Thảo luận:Sao

Định nghĩa

Những sao đặc như sao lạ, sao từ thì có phải là một khối plasma không? 125.235.241.132 (thảo luận) 17:16, ngày 13 tháng 8 năm 2010 (UTC)

Chắc bạn tranh luận về câu định nghĩa: "Một ngôi sao là một quả cầu plasma sáng, khối lượng lớn được giữ bởi lực hấp dẫn". Định nghĩa này nói về phần lớn các thiên thể sao trong vũ trụ, từ sao lùn nâu..., đến sao ở dải chính,và đến sao khổng lồ đỏ... (từ giai đoạn hình thành đến gần cuối đời của chúng). Các sao đặc như sao lạ, sao từ (sao neutron), sao lùn trắng không là khối plasma - cùng với lỗ đen - chúng là những trạng thái tiến hóa cuối cùng của các sao khối lượng lớn (là những quả cầu plasma sáng). Sao lùn trắng có thành phần từ vật chất thoái hóa electron, sao neutron có thành phần từ vật chất thoái hóa neutron. Bạn có thể góp ý kiến về định nghĩa chung cho thiên thể sao. —Earth and Moon^Talk 05:42, ngày 14 tháng 8 năm 2010 (UTC)

Cái này chắc phải thảo luận rồi, để chỉnh sửa luôn cả bên enwiki và các wiki khác nữa. Trong bài cũng có nhắc đến vấn đề khó phân biệt giữa sao lùn nâu và các hành tinh khí khổng lồ. Không biết IAU có định nghĩa chính thức như thế nào? Newone (thảo luận) 02:43, ngày 12 tháng 10 năm 2010 (UTC)

Trong cuốn sách Philip's Astronomy Encyclopedia 2002 có định nghĩa Star là : Gaseous body that emits radiation generated within itself by nuclear FUSION. Mainly composed of hydrogen and helium, a star is a fine balancing act between the force produced within itself and the gravitational force. Nên theo em thì định nghĩa sao là một quả cầu plasma sáng, phát ra các bức xạ do các phản ứng tổng hợp hạt nhân trong nó, khối lượng lớn được giữ cân bằng bởi lực hấp dẫn và các nội lực của nó. —Earth and Moon^Talk 11:45, ngày 13 tháng 10 năm 2010 (UTC)

Định nghĩa về “sao” trong bài này không phù hợp với cách dùng thực tế của từ “sao”, cần phải sửa lại định nghĩa và sử dụng từ khác để dịch từ “star” của tiếng Anh thay vì dịch kiểu từ đối từ thành “sao” như hiện tại. Có nhiều thứ “sao” khác nhau trong tiếng Việt. Sao chổi, sao băng đâu có phải là “quả cầu plasma sáng, khối lượng lớn được giữ bởi lực hấp dẫn” mà đều được gọi là “sao”. Các hành tinh trong hệ mặt trời như sao Kim, sao Hoả, sao Thổ... cũng không phải là “quả cầu plasma sáng, khối lượng lớn được giữ bởi lực hấp dẫn” nhưng cũng đều được gọi là “sao”. Ngay tên gọi “hành tinh” cũng có “sao” trong tên (“tinh” là từ Hán Việt, có nghĩa là sao).

Nếu muốn gọi cái tiếng Anh gọi là “star” bằng từ đơn âm tiết “sao” thì phải thay đổi hết các tên gọi khác có chứa “sao”, “tinh” trong tên, sao cho không còn từ “sao”, “tinh” trong tên của chúng nữa. Còn nếu vẫn muốn gọi các thứ “sao” khác là “sao” nhưng lại cũng muốn gọi cái tiếng Anh gọi là “star” là “sao” thì phải dịch từ “star” sang tiếng Việt thành “xxx tinh” gì đó, chẳng hạn như “hằng tinh”, “định tinh”, từ “star” không thể chỉ dịch sang tiếng Việt thành “sao” được. Kiendee (thảo luận) 14:20, ngày 4 tháng 5 năm 2017 (UTC)

Độ sáng, độ trưng

Theo cuốn sách song ngữ Thiên văn vật lý - Astrophysics của các tác giả Donat Wenzent, Nguyễn Quang Riệu, Phạm Viết Trinh, Nguyễn Đình Huân, Nguyễn Đình Noãn, Nhà xuất bản Giáo Dục phát hành năm 2003, thì Luminosity dịch là độ trưng, Brightness là độ sáng. Hoặc tham khảo tại các trang Từ điển bách khoa toàn thư Việt Nam, thuvienbachkhoa.org. —Earth and Moon^Talk 10:46, ngày 19 tháng 8 năm 2010 (UTC)

Để rạch ròi, có lẽ phải đi từ các khái niệm cơ bản của quang học: Cường độ sáng có đơn vị đo là candela (cd), quang thông có đơn vị đo là lumen (lm) = cd x sr (góc cầu) hay W/m2, độ chói = cd/m2, quang năng = lm x s (giây). Từ đây có thể thấy tôi nghi ngờ việc dịch thuật ngữ luminosity (Trung văn gọi là quang độ) thành độ trưng, cho dù các tác giả có nổi tiếng đến mấy, do các lý do sau:

a) Theo định nghĩa của BKTT thì Độ trưng là đại lượng đặc trưng cho sự phát sáng theo mọi phương của nguồn sáng. Nếu dΦ là quang thông do một phần tử diện tích dS của mặt sáng phát ra theo mọi phương thì độ trưng R của diện tích ấy là R = dΦ/dS. Mặt phát sáng đều, là mặt có ĐT như nhau ở mọi điểm của mặt. Đơn vị của ĐT là lumen/m2 trong hệ SI, nghĩa là độ trưng chính là Luminous emittance trong tiếng Anh vì Luminous emittance is the luminous flux (quang thông) per unit area emitted from a surface. Lưu ý rằng đơn vị đo của luminous emittance và Illuminance (độ rọi) đều là lux (= lumen/m2) nhưng một đằng thì đặc trưng cho quang thông trên một đơn vị diện tích bề mặt phát xạ, còn một đằng là đặc trưng cho quang thông tới một đơn vị diện tích bề mặt. Bên tiếng Anh cũng cho thấy từ Illuminance trước đây thường gọi là brightness (tiếng Trung gọi là minh độ), nhưng hiện nay nó không được dùng như thế nữa vì gây nhầm lẫn. "Brightness" theo FS-1037C của Hoa Kỳ thì không nên sử dụng để miêu tả định lượng, mà chỉ nên dùng cho các dẫn chiếu không định lượng đối với các cảm giác cũng như cảm nhận sinh lý về ánh sáng.

b) Luminosity trong tiếng Anh có vài nghĩa khác nhau khi áp dụng trong trắc quang học, nhiếp ảnh và thiên văn. Ở đây không xét tới ý nghĩa trong nhiếp ảnh và trắc quang học. Trong thiên văn, nó là lượng năng lượng điện từ của một vật thể phát ra trong một đơn vị thời gian. Với công thức F = L/A, trong đó F là quang thông (lumen hay W/m2) của bề mặt được chiếu sáng, A là diện tích của bề mặt được chiếu sáng (m2) thì rõ ràng L có đơn vị đo là lumen x m2 (hay W) và như thế thì không thể coi đồng nhất với độ trưng hay độ rọi được (có đơn vị đo là lumen/m2).

Các tên gọi cho các đặc trưng quang học của chúng ta phần nhiều vay mượn từ tiếng Trung, chẳng hạn: quang thông (tiếng Việt) = quang thông lượng (tiếng Trung); cường độ sáng (tiếng Việt) = phát quang cường độ (tiếng Trung); quang năng (cả Trung lẫn Việt) v.v. Từ đây có thể thấy các tác giả đã gặp khó khi vập phải Luminosity (quang độ) và Brightness (minh độ) đều có nghĩa là độ sáng trong tiếng Việt, nhưng một đằng thì định lượng, một đằng thì phi định lượng. Một lý do khác theo tôi là (các) tác giả Việt Nam (trừ ông Riệu) có lẽ học ở Nga về, trong khi tiếng Nga coi Светимость (lumen/m2) đồng nhất với Luminosity (W) với định nghĩa của Светимость chính là độ trưng của tiếng Việt để từ đó dẫn tới đồng nhất độ trưng với Luminosity. Trong tiếng Pháp mà ông Riệu có lẽ là người sử dụng nhiều thì tôi thấy từ Luminosité (Pháp) = Luminosity (Anh) chỉ có nghĩa độ sáng với đơn vị là W (hay lm x m2), không thể đồng nhất với độ trưng được. Meotrangden (thảo luận) 18:02, ngày 19 tháng 8 năm 2010 (UTC)

Cảm ơn bác Meotrangden đã giải thích rõ. Từ luminosity dịch sang tiếng Việt là độ sáng, luminous emittance là độ trưng, còn từ brightness dịch là độ trắng có đúng không bác? —Earth and Moon^Talk 02:59, ngày 22 tháng 8 năm 2010 (UTC)

Lại tham khảo thêm định nghĩa về độ trắng trong công nghiệp giấy. Newone (thảo luận) 04:28, ngày 11 tháng 4 năm 2012 (UTC)