Việt Thường

Một phần của loạt bài về
Các vương quốc cổ ở Việt Nam
Việt Thường (? TCN - ? TCN)
Âu Việt (TK 3 TCN - 257 TCN)
Nam Việt (207 - 111 TCN)
Phù Nam (1 - 630)
Chăm Pa (192 - 1832)
Chân Lạp (550 - 802)
Ngưu Hống (1067 - 1337)
Bồn Man (1369 - 1478)
Tiểu quốc J'rai (TK 15- TK 19)
Tiểu quốc Mạ (TK 15 - TK 17)
Tiểu quốc Adham (TK 18 - TK 19)

Việt Thường (chữ Hán: 越裳, còn được viết là 越常, 越嘗), còn gọi là Việt Thường thị (越裳氏) là một quốc gia hoặc bộ lạc cổ đại được nhắc đến trong một số thư tịch cổ của Trung Quốc và Việt Nam.

Vị trí

Thư tịch đầu tiên đề cập tới nước Việt Thường là sách "Thượng thư đại truyện" (尚書大傳). Theo "Thượng thư đại truyện", "Hậu Hán thư" và "Tư trị thông giám cương mục" (資治通鑑綱目) thì nước Việt Thường nằm ở phía nam Giao Chỉ. Theo sách Việt sử lược Việt Thường thị không phải là một quốc gia mà là một bộ lạc ở Giao Chỉ.

Trước thời các vua Hùng dựng nước, Hà Tĩnh cùng với Nghệ An là nước Việt Thường với kinh đô đặt tại Ngàn Hống. Từ việc tên gọi "Việt Thường" trong Hán văn có ba cách viết khác nhau là 越裳, 越嘗, 越常 Đào Duy Anh đoán rằng "Việt Thường" là phiên âm của tên gọi của nước Việt Thường trong tiếng nước Việt Thường, vì là một cái tên phiên âm nên tên gọi Việt Thường có thể viết bằng bất kỳ chữ Hán nào có âm đọc giống như vậy. Thời Tây Chu, vua nước Sở là Hùng Cừ phong cho con trai út của mình là Chấp Tì (執疵) đất Việt Chương (越章).

Theo Đào Duy Anh, trong tiếng Trung Quốc "Việt Chương" và "Việt Thường" đồng âm với nhau, hai cái tên này chỉ là một, chỉ khác nhau về tự dạng, nước Việt Thường chính là nằm trên đất Việt Chương. Thời Hán có một quận gọi là quận Dự Chương (豫章). Cũng theo Đào Duy Anh trong tiếng Trung Quốc "Dự Chương" phát âm gần giống với "Việt Chương/Việt Thường", Đào Duy Anh đoán rằng có thể quận Dự Chương được lập trên đất Việt Thường/Việt Chương cũ. Đất của quận Dự Chương theo Đào Duy Anh ngày nay thuộc Nam Xương, tỉnh Giang Tây, Trung Quốc. Đào Duy Anh cho rằng "Việt Thường" và "Việt Chương" trong tiếng Trung Quốc là đồng âm, nhưng trong thực tế thì trong tiếng phổ thông Trung Quốc "Việt Thường" và "Việt Chương" được đọc khác nhau, trong tiếng Hán thượng cổ "Việt Thường", "Việt Chương" và "Dự Chương" cũng không đồng âm.Nên lý giải đó của Đào Duy Anh là không đáng tin cậy, Việt Thường và Việt Chương là hai nơi khác nhau.

Dâng chim trĩ trắng cho Chu Thành vương

Theo sách "Thượng thư đại truyện" và "Hậu Hán thư" thì vào năm thứ sáu kể từ khi Chu Công nhiếp chính người nước Việt Thường đi bằng ba con voi đến dâng chim trĩ trắng cho Chu Thành vương. Hai bên đều không có ai biết tiếng của nhau nên phải dùng cách phiên dịch gián tiếp qua ngôn ngữ khác để nói chuyện.

Theo sách Việt sử lược vào thời Chu Thành vương bộ lạc Việt Thường thị cho người đến dâng chim trĩ trắng.

Theo "Tư trị thông giám cương mục" thì vào năm thứ sáu kể từ khi Chu Thành vương lên ngôi, tức là năm Tân Mão, người nước Việt Thường thị đến dâng chim trĩ trắng. Vì không biết tiếng của nhau nên khi nói chuyện hai bên phải qua ba lần phiên dịch mới hiểu được nhau. Khi sứ giả Việt Thường thị về nước vì sứ giả không biết đường nên Chu Công đã cho lấy năm cỗ xe bình xa (軿車, xe có màn che thời xưa) sửa thành xe chỉ nam rồi cấp cho sứ giả để giúp sứ giả xác định phương hướng. Sứ giả Việt Thường thị đi dọc theo bờ biển hai nước Phù Nam và Lâm Ấp để về nước. Khâm định Việt sử thông giám cương mục cũng có nói tới chuyện người Việt Thường thị dâng chim trĩ cho nhà Chu, nội dung hoàn toàn giống với chuyện kể trong "Tư trị thông giám cương mục".

Thơ ca

Ca dao Việt Nam có câu:

Tháng năm ngày tết Đoan Dương.

Là ngày giỗ mẹ Việt Thường Văn Lang