Triều Tiên Thế Tông

Thế Tông Đại Vương 세종대왕, Sechong Taewang
Vua Triều Tiên
Vua nhà Triều Tiên
Trị vì	18 tháng 9, 1418 - 18 tháng 5, 1450
Đăng quang	18 tháng 9, 1418
Tiền nhiệm	Triều Tiên Thái Tông
Kế nhiệm	Triều Tiên Văn Tông
Thông tin chung
Sinh	(1397-05-07)7 tháng 5, 1397
Mất	18 tháng 5, 1450(1450-05-18) (53 tuổi) Triều Tiên
Thê thiếp	Chiêu Hiến Vương hậu họ Thẩm
Hậu duệ	Hậu duệ Triều Tiên Văn Tông Triều Tiên Thế Tổ
Tên đầy đủ Lý Tạo (이도, Li To) Niên hiệu Vĩnh Lạc, Hồng Hi, Tuyên Đức, Chính Thống, Cảnh Thái Thụy hiệu Trang Hiến Anh Văn Duệ Vũ Nhân Thánh Minh Hiếu Đại Vương Miếu hiệu Thế Tông
Vương tộc	Dòng họ Lý
Thân phụ	Triều Tiên Thái Tông
Thân mẫu	Nguyên Kính Vương hậu họ Mẫn
Tôn giáo	Nho giáo

Tên tiếng Triều Tiên
Hangul	세종대왕
Hanja	世宗大王
Romaja quốc ngữ	Sejong Daewang
McCune–Reischauer	Sechong Taewang
Tên khai sinh
Hangul	이도
Hanja	李裪
Romaja quốc ngữ	I Do
McCune–Reischauer	I To
Tên lúc nhỏ
Hangul	원정
Hanja	元正
Romaja quốc ngữ	Won Jeong
McCune–Reischauer	Wŏn Chŏng

Triều Tiên Thế Tông, hay còn được gọi là Thế Tông Đại Vương (tiếng Hàn: 세종대왕/ 世宗大王/ Sechong Taewang, 6 tháng 5 năm 1397 – 18 tháng 5 năm 1450), là vị vua thứ tư của nhà Triều Tiên. Thế Tông là cháu nội của Triều Tiên Thái Tổ Lý Thành Quế, người sáng lập nhà Triều Tiên, trị vì trong một thời kì rực rỡ của nền văn hoá Triều Tiên. Theo sách của Joseph Needham, Lu-Gwei Djen…, Thế Tông là một "nhà chính trị vĩ đại và nhà bảo trợ của mọi lĩnh vực học vấn", công lớn của Thế Tông khiến ông được xem là một anh hùng dân tộc Triều Tiên.

Thành tựu lớn nhất của ông là cải cách văn tự cho đất nước, ban hành chữ cái tượng thanh Chosŏn'gŭl (năm 1446) dùng để ký âm tiếng Triều Tiên, bất chấp sự phản đối mạnh từ phía những nho sĩ dùng chữ Hán của Trung Quốc.

Tuổi trẻ

Thế Tông tên húy là Lý Tạo (李裪, 이도, Li To), ông là con thứ ba của vua Thái Tông Lý Phương Viễn (1400 - 1418). Lúc còn làm vương tử, ông được phong là Trung Ninh Đại quân 충녕대군; 忠寧大君). Khi Lý Tạo được mười hai tuổi, ông được phong làm Đông cung Thế tử (東宫世子-동궁세자)- kế vị ngai vàng của cha mình và kết hôn với người con gái của Thẩm Ôn (沈溫, 심온, Sim On), một đại quý tộc nguyên quán ở Thanh Tùng (靑松, 청송, Ch'ŏngsong); người con gái này thường được gọi là Thẩm thị (沈氏,심씨, Sim-ssi tức Chiêu Hiến Vương Hậu (昭憲王后, 소헌왕후) sau này.

Khi còn trẻ, Lý Tạo học giỏi nhiều môn, nên được vua cha yêu quý hơn hai người anh.

Việc lên ngôi của Lý Tạo có nhiều điểm khác với sự lên ngôi của phần lớn các vị vua khác. Vương tử trưởng là Nhượng Ninh Đại quân (양녕대군) Lý Đề (李褆), nhận thấy mình không đủ tài làm vua, tin Thế Tông đã có mệnh làm vương. Cùng với vương tử thứ hai là Hiếu Ninh Đại quân (효령대군) Lý Bổ (李補), ông ta cho rằng trách nhiệm của họ là đưa Lý Tạo lên ngôi. Vì vậy họ cố tỏ thái độ cực kỳ vô lễ ở cung đình, và ít lâu sau họ bị trục xuất khỏi Hán Thành. Mưu tính của 2 vương tử này cuối cùng đã đưa Lý Tạo lên ngôi. Vương tử trưởng trở thành một lữ khách đi lang thang và sống ẩn dật trên núi. Người con thứ hai đến một ngôi chùa, nơi ông ta xuống tóc đi tu.

Tháng 8 năm 1418, hai tháng sau khi Thái Tông thoái vị, Lý Tạo lên ngôi, tức vua Triều Tiên Thế Tông. Dù vậy, Thái Thượng vương Thái Tông vẫn phần nào nắm quyền lực trong triều đình, đặc biệt là nhiều vấn đề quân sự đến khi ông qua đời năm 1422.

Quân sự thời Thế Tông

Vua Thế Tông được đánh giá là một nhà chiến lược tài ba. Tháng 5 năm 1419, dưới sự cố vấn và chỉ đạo của vua cha Thái Tông, Thế Tông phát động cuộc Kỷ Hợi Đông chinh nhằm để tiễu trừ những cướp biển người Nhật Bản đang hoành hành ở khu vực đảo Tsushima gây ra. Cuộc Đông chinh đã tiêu diệt 243 quân Nhật và bắt làm tù binh 110 người, còn phía Triều Tiên chỉ thiệt mạng 4 binh sĩ. Ít nhất 140 người Trung Quốc bị bắt cóc đã được trả tự do. Tháng chín năm 1419, Daimyō của đảo Tsushima là Sadamori đã đến đầu hàng chính quyền Triều Tiên

Cuối cùng, vào năm 1443, Hòa ước Quý Hợi được ký kết, trong đó Daimyō của đảo Tsushima công nhận và tuân phục quyền lực của vua nước Triều Tiên; và triều đình Triều Tiên cho phép Tsushima được thông thương với nước họ sáu mươi tàu thuyền mỗi năm.

Ở biên giới phía Bắc, vua Thế Tông cho xây dựng bốn công sự và sáu khu đồn trú quân, còn được gọi là tứ quận, lục dinh (四郡六鎭, 사군육진) đế bảo vệ đất nước trước nguy cơ xâm lược của người Trung Quốc và dân du mục người Mãn Châu. Ông cũng chỉnh đốn lại quân đội đế tăng cường an ninh cho đất nước. Thế Tông còn tích cực ủng hộ việc phát triển tiến bộ của kỹ thuật quân sự cho đất nước, trong thời của ông lực lượng pháo binh dùng thuốc súng phát triển nhanh. Các loại pháo cối, tên bắn lửa khác nhau cũng đã được thử nghiệm và sử dụng với thuốc súng.

Năm 1433, vua Thế Tông ra lệnh cho Kim Tông Thụy (金宗瑞, 김종서), một viên tướng có tài mở một cuộc chinh phạt ở khu vực phía Bắc nhằm tiêu diệt thế lực của người Mãn Châu ở đây. Chiến dịch của tướng Kim đã chiếm được một số thành trì và khôi phục lại lãnh thổ cho Triều Tiên, đẩy biên giới của Triều Tiên lên gần bằng biên giới CHDCND Triều Tiên với Trung Quốc hiện nay.

Khoa học & công nghệ

Ngoài là một nhà bảo trợ văn hoá và một học giả, Triều Tiên Thế Tông cũng quan tâm đến khoa học và kỹ thuật. Triều đại Thế Tông chứng kiến sự phát triển mạnh về khoa học và kỹ thuật. Vua Thế Tông có ý muốn giúp đỡ những người nông dân Triều Tiên, vì vậy ông hạ lệnh biên soạn sách để hướng dẫn cho họ. Kết quả năm 1429 tác phẩm Nông sự trực thuyết ra đời, tác phẩm này chứa đựng những thông tin về nhiều kỹ thuật canh tác khác nhau mà vua Thế Tông đã ra lệnh cho các quan chức đi thu thập ở trên khắp đất nước Triều Tiên. Các kỹ thuật này cần thiết để thực hiện những phương pháp canh tác mới trong nền nông nghiệp Triều Tiên.

Tưởng Anh Thực (蔣英實, 장영실, Chang Yŏngsil) là một nhà phát minh xuất chúng trong triều đại của Thế Tông. Ngay từ nhỏ Tưởng đã bộc lộ suy nghĩ thông minh và khả năng sáng tạo. Thế nhưng ông lại là một người thuộc tầng lớp dưới cùng xã hội. Trước đây vua cha Thái Tông đã nhận thấy tài năng của Tưởng và lập tức triệu ông đến kinh đô Hán Thành. Việc phong Tưởng làm quan và bảo trợ cho các nghiên cứu, phát minh của ông, nhiều quan chức trong triều đã phản đối mạnh mẽ vì họ cho rằng một kẻ tiện dân thuộc tầng lớp dưới không thể nào đứng ngang hàng với các vị quan lại quyền quý. Nhưng vua Thế Tông lại cho rằng Tưởng xứng đáng được như vậy vì ông ta là người có tài. Tưởng đã tạo ra các thiết kế quan trọng mới như đồng hồ nước, hỗn tượng và đồng hồ mặt trời. Tuy nhiên, sáng chế ấn tượng nhất của ông diễn ra năm 1442, đó là máy đo lượng mưa (vũ lượng kế) đầu tiên trên thế giới; mô hình này hiện không còn tồn tại và máy đo lượng mưa cổ nhất còn tồn tại ở Đông Á được chế tạo năm năm 1770, dưới triều vua Anh Tổ. Theo tác phẩm Thừa chính viện Nhật ký (承政院日記, Sŭngchŏngwŏn Ilki) vua Anh Tổ dự định khôi phục lại sự huy hoàng của thời đại Thế Tông, và vì vậy ông đã đọc một biên niên sử về thời Thế Tông. Sau khi đọc đoạn đề cập tới máy đo lượng mưa, vua Anh Tổ đã ban chỉ cho sản xuất lại. Do có dấu ấn của vua Càn Long nhà Thanh (trị vì: 1735–1796) của Trung Quốc, niên đại 1770 nên máy đo lượng mưa này của người Triều Tiên đôi khi bị hiểu sai là được nhập khẩu từ Trung Quốc.

Thế Tông cũng tiến hành cải cách hệ thống lịch Triều Tiên, vốn trước đây dựa trên hệ quy chiếu là vĩ độ của kinh thành Trung Quốc. Vua Thế Tông là người đầu tiên trong lịch sử Triều Tiên ra lệnh cho các nhà thiên văn học Triều Tiên biên soạn một bộ lịch lấy kinh đô Hán Thành làm vĩ độ trung tâm. Hệ thống mới này cho phép các nhà thiên văn Triều Tiên dự đoán chính xác thời gian diễn ra nhật thực và nguyệt thực.

Trong lĩnh vực y học cổ truyền Triều Tiên, hai luận thuyết quan trọng đã được viết ra trong thời gian trị vì của Thế Tông. Chúng là Hyangyak chipsŏngbang (Hương dược tập thành phương) và Ŭibang yuch'wi (Y phương loại tụ), được sử gia Yung Sik Kim nhận định là đại diện cho "các cố gắng của người Triều Tiên nhằm phát triển hệ thống kiến thức y học riêng của chính mình, khác biệt với những gì của Trung Hoa."

Văn học

Về văn học, ông khuyến khích các quan chức đẳng cấp cao cùng các học giả đến nghiên cứu tại triều đình. Vua Thế Tông cũng giám sát, và có thể tự mình tham gia, trong việc tạo ra ngôn ngữ bằng văn bản của hangul và công bố nó tới dân chúng Triều Tiên trong Huấn dân chính âm (訓民正音, 훈민정음, Hunminjŏngŭm), có nghĩa là "những âm thanh bằng lời nói đúng ngụ ý để dạy dân."

Do phụ thuộc vào sản xuất nông nghiệp nên Thế Tông cho phép nông dân nộp thuế nhiều hoặc ít phù hợp với những biến động của thịnh vượng hay khó khăn. Vì điều này, họ có thể ít lo lắng hơn về hạn ngạch thuế và làm việc thay vì lúc được mùa lại đem bán các loại cây trồng. Khi triều đình dư thừa thực phẩm sẽ phân phối cho nông dân nghèo hay những nông dân cần đến nó. Năm 1429 Nông sự trực thuyết (農事直說, 농사직설, Nongsachiksŏl) đã được hoàn thành dưới sự giám sát của vua Thế Tông. Đây là quyển sách đầu tiên nói về nông nghiệp của Triều Tiên, giải quyết những vấn đề như gieo trồng, thu hoạch và canh tác đất.

Dù cho hầu hết quan lại và quý tộc phản đối việc sử dụng Hangul, nhưng những tầng lớp dưới vẫn chấp nhận học nó và họ đã có thể giao tiếp với nhau bằng văn bản.

Những tác phẩm của Thế Tông được đánh giá rất cao. Các tác phẩm nổi tiếng Long phi ngự thiên ca (龍飛御天歌, 용비어천가,Yongbiŏch'ŏnga, viết năm 1445), Thích Phổ Tường Tiết (釋譜詳節, 석보상열, Sŏkpo Sangchŏl, viết tháng 7 năm 1447), Nguyệt lân thiên giang trì khúc (月璘千江篪曲, 월린천강지곡, Wŏrin Ch'ŏnkang Chikok, viết tháng 7 năm 1447), và các tài liệu tham khảo Đông quốc chính âm (東國正音, 동국정음, Tong'guk Jŏngŭm, viết tháng 9 năm 1447).

Năm 1420 Thế Tông thiết lập Tập hiền điện (集賢殿; 집현전; Chiphyŏnjŏn) ở Dương Đức Cung. Đây là nơi hoạt động của nhiều lĩnh vực khác nhau, gồm các học giả được lựa chọn từ nhà vua. Nổi tiếng nhất là Huấn dân chính âm, trong đó hệ thống Chosŏn'gŭl bằng văn bản lần đầu tiên được xây dựng.

Chosŏn'gŭl

Huấn dân chính âm Eonhae

Xem thêm: Huấn dân chính âm và Hangul

Thế Tông Đại Vương có một cải cách mang tầm ảnh hưởng lớn đến lịch sử Triều Tiên, đó là ban hành Chosŏn'gŭl, bảng chữ cái ký âm dùng cho tiếng Triều Tiên hiện nay.

Trước khi hệ thống chữ Chosŏn'gŭl được ban hành, Triều Tiên chỉ sử dụng chữ Hán (hancha) trong văn bản, và Hán văn (Hanmun) đôi khi được dùng để viết các văn bản triều chính bằng tiếng Hán cổ. Một người muốn đọc và viết được các văn bản thời đó phải học chữ Hán - một thứ chữ không hề dễ học chút nào. Vì vậy gần như chỉ có những thành viên thuộc tầng lớp thượng lưu của xã hội mới biết chữ, còn đại đa số dân chúng là những người mù chữ. Hơn nữa, mặc dù có nhiều cải biên, việc dùng chữ Hán để ký âm Triều Tiên rất bất cập vì cấu trúc câu và ngữ pháp Triều Tiên mang nhiều điểm khác biệt so với ngữ pháp tiếng Hoa.

Thế Tông Đại Vương chủ trì việc giới thiệu 28 bảng chữ cái Triều Tiên, với mong muốn rằng mọi tầng lớp nhân dân Triều Tiên sẽ đọc và viết được ngôn ngữ này. Ông cũng cố gắng thiết lập sự đồng nhất về văn hoá cho thần dân thông qua cách viết thống nhất. Quyển đầu tiên được xuất bản năm 1446, bất cứ ai cũng có thể học Chosŏn'gŭl khoảng độ mấy ngày. Những người không biết Chosŏn'gŭl cũng có thể cơ bản phát âm được chữ viết tiếng Triều Tiên một cách chính xác chỉ sau vài giờ học. Lý do vì Chosŏn'gŭl là:

1. Ký tự tượng thanh
2. Ngôn ngữ Triều Tiên không có âm (khác với tiếng Hán).

Ông thiết lập các mẫu tự Chosŏn'gŭl từ các đường gạch và gắn mỗi đường với một hình vẽ đã được giản hóa của các hình mẫu tạo thành từ miệng, lưỡi và răng khi tạo ra âm thanh liên quan đến ký tự đó. Nói rộng ra, một ký tự đại thể tương đương như một âm tiết trong tiếng Việt và các từ được cấu thành bằng cách viết các ký tự mang âm tiết theo một cách nào đó. Đây không phải là kiểu viết thành hàng, các ký tự mang âm tiết có khuynh hướng "kết lại" thành những nhóm hai hoặc ba ký tự.

Qua đời và di sản

Lăng Thế Tông Đại Vương ở Yeoju, tỉnh Gyeonggi, Hàn Quốc.

Năm 1450, Triều Tiên Thế Tông qua đời ở tuổi 54, được táng ở Yên Lăng (英陵, 영릉, Yŭngnŭng). Vương Thế tử Lý Hướng lên ngôi, đó là vua Triều Tiên Văn Tông.

Cả hai vị trí trung tâm Seoul: Phố Sejongno và trung tâm nghệ thuật biểu diễn Sejong được đặt theo tên của vua Thế Tông. Ông còn được miêu tả trên các tờ tiền giấy mệnh giá 10.000 Won của Hàn Quốc .

Đầu năm 2007, chính phủ Hàn Quốc đã quyết định thành lập đặc khu trên một phần hiện tại của tỉnh Chungcheongnam-do, gần Daejeon hiện nay. Khu vực mới này được đặt tên là thành phố tự trị đặc biệt Sejong được đặt theo miếu hiệu của Thế Tông, sẽ thay thế thủ đô Seoul trong tương lai. Cuộc đời của Thế Tông được thể hiện trong loạt phim lịch sử phát sóng trên kênh KBS mang tên Đại Vương Thế Tông vào năm 2008.

Gia đình

Song thân

• Cha: Vua Triều Tiên Thái Tông (태종)
• Mẹ: Nguyên Kính Vương hậu họ Mẫn ở Ly Hứng (驪興, 여흥, Yŏhŭng)

Vợ

1. Chiêu Hiến Vương hậu họ Thẩm ở Thanh Tùng (青松, 소헌, Ch'ŏngsong)
2. Lệnh tần họ Khương (영빈 강씨, ?-1483)
3. Thận tần họ Kim (신빈 김씨, 1404-1464, 60 tuổi)
4. Huệ tần họ Dương (혜빈 양씨, ?-1455)
5. Trang Ý Cung chúa họ Phác (Kwiin Park ssi, 귀인 박씨, 1369-1422, 53 tuổi)
6. Minh Ý Cung chúa họ Thôi (Kwiin Ch'oe ssi, 귀인 최씨, 1376-1452, 76 tuổi)
7. Chiêu dung họ Hong (소용 홍씨, Soyong Hong ssi)
8. Thục nghi họ Tào
9. Thục viên họ Lý (Sukwŏn I ssi, 숙원 리씨)
10. Thượng tẩm họ Tống (Sangch'im Song ssi, 상침 송씨)
11. Hậu cung họ Xa (後宮車氏, 사기 차씨, Sagi C'ha ssi)

Con trai

1. Vương Thế tử Lý Hướng (李珦) (왕세자, 1414-1452, 38 tuổi), con trai trưởng của Chiêu Hiến Vương hậu.
2. Thủ Dương Đại quân Lý Nhu (李瑈) (수양대군, 1417-1468, 51 tuổi), con trai thứ 2 của Chiêu Hiến Vương hậu.
3. An Bình Đại quân (안평대군, 1418-1453, 35 tuổi), con trai thứ 3 của Chiêu Hiến Vương hậu.
4. Lâm Quán Đại quân Lý Cầu (李璆) (임영대군, 1420-1469, 49 tuổi), con trai thứ 4 của Chiêu Hiến Vương hậu.
5. Quảng Bình Đại quân Lý Dư (李璵) (광평대군, 1425-1444, 19 tuổi), con trai thứ 5 của Chiêu Hiến Vương hậu.
6. Cẩm Thành Đại quân Lý Du (李瑜) (금성대군, 1426-1457, 31 tuổi), con trai thứ 6 của Chiêu Hiến Vương hậu.
7. Bình Nguyên Đại quân Lý Lâm (李琳) (평원대군, 1427-1445, 18 tuổi), con trai thứ 7 của Chiêu Hiến Vương hậu.
8. Vĩnh Ưng Đại quân Lý Diễm (李琰) (영응대군, 1434-1467, 33 tuổi), con trai thứ 8 của Chiêu Hiến Vương hậu.
9. Hòa Nghĩa quân Lý Anh (李瓔) (화의군, 1425-1460, 35 tuổi), Con trai duy nhất của Lệnh tần họ Khương.
10. Quế Dương quân (계양군, 1427-1464, 37 tuổi), con trai trưởng của Thận tần họ Kim.
11. Nghĩa Xương quân (의창군, 1428-1460, 32 tuổi), con trai thứ 2 của Thận tần họ Kim.
12. Mật Thành quân Lý Sâm (李琛) (밀성군, 1430-1479, 49 tuổi), con trai thứ 3 của Thận tần họ Kim.
13. Dực Hiện quân (익현군, 1431-1463, 32 tuổi), con trai thứ 4 của Thận tần họ Kim.
14. Yeonghae quân (영해군), con trai thứ 5 của Thận tần họ Kim.
15. Đầm Giang quân (담양군, 1439-1450, 11 tuổi), con trai thứ 6 của Thận tần họ Kim.
16. Hán Nam quân Lý Vu (李玗) (한남군, 1429-1459, 30 tuổi), con trai trưởng của Huệ tần họ Dương.
17. Thọ Xuân quân (수춘군, 1431-1457, 26 tuổi), con trai thứ 2 của Huệ tần họ Dương.
18. Vĩnh Phong quân (영풍군, 1434-1456, 22 tuổi), con trai thứ 3 của Huệ tần họ Dương.

Con gái

1. Trinh Chiêu Công chúa (정소공주, Chŏngso Kongchu, 1412-1424, 12 tuổi), con gái thứ nhất với Chiêu Hiến Vương hậu.
2. Trinh Y Công chúa (정의공주, Chŏngŭi Kongchu, 1415-1477, 62 tuổi), con gái thứ hai với Chiêu Hiến Vương hậu.
3. Hai con gái với của Thận tần họ Kim.
4. Trinh An Ông chúa (정안옹주, Chŏngan Ongchu, 1424-1480, 56 tuổi), con gái duy nhất với Thục viên họ Lý.
5. Trinh Hiển Ông chúa (정현옹주. Chŏnghyŏn Ongchu, 1438-1461, 23 tuổi), con gái duy nhất với Thượng tẩm họ Tống.
6. Một con gái với của Hậu cung họ Xa

Miếu hiệu và thuỵ hiệu

• King Sejong Jangheon Yeongmun Yemu Inseong Myeonghyo
• 세종장헌영문예무인성명효대왕
• 世宗莊憲英文睿武仁聖明孝大王
• Thế Tông Trang Hiến Anh Văn Duệ Vũ Nhân Thánh Minh Hiếu Đại Vương

Xem thêm

• Danh sách các đề tài liên quan đến Hàn Quốc
• Lịch sử Triều Tiên
• Chính trị của Hàn Quốc
• Sejongno
• Sejong the Great class destroyer
• Trung tâm Sejong
• Sejong King station
• UNESCO King Sejong Literacy Prize

Tài liệu tham khảo

• Kim, Yung Sik. (1998). "Problems and Possibilities in the Study of the History of Korean Science," Osiris (2nd series, Volume 13, 1998): 48–79.

• King Sejong the Great: the Light of Fifteenth Century Korea, Young-Key Kim-Renaud, International Circle of Korean Linguistics, 1992, softcover, 119 pages, ISBN 1-882177-00-2
• Kim-Renaud, Young-Key. 2000. Sejong's theory of literacy and writing. Studies in the Linguistic Sciences 30.1:13-46.
• Gale, James Scarth. History of the Korean People Annotated and introduction by Richard Rutt. Seoul: Royal Asiatic Society, 1972..
• Joseph Needham, Lu Gwei-Djen, John H. Combridge, John S. Mayor, The Hall of Heavenly Records: Korean Astronomical Instruments and Clocks, 1380-1780, Cambridge University Press, 2004, ISBN 0-521-61698-0, 9780521616980.

Liên kết bên ngoài

• King Sejong's Confucian Humanism in the Early Choson Period
• Location of the four forts and the six posts
• King Sejong featured on the 10000 Korean Won banknote.