Wikipedia:Không đăng nghiên cứu chưa được công bố

Bên ngoài Wikipedia, nghiên cứu gốc là một bộ phận quan trọng của quy trình học thuật. Tuy nhiên, mọi đóng góp của thành viên Wikipedia phải dựa trên cơ sở tài liệu uy tín đã xuất bản thay vì nghiên cứu chưa công bố do chính mình thực hiện.

Bài viết Wikipedia không được chứa nghiên cứu chưa công bố. Tại Wikipedia, nghiên cứu chưa công bố là những nội dung – chẳng hạn như sự kiện, luận cứ và suy đoán – mà không có nguồn uy tín, đã xuất bản nào tồn tại. Nghiên cứu chưa công bố bao gồm bất cứ sự phân tích hoặc tổng hợp nào từ nội dung đã xuất bản nhằm đi đến hoặc hàm ý một luận điểm không được nêu trong nguồn. Để chứng minh rằng bạn không đăng nghiên cứu chưa được công bố, bạn cần phải trích dẫn các nguồn đáng tin cậy chứa đựng thông tin liên quan trực tiếp đến chủ đề của bài viết và hỗ trợ trực tiếp cho thông tin đang được chuyển tải.

Việc nghiêm cấm nghiên cứu chưa công bố có nghĩa là mọi nội dung thêm vào bài viết phải kiểm chứng được trong một nguồn đáng tin cậy đã xuất bản kể cả khi nội dung đó chưa được kiểm chứng qua chú thích trong hàng. Quy định về thông tin kiểm chứng được nêu rằng cần phải cung cấp chú thích trong hàng đến một nguồn đáng tin cậy đối với mọi trích dẫn nguyên văn cũng như nội dung bị nghi ngờ hoặc dễ bị nghi ngờ là không kiểm chứng được – nhưng nội dung chưa từng bị nghi ngờ vẫn phải có nguồn tồn tại. Ví dụ, câu "Hà Nội là thủ đô của Việt Nam" không yêu cầu phải chú thích đến nguồn và cũng không phải là nghiên cứu chưa công bố, vì phát biểu này dễ dàng được kiểm chứng và không phải là điều gì đó bạn tự nghĩ ra; do đó, sẽ không ai có thể phản đối phát biểu đó và chúng ta biết sẽ có nguồn tồn tại về nó tuy chúng không được trích dẫn. Câu trên dù chưa được kiểm chứng nhưng vẫn xem như là kiểm chứng được.

Mặc dù nguồn đáng tin cậy là cần thiết, bạn không nên đạo văn hoặc xâm phạm bản quyền từ chúng. Diễn đạt nội dung trong nguồn theo cách hiểu của bạn mà không làm thay đổi nội hàm thì không phải là nghiên cứu chưa được công bố.

"Không đăng nghiên cứu chưa được công bố" là một trong ba quy định cốt lõi về nội dung, kết hợp với Thái độ trung lập và Thông tin kiểm chứng được nhằm xác định nội dung thuộc loại nào và với chất lượng nào có thể được chấp nhận trong bài viết. Do các quy định này bổ sung cho nhau, không nên hiểu một quy định một cách độc lập với các quy định khác, và người viết cần phải làm quen và thông thạo với cả ba.

Quy định này không áp dụng cho trang thảo luận và các trang khác chuyên đánh giá nội dung bài viết và nguồn, ví dụ như thảo luận xóa trang.

Sử dụng nguồn

Wikipedia về cơ bản được xây dựng dựa trên thu thập và tổ chức nội dung từ các nguồn tài liệu uy tín như được mô tả trong quy định này và các quy định nội dung khác. Nếu không có nguồn độc lập uy tín, Wikipedia không nên có bài viết về chủ đề đó. Nếu bạn có một phát hiện mới, Wikipedia không phải là nơi công bố phát hiện đó.

Cách làm tốt nhất là nghiên cứu những nguồn đáng tin cậy nhất về chủ đề và tóm tắt lại nội dung theo cách hiểu của mình; đảm bảo mỗi phát biểu trong bài có thể kiểm chứng được ở một nguồn đưa ra tường minh phát biểu đó. Nội dung trong nguồn phải được tóm tắt hoặc diễn đạt lại sao cho không làm ý nghĩa hoặc nội hàm bị thay đổi. Cần tránh đi quá xa những gì nguồn đang thể hiện hoặc sử dụng nguồn theo cách không thống nhất với mục đích của nguồn đó, chẳng hạn như trích dẫn nội dung ngoài ngữ cảnh thực tế. Nói tóm lại, phải bám sát nguồn.

Nguồn đáng tin cậy

Xem thêm thông tin: Wikipedia:Thông tin kiểm chứng được và Wikipedia:Nguồn đáng tin cậy

Mọi nội dung bị nghi ngờ hoặc dễ bị nghi ngờ là không kiểm chứng được cần có nguồn uy tín. Nghiên cứu chưa công bố là nội dung mà bạn không thể tìm thấy nguồn uy tín để kiểm chứng. Cách duy nhất để chứng tỏ nội dung bạn đưa vào không phải nghiên cứu chưa công bố là trích dẫn một nguồn uy tín, đã xuất bản chứa nội dung đó. Ngay cả với nội dung đã được dẫn nguồn tốt, nếu bạn đặt nội dung đó ra khỏi ngữ cảnh gốc hoặc đưa ra một quan điểm không được nguồn hỗ trợ trực tiếp và tường minh thì vẫn được coi là nghiên cứu chưa công bố; xem bên dưới.

Nói chung, nguồn đáng tin cậy nhất thường là:

• Tập san học thuật đã qua bình duyệt
• Sách do nhà xuất bản đại học phát hành
• Sách giáo khoa đại học
• Tạp chí, tập san và sách do các nhà xuất bản uy tín phát hành
• Báo chí chính thống

Tuy nhiên, lưu ý rằng thông tin liên quan đến y sinh cần tiêu chuẩn cao hơn.

Một nguyên tắc đơn giản là càng nhiều người tham gia kiểm tra dữ kiện, phân tích vấn đề pháp lý và xem xét kỹ lưỡng nội dung thì xuất bản phẩm càng uy tín. Nội dung tự xuất bản (bất kể trên giấy hay trực tuyến) thường không được xem là đáng tin. Xem nguồn tự xuất bản để biết trường hợp ngoại lệ.

Thông tin trong bài viết cần phải kiểm chứng được qua chú thích kèm theo. Phát biểu trong bài nói chung không nên dựa vào đoạn văn không rõ ràng hoặc không thống nhất về ý hay bình luận thoáng qua. Những đoạn nào có thể có nhiều cách hiểu khác nhau cần phải được trích dẫn toàn văn từ nguồn hoặc tránh sử dụng. Phần tóm tắt của một bàn luận dài cần phản ánh đúng kết luận của nguồn tài liệu. Việc đưa ra kết luận không thể suy diễn được một cách hiển nhiên từ nguồn cũng là nghiên cứu chưa công bố bất kể nguồn đó thuộc loại gì. Nguồn dẫn phải được chú thích đúng ngữ cảnh và đúng chủ đề.

Nguồn sơ cấp, thứ cấp và hạng ba

Xem thêm thông tin: Wikipedia:Nhận diện và sử dụng nguồn sơ cấp, Wikipedia:Dựa vào, và Wikipedia:Đã xuất bản

Bài viết Wikipedia phải dựa vào các nguồn thứ cấp uy tín và đã xuất bản là chủ yếu, cùng với nguồn hạng ba và nguồn sơ cấp ở quy mô nhỏ hơn. Nguồn thứ cấp hoặc hạng ba là cần thiết để xác lập độ nổi bật của chủ thể và tránh những lý giải mới từ nguồn sơ cấp. Mọi phân tích và tuyên bố mang tính diễn giải hoặc tổng hợp về nguồn sơ cấp phải được trích dẫn đến nguồn thứ cấp hoặc hạng ba và không được là những gì do thành viên Wikipedia tự phân tích từ nội dung trong nguồn sơ cấp.

Dẫn nguồn thích hợp có thể là vấn đề phức tạp và đây chỉ là những nguyên tắc tổng quát. Việc xác định nguồn sơ cấp, thứ cấp hoặc hạng ba có phù hợp trong một tình huống nhất định hay không đòi hỏi áp dụng lẽ thường cùng óc suy xét tốt trong biên tập và cần được bàn bạc trên trang thảo luận của bài viết. Để phục vụ mục đích của quy định này, nguồn sơ cấp, thứ cấp và hạng ba được định nghĩa như sau:

• Nguồn sơ cấp là nguồn gần với căn nguyên của sự kiện và thường là bản ghi chép từ những người có liên quan trực tiếp. Chúng mang đến góc nhìn của người trong cuộc về một sự kiện, giai đoạn lịch sử, tác phẩm nghệ thuật, quyết định chính trị,... Nguồn sơ cấp có thể là hoặc không phải là nguồn độc lập. Tường thuật từ nhân chứng một vụ tai nạn giao thông là nguồn sơ cấp cho thông tin về vụ việc đó; tương tự, một bài báo khoa học ghi chép thí nghiệm mới do tác giả thực hiện là nguồn sơ cấp cho kết quả của thí nghiệm đó. Trong khuôn khổ Wikipedia, tin nóng cũng được xem là nguồn sơ cấp. Tư liệu lịch sử (ví dụ như nhật ký) cũng là nguồn sơ cấp.

  Quy định: Trừ khi có quy định khác:

  1. Bạn được sử dụng nguồn sơ cấp đã xuất bản có uy tín trên Wikipedia nhưng phải thận trọng khi dùng.
  2. Mọi sự diễn giải nội dung trong nguồn sơ cấp cần có nguồn thứ cấp uy tín chứng minh. Tuy nguồn sơ cấp thường là nguồn tốt nhất cho nội dung trong chính nó và tốt hơn cả một bản tóm tắt nguồn sơ cấp đó ở nơi khác, bạn không được nhấn mạnh quá mức nội dung của nguồn đó.
  3. Nguồn sơ cấp có thể được sử dụng trên Wikipedia chỉ để đưa ra phát biểu về dữ kiện trực tiếp, có khả năng được kiểm chứng bởi bất kỳ ai có trình độ học vấn và khả năng tiếp cận nguồn sơ cấp đó nhưng không đi kèm kiến thức chuyên sâu hơn. Ví dụ, bài viết về nhạc sĩ có thể trích dẫn danh sách đĩa nhạc và bài hát do hãng thu âm xuất bản và bài viết về tiểu thuyết có thể dẫn chứng đoạn văn để mô tả cốt truyện, nhưng bất kỳ lý giải nào về chúng cần có nguồn thứ cấp.
  4. Không được tự phân tích, đánh giá, lý giải hoặc tổng hợp nội dung có trong nguồn sơ cấp; nên tham khảo một nguồn thứ cấp có thực hiện việc đó.
  5. Không được xây dựng bài viết chỉ dựa vào nguồn sơ cấp và phải cẩn trọng khi sử dụng chúng làm nguồn cho các đoạn văn lớn.
  6. Không được đưa vào bài nội dung không nguồn xuất phát từ trải nghiệm cá nhân của bạn vì đây sẽ khiến Wikipedia trở thành nguồn sơ cấp cho nội dung đó.
  7. Đặc biệt cẩn trọng đối với nguồn sơ cấp về người đang sống; xem quy định tại WP:Tiểu sử người đang sống § Tránh lạm dụng nguồn sơ cấp.

• Nguồn thứ cấp thể hiện quan điểm và luận cứ dựa trên nguồn sơ cấp, thường ít có liên hệ trực tiếp hơn với sự kiện. Chúng chứa phân tích, đánh giá, lý giải hoặc tổng hợp các dữ kiện, bằng chứng, khái niệm hoặc quan điểm lấy từ nguồn sơ cấp. Nguồn thứ cấp chưa chắc là nguồn độc lập. Nguồn thứ cấp dựa vào nguồn sơ cấp để xây dựng nội dung, đưa ra những khẳng định mang tính phân tích hay đánh giá về nguồn sơ cấp. Ví dụ, một bài viết phân tích các bài báo nghiên cứu trong một lĩnh vực là nguồn thứ cấp cho nghiên cứu đó. Việc một nguồn là sơ cấp hay thứ cấp còn tùy thuộc vào bối cảnh. Một cuốn sách từ một nhà sử học quân sự về Thế chiến II có thể là nguồn thứ cấp về cuộc chiến tranh đó nhưng là nguồn sơ cấp về kinh nghiệm tham chiến của cá nhân tác giả. Một bài đánh giá sách cũng có thể là bài ý kiến, tóm tắt hoặc tổng quan học thuật.

  Quy định: Bài viết Wikipedia nên dựa vào nội dung từ các nguồn thứ cấp uy tín. Bài viết có thể đưa ra khẳng định mang tính phân tích, đánh giá, lý giải hoặc tổng hợp chỉ khi khẳng định đó đã được một nguồn thứ cấp uy tín xuất bản.

• Nguồn hạng ba là xuất bản phẩm như bách khoa toàn thư hoặc trích yếu khác chứa tổng hợp và trích dẫn từ nguồn thứ cấp và sơ cấp. Wikipedia được xem là nguồn hạng ba. Nhiều sách giáo khoa nhập môn cũng có thể coi là nguồn hạng ba bởi toàn bộ nội dung của chúng là tổng hợp từ nhiều nguồn sơ cấp và thứ cấp.

  Quy định: Nguồn hạng ba có thể hữu ích trong việc tóm tắt khái quát các chủ đề liên quan tới nhiều nguồn sơ cấp và thứ cấp và hỗ trợ đánh giá mức độ nhấn mạnh phù hợp, đặc biệt khi các nguồn sơ cấp hoặc thứ cấp mâu thuẫn lẫn nhau. Một số nguồn hạng ba có độ uy tín cao hơn số còn lại. Trong một nguồn hạng ba, có thể có một số mục từ đáng tin cậy hơn số còn lại. Bài viết Wikipedia không thể sử dụng làm nguồn hạng ba trong các bài viết Wikipedia khác nhưng có khi được dùng làm nguồn sơ cấp cho bài viết về chính Wikipedia (xem Thể loại:Wikipedia).

Tự tổng hợp nội dung đã xuất bản

Xem thêm: Wikipedia:Những gì không phải là tự tổng hợp và Wikipedia:Chú thích nguồn gốc

Đừng kết hợp nội dung từ nhiều nguồn để phát biểu hoặc hàm ý một luận điểm không được chúng đưa ra tường minh. Tương tự, đừng kết hợp nhiều phần khác nhau của một nguồn để phát biểu hoặc hàm ý một kết luận không được nguồn đó đưa ra tường minh. Nếu một nguồn uy tín có thông tin A và một nguồn uy tín khác có thông tin B, đừng liên hệ A với B để đi đến kết luận C không được một trong hai nguồn này nhắc đến. Đây có thể xem là tự tổng hợp nội dung đã xuất bản để đi đến kết luận mới và chính là nghiên cứu chưa công bố. "A và B, do đó C" chỉ chấp nhận được khi một nguồn uy tín đã xuất bản chính luận điểm đó liên quan đến chủ thể bài viết. Nếu một nguồn chứa thông tin "A" trong một ngữ cảnh và "B" trong một ngữ cảnh khác mà không có liên kết giữa chúng, đồng thời nguồn đó không chứa luận cứ "do đó C" thì bạn không thể sử dụng "do đó C" trong bất kỳ bài viết nào.

Dưới đây là hai câu đơn giản minh họa cho việc tự tổng hợp không đúng cách. Cả hai vế của câu thứ nhất có thể có nguồn uy tín nhưng được kết hợp lại để ngụ ý rằng Liên Hợp Quốc đã thất bại trong việc duy trì hòa bình thế giới. Nếu không có nguồn uy tín nào kết hợp nội dung kiểu như trên thì đó là nghiên cứu chưa công bố.

N Mục tiêu được nêu ra của Liên Hợp Quốc là duy trì hòa bình và an ninh quốc tế, nhưng kể từ khi thành lập đã có 160 cuộc chiến tranh trên toàn thế giới.

Câu thứ hai hàm ý điều ngược lại từ cùng nội dung với câu trên, cho thấy việc vặn vẹo thông tin dễ dàng đến đâu nếu không tôn trọng nguồn dẫn:

N Mục tiêu được nêu ra của Liên Hợp Quốc là duy trì hòa bình và an ninh quốc tế, và kể từ khi thành lập chỉ có 160 cuộc chiến tranh trên toàn thế giới.

Dưới đây là hai đoạn văn minh họa ví dụ phức tạp hơn về tự tổng hợp nội dung. Chúng được lấy từ một bài viết của Wikipedia tiếng Anh về tranh chấp giữa hai tác giả mà sau đây tạm gọi là An và Bình. Đoạn đầu tiên ổn do mỗi câu đều trích dẫn một nguồn tài liệu có đề cập tranh chấp đó:

Y An cho rằng Bình đã đạo văn do sao chép dẫn chứng từ sách của tác giả khác. Bình trả lời việc sử dụng sách của người khác để tìm dẫn chứng mới là cách làm học thuật có thể chấp nhận được.

Đoạn thứ hai minh họa việc tự tổng hợp sai cách:

N Nếu Bình không tham khảo nguồn tài liệu gốc thì điều này trái với cách làm được khuyến nghị trong cẩm nang Writing with Sources của Harvard, vốn yêu cầu trích dẫn đến nguồn được tham khảo. Cẩm nang Harvard không gọi hành vi vi phạm quy tắc này là "đạo văn". Đạo văn ở đây được định nghĩa là sử dụng thông tin, ý tưởng, từ ngữ hoặc cấu trúc của nguồn mà không trích dẫn.

Đoạn trên là nghiên cứu chưa công bố bởi nó bày tỏ ý kiến của người viết rằng dựa trên định nghĩa của cẩm nang Harvard thì Bình đã không có hành vi đạo văn. Để đáp ứng được quy định thì đoạn này cần có một nguồn uy tín bình luận cụ thể về tranh chấp giữa An và Bình và đưa ra cùng luận điểm về cẩm nang Harvard và hành vi đạo văn. Nói cách khác, sự phân tích chính xác đó phải được xuất bản bởi một nguồn đáng tin cậy liên quan đến chủ thể trước khi được xuất bản trên Wikipedia.

Những gì không phải là nghiên cứu chưa công bố

Ảnh gốc

Xem thêm: Wikipedia:Cẩm nang biên soạn/Hình ảnh § Tính thích hợp và tính bách khoa, và Wikipedia:Quy định sử dụng hình ảnh § Tên hình và tên tập tin

Do luật bản quyền ở một số quốc gia nên số lượng hình ảnh có sẵn để sử dụng trên Wikipedia có thể tương đối ít. Vì lý do này, biên tập viên được khuyến khích tải hình ảnh của mình lên và phát hành dưới giấy phép Creative Commons hoặc giấy phép tự do khác phù hợp. Ảnh gốc do thành viên Wikimedia tạo ra không được xem là nghiên cứu chưa công bố, miễn là chúng không minh họa hay giới thiệu những ý tưởng hay luận cứ mới chưa được xuất bản. Ghi chú ảnh chịu ràng buộc bởi quy định này tương tự như nội dung trong phần thân bài viết.

Bạn không được sử dụng chỉnh sửa ảnh để bóp méo sự thật hoặc lập trường mà một hình ảnh đang minh họa. Ảnh qua chỉnh sửa phải được ghi rõ là đã qua chỉnh sửa. Nếu ảnh bị chỉnh sửa làm ảnh hưởng đến giá trị bách khoa về mặt nội dung, bạn nên đưa ra biểu quyết xóa.

Hình ảnh về người đang sống không được trình bày chủ thể theo hướng sai lệch hoặc miệt thị; xem WP:Tiểu sử người đang sống § Hình ảnh.

Hình ảnh do trí tuệ nhân tạo tạo sinh toàn bộ không nên được sử dụng trong không gian chính (trừ một số ít ngoại lệ); xem WP:Quy định sử dụng hình ảnh § Ảnh do AI tạo.

Biên dịch và chép lời

Xem thêm: Wikipedia:Biên dịch

Biên dịch sát nghĩa nội dung có nguồn sang tiếng Việt hoặc chép lại văn bản nói từ nguồn âm thanh hoặc video không được xem là nghiên cứu chưa công bố. Xem WP:Thông tin kiểm chứng được § Nguồn không phải tiếng Việt để biết cách xử lý nguồn cần biên dịch.

Phương tiện

Thông tin của nguồn dẫn không nhất thiết phải ở dạng văn xuôi: Mọi dạng thông tin như bản đồ, đồ thị, biểu đồ và bảng biểu đều có thể được sử dụng để cung cấp thông tin từ nguồn. Bất kỳ hành văn trực tiếp nào từ loại phương tiện nêu trên thì không phải là nghiên cứu chưa công bố miễn là có đồng thuận cho rằng các kỹ thuật sử dụng đã được vận dụng đúng cách và phản ánh phù hợp thông tin trong các nguồn tài liệu.

Tính toán thông thường

Tính toán thông thường không được tính là nghiên cứu chưa công bố, miễn là có đồng thuận cho rằng kết quả tính toán là chính xác và phản ánh phù hợp thông tin trong các nguồn tài liệu. Số học sơ cấp như cộng các số, chuyển đổi đơn vị hay tính tuổi của một người gần như luôn luôn được chấp nhận. Xem thêm Thể loại:Bản mẫu chuyển đổi.

Có thể sẽ cần kiến thức toán học để hiểu được một phép tính "thông thường", nhất là đối với bài viết về toán học hoặc các môn khoa học khác đòi hỏi chính xác cao. Trong một số trường hợp, bạn được trình bày quá trình tính toán của mình trong một cước chú.

Bạn không nên so sánh dữ liệu thống kê từ nhiều nguồn nếu chúng sử dụng phương pháp thống kê khác nhau.

Các quy định liên quan

Thông tin kiểm chứng được

Trang chi tiết: Wikipedia:Thông tin kiểm chứng được

Nội dung của Wikipedia được dựa trên thông tin đã xuất bản trước đó thay vì niềm tin hoặc kinh nghiệm cá nhân của biên tập viên. Ngay cả khi bạn tin một điều gì đó là đúng, nó vẫn phải kiểm chứng được trước khi đưa vào bài. Quy định nêu rằng mọi nội dung bị nghi ngờ hoặc dễ bị nghi ngờ là không kiểm chứng được cùng với trích dẫn nguyên văn phải có nguồn uy tín; những gì được xem là nguồn uy tín được nêu trong WP:Thông tin kiểm chứng được § Nguồn đáng tin cậy.

Thái độ trung lập

Trang chi tiết: Wikipedia:Thái độ trung lập

Việc nghiêm cấm nghiên cứu chưa công bố nhằm hạn chế khả năng người viết có thể đưa quan điểm cá nhân của mình vào bài viết. Thông qua việc nhấn mạnh tầm quan trọng của việc dẫn những nghiên cứu kiểm chứng được từ các tác giả khác, quy định này nhằm khuyến khích trình bày nhiều quan điểm khác nhau trong bài. Do đó, quy định này củng cố thêm cho quy định về thái độ trung lập. Trong nhiều trường hợp, có rất nhiều quan điểm được thừa nhận về bất cứ đề tài gì, và khi đó thì không có một quan điểm duy nhất nào chiếm ưu thế bất kể nó đã được nghiên cứu tốt ra sao. Bản thân người viết không có nghĩa vụ phải nghiên cứu tất cả các quan điểm. Nhưng khi thêm kết quả nghiên cứu của mình vào bài, người viết phải đưa ra bối cảnh cho quan điểm bằng cách chỉ ra mức độ phổ biến và xác định quan điểm đó được đưa ra bởi số đông hay số ít.

Việc đưa quan điểm từ một thiểu số cực nhỏ vào bài có thể cấu thành nghiên cứu chưa công bố. Jimmy Wales có nói:

• Nếu một quan điểm thuộc về đa số, cần phải dễ dàng chứng minh quan điểm đó bằng dẫn chứng đến tài liệu tham khảo được chấp nhận;
• Nếu một quan điểm thuộc về một thiểu số đáng kể, cần phải dễ dàng chỉ ra những bên ủng hộ nổi bật;
• Nếu một quan điểm thuộc về một thiểu số cực nhỏ, quan điểm đó không nên có mặt ở Wikipedia, bất kể nó đúng hay sai, bất kể bạn có thể chứng minh được nó hay không, trừ ngoại lệ là có thể nhắc đến trong một bài phụ nào đó. Wikipedia không phải là chỗ cho nghiên cứu chưa được công bố.

Xem thêm

• Lịch sử của quy định này
• Những điều không tính là nghiên cứu chưa công bố (giải thích bổ sung) (bằng tiếng Anh)
• Ví dụ về nghiên cứu chưa công bố (bằng tiếng Anh)

Công cụ

• {{Nghiên cứu chưa công bố}} — bản mẫu dùng để cảnh báo về nghiên cứu chưa được công bố.
• {{Tổng hợp}} — bản mẫu dùng để cảnh báo về những tổng hợp chưa được xuất bản.

Đọc thêm

• Wales, Jimmy. Crackpot articles, danh sách thư, ngày 12 tháng 7 năm 2003.
• Wales, Jimmy. "NPOV and 'new physics'", danh sách thư, ngày 26 tháng 9 năm 2003.
• Wales, Jimmy. "NPOV and 'new physics'", danh sách thư, ngày 26 tháng 9 năm 2003 (tiếp theo)
• Wales, Jimmy. "Original research", danh sách thư, ngày 3 tháng 12 năm 2004
• Wales, Jimmy. "Original research", danh sách thư, ngày 6 tháng 12 năm 2004

Liên kết ngoài

• Video YouTube minh họa mối nguy hại từ nghiên cứu chưa công bố