khiêu tên thật là Đặng Vũ Khiêu, sinh ngày 19 tháng 9 năm 1916 tại làng Hành Thiện, xã Xuân Hồng, huyện Xuân Trường, tỉnh Nam Định.

Ông tốt nghiệp tú tài trường Bonnal xưa (nay là Trường Trung học phổ thông Ngô Quyền, Hải Phòng) từ thời thuộc Pháp. Năm 1935, ông về Hà Nội dạy học và đi theo cách mạng.

Trong kháng chiến chống Pháp, Vũ Khiêu làm công tác tuyên huấn ở Khu 10, Khu Việt Bắc, trực tiếp có mặt tại mặt trận từ Chiến dịch Biên giới năm 1950 đến Chiến dịch Điện Biên Phủ. Trong thời gian này, ông cùng làm việc với các văn sĩ trí thức nổi tiếng như: Tô Ngọc Vân, Nguyễn Xuân Khoát, Thế Lữ, Trần Dần...

Sau năm 1954, Vũ Khiêu đảm nhiệm các chức vụ Giám đốc Sở Thông tin Liên khu 10, Phó giám đốc Sở Thông tin Việt Bắc, sau đó ông chuyển dần từ công tác tuyên huấn sang làm công tác nghiên cứu xã hội học và văn hóa; tham gia giảng dạy triết học và lý luận khoa học xã hội cho các trường Đảng và các trường đại học.

Năm 1959, ông làm Thư ký khoa học xã hội của Ủy ban Khoa học Việt Nam, sau đó được bổ nhiệm làm Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học và Xã hội Việt Nam (nay là Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam).

Ông là Viện trưởng đầu tiên của Viện Xã hội học, là người sáng lập và gây dựng ngành xã hội học cho Việt Nam.

Ông còn trải qua các chức vụ Bí thư Đảng ủy, Phó giám đốc Việt Nam Thông tấn xã (nay là Thông tấn xã Việt Nam) giai đoạn 1957 – 1958; Vụ trưởng Vụ Khoa học xã hội, Ban Khoa giáo Trung ương.

Ông qua đời ngày 30 tháng 9 năm 2021, hưởng thọ 106 tuổi; an táng tại Nghĩa trang làng Hành Thiện, xã Xuân Hồng, huyện Xuân Trường, tỉnh Nam Định.

Sự nghiệp

Vũ Khiêu là nhà nghiên cứu văn hoá lớn, có kiến thức xã hội rộng, thâm sâu, là người đặt nền móng cho sự phát triển của ngành xã hội học Việt Nam và là bậc thầy trong một số lĩnh vực nghiên cứu. Ông là người có công đầu trong việc xây dựng ngành Đạo đức học và Mỹ học ở Việt Nam.

Suốt cuộc đời hoạt động cách mạng, nghiên cứu khoa học, giảng dạy và viết sách của mình, Vũ Khiêu đã xuất bản hàng trăm tác phẩm có giá trị, trong đó có hơn 60 đầu sách (viết riêng gần 30 cuốn) trên nhiều lĩnh vực như: Triết học, đạo đức học, văn học, nghệ thuật, văn hóa, xã hội, nghiên cứu và giới thiệu thơ văn, cuộc đời một số danh nhân, nhà văn hóa, nhà văn Việt Nam như: Nguyễn Trãi, Cao Bá Quát, Ngô Thì Nhậm, Nguyễn Đình Chiểu... Tác phẩm lớn nhất là bộ sách ba tập, dày gần 1.500 trang “Bàn về văn hiến Việt Nam”.

Ông là nhà khoa học uyên thâm cả về văn hóa phương Đông và phương Tây, có nhiều đóng góp cho việc nghiên cứu lịch sử tư tưởng Việt Nam.

Ông được tặng thưởng nhiều huân chương và các danh hiệu vinh dự: Huân chương Kháng chiến hạng Nhất; Huân chương Kháng chiến chống Mỹ, cứu nước hạng Nhất; Huân chương Lao động hạng Nhất; Huân chương Độc lập hạng Nhất, Nhì; Anh hùng Lao động (năm 2000); Công dân Thủ đô ưu tú (năm 2010); Huy hiệu 70 năm tuổi Đảng.

Năm 1996, ông được nhận Giải thưởng Hồ Chí Minh về Khoa học Công nghệ với Bộ sách về Mỹ học, Đạo đức học, Văn hóa học.

Công trình chính

• Hương trầm (phú, 1946)
• Du Nguyệt điện (kịch thơ, 1946)
• Đẹp (chuyên luận văn hóa, 1963)
• Cao Bá Quát (nghiên cứu, 1970)
• Anh hùng và nghệ sĩ (chuyên luận văn hóa, 1972)
• Ngô Thì Nhậm (nghiên cứu, 1976)
• Cách mạng và nghệ thuật (chuyên luận văn hóa, 1979)
• Nguyễn Trãi (nghiên cứu, 1980)
• Nguyễn Đình Chiểu, ngôi sao sáng của người trí thức Việt Nam (nghiên cứu, 1980)
• Con người mới Việt Nam và sứ mệnh vinh quang của Văn nghệ (chuyên luận 1986)
• Bàn về văn hiến Việt Nam (3 tập, 2000).
• “Mác - Ăngghen - Lê-nin bàn về đạo đức”;
• “Đảng ta bàn về đạo đức”,
• “Đạo đức mới”,
• “Nho giáo xưa và nay”,
• “Những vấn đề lý luận về lịch sử tư tưởng Việt Nam”,
• “Những giá trị văn hóa tinh thần Việt Nam”

Nguồn:

Vinh danh

• Giải thưởng Hồ Chí Minh về Khoa học Công nghệ (năm 1996)
• Anh hùng Lao động thời kỳ đổi mới (năm 2000);
• Công dân ưu tú của Thủ đô Hà Nội (năm 2010)

Khen thưởng

• Huân chương Độc lập hạng Nhất (năm 2006)
• Huân chương Lao động hạng Nhất
• Huân chương Kháng chiến chống Mỹ hạng Nhất
• Huy hiệu 70 năm tuổi Đảng.

Nguồn:

Gia đình

Vợ ông là bà Nguyễn Thị Quý (1918-1994). Ông bà có bốn người con: Đặng Thị Quỳnh Khanh (trưởng nữ, cử nhân sử học, trước làm công tác thư viện); Đặng Vũ Cảnh Khanh (sinh 1947, giáo sư, tiến sĩ Xã hội học); Đặng Vũ Hạ (kỹ sư vô tuyến điện); Đặng Vũ Hoa Thạch (họa sĩ).

Một số phát ngôn

Về Thủ tướng

Năm 2010, trước khi Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng bị chất vấn tại quốc hội, ông Vũ Khiêu đã có bài khen ngợi Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng trong khi nhiều người, đặc biệt là ngoài nước đặt câu hỏi về năng lực và trách nhiệm của ông Nguyễn Tấn Dũng trong vụ Vinashin vỡ nợ và vụ khai thác Bauxite tại Tây Nguyên. Đáng chú ý, người thực hiện bài này yêu cầu thẳng Vũ Khiêu đánh giá về Thủ tướng, và được ông khen rằng Nguyễn Tấn Dũng "có thể là một trong những người nắm bắt được xu hướng phát triển thời đại". Việc những bài như vậy đăng ở Cổng Thông tin điện tử Chính phủ tạo cảm giác rằng bên hành pháp đang muốn tạo dư luận thuận lợi trước phiên chất vấn và cũng "nhắc nhở" các vị dân biểu.

Nhận xét về nhiệm kỳ hoạt động của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng, ông Khiêu nói: "Thành công của Thủ tướng cũng là thành công của tập thể lãnh đạo, mà trách nhiệm của Thủ tướng thì cũng là trách nhiệm chung của ban lãnh đạo, chứ không chỉ của một mình Thủ tướng"

Về quốc hoa của Việt Nam

Vũ Khiêu có ý kiến cho rằng "Nếu chọn được bông hoa khác, ngoài các loại hoa trên thì cũng nên chọn, miễn là được nhân dân đồng ý. Ví dụ như hoa Mào gà, nếu được đông đảo nhân dân đồng ý cũng nên chọn làm quốc hoa của Việt Nam".

Về cuốn Truyện Kiều với tiếng Việt hiện đại của Đỗ Minh Xuân

Trong cuộc hội thảo về Dòng chảy văn hóa xứ Nghệ từ Truyện Kiều đến phong trào Thơ mới tổ chức vào ngày 15 tháng 12 năm 2012 tại khu di tích Nguyễn Du, Hà Tĩnh, mỗi đại biểu tham dự được tặng một bản photo của cuốn sách Truyện Kiều Nguyễn Du với tiếng Việt hiện đại, phổ thông, đại chúng và trong sáng, do Đỗ Minh Xuân, một kỹ sư, khảo dịch - nhà xuất bản Văn hóa - Thông tin in năm 2012, với hơn 1.000 chỗ sửa truyện Kiều với từ ngữ hiện đại. Cuốn sách này có lời đề tựa của GS. Vũ Khiêu:

"Với một tinh thần khoa học rất nghiêm túc, ông tìm lại hầu hết các bản Truyện Kiều từ trước đến nay, so sánh các dị bản, tìm đọc hầu hết các bài đã bình luận, phân tích tác phẩm và tác giả Truyện Kiều. Từ đó, ông đã có ý tưởng lớn là làm thế nào để phổ cập hóa Truyện Kiều cho quảng đại công chúng, ông gạt bỏ những câu chữ khó hiểu từ tiếng Hán để thay bằng ngôn ngữ thuần Việt trong Truyện Kiều… Tôi hoan nghênh công phu nghiên cứu của ông Đỗ Minh Xuân và tin rằng cuốn sách này của ông là một đóng góp đáng kể vào việc nghiên cứu Truyện Kiều…".

Về ấn đền Trần ở Thái Bình

Bài phóng sự "Sự thật ấn đền Trần ở Thái Bình" đăng trên phiên bản điện tử của báo Tiền Phong ngày 11/06/2010 viết về lễ khai ấn tại đền Trần Hưng Hà bắt đầu vào ngày 13 tháng 1 năm 2010 cho biết, trong dịp khai ấn này, đã có hàng vạn bản ấn được đóng, phát/bán cho nhân dân. Quả ấn được đóng là một quả ấn "nhái", bị khắc ngược, có 4 chữ "Thượng Nguyên Chu thị" nhưng lại được coi là ấn cổ, ấn quý, "ấn vua Trần" vì Giám đốc Bảo tàng tỉnh Thái Bình đã thông qua một cán bộ ở Bộ Công an, "nhờ GS Vũ Khiêu đọc giúp, và GS trả lời rằng đó là bốn chữ "Quốc vương thiên nhân"

Về câu đối dâng nhà thờ tổ họ Vũ

Một đôi câu đối của Vũ Khiêu dâng nhà thờ tổ họ Vũ giống câu đối ở đình làng An Trì, Hải Phòng, ngôi đình thờ Ngô Quyền được xây dựng từ đầu thế kỷ 19.

Câu đối của ông Khiêu dâng vào Miếu Thần tổ Vũ Hồn ở Mộ Trạch, Hải Dương:

"Vạn cổ càn khôn hưng tái tạo.
Cửu tiêu nhật nguyệt phúc trùng quang"

Câu đối ở đình làng An Trì tại Hải Phòng:

"Vạn cổ càn khôn hưng tái tạo.
Cửu vân nhật nguyệt ánh trùng quang"

Về chuyến thăm chúc Tết của hoa hậu Kỳ Duyên

Đầu năm mới Ất Mùi 2015, hoa hậu Việt Nam 2014 Nguyễn Cao Kỳ Duyên và gia đình đã tới thăm và chúc Tết Vũ Khiêu tại nhà riêng của ông, chúc mừng giáo sư bước sang tuổi 100, đồng thời bày tỏ sự ngưỡng mộ và cảm phục trước tấm gương học tập và nghiên cứu không ngừng nghỉ của ông.

Về câu đối tặng Hoa hậu Kỳ Duyên

Giáo sư Vũ Khiêu đã viết tặng hoa hậu Kỳ Duyên đôi câu đối:

"Trí như bạch tuyết tâm như ngọc
Vân tưởng y thường hoa tưởng dung"

Theo nhà phê bình văn học Trần Mạnh Hảo thì GS. Vũ Khiêu đã lấy nguyên vẹn một câu thơ của đại thi hào Lý Bạch trong bài thơ "Thanh Bình điệu": "Vân tưởng y thường hoa tưởng dung" làm câu đối trên.

Về việc ôm và hôn lên má Hoa hậu Kỳ Duyên

Trong chuyến thăm nói trên, bức ảnh chụp GS. Vũ Khiêu ôm và hôn lên má Hoa hậu Việt Nam 2014 để "cảm ơn" cũng đã gây nên nhiều tranh cãi trong dư luận và cộng đồng mạng.

Liên kết ngoài

• Con người và tác phẩm (tiếp): Vũ Khiêu Lưu trữ ngày 25 tháng 2 năm 2015 tại Wayback Machine trên trang Viện Triết học, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam
• Giáo sư Vũ Khiêu: "Học chữ để làm người!" Báo Công an nhân dân 08:40 17/10/2005
• Chính phủ đánh giá cao cống hiến của giáo sư Vũ Khiêu Thông tấn xã VN, 19/09/2006–9:26 PM

Xem thêm

• Giải thưởng Hồ Chí Minh