Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Hậu Đường”

Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào

Nội tuyến

Phiên bản lúc 14:36, ngày 16 tháng 4 năm 2013

Nhà Hậu Đường là một trong năm triều đại trong thời kỳ Ngũ đại Thập quốc, cai trị Bắc Trung Quốc từ năm 923 đến năm 936.

Thành lập

Xem thêm bài: Nhà Hậu Lương

Lý Khắc Dụng là thủ lĩnh tộc Sa Đà, có công cùng Chu Ôn dẹp Khởi nghĩa Hoàng Sào cuối thời Đường. Sau khi Hoàng Sào bị diệt, hai người cùng các quân phiệt khác quay sang tranh chấp quyền bá chủ khi nhà Đường đã suy yếu. Lý Khắc Dụng yếu thế hơn phải rút về Sơn Tây. Chu Ôn giành quyền kiểm soát phần lớn Trung Nguyên, cướp ngôi nhà Đường, lập ra nhà Hậu Lương.

Con Khắc Dụng là Lý Tồn Úc nối chí cha quyết tâm diệt Lương rửa hận. Thế lực ngày càng hùng mạnh, Lý Tồn Úc trước tiên diệt nước Yên của cha con Lưu Nhân Cung - Lưu Thủ Quang, đánh Liêu và tới năm 923 diệt nhà Hậu Lương để lên ngôi.

Ông dời đô về Lạc Dương. Tự nhận mình là người thừa kế của họ Lý nhà Đường, ông đổi quốc hiệu là Đường, sử sách sau này gọi là Hậu Đường để phân biệt với nhà Đường trước đó. Lý Tồn Úc tức là Đường Trang Tông.

Chính trị

Tuy nhiên, công việc triều chính vẫn ở trong tay giới sĩ tộc người Hán, do người Sa Đà rất ít, không quá 100.000 và còn rất lạc hậu, không thể coi là một lực lượng manh về phương diện chính trị. Họ coi công việc nhà nước như việc nhà, muốn giao hết những chức vụ quan trọng cho những người thân thích, nhưng số này không đủ, đành phải giao cả những chức quan võ cho ngoại nhân, bất kỳ là giống người nào, còn những chức vụ hành chính thì giao cho người Hán. Họ đặt ra đủ các thứ thuế, bóp nặn nông dân đến khánh kiệt mà vẫn không đủ nuôi quân lính vì chiến tranh liên miên.

Các cuộc binh biến

Sau khi diệt được Hậu Lương, Lý Tồn Úc chỉ hưởng lạc không lo chính sự, thích xem diễn tuồng. Năm 926, ông bị một kép hát giết chết khi 41 tuổi. Một người con nuôi của Lý Khắc Dụng là Lý Tự Nguyên (hay Lý Đản)^[1], khi đó đã 59 tuổi, mang quân trấn thủ từ Hà Đông về chiếm giữ kinh thành Lạc Dương lên làm vua, tức Hậu Đường Minh Tông. Có ý kiến cho rằng việc thí nghịch Hậu Đường Trang Tông do Tự Nguyên chủ mưu^{[cần dẫn nguồn]}.

Hậu Đường Minh Tông là một trong các vị vua giỏi thời Ngũ Đại. Các nhà sử học đánh giá khá cao thời trị vì của ông trong hơn 50 năm loạn lạc của lịch sử Trung Quốc. Tương truyền trong cảnh Trung Hoa loạn lạc, ông thường thắp hương khấn trời rằng: "Tôi là người Hồ, may được làm vua. Mong trời sinh ra bậc minh quân để dẹp loạn khiến thiên hạ thái bình"^{[cần dẫn nguồn]}. Có ý kiến cho rằng lời khẩn cầu của ông thực hiện năm 927, đã được linh ứng, vì năm đó Triệu Khuông Dận ra đời, sau này trở thành người lập ra nhà Tống, chấm dứt thời loạn lạc Ngũ Đại thập quốc.

Năm 933, Đường Minh Tông chết, con nhỏ Lý Tùng Hậu lên thay, tức Hậu Đường Mẫn Đế. Được 1 năm, một người con nuôi Minh Tông là Lý Tùng Kha không phục, làm binh biến giết Tùng Hậu lên ngôi, tức là Hậu Đường Phế Đế (hay Xuất Đế).

Diệt vong

Con rể Đường Minh Tông là Thạch Kính Đường muốn giành ngôi nhà Hậu Đường, bèn giao thiệp với người Khiết Đan (nhà Liêu) phía bắc xin viện binh, với giao ước cắt đất 16 châu Yên Vân cho Liêu nếu thắng lợi. Khẩn thiết hơn, Kính Đường đã 45 tuổi, xin gọi Vua Liêu Gia Luật Đức Quang mới 34 tuổi làm "cha". Đức Quang đồng ý giúp binh, kết quả năm 936 diệt được Đường Phế Đế, đưa Kính Đường lên ngôi, lập ra nhà Hậu Tấn.

Nhà Hậu Đường truyền được mười ba năm, tổng cộng bốn đời vua.

Các vị vua nhà Hậu Đường

Miếu hiệu	Tên	Cai trị	Niên hiệu
Trang Tông (莊宗)	Lý Tồn Úc (李存勗)	923-926	Đồng Quang (同光) 923-926
Minh Tông (明宗)	Lý Tự Nguyên (李嗣源)	926-933	Thiên Thành (天成) 926-930 Trường Hưng (長興) 930-933
Mẫn Đế (閔帝)	Lý Tùng Hậu (李從厚)	933-934	Ứng Thuận (應順) 933-934
Phế Đế (廢帝)	Lý Tùng Kha (李從珂)	934-936	Thanh Thái (清泰) 934-936

Chú thích

^ Vốn có tên là Mạc Cát Liệt

Các chủ đề liên quan

[1] Vốn có tên là Mạc Cát Liệt

[1]

@@ Dòng 1: / Dòng 1: @@
-'''Nhà Hậu Đường''' là một trong năm triều đại trong thời kỳ [[Ngũ đại Thập quốc]], cai trị Bắc Trung Quốc từ năm 923 đến năm 936.
+'''Nhà Hậu Đường''' là một trong năm triều đại trong thời kỳ [[Ngũ Đại Thập Quốc|Ngũ đại Thập quốc]], cai trị Bắc Trung Quốc từ năm 923 đến năm 936.
 ==Thành lập==
 ''Xem thêm bài:'' '''[[Nhà Hậu Lương]]'''
-Lý Khắc Dụng là thủ lĩnh tộc Sa Đà, có công cùng [[Chu Ôn]] dẹp Khởi nghĩa [[Hoàng Sào]] cuối thời Đường. Sau khi Hoàng Sào bị diệt, hai người cùng các quân phiệt khác quay sang tranh chấp quyền bá chủ khi nhà Đường đã suy yếu. Lý Khắc Dụng yếu thế hơn phải rút về Sơn Tây. Chu Ôn giành quyền kiểm soát phần lớn Trung Nguyên, cướp ngôi nhà Đường, lập ra nhà Hậu Lương.
+Lý Khắc Dụng là thủ lĩnh tộc Sa Đà, có công cùng [[Hậu Lương Thái Tổ|Chu Ôn]] dẹp Khởi nghĩa [[Hoàng Sào]] cuối thời Đường. Sau khi Hoàng Sào bị diệt, hai người cùng các quân phiệt khác quay sang tranh chấp quyền bá chủ khi nhà Đường đã suy yếu. Lý Khắc Dụng yếu thế hơn phải rút về Sơn Tây. Chu Ôn giành quyền kiểm soát phần lớn Trung Nguyên, cướp ngôi nhà Đường, lập ra nhà Hậu Lương.
 [[Tập tin:Zhuangzong of Later Tang.jpg|nhỏ|100px|trái|Đường Trang Tông]]
 Con Khắc Dụng là Lý Tồn Úc nối chí cha quyết tâm diệt Lương rửa hận. Thế lực ngày càng hùng mạnh, Lý Tồn Úc trước tiên diệt nước Yên của cha con Lưu Nhân Cung - Lưu Thủ Quang, đánh Liêu và tới năm [[923]] diệt [[nhà Hậu Lương]] để lên ngôi.
@@ Dòng 14: / Dòng 14: @@
 ==Các cuộc binh biến==
-Sau khi diệt được Hậu Lương, Lý Tồn Úc chỉ hưởng lạc không lo chính sự, thích xem diễn tuồng. Năm 926, ông bị một kép hát giết chết khi 41 tuổi. Một người con nuôi của Lý Khắc Dụng là [[Lý Tự Nguyên]] (hay Lý Đản)<ref>Vốn có tên là Mạc Cát Liệt</ref>, khi đó đã 59 tuổi, mang quân trấn thủ từ Hà Đông về chiếm giữ kinh thành Lạc Dương lên làm vua, tức [[Hậu Đường Minh Tông]]. Có ý kiến cho rằng việc thí nghịch [[Hậu Đường Trang Tông]] do Tự Nguyên chủ mưu{{fact|date=7-01-2013}}.
+Sau khi diệt được Hậu Lương, Lý Tồn Úc chỉ hưởng lạc không lo chính sự, thích xem diễn tuồng. Năm 926, ông bị một kép hát giết chết khi 41 tuổi. Một người con nuôi của Lý Khắc Dụng là [[Hậu Đường Minh Tông|Lý Tự Nguyên]] (hay Lý Đản)<ref>Vốn có tên là Mạc Cát Liệt</ref>, khi đó đã 59 tuổi, mang quân trấn thủ từ Hà Đông về chiếm giữ kinh thành Lạc Dương lên làm vua, tức [[Hậu Đường Minh Tông]]. Có ý kiến cho rằng việc thí nghịch [[Hậu Đường Trang Tông]] do Tự Nguyên chủ mưu{{fact|date=7-01-2013}}.
-Hậu Đường Minh Tông là một trong các vị vua giỏi thời Ngũ Đại. Các nhà sử học đánh giá khá cao thời trị vì của ông trong hơn 50 năm loạn lạc của lịch sử Trung Quốc. Tương truyền trong cảnh Trung Hoa loạn lạc, ông thường thắp hương khấn trời rằng: ''"Tôi là người Hồ, may được làm vua. Mong trời sinh ra bậc minh quân để dẹp loạn khiến thiên hạ thái bình"''{{fact|date=7-01-2013}}. Có ý kiến cho rằng lời khẩn cầu của ông thực hiện năm 927, đã được linh ứng, vì năm đó [[Triệu Khuông Dận]] ra đời, sau này trở thành người lập ra [[nhà Tống]], chấm dứt thời loạn lạc Ngũ Đại thập quốc.
+Hậu Đường Minh Tông là một trong các vị vua giỏi thời Ngũ Đại. Các nhà sử học đánh giá khá cao thời trị vì của ông trong hơn 50 năm loạn lạc của lịch sử Trung Quốc. Tương truyền trong cảnh Trung Hoa loạn lạc, ông thường thắp hương khấn trời rằng: ''"Tôi là người Hồ, may được làm vua. Mong trời sinh ra bậc minh quân để dẹp loạn khiến thiên hạ thái bình"''{{fact|date=7-01-2013}}. Có ý kiến cho rằng lời khẩn cầu của ông thực hiện năm 927, đã được linh ứng, vì năm đó [[Tống Thái Tổ|Triệu Khuông Dận]] ra đời, sau này trở thành người lập ra [[nhà Tống]], chấm dứt thời loạn lạc Ngũ Đại thập quốc.
 Năm 933, Đường Minh Tông chết, con nhỏ Lý Tùng Hậu lên thay, tức [[Hậu Đường Mẫn Đế]]. Được 1 năm, một người con nuôi Minh Tông là Lý Tùng Kha không phục, làm binh biến giết Tùng Hậu lên ngôi, tức là [[Hậu Đường Phế Đế]] (hay Xuất Đế).
 ==Diệt vong==
-Con rể Đường Minh Tông là [[Thạch Kính Đường]] muốn giành ngôi nhà Hậu Đường, bèn giao thiệp với người Khiết Đan ([[nhà Liêu]]) phía bắc xin viện binh, với giao ước cắt đất 16 châu Yên Vân cho Liêu nếu thắng lợi. Khẩn thiết hơn, Kính Đường đã 45 tuổi, xin gọi Vua Liêu Gia Luật Đức Quang mới 34 tuổi làm "cha". Đức Quang đồng ý giúp binh, kết quả năm 936 diệt được Đường Phế Đế, đưa Kính Đường lên ngôi, lập ra [[nhà Hậu Tấn (Ngũ đại)|nhà Hậu Tấn]].
+Con rể Đường Minh Tông là [[Hậu Tấn Cao Tổ|Thạch Kính Đường]] muốn giành ngôi nhà Hậu Đường, bèn giao thiệp với người Khiết Đan ([[nhà Liêu]]) phía bắc xin viện binh, với giao ước cắt đất 16 châu Yên Vân cho Liêu nếu thắng lợi. Khẩn thiết hơn, Kính Đường đã 45 tuổi, xin gọi Vua Liêu Gia Luật Đức Quang mới 34 tuổi làm "cha". Đức Quang đồng ý giúp binh, kết quả năm 936 diệt được Đường Phế Đế, đưa Kính Đường lên ngôi, lập ra [[hậu Tấn|nhà Hậu Tấn]].
 Nhà Hậu Đường truyền được mười ba năm, tổng cộng bốn đời vua.
@@ Dòng 30: / Dòng 30: @@
 ! [[Miếu hiệu]] !! Tên !! Cai trị !! [[Niên hiệu]]
 |-
-| [[Hậu Đường Trang Tông|Trang Tông]] (莊宗) || [[Lý Tồn Úc]] (李存勗) || [[923]]-[[926]] || Đồng Quang (同光) [[923]]-[[926]]
+| [[Hậu Đường Trang Tông|Trang Tông]] (莊宗) || [[Hậu Đường Trang Tông|Lý Tồn Úc]] (李存勗) || [[923]]-[[926]] || Đồng Quang (同光) [[923]]-[[926]]
 |-
-| [[Hậu Đường Minh Tông|Minh Tông]] (明宗) || [[Lý Tự Nguyên]] (李嗣源) || [[926]]-[[933]] || Thiên Thành (天成) [[926]]-[[930]]<br>Trường Hưng (長興) [[930]]-[[933]]
+| [[Hậu Đường Minh Tông|Minh Tông]] (明宗) || [[Hậu Đường Minh Tông|Lý Tự Nguyên]] (李嗣源) || [[926]]-[[933]] || Thiên Thành (天成) [[926]]-[[930]]<br>Trường Hưng (長興) [[930]]-[[933]]
 |-
 | [[Hậu Đường Mẫn Đế|Mẫn Đế]] (閔帝) || [[Lý Tùng Hậu]] (李從厚) || [[933]]-[[934]] || Ứng Thuận (應順) [[933]]-[[934]]
@@ Dòng 43: / Dòng 43: @@
 ==Các chủ đề liên quan==
-*[[Đột Quyết]] (Göktürk)
+*[[Hãn quốc Đột Quyết|Đột Quyết]] (Göktürk)
-*[[Chu Ôn]]
+*[[Hậu Lương Thái Tổ|Chu Ôn]]
-*[[Lý Tồn Úc]]
+*[[Hậu Đường Trang Tông|Lý Tồn Úc]]
 *[[Hoàng Sào]]
 *[[Nhà Hậu Lương]]
-*[[Nhà Hậu Tấn (Ngũ đại)|Nhà Hậu Tấn]]
+*[[Hậu Tấn|Nhà Hậu Tấn]]
 {{5d10k}}

x t s Ngũ Đại Thập Quốc
Ngũ đại	Hậu Lương • Hậu Đường • Hậu Tấn • Hậu Hán • Hậu Chu
Thập quốc	Ngô • Ngô Việt • Mân • Kinh Nam • Sở • Nam Đường • Nam Hán • Bắc Hán • Tiền Thục • Hậu Thục
Khác	Yên Tấn Kỳ Triệu Nghĩa Vũ quân Định Nan quân Thanh Nguyên quân Tĩnh Hải quân Vũ Bình quân Quy Nghĩa quân Ân
Sử tịch	Cựu Ngũ Đại sử Tân Ngũ Đại sử Thập quốc Xuân Thu