Trận Watling Street

Trận Watling Street
Bản đồ Anh thuộc La Mã, đoạn màu đỏ là đường Watling Street. Watling Street là một địa điểm mang tính chiến lược trong chiến dịch và được phỏng đoán là nơi có trận đánh cuối cùng.
Thời gian Nam 60 hoặc 61 Địa điểm Có lẽ ở Trung du Anh Quốc Kết quả Thắng lợi quyết định của La Mã Khởi nghĩa Boudica bị dập tắt Nền đô hộ của La Mã được củng cố
Tham chiến
La Mã	Các bộ tộc Celt ở Anh, trong đó có tộc Iceni và Trinovantes
Chỉ huy và lãnh đạo
Gaius Suetonius Paulinus	Boudica
Lực lượng
10.000 quân	230.000 quân
Thương vong và tổn thất
400 tử trận	80.000 tử trận

Trận Watling Street là tên thường gọi của trận đánh quyết định chấm dứt cuộc khởi nghĩa Boudica của người bản địa Anh chống nền đô hộ La Mã, xảy ra khoảng năm 60 hoặc 61 giữa liên quân các bộ tộc đảo Anh do nữ vương Boudica chỉ huy với lực lượng La Mã do tướng Gaius Suetonius Paulinus chỉ huy. Dù bị lép vế về quân số, quân đội La Mã với ưu thế vượt trội về kỷ luật và vũ khí đã đánh bại và thảm sát đẫm máu các tộc Anh. Trận đánh đặt dấu chấm hết cho các cuộc khởi nghĩa của người Anh ở phía nam hòn đảo, củng cố nền đô hộ lâu dài của La Mã tới tận năm 410.

Ngày nay, tư liệu về trận đánh này chỉ còn được tìm thấy trong các trước tác của Tacitus và Dio Cassius, cả hai đều là sử gia La Mã. Các sử gia hiện đại vẫn chưa xác định được rõ địa điểm trận đánh, chỉ phỏng đoán khu vực giữa Londinium và Viroconium (nay là làng Wroxeter, thuộc hạt Shropshire), trên con đường được xây từ thời La Mã mà nay gọi là Watling Street. Tên gọi Watling Street cũng chỉ xuất hiện từ khi người Anglo-Saxon thống trị Anh. Do vậy, cái tên Watling Street do người này nay gán cho trận đánh là sai về niên đại và thiếu bằng chứng hợp lý, chỉ mang tính suy đoán. Dù sao, con đường mà hậu thế gọi là Watling Street là một địa điểm chiến lược quan trọng trong chiến dịch của Suetonius mà trận đánh này là đỉnh điểm.

Bối cảnh

Năm 43, La Mã đem quân đánh vùng đông nam Anh, mở màn quá trình xâm chiến hòn đảo này. Họ dùng võ lực tắm máu và xóa sổ một số bộ tộc Anh, mặt khác giữ vài bộ tộ khác làm phiên bang, được tự trị nhưng phải thần phục La Mã.

Một trong các bộ tộc xưng thần với La Mã là Iceni, sống ở vùng Norfolk ngày nay. Vua Iceni là Prasutagus làm di chúc cho các con gái mình và hoàng đế La Mã Nero cùng thừa kế lãnh địa của ông. Bằng cách này, ông mong giữ thiện chí với La Mã để bộ tộc mình được độc lập. Trái với mong đợi của Prasugatus, người La Mã dùng bạo lực cưỡng đoạt đất của ông và lăng mạ gia đình ông, đánh đập góa phụ ông là Boudica rồi hãm hiếp hai con gái bà. Một số người quyền quý La Mã như Catus Decianus và Seneca cũng chèn ép gay gắt dân Anh phải trả hết các khoản vay trước đó.

Sự đàn áp tàn nhẫn của người La Mã đã gây căm phẫn sâu sắc cho nhiều người tộc Anh. Nâận lúc quan thống đốc La Mã Gaius Suetonius Paulinus đi đánh đảo Mona (Anglesey, phía bắc xứ Wales), tộc Iceni liên kết với tộc Trinovantes láng giềng tiến hành khởi nghĩa. Họ bầu Boudica làm lãnh đạo và phát quân đánh Camulodunum (Colchester). Camulodunum nguyên là thủ đô của dân Trinovantes, đã bị La Mã cấp làm nơi dưỡng cư cho các cựu binh của họ. Các cựu binh La Mã đã thỏa sức cướp đoạt đất đai, ruộng vườn của người bản địa, lại ép họ làm nô lệ vất vả. Đặc biệt, họ phải lao dịch nặng nề để xây cất miếu thờ Claudius, hoàng đế La Mã đã mở màn xâm lược Anh năm 43. Boudica dẫn quân khởi nghĩa đánh Camulodunum rất ác liệt, phá hủy toàn bộ thành phố và giết sạch những người La Mã bị kẹt bên trong. Suetonius đang ở xa, các cựu binh chỉ kịp gọi quan đại diện Catus Decianus đem 200 binh tới cứu. Số quân này nhanh chóng bị nghiện nát. Decianus trốn chạy vào tỉnh Gaule. Tướng La Mã Petilius Cerialis dẫn binh đoàn XIX Hispana tới cứu nhưng bị Boudica chặn đánh phá tan. Toàn bộ số bộ binh của Cerialis bị tiêu diệt, ông ta đem vài kỵ binh chạy vào đồn, không dám ra đánh.

Sau thắng lợi bước đầu, Boudica dẫn binh đánh phá Londinium (Luân Đôn ngày nay). Tin tức về cuộc khởi nghĩa lan rộng buộc Suetonius hối hả mang quân theo đường Watling Street vào giữ Londinium. Thoạt tiên Suetonius định dàn quân đánh một trận ở Londinium, nhưng kiểm điểm lại thấy quân số thưa thớt, nên ông ta vội rút quân khỏi Londinium trước khi Boudica tới. Boudica tiến vào Londinium và đốt sạch thành phố. Sử gia La Mã Tacitus kể tất cả cư dân La Mã không chạy kịp đều bị tàn sát. Boudica lại phát triển tấn công tới Verulamium (St. Albans ngày nay).

Đang khi Boudica tiến chiếm Verulamium, Suetonius xốc lại quân ngũ. Tacitus thuật lại rằng Suetonius tụ tập 1 vạn quân, gồm binh đoàn Legio XIV Gemina do ông trực tiếp chỉ huy, cùng một số thầnh phần thuộc Legio XX Valeria Victrix và tất cả số quân trợ chiến sẵn có. Quân đô hộ còn có binh đoàn II Augusta đóng gần Exeter nhưng không kịp hội quân với Suetonius. Một binh đoàn khác là IX Hispana trước đó đã bị tận diệt khi cố giải cứu Camulodunum. Sử gia La Mã Cassius Dio kể quân số các bộ tộc Anh lên tới 23 vạn người.

Trận đánh

Do bị áp đảo về quân số, Suetonius phải chọn chiến địa hết sức cẩn thận. Ông ta lựa một hẻm núi chật hẹp, mặt trước có đồng trống, mặt sau có rừng rậm. Núi đồi hai bên bảo vệ các cánh sườn quân La Mã, khu rừng đằng sau ngăn chặn mọi nguy cơ đánh tập hậu, còn vùng đồng trống phía trước làm Boudica không thể đặt quân mai phục. Thay vì đó, Boudica phải dốc hết quân đánh trực diện đội quân chuyên nghiệp và tối tân của La Mã. Suetonius còn bày trận pháp rất chặt chẽ, các hàng ngũ đứng sát sao, hai bên sườn đều xếp đầy kỵ binh và bộ binh trợ chiến.

Boadicea by Thomas Thornycroft, depicting Boudica with her daughters in their chariot as she addresses troops before the battle.

As their armies deployed, the commanders would have sought to motivate their soldiers. Tacitus, who wrote of the battle more than 50 years later, claims to relate Boudica's speech to her followers:

"'But now,' she said, 'it is not as a woman descended from noble ancestry, but as one of the people that I am avenging lost freedom, my scourged body, the outraged chastity of my daughters. Roman lust has gone so far that not our very persons, nor even age or virginity, are left unpolluted. But heaven is on the side of a righteous vengeance; a legion which dared to fight has perished; the rest are hiding themselves in their camp, or are thinking anxiously of flight. They will not sustain even the din and the shout of so many thousands, much less our charge and our blows. If you weigh well the strength of the armies, and the causes of the war, you will see that in this battle you must conquer or die. This is a woman's resolve; as for men, they may live and be slaves.'"

Although the Britons gathered in considerable force, they are said to have been poorly equipped, as the Iceni had been disarmed before the rebellion. They placed their wagon train in a crescent at their end of the field, from which point their families could watch what they may have expected to be an overwhelming victory. Two Germanic leaders, Boiorix of the Cimbri và Ariovistus of the Suebi, are reported to have done the same thing in their battles against Gaius Marius và Julius Caesar, respectively.

Tacitus also wrote of Suetonius addressing his legionaries:

"Ignore the racket made by these savages. There are more women than men in their ranks. They are not soldiers—they're not even properly equipped. We've beaten them before and when they see our weapons and feel our spirit, they'll crack. Stick together. Throw the javelins, then push forward: knock them down with your shields and finish them off with your swords. Forget about plunder. Just win and you'll have everything."

Although Tacitus, like many historians of his day, was given to invent stirring speeches for such occasions, Suetonius' speech here is unusually blunt and practical. Tacitus' father-in-law, the future governor Gnaeus Julius Agricola, was on Suetonius' staff at the time and may have reported it fairly accurately.

Boudica led her army forward across the plain and into the narrowing field in a massive frontal attack. As they advanced, they were channeled into a tightly packed mass. Just before the Britons got into close contact with their enemies, the Romans threw their pila, a type of javelin, to cut down some of the charging Britons and to damage the shields of the others, forcing them to discard their shields and leave themselves exposed. When the Romans had exhausted their missiles, they rushed out and marched forward in a tightly packed wedge-like column. The Romans, with a clear advantage in armour, weapons and discipline, had a decisive advantage in the close-quarters fighting against the tightly packed Britons. The Roman cavalry, lances extended, then entered the battle.

As the Britons' losses increased they tried to retreat, but their flight was blocked by the ring of wagons and they were massacred. The Romans killed not only the warriors but also the women, children, and even pack animals. Tacitus relates a rumor that 80,000 Britons fell against the loss of only 400 Romans. However, the figures quoted for the campaign in the ancient sources are regarded by modern historians as extravagant.

Boudica is said by Tacitus to have poisoned herself; Cassius Dio says she fell ill, died and was given a lavish burial. Poenius Postumus, prefect of the 2nd Legion, which had failed to join the battle (thus robbing his men of a share of the glory), committed suicide by falling on his sword.

Location

The site of the battle is not identified by either historian, although Tacitus gives a brief description. A wide variety of sites, all consistent with an army attacking from the area of London toward the Roman forces concentrating from the direction of Cornwall and Wales, has been suggested. One legend places it at Battle Bridge Road in King's Cross, London, although from reading Tacitus it is unlikely Suetonius returned to the city.

Most historians favor potential location sites in The Midlands, probably along the Roman road between Londinium and Viroconium (Wroxeter), which became the Anglo-Saxon Watling Street and subsequently the A5.

Plausible suggestions include;

• Manduessedum (Mancetter), near Atherstone in Warwickshire,a site which was championed by Graham Webster and is still referenced as the most likely location in academia
• A site close to High Cross in Leicestershire,
• Cuttle Mill near Paulerspury, southeast of Lactodorum (Towcester) in Northamptonshire,
• Arbury Banks, near Ashwell (Herts.) was suggested in 2009 as a location.
• Church Stowe, Northamptonshire.
• The Kennet valley, close to Silchester.
• on Watling Street, just south of Dunstable, Bedfordshire.

Aftermath

It is said that the emperor Nero was so shaken by these events that he considered withdrawing from Britain altogether, but with the revolt brought to a decisive end, the occupation of Britain continued.

Fearing Suetonius' punitive policies would provoke further rebellion, Nero replaced him with the more conciliatory Publius Petronius Turpilianus.

The defeat of Boudica ensured Roman rule in southern Britain; however, northern Britain remained volatile. In AD 69 Venutius, a Brigantes noble, would lead another less well documented revolt, initially as a tribal rivalry but soon becoming anti-Roman.

Liên kết ngoài

• BBC: Boudica's Revolt Video