Bò sát gai lưng

Rhynchocephalia
	Thời điểm hóa thạch: Jura muộn- Nay, 228–0 triệu năm trước đây TiềnЄ Є O S D C P T J K Pg N
	Sphenodon punctatus
Phân loại khoa học
Giới (regnum)	Animalia
Ngành (phylum)	Chordata
Phân ngành (subphylum)	Vertebrata
Lớp (class)	Reptilia
Bộ (ordo)	Rhynchocephalia; Williston, 1925
Các họ
x; t; s; Tuyệt chủng
Mô hình	Xoáy tuyệt chủng;
Nguyên nhân	Bánh cóc Muller; Biến thiên khí hậu; Khai thác quá độ; Loài quá đông đúc; Loài xâm thực; Nghịch lý làm giàu; Overshoot; Phá hủy sinh cảnh; Sụp đổ di truyền; Tác động của con người đến môi trường; Xói mòn di truyền;
Giả thuyết; và khái niệm	Nợ tuyệt chủng; Nguy cơ tuyệt chủng do biến đổi khí hậu; Giới hạn tuyệt chủng; Trường Đạn; Loài giả thuyết; Nguy cơ tuyệt chủng ngầm; Hóa thạch sống;
Các sự kiện; tuyệt chủng lớn	Ordovic – Silur; Devon muộn; Permi – Tam Điệp; Tam Điệp – Jura; Phấn Trắng – Cổ Cận; Toàn Tân Niên biểu; ;
Các Sự kiện; tuyệt chủng nhỏ	Thảm họa oxy; Cuối Ediacara; Cuối Botomia; Dresbachia; Cambri – Ordovic; Ireviken; Mulde; Lau; Than Đá; Olson; Cuối Capitania; Thời kỳ mưa Carnia; Toarcia; Cuối kỷ Jura hoặc kỳ Tithon; Aptia; Cenomania – Turonia; Thủy Tân – Tiệm Tân; Trung Tân giữa; Thượng Tân – Canh Tân; Đệ tứ;
Loài tuyệt chủng	Danh sách các loài đã tuyệt chủng Động vật; Thực vật; ; Theo Sách đỏ IUCN;
Tổ chức	Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (Các ủy ban của IUCN); Phong trào tuyệt chủng loài người tự giác;
Xem thêm	Sự suy giảm số lượng loài lưỡng cư; Tuyệt chủng của con người;
	Thể loại Commons
x; t; s; Tuyệt chủng
Mô hình	Xoáy tuyệt chủng;
Nguyên nhân	Bánh cóc Muller; Biến thiên khí hậu; Khai thác quá độ; Loài quá đông đúc; Loài xâm thực; Nghịch lý làm giàu; Overshoot; Phá hủy sinh cảnh; Sụp đổ di truyền; Tác động của con người đến môi trường; Xói mòn di truyền;
Giả thuyết; và khái niệm	Nợ tuyệt chủng; Nguy cơ tuyệt chủng do biến đổi khí hậu; Giới hạn tuyệt chủng; Trường Đạn; Loài giả thuyết; Nguy cơ tuyệt chủng ngầm; Hóa thạch sống;
Các sự kiện; tuyệt chủng lớn	Ordovic – Silur; Devon muộn; Permi – Tam Điệp; Tam Điệp – Jura; Phấn Trắng – Cổ Cận; Toàn Tân Niên biểu; ;
Các Sự kiện; tuyệt chủng nhỏ	Thảm họa oxy; Cuối Ediacara; Cuối Botomia; Dresbachia; Cambri – Ordovic; Ireviken; Mulde; Lau; Than Đá; Olson; Cuối Capitania; Thời kỳ mưa Carnia; Toarcia; Cuối kỷ Jura hoặc kỳ Tithon; Aptia; Cenomania – Turonia; Thủy Tân – Tiệm Tân; Trung Tân giữa; Thượng Tân – Canh Tân; Đệ tứ;
Loài tuyệt chủng	Danh sách các loài đã tuyệt chủng Động vật; Thực vật; ; Theo Sách đỏ IUCN;
Tổ chức	Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (Các ủy ban của IUCN); Phong trào tuyệt chủng loài người tự giác;
Xem thêm	Sự suy giảm số lượng loài lưỡng cư; Tuyệt chủng của con người;
	Thể loại Commons

Rhynchocephalia là một bộ bò sát giống thằn lằn chỉ có 1 chi (Sphenodon) và 2 loài còn sinh tồn. Dù ngày nay chúng không còn đa dạng nhưng Rhynchocephalia đã từng phổ biến gồm nhiều chi trong nhiều họ, và chúng bắt đầu tách ra từ Đại Trung Sinh. Và đây còn là bộ Đầu mỏ .

Phân loại[sửa | sửa mã nguồn]

Phân loại học[sửa | sửa mã nguồn]

Phân loại theo Wu (1994),^[1] Evans et al. (2001),^[2] Apesteguia & Novas (2003)^[3] và Evans & Borsuk−Białynicka (2009).^[4]

Bộ Rhynchocephalia
- Họ Gephyrosauridae †
  - Gephyrosaurus †
- Phân bộ Sphenodontia
  - Diphydontosaurus †
  - Planocephalosaurus †
  - Họ Pleurosauridae †
    - Palaeopleurosaurus †
    - Pleurosaurus †
  - Họ Sphenodontidae

Phát sinh loài[sửa | sửa mã nguồn]

Biểu đồ phân nhánh của Rhynchocephalia sau đây theo Wu (1994),^[1] Evans et al. (2001),^[2] và Apesteguia & Novas (2003).^[3]^[5]

Rhynchocephalia

Sphenodontia

	Palaeopleurosaurus

	Pleurosaurus

Sphenodontidae

Rebbanasaurus

"Clevosaurinae"

	Polysphenodon

	Brachyrhinodon

	Clevosaurus

	Sapheosaurus

	Ankylosphenodon

Pamazinsaurus

Zapatadon

	Theretairus

	Sphenovipera

Sphenodontini

	Cynosphenodon

	Sphenodon (Tuatara)

	Priosphenodon

	Eilenodon

"Gephyrosauridae"

Tham khảo[sửa | sửa mã nguồn]

^ ^a ^b Wu, X-C. 1994: Late Triassic-Early Jurassic sphenodontians from China and the phylogeny of the Sphenodontia. in Fraser, N. C. & Sues, H-D.. 1994: In the Shadow of the Dinosaurs. Cambridge University Press, New York. 1994
^ ^a ^b Evans, S. E., Prasad, G. V. R. & Manhas, B. K., 2001: Rhynchocephalians (Diapsida: Lepidosauria) from the Jurassic Kota Formation of India. Zoological Journal of the Linnean Society: Vol. 133, #3, pp. 309-334
^ ^a ^b Apesteguía S, Novas FE (2003) Large Cretaceous sphenodontian from Patagonia provides insight into lepidosaur evolution in Gondwana. Nature, 425:609–612
^ Susan E. Evans and Magdalena Borsuk−Białynicka (2009). “A small lepidosauromorph reptile from the Early Triassic of Poland” (PDF). Paleontologica Polonica. 65: 179–202. Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 3 tháng 3 năm 2016. Truy cập ngày 1 tháng 6 năm 2013.
^ “Sphenodontida”. Truy cập ngày 17 tháng 5 năm 2012.

Tài liệu[sửa | sửa mã nguồn]

Daugherty CH, Cree A, Hay JM, Thompson MB (1990). Neglected taxonomy and continuing extinctions of tuatara (Sphenodon). Nature 347, 177–179.
Evans SE. 2003. At the feet of the dinosaurs: the early history and radiation of lizards. Biological Reviews, 78:513-551. doi:10.1017/S1464793103006134
Jones MEH. 2008. Skull shape and feeding strategy in Sphenodon and other Rhynchocephalia (Diapsida: Lepidosauria). Journal of Morphology. 269: 945–966. doi:10.1002/jmor.10634
Jones MEH. 2009. Dentary tooth shape in Sphenodon and its fossil relatives (Diapsida: Lepidosauria: Rhynchocephalia). In Koppe T, Meyer G, Alt KW, eds. Interdisciplinary Dental Morphology, Frontiers of Oral Biology (vol 13). Greifswald, Germany; Karger. 9–15.
Evans SE, Jones MEH (2010) The Origin, early history and diversification of lepidosauromorph reptiles. In Bandyopadhyay S. (ed.), New Aspects of Mesozoic Biodiversity, 27 Lecture Notes in Earth Sciences 132, 27-44. doi:10.1007/978-3-642-10311-7_2,

Liên kết ngoài[sửa | sửa mã nguồn]

sphenodontidae

Bản mẫu:Động vật bò sát Bản mẫu:Sphenodontia

[Wu94-1] Wu, X-C. 1994: Late Triassic-Early Jurassic sphenodontians from China and the phylogeny of the Sphenodontia. in Fraser, N. C. & Sues, H-D.. 1994: In the Shadow of the Dinosaurs. Cambridge University Press, New York. 1994

[Evansetal01-2] Evans, S. E., Prasad, G. V. R. & Manhas, B. K., 2001: Rhynchocephalians (Diapsida: Lepidosauria) from the Jurassic Kota Formation of India. Zoological Journal of the Linnean Society: Vol. 133, #3, pp. 309-334

[ApesteguiaNovas03-3] Apesteguía S, Novas FE (2003) Large Cretaceous sphenodontian from Patagonia provides insight into lepidosaur evolution in Gondwana. Nature, 425:609–612

[Sophineta-4] Susan E. Evans and Magdalena Borsuk−Białynicka (2009). “A small lepidosauromorph reptile from the Early Triassic of Poland” (PDF). Paleontologica Polonica. 65: 179–202. Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 3 tháng 3 năm 2016. Truy cập ngày 1 tháng 6 năm 2013.

[5] “Sphenodontida”. Truy cập ngày 17 tháng 5 năm 2012.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]