Công (chim)

Chim Công
Thời điểm hóa thạch: 3–0 triệu năm trước đây TiềnЄ Є O S D C P T J K Pg N ↓ Late Pliocene – Recent
Một con công xanh Ấn Độ đang múa
Phân loại khoa học
Giới (regnum)	Animalia
Phân giới (subregnum)	Eumetazoa
Nhánh	Bilateria
Liên ngành (superphylum)	Deuterostomia
Ngành (phylum)	Chordata
Nhánh	Craniata
Phân ngành (subphylum)	Vertebrata
Phân thứ ngành (infraphylum)	Gnathostomata
Liên lớp (superclass)	Tetrapoda
Lớp (class)	Aves
Phân lớp (subclass)	Carinatae
Phân thứ lớp (infraclass)	Neornithes
Tiểu lớp (parvclass)	Neognathae
Bộ (ordo)	Galliformes
Liên họ (superfamilia)	Phasianoidea
Họ (familia)	Phasianidae
Chi (genus)	Pavo Linnaeus, 1758 Afropavo Chapin, 1936
Các loài
Pavo cristatus Pavo muticus Afropavo congensis

Một con công xòe đuôi tại vườn thú Duisburg

Bài này nói về công là các loài chim thuộc bộ Gà. Xin xem các mục từ khác có tên tương tự ở Công (định hướng).

"Khổng tước" đổi hướng tới đây. Đối với các định nghĩa khác, xem Khổng tước (định hướng).

Công là tên gọi để chỉ một trong các loài chim thuộc họ Trĩ (Phasianidae), có tên Latinh là Pavo muticus (công, công lục hay công Java), Pavo cristatus (công lam hay công Ấn Độ) hoặc Afropavo congensis (công Congo). Công còn được gọi với tên Hán-Việt là Khổng tước (孔雀). Tuy nhiên, cụm từ khổng tước còn được dùng để chỉ một số loài của chi Polyplectron mà tên gọi thuần Việt của chúng là gà tiền, chẳng hạn:

• Polyplectron germaini là danh pháp của gà tiền mặt đỏ hay nhãn ban khổng tước trĩ (眼斑孔雀雉).
• Polyplectron bicalcaratum là danh pháp của gà tiền mặt vàng hay hôi khổng tước trĩ (灰孔雀雉).
• Polyplectron katsumatae là danh pháp của gà tiền Hải Nam hay Hải Nam khổng tước trĩ (海南孔雀雉).

Đặc điểm chung

Hình dạng

• Chim trống: Bộ lông có màu lục óng ánh, đuôi rất dài, có màu lục ánh đồng, mỗi lông ở mút có sao màu lục xanh, đỏ đồng, vàng, nâu. Mào dài, hẹp thẳng đứng, phần mặt của nó có màu vàng và xanh, khi nó múa đuôi xòe ra hình nan quạt để thu hút chim cái

Còn chim cái thì không có đuôi đẹp như chim trống nhưng nó được thu hút bởi chim trống.

• 
  Công xòe đuôi
• 
  Công trống
• 
  Công đang xòe lông tại một vườn hoa ở Hà Nội
• 
  Mỗi lông bao đuôi có 1 đồng tiền gồm các hình tròn đồng tâm có 4 màu sắc

• Chim mái:

• 
• 

Phân loại

• Chi Pavo
  • Pavo cristatus: Công lam, công Ấn Độ
  • Pavo muticus: Công, công lục, công Java
    • P. muticus spicifer
    • P. m. imperator
    • P. m. muticus
• Chi Afropavo
  • Afropavo congensis: Công Congo

Loài công lục có 3 phân loài khác nhau, nhưng một số nhà nhân giống công lại cho rằng công lục có thể có nhiều phân loài hơn. Tại Việt Nam chỉ có 1 phân loài.

Một số tác giả lại coi 3 loài công nói trên là một họ khác biệt, với danh pháp Pavonidae.

Một vài bức ảnh

• 
  Một con công đực đang "ve vãn" công mái
• 
  Màn biểu diễn của công đực
• 
  Đầu công đực
• 
  Lúc bình thường, đuôi công trải dài trên đất và cản trở chuyển động của công
• 
  Mặt trước
• 
  Sau lưng
• 
  Lông đuôi công đực
• 
  Công trắng ở vườn Castle của Pardubice
• 
  Công ở vườn Castle của Pardubice

Văn học

Trong dân gian, có nhiều câu nói về công, xem công như là đại diện cho cái gì cao quý:

Con công ăn lẫn với gà

Rồng kia, rắn nọ, coi đà sao nên

Về hình ảnh con công xòe đuôi xòe cánh, ca dao có câu:

Tập tầm vông

Con công hay múa

Nó múa làm sao

Nó rụt cổ vào

Nó xoè cánh ra...

Về tiếng kêu của con công, vì nó giống với từ "tố hộ", nên trong dân gian có khá nhiều câu ca dao nói về đặc điểm này:

Con công tố hộ trên rừng

Đã có con chị, thì đừng con em

Lòng yêu vô giá quá chừng

Con công tố hộ trên rừng mặc công

hay

Con công tố hộ trên rừng

Mẹ ơi lạy mẹ xin đừng bỏ con

Tục ngữ cũng có câu "nem công chả phượng" để tả những món ăn đắt tiền, quý hiếm.

Liên kết ngoài

• Thông tin trên trang Sinh vật rừng Việt Nam
• Zoonomen - Zoological Nomenclature Resource — World Birds Taxonomic List vào 2006-09-26
• Peafowl Varieties Database
• "The Peacock Information Page: All About Peacocks!", an article by Lisa Johnson from Game Bird and Conservationists' Gazette — Aspects of the cultural role of peafowl and their place in aviculture
• United Peafowl Association Knowledge Base
• "Peacocks Swarm Couple's Florida Home" — Feral peafowls became pests for one Florida couple in 2005, a CBS Evening News story
• Peafowl in Arcadia, Living With Arcadia's Wild Birds, a pamphlet by City of Arcadia, California (pdf)
• "Behavioural Ecologists Elucidated How Peahens Choose Their Mates, And Why", an article at ScienceDaily.com
• Peafowl videos on the Internet Bird Collection
• Peacock — Etymology of the word