Chủ nghĩa toàn trị

Một phần của loạt bài về Chính trị
Các dạng chính phủ
Danh sách các dạng chính phủ
Nguồn gốc quyền lực Dân chủ (nhiều người cai trị) Demarchy Trực tiếp Tự do Đại nghị Xã hội Xã hội chủ nghĩa Khác Đầu sỏ (ít người cai trị) Bán dân chủ Chế độ quý tộc Lão nhân Đạo tặc Kritarchy Nhân tài Noocracy Đảng trị Tài phiệt Quân trị Kỹ trị Thần quyền Chuyên quyền (một người cai trị) Despotism Độc tài Độc tài quân sự Bạo chúa Vô trị (không ai cai trị) Vô trị Không nhà nước
Tư tưởng quyền lực Quân chủ Cộng hoà (các hệ tư tưởng xã hội–chính trị) Tuyệt đối Lập hiến Pháp gia Đại nghị Cộng hòa lập hiến Tổng thống Bán tổng thống Xã hội chủ nghĩa Chuyên chế Tự do (các hệ tư tưởng xã hội–kinh tế) Vô trị Thực dân Cộng sản Despotism Phát xít Phong kiến châu Âu Xã hội chủ nghĩa Toàn trị Tôn giáo Phi tôn giáo Quốc giáo Nhà nước thế tục Quốc tế Địa phương (các hệ tư tưởng văn hoá–địa lý) Thành bang Tổ chức quốc tế Quốc gia dân tộc Chính phủ thế giới Chủ nghĩa dân tộc Chủ nghĩa quốc tế Chủ nghĩa toàn cầu
Cấu trúc quyền lực Chủ nghĩa đơn nhất Nhà nước đơn nhất Đế quốc Thân vương quốc Quốc gia phụ thuộc Quốc gia liên kết Danh sách lãnh thổ phụ thuộc Nước tự trị (Anh) Bảo hộ Chính phủ bù nhìn Quân vương bù nhìn Quốc gia vệ tinh Thuộc địa tự trị Quốc gia phụ lưu Quốc gia đệm Nước chư hầu Phó vương quốc Chủ nghĩa liên bang Bang liên Phân quyền Liên bang Quan hệ quốc tế Cường quốc nhỏ Cường quốc vùng Trung cường quốc Đại cường quốc Siêu cường quốc Cường quốc siêu cấp Đơn vị hành chính Liên quan Chế độ lai Dân chủ thụt lùi Dân chủ hoá

Chủ nghĩa toàn trị (tiếng Anh: totalitarianism) là một thuật ngữ được sử dụng bởi những nhà khoa học chính trị, đặc biệt là những người trong lĩnh vực chính trị so sánh, để mô tả một chính thể trong đó nhà nước áp đặt chế độ chuyên chế (authoritarian regime), mà muốn quy định tất cả mọi hành vi cá nhân và công cộng trên mọi khía cạnh bằng áp chế và đàn áp.

Những học giả có ảnh hưởng nhất về chủ nghĩa toàn trị, như Karl Popper, Hannah Arendt, Carl Friedrich, Zbigniew Brzezinski, và Juan Linz đều mô tả mỗi người một cách hơi khác nhau. Điểm chung của tất cả các định nghĩa là sự cố gắng động viên toàn thể dân chúng trong việc hỗ trợ hệ tư tưởng của nhà nước và sự không khoan nhượng đối với những hoạt động không hướng về mục tiêu của nhà nước kèm theo trấn áp, hoặc là sự kiểm soát toàn diện các cơ quan quyền lực nhà nước (lập pháp, hành pháp, tư pháp, công an, quân đội...); sự điều khiển của nhà nước đối với các tổ chức quần chúng như công đoàn lao động, các cơ quan truyền thông đại chúng, các cơ sở học thuật, các cơ sở tôn giáo như nhà thờ, các tổ chức chính trị như là các đảng phái chính trị. Các chế độ toàn trị duy trì quyền lực chính trị bằng các công cụ như cảnh sát mật, các biện pháp tuyên truyền được gieo rắc qua các phương tiện truyền thông, các quy định và các hạn chế tự do ngôn luận, việc sử dụng sự giám sát bằng truyền thông và việc sử dụng phổ biến các chiến thuật khủng bố. Các quốc gia cộng sản, các chế độ độc tài quân sự, quân chủ chuyên chế đều là các thể chế toàn trị theo cách định nghĩa này.

Thường thì cả Chủ nghĩa Quốc xã lẫn chủ nghĩa Stalin được xem là các chế độ độc tài toàn trị.

Các chế độ toàn trị

Cuộc biểu dương lực lượng của Nazi ở Berlin

Diễn hành của Stalin 1953, Dresden

Tùy theo mô hình chủ nghĩa toàn trị mà một nước có thể bị xem là theo chế độ toàn trị. Các chế độ mà thường được xem là toàn trị trong đó có:

Chủ nghĩa phát xít: các nước Đức, Ý, Nhật trong thập niên 1930, 1940 thế kỷ XX

• Đế chế Đức từ 1933 tới 1945 dưới thời Đức Quốc xã

Chủ nghĩa Cộng sản: Liên Xô và các nước vệ tinh ở Khối phía Đông trong thời kỳ chủ nghĩa Stalin; các nước cộng sản phương Đông như Trung Quốc, Việt Nam, Bắc Triều Tiên, Lào.

• Cộng hòa Dân chủ Đức: Tranh cãi, là từ này có thể được dùng cho chế độ Cộng hòa Dân chủ Đức (DDR). Eckhard Jesse (1994) đã dùng quan niệm của Juan José Linz, mà đã dựa vào một số đặc điểm để phân biệt giữa chế độ độc tài toàn trị và chế độ chuyên chế, để tìm hiểu về chế độ DDR. Theo ông, DDR dưới thời Walter Ulbricht là một chế độ toàn trị. Dưới thời Erich Honecker, DDR đã bớt ý thức hệ hóa ngay cả trong đảng Xã hội Thống nhất Đức (SED), cũng như bớt huy động quần chúng nên đã trở thành một chế độ chuyên chế.
• Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam: Điều 4 Hiến pháp năm 1980 quy định "Đảng Cộng sản Việt Nam, đội tiên phong và bộ tham mưu chiến đấu của giai cấp công nhân Việt Nam, được vũ trang bằng học thuyết Marx - Lenin, là lực lượng duy nhất lãnh đạo Nhà nước, lãnh đạo xã hội." Đảng Cộng sản Việt Nam quyết định nhân sự mọi chức vụ cấp cao trong bộ máy chính quyền, trong quân đội cũng như trong các cơ quan truyền thông, các tổ chức quần chúng, các cơ quan học thuật.

Tham khảo

• Hannah Arendt, The Origins of Totalitarianism (1958, new ed. 1966)
• John A. Armstrong, The Politics of Totalitarianism (New York: Random House, 1961)
• Franz Borkenau The Totalitarian Enemy, London, Faber and Faber 1940
• Karl Dietrich Bracher "The Disputed Concept of Totalitarianism," pages 11–33 from Totalitarianism Reconsidered edited by Ernest A. Menze (Port Washington, N.Y. / London: Kennikat Press, 1981), ISBN 0-8046-9268-8.
• Michel Foucault, The Birth of Biopolitics (in particular 7 tháng 3 năm 1979 course)
• Carl Friedrich và Z. K. Brzezinski, Totalitarian Dictatorship and Autocracy (2nd edn 1967)
• Zheliu Zhelev, The Fascism, 1982
• Guy Hermet with Pierre Hassner and Jacques Rupnik, Totalitarismes (Paris: Éditions Economica, 1984)
• Abbott Gleason Totalitarianism: The Inner History Of The Cold War, New York: Oxford University Press, (1995), ISBN 0-19-505017-7
• Jeane Kirkpatrick, Dictatorships and Double Standards: Rationalism and reason in politics (1982)
• Walter Laqueur The Fate of the Revolution Interpretations of Soviet History From 1917 to the Present, London: Collier Books, (1987) ISBN 0-02-034080-X.
• Juan Linz and Alfred Stepan, Problems Of Democratic Transition And Consolidation: Southern Europe, South America, And Post-Communist Europe, Baltimore: Johns Hopkins University Press, (1996), ISBN 0-8018-5157-2.
• Ludwig von Mises, Omnipotent Government: The Rise of the Total State and Total War (1944)
• Ewan Murray, Shut Up: Tale of Totalitarianism (2005)
• Stanley G. Payne, A History of Fascism (Routledge, 1996)
• Pipes, Richard (1995), Russia Under the Bolshevik Regime, New York: Vintage Books, Random House Inc., ISBN 0-394-50242-6.* Robert Jaulin L'Univers des totalitarismes (Paris: Loris Talmart, 1995)

• Giovanni Sartori, The Theory of Democracy Revisited (Chatham, N.J: Chatham House, 1987)
• Wolfgang Sauer, "National Socialism: totalitarianism or fascism?" pages 404-424 from The American Historical Review, Volume 73, Issue #2, tháng 12 năm 1967.
• Leonard Schapiro, Totalitarianism (London: The Pall Mall Press, 1972)
• J. L. Talmon, The Origins of Totalitarian Democracy, (1952)
• Slavoj Žižek, Did Somebody Say Totalitarianism? (London: Verso, 2001)
• Marcello Sorce Keller, "Why is Music so Ideological, Why Do Totalitarian States Take It So Seriously: A Personal View from History, and the Social Sciences", Journal of Musicological Research, XXVI(2007), no. 2-3, pp. 91–122

Liên kết ngoài

• Totalitarianism - Article on the origin and meaning of the term; gives many 20th century examples and contrasts with Authoritarianism
• FAES Totalitarism and Human Nature: How and Why Communism Failed
• Oracle ThinkQuest Library definition