Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Ròm”

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Đã cứu 2 nguồn và đánh dấu 0 nguồn là hỏng.) #IABot (v2.0.8
Dòng 111: Dòng 111:
Ngày 4 tháng 9 năm 2019 nhà sản xuất phim ''Ròm'' đã gửi bản phim đến [[Cục Điện ảnh]] và có buổi chiếu thẩm định vào một tuần sau. Đến ngày 11 tháng 9, hội đồng có kết quả thẩm định với việc hãng phim phải sửa chữa lại một số nội dung theo yêu cầu. Tuy nhiên, trong thời gian này, nhà sản xuất phim lại gửi tác phẩm của mình đi tranh giải ở [[Liên hoan phim quốc tế Busan]].<ref>{{Chú thích web|url=https://vov.vn/van-hoa/dien-anh/xu-ly-nghiem-viec-phim-rom-du-thi-lhp-busan-khi-chua-duoc-cap-phep-964618.vov|tựa đề=Xử lý nghiêm việc phim “Ròm” dự thi LHP Busan khi chưa được cấp phép|tác giả=Hạnh Lê|họ=|tên=|ngày=2019-10-18|website=[[Đài Tiếng nói Việt Nam]]|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20201024202740/https://vov.vn/van-hoa/dien-anh/xu-ly-nghiem-viec-phim-rom-du-thi-lhp-busan-khi-chua-duoc-cap-phep-964618.vov|ngày lưu trữ=2020-10-24|url hỏng=no|ngày truy cập=2020-10-13}}</ref> Do đó, Ngày 14 tháng 10 năm 2019, thanh tra thuộc [[Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (Việt Nam)|Bộ Văn hóa, Thể thao và du lịch]] ra quyết định xử phạt hành chính đối với nhà sản xuất của ''Ròm'' là Công ty cổ phần sản xuất phim Hoan Khuê (HKFilm) vì lý do nhà sản xuất đã "phát hành phim khi chưa được cấp phép phổ biến".<ref name=":8">{{cite news|url=https://tuoitre.vn/se-xu-nghiem-vu-phim-rom-chua-duoc-cap-phep-van-du-thi-o-busan-20191008120100436.htm|title=Sẽ xử nghiêm vụ phim Ròm chưa được cấp phép vẫn dự thi ở Busan|author=Ngọc Diệp - Thiên Điểu|date=2019-10-08|periodical=[[Tuổi Trẻ (báo)|Tuổi Trẻ]]|accessdate=2020-08-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20200817235503/https://tuoitre.vn/se-xu-nghiem-vu-phim-rom-chua-duoc-cap-phep-van-du-thi-o-busan-20191008120100436.htm|archive-date=2020-08-17|dead-url=no}}</ref> Theo quyết định, ''Ròm'' phải nộp phạt hành chính 40 triệu đồng, đồng thời buộc "tiêu hủy tang vật vi phạm" trong vòng 10 ngày, nếu không sẽ bị cưỡng chế.<ref>{{Chú thích web|url=https://tuoitre.vn/nha-san-xuat-phim-rom-bi-xu-phat-40-trieu-dong-va-buoc-tieu-huy-tang-vat-20191014162953259.htm|tựa đề=Nhà sản xuất phim Ròm bị xử phạt 40 triệu đồng và buộc tiêu hủy tang vật|tác giả=Ngọc Diệp|họ=|tên=|ngày=2019-10-14|website=[[Tuổi Trẻ (báo)|Tuổi Trẻ]]|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20200406024349/https://tuoitre.vn/nha-san-xuat-phim-rom-bi-xu-phat-40-trieu-dong-va-buoc-tieu-huy-tang-vat-20191014162953259.htm|ngày lưu trữ=2020-04-06|url hỏng=no|ngày truy cập=}}</ref> Quyết định trên nhận nhiều phản ứng trái chiều.<ref>{{Chú thích web|url=https://tuoitre.vn/yeu-cau-tieu-huy-tang-vat-voi-phim-rom-la-sao-20191014235611182.htm|tựa đề=Yêu cầu 'tiêu hủy tang vật' với phim Ròm là sao?|tác giả=Ngọc Diệp|họ=|tên=|ngày=2019-10-15|website=[[Tuổi Trẻ (báo)|Tuổi Trẻ]]|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20201126103927/https://tuoitre.vn/yeu-cau-tieu-huy-tang-vat-voi-phim-rom-la-sao-20191014235611182.htm|ngày lưu trữ=2020-11-26|url hỏng=no|ngày truy cập=2021-01-16}}</ref> Đạo diễn [[Phan Đăng Di]] và [[Nguyễn Hoàng Điệp]] bày tỏ sự không đồng tình trước quyết định này.<ref>{{Chú thích web|url=https://dep.com.vn/cac-nha-lam-phim-viet-len-tieng-doi-cong-bang-cho-rom-sau-khi-phim-bi-xu-phat/|tựa đề=CÁC NHÀ LÀM PHIM VIỆT LÊN TIẾNG ĐÒI CÔNG BẰNG CHO “RÒM” SAU KHI PHIM BỊ XỬ PHẠT|tác giả=Thùy Dương|họ=|tên=|ngày=2019-10-16|website=Tạp chí Đẹp|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20210116153441/https://dep.com.vn/cac-nha-lam-phim-viet-len-tieng-doi-cong-bang-cho-rom-sau-khi-phim-bi-xu-phat/|ngày lưu trữ=2021-01-16|url hỏng=no|ngày truy cập=2020-11-12}}</ref> Theo Nguyễn Cao Thái, chánh thanh tra bộ, quyết định của họ giống như "hủy một đôi [giày] bị lỗi", nghĩa là chỉ yêu cầu hủy bản phim đi dự ở Busan chứ không phải bản phim đang chờ xét duyệt, nhấn mạnh rằng yêu cầu trên không phải là hủy bộ phim ''Ròm''.<ref>{{Chú thích web|url=https://tuoitre.vn/khong-phai-la-huy-bo-phim-rom-ma-la-huy-tang-vat-vi-pham-20191015174158248.htm|tựa đề=Không phải là hủy bộ phim Ròm, mà là hủy tang vật vi phạm|tác giả=Thiên Điểu|họ=|tên=|ngày=2019-10-15|website=[[Tuổi Trẻ (báo)|Tuổi Trẻ]]|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20200823101924/https://tuoitre.vn/khong-phai-la-huy-bo-phim-rom-ma-la-huy-tang-vat-vi-pham-20191015174158248.htm|ngày lưu trữ=2020-08-23|url hỏng=no|ngày truy cập=2020-12-12}}</ref> Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng cách xử lý của cục này có phần nặng tay và cứng nhắc khi can thiệp sâu vào nội dung của nhiều bộ phim trong nước nhưng lại quá lỏng lẻo, cẩu thả và bất cẩn khi duyệt phim nước ngoài.<ref>{{Chú thích web|url=https://thanhnien.vn/van-hoa/duyet-phim-vua-cau-tha-vua-cung-nhac-1137519.html|tựa đề=Duyệt phim vừa cẩu thả, vừa cứng nhắc|tác giả=|họ=|tên=|ngày=2019-10-16|website=[[Thanh Niên (báo)|Thanh Niên]]|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20201211050711/https://thanhnien.vn/van-hoa/duyet-phim-vua-cau-tha-vua-cung-nhac-1137519.html|ngày lưu trữ=2020-12-11|url hỏng=no|ngày truy cập=2020-10-01}}</ref><ref>{{Chú thích web|url=https://www.bbc.com/vietnamese/vietnam-50038276|tựa đề=“Người Tuyết bé nhỏ” và “Ròm” - câu chuyện kiểm duyệt ở Việt Nam|tác giả=|họ=|tên=|ngày=2019-10-14|website=BBC Tiếng Việt|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20200923234841/https://www.bbc.com/vietnamese/vietnam-50038276|ngày lưu trữ=2020-09-23|url hỏng=no|ngày truy cập=2020-10-01}}</ref><ref>{{Chú thích web|url=https://www.viettimes.vn/bi-kich-dien-anh-va-cay-keo-mang-ten-kiem-duyet-post116498.html|tựa đề=Bi kịch điện ảnh và “cây kéo” mang tên “kiểm duyệt”|tác giả=Hòa Bình|họ=|tên=|ngày=2019-10-17|website=VietTimes|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20210120022840/https://viettimes.vn/bi-kich-dien-anh-va-cay-keo-mang-ten-kiem-duyet-post116498.html|ngày lưu trữ=2021-01-20|url hỏng=no|ngày truy cập=2020-10-01}}</ref>
Ngày 4 tháng 9 năm 2019 nhà sản xuất phim ''Ròm'' đã gửi bản phim đến [[Cục Điện ảnh]] và có buổi chiếu thẩm định vào một tuần sau. Đến ngày 11 tháng 9, hội đồng có kết quả thẩm định với việc hãng phim phải sửa chữa lại một số nội dung theo yêu cầu. Tuy nhiên, trong thời gian này, nhà sản xuất phim lại gửi tác phẩm của mình đi tranh giải ở [[Liên hoan phim quốc tế Busan]].<ref>{{Chú thích web|url=https://vov.vn/van-hoa/dien-anh/xu-ly-nghiem-viec-phim-rom-du-thi-lhp-busan-khi-chua-duoc-cap-phep-964618.vov|tựa đề=Xử lý nghiêm việc phim “Ròm” dự thi LHP Busan khi chưa được cấp phép|tác giả=Hạnh Lê|họ=|tên=|ngày=2019-10-18|website=[[Đài Tiếng nói Việt Nam]]|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20201024202740/https://vov.vn/van-hoa/dien-anh/xu-ly-nghiem-viec-phim-rom-du-thi-lhp-busan-khi-chua-duoc-cap-phep-964618.vov|ngày lưu trữ=2020-10-24|url hỏng=no|ngày truy cập=2020-10-13}}</ref> Do đó, Ngày 14 tháng 10 năm 2019, thanh tra thuộc [[Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (Việt Nam)|Bộ Văn hóa, Thể thao và du lịch]] ra quyết định xử phạt hành chính đối với nhà sản xuất của ''Ròm'' là Công ty cổ phần sản xuất phim Hoan Khuê (HKFilm) vì lý do nhà sản xuất đã "phát hành phim khi chưa được cấp phép phổ biến".<ref name=":8">{{cite news|url=https://tuoitre.vn/se-xu-nghiem-vu-phim-rom-chua-duoc-cap-phep-van-du-thi-o-busan-20191008120100436.htm|title=Sẽ xử nghiêm vụ phim Ròm chưa được cấp phép vẫn dự thi ở Busan|author=Ngọc Diệp - Thiên Điểu|date=2019-10-08|periodical=[[Tuổi Trẻ (báo)|Tuổi Trẻ]]|accessdate=2020-08-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20200817235503/https://tuoitre.vn/se-xu-nghiem-vu-phim-rom-chua-duoc-cap-phep-van-du-thi-o-busan-20191008120100436.htm|archive-date=2020-08-17|dead-url=no}}</ref> Theo quyết định, ''Ròm'' phải nộp phạt hành chính 40 triệu đồng, đồng thời buộc "tiêu hủy tang vật vi phạm" trong vòng 10 ngày, nếu không sẽ bị cưỡng chế.<ref>{{Chú thích web|url=https://tuoitre.vn/nha-san-xuat-phim-rom-bi-xu-phat-40-trieu-dong-va-buoc-tieu-huy-tang-vat-20191014162953259.htm|tựa đề=Nhà sản xuất phim Ròm bị xử phạt 40 triệu đồng và buộc tiêu hủy tang vật|tác giả=Ngọc Diệp|họ=|tên=|ngày=2019-10-14|website=[[Tuổi Trẻ (báo)|Tuổi Trẻ]]|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20200406024349/https://tuoitre.vn/nha-san-xuat-phim-rom-bi-xu-phat-40-trieu-dong-va-buoc-tieu-huy-tang-vat-20191014162953259.htm|ngày lưu trữ=2020-04-06|url hỏng=no|ngày truy cập=}}</ref> Quyết định trên nhận nhiều phản ứng trái chiều.<ref>{{Chú thích web|url=https://tuoitre.vn/yeu-cau-tieu-huy-tang-vat-voi-phim-rom-la-sao-20191014235611182.htm|tựa đề=Yêu cầu 'tiêu hủy tang vật' với phim Ròm là sao?|tác giả=Ngọc Diệp|họ=|tên=|ngày=2019-10-15|website=[[Tuổi Trẻ (báo)|Tuổi Trẻ]]|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20201126103927/https://tuoitre.vn/yeu-cau-tieu-huy-tang-vat-voi-phim-rom-la-sao-20191014235611182.htm|ngày lưu trữ=2020-11-26|url hỏng=no|ngày truy cập=2021-01-16}}</ref> Đạo diễn [[Phan Đăng Di]] và [[Nguyễn Hoàng Điệp]] bày tỏ sự không đồng tình trước quyết định này.<ref>{{Chú thích web|url=https://dep.com.vn/cac-nha-lam-phim-viet-len-tieng-doi-cong-bang-cho-rom-sau-khi-phim-bi-xu-phat/|tựa đề=CÁC NHÀ LÀM PHIM VIỆT LÊN TIẾNG ĐÒI CÔNG BẰNG CHO “RÒM” SAU KHI PHIM BỊ XỬ PHẠT|tác giả=Thùy Dương|họ=|tên=|ngày=2019-10-16|website=Tạp chí Đẹp|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20210116153441/https://dep.com.vn/cac-nha-lam-phim-viet-len-tieng-doi-cong-bang-cho-rom-sau-khi-phim-bi-xu-phat/|ngày lưu trữ=2021-01-16|url hỏng=no|ngày truy cập=2020-11-12}}</ref> Theo Nguyễn Cao Thái, chánh thanh tra bộ, quyết định của họ giống như "hủy một đôi [giày] bị lỗi", nghĩa là chỉ yêu cầu hủy bản phim đi dự ở Busan chứ không phải bản phim đang chờ xét duyệt, nhấn mạnh rằng yêu cầu trên không phải là hủy bộ phim ''Ròm''.<ref>{{Chú thích web|url=https://tuoitre.vn/khong-phai-la-huy-bo-phim-rom-ma-la-huy-tang-vat-vi-pham-20191015174158248.htm|tựa đề=Không phải là hủy bộ phim Ròm, mà là hủy tang vật vi phạm|tác giả=Thiên Điểu|họ=|tên=|ngày=2019-10-15|website=[[Tuổi Trẻ (báo)|Tuổi Trẻ]]|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20200823101924/https://tuoitre.vn/khong-phai-la-huy-bo-phim-rom-ma-la-huy-tang-vat-vi-pham-20191015174158248.htm|ngày lưu trữ=2020-08-23|url hỏng=no|ngày truy cập=2020-12-12}}</ref> Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng cách xử lý của cục này có phần nặng tay và cứng nhắc khi can thiệp sâu vào nội dung của nhiều bộ phim trong nước nhưng lại quá lỏng lẻo, cẩu thả và bất cẩn khi duyệt phim nước ngoài.<ref>{{Chú thích web|url=https://thanhnien.vn/van-hoa/duyet-phim-vua-cau-tha-vua-cung-nhac-1137519.html|tựa đề=Duyệt phim vừa cẩu thả, vừa cứng nhắc|tác giả=|họ=|tên=|ngày=2019-10-16|website=[[Thanh Niên (báo)|Thanh Niên]]|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20201211050711/https://thanhnien.vn/van-hoa/duyet-phim-vua-cau-tha-vua-cung-nhac-1137519.html|ngày lưu trữ=2020-12-11|url hỏng=no|ngày truy cập=2020-10-01}}</ref><ref>{{Chú thích web|url=https://www.bbc.com/vietnamese/vietnam-50038276|tựa đề=“Người Tuyết bé nhỏ” và “Ròm” - câu chuyện kiểm duyệt ở Việt Nam|tác giả=|họ=|tên=|ngày=2019-10-14|website=BBC Tiếng Việt|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20200923234841/https://www.bbc.com/vietnamese/vietnam-50038276|ngày lưu trữ=2020-09-23|url hỏng=no|ngày truy cập=2020-10-01}}</ref><ref>{{Chú thích web|url=https://www.viettimes.vn/bi-kich-dien-anh-va-cay-keo-mang-ten-kiem-duyet-post116498.html|tựa đề=Bi kịch điện ảnh và “cây kéo” mang tên “kiểm duyệt”|tác giả=Hòa Bình|họ=|tên=|ngày=2019-10-17|website=VietTimes|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20210120022840/https://viettimes.vn/bi-kich-dien-anh-va-cay-keo-mang-ten-kiem-duyet-post116498.html|ngày lưu trữ=2021-01-20|url hỏng=no|ngày truy cập=2020-10-01}}</ref>


Ngày 31 tháng 3 năm 2020, ''Ròm'' được phê duyệt cấp phép phát hành ở Việt Nam dưới dạng phim dán nhãn 18+ sau khi đã chỉnh sửa, cắt bỏ và thay đổi những nội dung theo yêu cầu của hội đồng duyệt phim.<ref>{{Chú thích web|url=https://thanhnien.vn/van-hoa/phim-rom-co-giay-phep-phat-hanh-sau-khi-bi-phat-tieu-huy-1204695.html|tựa đề=Phim Ròm có giấy phép phát hành sau khi bị phạt tiêu hủy|tác giả=Trinh Nguyễn|họ=|tên=|ngày=2020-04-01|website=[[Thanh Niên (báo)|Thanh Niên]]|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20210110011915/https://thanhnien.vn/van-hoa/phim-rom-co-giay-phep-phat-hanh-sau-khi-bi-phat-tieu-huy-1204695.html|ngày lưu trữ=2021-01-10|url hỏng=no|ngày truy cập=2020-04-03}}</ref><ref>{{Chú thích web|url=https://vnexpress.net/phim-rom-co-giay-phep-phat-hanh-4078263.html|tựa đề=Phim 'Ròm' có giấy phép phát hành|tác giả=Ân Nguyễn|họ=|tên=|ngày=2020-04-01|website=[[VnExpress]]|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20200412134428/https://vnexpress.net/phim-rom-co-giay-phep-phat-hanh-4078263.html|ngày lưu trữ=2020-04-12|url hỏng=no|ngày truy cập=}}</ref> Trong thời gian chờ duyệt, nhà phát hành quyết định bỏ qua các liên hoan phim quốc tế, bất chấp được chọn cho vòng tranh giải chính thức.<ref>{{Chú thích web|url=https://www.tienphong.vn/van-hoa/rom-ket-dep-cho-hanh-trinh-bam-dap-1668690.tpo|tựa đề='Ròm': Kết đẹp cho hành trình bầm dập|tác giả=Nguyễn Khánh|họ=|tên=|ngày=2020-06-05|website=[[Tiền Phong (báo)|Tiền Phong]]|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20210116065112/https://www.tienphong.vn/van-hoa/rom-ket-dep-cho-hanh-trinh-bam-dap-1668690.tpo|ngày lưu trữ=2021-01-16|url hỏng=no|ngày truy cập=2021-01-16}}</ref> Đạo diễn Trần Thanh Huy cho biết tuy nội dung phim đã thay đổi qua "thay thế", "gia giảm" thời lượng một số phân đoạn, nhưng phần cốt truyện chính vẫn được giữ lại và "cuộc hành trình của 2 nhân vật chính vẫn còn nguyên vẹn".<ref>{{Chú thích web|url=https://phapluatxahoi.vn/dao-dien-tran-thanh-huy-8-nam-va-mot-hanh-trinh-cua-rom-195856.html|tựa đề=Đạo diễn Trần Thanh Huy: 8 năm và một hành trình của “Ròm”|tác giả=Mộc Miên|họ=|tên=|ngày=2020-06-04|website=Pháp luật & Xã hội|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20210117062432/https://phapluatxahoi.vn/dao-dien-tran-thanh-huy-8-nam-va-mot-hanh-trinh-cua-rom-195856.html|ngày lưu trữ=2021-01-17|url hỏng=no|ngày truy cập=2021-01-17}}</ref> Theo tờ ''[[The Straits Times]]'', do kiểm duyệt nên phiên bản công chiếu tại Việt Nam đã được biến tấu sao cho có một cái kết hạnh phúc hơn, khác với bản công chiếu tại Busan.<ref>{{Chú thích web|url=https://www.straitstimes.com/life/vietnamese-directors-challenge-film-censors|tựa đề=Vietnamese directors challenge film censors|tác giả=Agence France-Presse|họ=|tên=|ngày=2020-10-27|website=[[The Straits Times]]|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20210115053557/https://www.straitstimes.com/life/vietnamese-directors-challenge-film-censors|ngày lưu trữ=2021-01-15|url hỏng=no|ngày truy cập=2021-01-10|trích dẫn=Determined to make innovative films with unconventional narratives, he screened a version of Rom at the Busan festival with an ending "open to interpretation", but was forced into a different, happier conclusion by censors.}}</ref> Còn theo báo ''[[Dân trí (báo)|Dân trí]]'', hai bản phim nêu trên có thời lượng không khác nhau.<ref>{{Chú thích web|url=https://dantri.com.vn/van-hoa/phim-rom-phai-cat-got-50-noi-dung-goc-moi-duoc-cap-phep-ra-rap-20200603092646993.htm|tựa đề=Phim “Ròm” phải cắt gọt 50% nội dung gốc mới được cấp phép ra rạp?|tác giả=Hà Tùng Long|họ=|tên=|ngày=2020-06-03|website=[[Dân trí (báo)|Dân trí]]|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20200611080103/https://dantri.com.vn/van-hoa/phim-rom-phai-cat-got-50-noi-dung-goc-moi-duoc-cap-phep-ra-rap-20200603092646993.htm|ngày lưu trữ=2020-06-11|url hỏng=no|ngày truy cập=2021-01-01}}</ref>
Ngày 31 tháng 3 năm 2020, ''Ròm'' được phê duyệt cấp phép phát hành ở Việt Nam dưới dạng phim dán nhãn 18+ sau khi đã chỉnh sửa, cắt bỏ và thay đổi những nội dung theo yêu cầu của hội đồng duyệt phim.<ref>{{Chú thích web|url=https://thanhnien.vn/van-hoa/phim-rom-co-giay-phep-phat-hanh-sau-khi-bi-phat-tieu-huy-1204695.html|tựa đề=Phim Ròm có giấy phép phát hành sau khi bị phạt tiêu hủy|tác giả=Trinh Nguyễn|họ=|tên=|ngày=2020-04-01|website=[[Thanh Niên (báo)|Thanh Niên]]|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20210110011915/https://thanhnien.vn/van-hoa/phim-rom-co-giay-phep-phat-hanh-sau-khi-bi-phat-tieu-huy-1204695.html|ngày lưu trữ=2021-01-10|url hỏng=no|ngày truy cập=2020-04-03}}</ref><ref>{{Chú thích web|url=https://vnexpress.net/phim-rom-co-giay-phep-phat-hanh-4078263.html|tựa đề=Phim 'Ròm' có giấy phép phát hành|tác giả=Ân Nguyễn|họ=|tên=|ngày=2020-04-01|website=[[VnExpress]]|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20200412134428/https://vnexpress.net/phim-rom-co-giay-phep-phat-hanh-4078263.html|ngày lưu trữ=2020-04-12|url hỏng=no|ngày truy cập=}}</ref> Trong thời gian chờ duyệt, nhà phát hành quyết định bỏ qua các liên hoan phim quốc tế, bất chấp được chọn cho vòng tranh giải chính thức.<ref>{{Chú thích web|url=https://www.tienphong.vn/van-hoa/rom-ket-dep-cho-hanh-trinh-bam-dap-1668690.tpo|tựa đề='Ròm': Kết đẹp cho hành trình bầm dập|tác giả=Nguyễn Khánh|họ=|tên=|ngày=2020-06-05|website=[[Tiền Phong (báo)|Tiền Phong]]|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20210116065112/https://www.tienphong.vn/van-hoa/rom-ket-dep-cho-hanh-trinh-bam-dap-1668690.tpo|ngày lưu trữ=2021-01-16|url hỏng=no|ngày truy cập=2021-01-16}}</ref> Đạo diễn Trần Thanh Huy cho biết tuy nội dung phim đã thay đổi qua "thay thế", "gia giảm" thời lượng một số phân đoạn, nhưng phần cốt truyện chính vẫn được giữ lại và "cuộc hành trình của 2 nhân vật chính vẫn còn nguyên vẹn".<ref>{{Chú thích web|url=https://phapluatxahoi.vn/dao-dien-tran-thanh-huy-8-nam-va-mot-hanh-trinh-cua-rom-195856.html|tựa đề=Đạo diễn Trần Thanh Huy: 8 năm và một hành trình của “Ròm”|tác giả=Mộc Miên|họ=|tên=|ngày=2020-06-04|website=Pháp luật & Xã hội|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20210117062432/https://phapluatxahoi.vn/dao-dien-tran-thanh-huy-8-nam-va-mot-hanh-trinh-cua-rom-195856.html|ngày lưu trữ=2021-01-17|url hỏng=no|ngày truy cập=2021-01-17}}</ref> Theo tờ ''[[The Straits Times]]'', do kiểm duyệt nên phiên bản công chiếu tại Việt Nam đã được biến tấu sao cho có một cái kết hạnh phúc hơn, khác với bản công chiếu tại Busan.<ref>{{Chú thích web|url=https://www.straitstimes.com/life/vietnamese-directors-challenge-film-censors|tựa đề=Vietnamese directors challenge film censors|tác giả=Agence France-Presse|họ=|tên=|ngày=2020-10-27|website=[[The Straits Times]]|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20210115053557/https://www.straitstimes.com/life/vietnamese-directors-challenge-film-censors|ngày lưu trữ=2021-01-15|url hỏng=no|ngày truy cập=2021-01-10|trích dẫn=Determined to make innovative films with unconventional narratives, he screened a version of Rom at the Busan festival with an ending "open to interpretation", but was forced into a different, happier conclusion by censors. ["Với quyết tâm làm những bộ phim sáng tạo với cách kể độc đáo, ông (Trần Thanh Huy) đã đưa lên màn ảnh của Liên hoan phim Busan một phiên bản có kết thúc "không rõ ràng", nhưng do kiểm duyệt nên bị buộc phải trình bày một cái kết khác, vui vẻ hơn".]}}</ref> Còn theo báo ''[[Dân trí (báo)|Dân trí]]'', hai bản phim nêu trên có thời lượng không khác nhau.<ref>{{Chú thích web|url=https://dantri.com.vn/van-hoa/phim-rom-phai-cat-got-50-noi-dung-goc-moi-duoc-cap-phep-ra-rap-20200603092646993.htm|tựa đề=Phim “Ròm” phải cắt gọt 50% nội dung gốc mới được cấp phép ra rạp?|tác giả=Hà Tùng Long|họ=|tên=|ngày=2020-06-03|website=[[Dân trí (báo)|Dân trí]]|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20200611080103/https://dantri.com.vn/van-hoa/phim-rom-phai-cat-got-50-noi-dung-goc-moi-duoc-cap-phep-ra-rap-20200603092646993.htm|ngày lưu trữ=2020-06-11|url hỏng=no|ngày truy cập=2021-01-01}}</ref>


== Âm nhạc ==
== Âm nhạc ==

Phiên bản lúc 12:12, ngày 23 tháng 1 năm 2021

Ròm
Áp phích phim chính thức
Đạo diễnTrần Thanh Huy
Sản xuất
Tác giả
Trần Thanh Huy
Kịch bảnTrần Thanh Huy
Diễn viên
Âm nhạcTôn Thất An
Quay phimNguyễn Vinh Phúc
Dựng phim
Hãng sản xuất
  • HKFilm
  • Red Ruby
  • East Films
Phát hànhCJ Entertainment
HKFilm
Công chiếu
  • 4 tháng 10 năm 2019 (2019-10-04) (BIFF)
  • 11 tháng 12 năm 2020 (2020-12-11) (Đài Loan)
Độ dài
79 phút
Quốc gia Việt Nam
Ngôn ngữTiếng Việt
Doanh thu58,1 tỉ VNĐ (Theo Box Office Vietnam)[1]
63 tỉ VNĐ (Theo VnExpress)[2]
2,509 triệu USD (57,9 tỉ VNĐ) (Theo Box Office Mojo)[3]

Ròm là một bộ phim điện ảnh độc lập của Việt Nam mang đề tài tâm lý xã hộitội phạm công chiếu năm 2019 do Trần Thanh Huy viết kịch bản kiêm đạo diễn. Với sự tham gia diễn xuất của Trần Anh Khoa, Nguyễn Phan Anh Tú, Cát Phượng, Mai Trần, Wowy, phim kể về chuỗi ngày vùng vẫy mưu sinh bằng nghề môi giới số đề của cậu bé tên Ròm và khát khao thay đổi cuộc đời của những người nghèo quanh cậu.

Ý tưởng về một bộ phim về những cậu bé bán vé số được Trần Thanh Huy xây dựng trước khi phim ngắn 16:30, phim đoạt giải tại Liên hoan phim Cannes 2013, ra đời. Sau thành công của phim ngắn, Trần Thanh Huy quyết định bắt tay vào dự án phim điện ảnh, thai nghén từ ý tưởng những đứa trẻ tranh nhau vé số ở cầu Thị Nghè. Bất chấp những lời mời gọi từ các nhà làm phim khác, vị đạo diễn kiên quyết từ chối. Phim chính thức bấm máy vào tháng 6 năm 2016, sau một thời gian tìm kiếm các nguồn lực đầu tư. Nhiều cảnh quay trong phim sử dụng môi trường thực tế làm phông nền, với bối cảnh chính ở Thành phố Hồ Chí Minh. Toàn bộ thời lượng phim sử dụng các góc quay nghiêng. Cuối năm 2017, Ròm bước vào giai đoạn hậu kỳ.

Ròm ra mắt công chúng lần đầu tại Liên hoan phim quốc tế Busan 2019, nơi đoàn làm phim vinh dự đoạt giải "Làn sóng mới".[a] Trong hai năm 2020 và 2021, phim lần lượt giành về hai giải "Phim điện ảnh đầu tay xuất sắc nhất"[b] tại Liên hoan phim quốc tế Fantasia và "Phim được yêu thích nhất" tại Lễ trao giải Mai Vàng. Tác phẩm trải qua quá trình kiểm duyệt kéo dài trước khi được cấp phép tại Việt Nam cuối tháng 3 năm 2020. Ngày 25 tháng 9 năm 2020, Ròm ra mắt khán giả nước này sau thời gian hoãn chiếu do tác động của Đại dịch COVID-19. Phim phá vỡ kỷ lục của Bán đảo, trở thành phim có số vé đặt trước cao nhất năm 2020, đồng thời là phim có doanh thu mở màn tuần đầu cao nhất năm trước khi bị Tiệc trăng máu vượt qua. Phim đứng vị trí thứ sáu trong danh sách tác phẩm điện ảnh Việt Nam có doanh thu mở màn ngày thứ sáu cao nhất mọi thời đại. Bên ngoài lãnh thổ Việt Nam, phim góp mặt tại một số liên hoan phim trước khi được nhà phát hành ở Đài Loan mua bản quyền trình chiếu tại quốc gia này vào ngày 11 tháng 12. Bên cạnh những ý kiến tích cực, Ròm cũng đón nhận những đánh giá tiêu cực từ khán giả, truyền thông lẫn giới chuyên môn.

Nội dung

Bên cạnh những tòa nhà cao tầng, Thành phố Hồ Chí Minh vẫn tồn tại những khu ổ chuột. Quy hoạch đô thị và số đề là hai trong số những chủ đề được bàn đến xuyên suốt thời lượng phim.

Ròm là một cậu bé bị cha mẹ bỏ rơi, sống lang thang và không nhà cửa. Thuở nhỏ, cậu may mắn giúp một người phụ nữ trúng 70 triệu đồng tiền số đề nên kể từ đó nhận được sự tin tưởng của người dân. Họ đưa cậu đến sống tại căn nhà nhỏ, nằm trong một khu chung cư đang chờ giải tỏa ở Thành phố Hồ Chí Minh. Xung quanh cậu là những người thích chơi số đề với hy vọng thay đổi cuộc đời, bất chấp việc này bị chính quyền ngăn cấm. Nhiệm vụ của cậu là bằng cách nào đó, vừa nghĩ ra những con số may mắn giúp họ trúng đề, vừa tranh giành với những kẻ cạnh tranh cùng lứa. Theo Ròm, những người đánh số đề thường tin vào những điều lạ trong cuộc sống, hoặc tin vào tâm linh. Khi họ "tìm ra" con số này, họ bất chấp tất cả, kể cả mang nợ, bán nhà để đặt cược may rủi. Họ sẽ ghi lại con số mình muốn, viết giấy nợ rồi đưa cho người ghi đề. Người này sẽ thu thập các con số của người dân sau đó đưa cho "cái mẹ", trung gian giữa người chơi và nhà cái, để chia tiền hoa hồng. Nếu người dân không trả tiền đúng hạn, nhà cái sẽ thuê nhóm cho vay nặng lãi, đứng đầu là một kẻ mang danh chủ nợ đến đòi tiền họ.

Trong một lần chạy đi giao vé dò[c] cho người dân trong chung cư, Ròm bị người dân nơi đây đuổi đánh vì kết quả không như ý họ muốn. Cùng thời điểm này, Phúc, một kẻ cạnh tranh với Ròm đánh bi-a với một kẻ được gọi là "đại ca", tức chủ nợ. Phúc thắng người này 100 nghìn đồng. Sau khi đánh bi-a xong, Phúc chạy đến nhà ông Khắc, một thầy cúng kiêm thợ đóng quan tài, thuyết phục ông đánh con số 95 nhưng ông từ chối, bảo rằng chỉ khi nào tìm được phần mộ của vợ con mình thì mới chấp nhận đánh đề. Trong lúc ấy, những người làm nhiệm vụ khảo sát, đo đạc, quy hoạch đô thị đến đo chiều dài của một đôi vợ chồng sống trong khu chung cư. Nhóm người này cố tình đo số liệu ngắn hơn thực tế. Vì lẽ đó, họ bị chủ nhà dọa chém phải rút đi. Ròm về đến nhà thì chạy ngay sang nhà bà Ba để thuyết phục bà đánh đề nhưng bà từ chối. Lát sau, Phúc xuất hiện, thuyết phục khiến bà dao động. Sau một khoảng lặng, bà miễn cưỡng đồng ý. Trên đường đi giao giấy nợ cùng con số cho Ghi, một "cái mẹ" chuyên ghi và trả số đề, Ròm và Phúc tranh nhau con số của bà Ba. Hôm sau, Ròm lẻn vào nhà bà Ba và phát hiện bà đã treo cổ tự tử. Phúc lập tức có mặt, đổ hết mọi tội lổi lên đầu Ròm, cho rằng cậu mới là người dụ dỗ bà Ba đánh đề. Tuyệt vọng, Ròm lang thang và gặp được Ghi. Ghi hứa sẽ giúp cậu tìm cha mẹ thất lạc với điều kiện cậu phải giúp cô ta thuyết phục người dân trong chung cư đánh đề và viết giấy nợ.

Ròm tìm đến ông Khắc nhưng kết quả tương tự như Phúc trước đó. Cậu quay về và được Ghi dẫn đến bác sĩ lấy thuốc vì đau dạ dày. Tại đó, Ghi được bác sĩ thông báo rằng tình hình bệnh tật của con trai cô không được khả quan, cần một số tiền lớn để chữa trị. Cùng thời điểm này, Phúc tái đấu bi-a với tay "đại ca" nhưng thua, bị trấn lột sạch tiền. Cùng lúc đó, Ròm đến khu nghĩa trang tìm mộ vợ con ông Khắc. Trong lúc tìm kiếm, chẳng may cậu bị ngã xuống một cái hố sâu. Trận mưa sau đó đã khiến bùn nhão đi, làm lộ ra tấm bia mộ của vợ con ông Khắc. Sau một hồi xoay xở, Ròm cũng thoát khỏi đó và quay về báo cho ông Khắc, ngay thời điểm ông đang làm phép "tìm con số" cho cặp vợ chồng trong khu chung cư. Biết tin Ròm tìm được mộ vợ con mình, ông Khắc vui mừng, đồng thời chấp nhận đánh đề. Nhờ sự chỉ dẫn của Ròm, Khắc đánh con số 37, kết quả hoàn toàn chính xác. Cậu một lần nữa nhận được sự tin tưởng của người dân khu chung cư. Trong lúc ấy, Ghi báo tin cho Ròm rằng cô ta đã tìm được cha mẹ thất lạc của cậu. Cô giao cho cậu số điện thoại của người nắm thông tin. Tối đó, nhóm người giải tỏa chung cư lại xuất hiện nhưng nhanh chóng bị đuổi đi. Trước khi rút đi, họ thông báo rằng hôm sau sẽ giải đáp thỏa đáng mọi thắc mắc cho họ.

Ông Khắc tìm đến nhà Ròm xin cậu đưa ra con số tiếp theo. Sau một hồi suy nghĩ, cậu đưa ra con số 41. Tuy nhiên, trong lúc đi giao vé dò, Ròm bị Phúc phục kích bắt trói lại, nẫng tay trên công việc giao số cho cả chung cư. Tuy nhiên, khi đến nhà Ghi và quay trở lại chỗ nhà cái thì đã quá giờ làm việc. Phúc bị cả khu chung cư đuổi đánh, phải chạy ngược lại nhà Ghi ẩn nấp. Nhưng sau cùng cả Ghi lẫn Phúc đều bị Ròm, lúc bấy giờ đã thoát ra được, cùng người dân đem nhốt ở nhà cậu. Nhiệm vụ của Ròm là trông chừng họ. Cậu gọi điện theo số Ghi đưa và được một người đàn ông yêu cầu giao tiền để được gặp mẹ. Để kiếm đủ tiền, Ròm tìm gặp tay "đại ca". Người này ra giá 200 nghìn đồng, với điều kiện cậu phải đốt cháy cả khu chung cư. Tối hôm đó, tay "đại ca" cùng đàn em xã hội đen, dưới sự hậu thuẫn của nhóm người giải tỏa chung cư, đến đập phá nơi này. Ròm theo lệnh châm lửa, thiêu rụi toàn bộ khu chung cư. Trong lúc đó, tại nhà Ròm, Ghi thoát được và lén ăn trộm số tiền mà cậu dành dụm bao lâu để đi gặp bố mẹ. Trở về và phát hiện sự việc, cậu lang thang trong vô định cho đến khi trời sáng. Khi trở về, cậu cùng với Phúc nhận sự ủy thác của toàn bộ khu chung cư đi giao con đề quyết định. Trên đường đi, Phúc cướp bọc đựng giấy ghi nợ và bỏ chạy. Hai đứa trẻ vừa chạy, vừa đánh nhau rồi lại chạy cho đến khi bộ phim kết thúc.

Phân vai

  • Trần Anh Khoa vai Ròm, cậu bé mồ côi sống ở một khu chung cư cũ tại Thành phố Hồ Chí Minh. Công việc thường ngày của cậu là tư vấn số đề.[8]
  • Nguyễn Phan Anh Tú vai Phúc, là đối thủ của Ròm trong phim.[8]
  • Cát Phượng vai Ghi, bán xổ số đồng thời làm trung gian chuyển số đề cho các nhà cái.[9]
  • Mai Trần vai ông Khắc, làm nghề đóng quan tài cho những người chết. Ông có vợ con đã qua đời.[10]
  • Wowy vai đại ca giang hồ, phản diện chính trong Ròm.[11]

Sản xuất

Quá trình phát triển

Tôi muốn làm bộ phim vì tuổi trẻ, đam mê và niềm tin rằng phim của mình sẽ tốt. Niềm tin mạnh mẽ này xuất phát từ bản thân. Tôi tin vào những gì mình học được: Phim là cuộc sống và cuộc sống là phim, điện ảnh phản ánh con người và vấn đề xã hội. Niềm tin càng trở nên mạnh mẽ hơn sau mỗi lần tôi gặp gỡ nhân vật. Tôi chắc chắn rằng đây (Ròm) là bộ phim mình phải kể.

Trần Thanh Huy[12]

Tên ban đầu của RòmThằng Ròm, được dạo diễn Trần Thanh Huy thai nghén trong quá trình viết kịch bản cho phim ngắn 16:30, bộ phim vốn chỉ là tác phẩm dự thi tốt nghiệp nhưng đã đoạt giải Cánh diều Vàng 2012 và trình chiếu tại "Góc phim ngắn" của Liên hoan phim Cannes 2013.[13][14] Tại liên hoan phim này, ông gặp Jane Campion, nữ đạo diễn phim The Piano. Ông nhận được lời khuyên rằng nếu làm phim nên cùng hợp tác với toàn bộ ekip.[15] Đoàn làm phim của ông hầu hết là những người trẻ có niềm đam mê làm phim.[16][17] Sau thành công từ phim ngắn, Trần Thanh Huy nhận được nhiều lời mời làm đạo diễn nhưng ông từ chối vì muốn xây dựng một bộ phim "theo cách mình thích"[12] đồng thời tìm kiếm nhiều sự công nhận hơn.[13] Ý tưởng ban đầu cho phim là hình ảnh những đứa trẻ tranh nhau vé số ở cầu Thị Nghè, Thành phố Hồ Chí Minh.[13][14] Theo đạo diễn Trần Thanh Huy, triết lý làm phim của ông dựa vào 50-70% câu chuyện cá nhân, xoay quanh những điều gần gũi với bản thân, vì "số đề là một phần của đời sống người dân lao động Việt Nam".[18][19] Cũng theo vị đạo diễn này, ý tưởng về Ròm có trước 16:30, nhưng do điều kiện lúc đó chưa cho phép nên ông đã chọn làm phim ngắn trước. Đó là "một phép thử cần thiết", ông nói, "tôi đã mất đúng 7 năm để Thằng Ròm thành hình".[20] Trong một buổi giao lưu với sinh viên Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh, ông tiết lộ bản thân cùng trợ lý biên kịch đã viết 17 cuốn kịch bản outline,[d] 12 cuốn kịch bản chi tiết và hơn 20 treatment.[e][19] Vị đạo diễn muốn tập trung khắc họa ý tưởng câu chuyện, từ đó tạo ra tiềm năng phát triển thành phim điện ảnh.[21] Trần Thanh Huy sau đó đã thành lập một dự án, đồng thời đi xin tài trợ ở nhiều hãng phim, nhiều cá nhân quen biết,[14] trong đó có HKFilm, nhà sản xuất sau này của Ròm.[22] Quyết tâm của ông lớn đến mức sẵn sàng chấp nhận bỏ tiền túi ra làm phim nếu không nhận được đầu tư.[23]

Trong quá trình xây dựng kịch bản, đạo diễn Trần Thanh Huy đã đến nhiều chung cư trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh, ghi chép, trò chuyện với nhiều người ở đó. Ông cũng thuê hẳn một căn phòng trong một và sống ở đó khoảng sáu tháng, đồng thời tận dụng mọi thời gian mình có để viết kịch bản, kể cả lúc chạy xe trên đường.[12] Huy làm việc liên tục, có những ngày làm việc từ 18 đến 20 tiếng. Đôi khi, vị đạo diễn ăn, nghỉ tại quán cà phê để duy trì mạch cảm xúc.[24]

Tuyển vai

Đạo diễn Trần Thanh Huy đã chọn em trai mình là Trần Anh Khoa vào vai Ròm.[25] Khoa cũng là người thủ vai này trong phim ngắn 16:30.[26] Năm 2012, trong buổi tuyển vai cho phim, Nguyễn Phan Anh Tú, lúc bấy giờ mới 14 tuổi, vượt qua nhiều ứng viên khác để đảm nhận một vai trong phim.[27] Mặc dù không có kinh nghiệm diễn xuất, nhưng việc biết chơi parkour đã giúp anh có được lợi thế với các ứng viên khác.[28] Trong một cuộc phỏng vấn sau này, Nguyễn Phan Anh Tú thừa nhận ban đầu anh nghĩ đó là buổi quay TVC quảng cáo. Mãi cho đến thời điểm thử vai, anh mới biết đó là một dự án điện ảnh. Theo Tú, hơn một tháng sau buổi thử vai, anh mới biết mình đang được tuyển cho vai nam chính của Ròm.[29] Còn theo đạo diễn Trần Thanh Huy, lý do ông chọn Tú là vì anh "có sự hồn nhiên của một đứa trẻ và sẵn sàng chịu tham gia vào cuộc chơi lớn của mọi người".[30] Còn với Cát Phượng, đích thân vị đạo diễn gọi điện mời cô tham gia bộ phim. Lúc bấy giờ, Phượng không biết đạo diễn này là ai, nhưng sau khi xem phim ngắn 16:30, cô gật đầu đồng ý.[31] Ngoài ra, trong quá trình viết kịch bản, vì ấn tượng với ca khúc "Chạy", đạo diễn Huy đã xin phép nhạc sĩ của nó, rapper Wowy, được sử dụng bài hát đồng thời mời anh tham gia dự án của mình.[32]

Quay phim

Cầu Thị Nghè
Cư xá Thanh Đa
Cầu Thị Nghè và cư xá Thanh Đa, hai trong số nhiều bối cảnh chính của phim.

Tháng 6 năm 2016, phim bắt đầu giai đoạn bấm máy chính thức.[21] Tổng số ngày quay (không liên tục) là 89 ngày.[21][33][34] Khi đến bản dựng thứ 23, đạo diễn Trần Thanh Huy trở nên bối rối với hướng đi tiếp theo. Trong thời gian này, đạo diễn Trần Anh Hùng xuất hiện, đóng vai trò chỉ dẫn, giúp Huy định hình phong cách của mình. Trong thời gian sáu tháng làm việc với đoàn làm phim, Hùng đã chỉ ra những bản dựng tốt, giúp họ ráp nối câu chuyện lại với nhau.[15] Bối cảnh chính của phim diễn ra chủ yếu ở Thành phố Hồ Chí Minh.[35] Theo lời kể của diễn viên Nguyễn Phan Anh Tú, ngày đầu tiên, anh cùng đoàn làm phim di chuyển đến một căn nhà hoang và thấy bất ngờ vì đây là phim trường của một dự án điện ảnh. Cả đoàn làm phim sau đó mỗi người một việc, cùng nhau dọn dẹp căn nhà hoang đó.[36] Về cảnh quay, Ròm chứa đựng nhiều cảnh hành động, đánh nhau. Để quen với việc này, Trần Anh Khoa phải tập nhiều dáng đi sao cho giống "trẻ bụi đời", không được đeo kính cận.[25] Về phần Anh Tú, vì chưa có kinh nghiệm nên anh phải rèn thể lực, học diễn xuất, tập các pha hành động trong một năm, đồng thời đi bán vé số để làm quen với vai diễn.[37] Ngoài ra, Tú cũng phải vượt qua nỗi sợ để thực hiện một vài phân cảnh ở trên cao. Theo lời kể của Trần Thanh Huy, sau khi diễn xong cảnh trên cao, Tú đã giận đoàn làm phim và bỏ đi một lúc.[38] Diễn viên Wowy ấn tượng với cảnh đánh nhau với Anh Tú trên bàn bi-a, cho rằng nhờ có cảnh quay đó mà hai người trở nên thân thiết hơn.[39]

Đạo diễn Trần Thanh Huy hiếm khi cho Trần Anh Khoa biết trước kịch bản. Trước thời điểm quay một tuần, hai người mới trao đổi về nội dung sẽ thực hiện.[40] Trong một cảnh quay đánh nhau trên mái nhà, Trần Anh Khoa bị thương. Đoàn làm phim quyết định bỏ cảnh quay này để sơ cứu cho anh. Trong một cảnh vật nhau dưới bùn lầy, Trần Anh Khoa và Nguyễn Phan Anh Tú phải tập nhiều động tác như nắm cổ, kéo chân. Cảnh quay này khiến hai diễn viên xây xát toàn thân, bất chấp sau đó hai người ôm nhau khóc trong 10 phút.[41] Cảnh quay này được thực hiện mà không cắt cảnh.[26] Trần Thanh Huy sau đó đã mang đoạn phim này sang Pháp xử lý khâu tiếng động nhằm tạo hiệu ứng chân thực.[41] Còn trong cảnh Anh Khoa rơi xuống hầm mộ, đoàn làm phim quay liên tục 40 lần.[26] Diễn viên Wowy phải cạo đầu ngay trên phim trường để có tạo hình phù hợp với vai diễn. Trong khi đó, diễn viên Cát Phượng phải để cho Nguyễn Phan Anh Tú nắm giật tóc, đồng thời bị người dân lao vào đánh. Cảnh quay này được thực hiện hơn 10 lần.[42]

Phim tận dụng các khung cảnh thực, dùng các con đường, ngõ hẻm ở Thành phố Hồ Chí Minh làm phim trường. Đạo diễn hình ảnh Nguyễn Khắc Nhật cho biết đoàn làm phim tận dụng hết cỡ ánh sáng tự nhiên, căn chỉnh thời gian, địa điểm lẫn các mùa trong năm.[43] Cảnh quay Ròm và Phúc đánh nhau ở ngã tư cũng dựa vào bối cảnh môi trường khi hai diễn viên lao vào một chiếc taxi đang di chuyển chậm. Vụ va chạm làm người tài xế có phần hốt hoảng.[44] Còn cảnh quay ngập nước dài 45 giây được thực hiện vào thời điểm Thành phố Hồ Chí Minh đang trong mùa mưa.[45] Trong một buổi phỏng vấn, đạo diễn Huy tiết lộ do thời điểm thành phố ngập nước chỉ xảy ra vài lần trong suốt mùa mưa nên ông đã cất trữ sẵn một chiếc máy quay mượn của người bạn, chờ đến khi trời mưa rồi mang ra thực hiện, đồng thời gọi điện nhờ đoàn làm phim có mặt.[17]

Toàn bộ thời lượng phim sử dụng các góc quay nghiêng. Đây là tác phẩm điện ảnh đầu tiên ở Việt Nam sử dụng góc quay nghiêng cho cả bộ phim.[46][47][48] Ý tưởng này được đạo diễn hình ảnh Nguyễn Vinh Phúc đề xuất. Theo ông, mục đích của việc sử dụng góc quay này là để "phù hợp với việc miêu tả những cuộc sống bấp bênh của người dân lao động, những tầng lớp thấp bé trong xã hội".[48] Đoàn làm phim cũng sử dụng nhiều loại máy quay ở từng thời kỳ khác nhau,[43] nhưng phần lớn là máy quay Canon Red Pro 5.0.[35] Bối cảnh khu chung cư trong phim được di dời từ đường Cô Giang về Thanh Đa.[49] Những cảnh quay trong hẻm được thực hiện ngay trên xe máy. Đoàn làm phim cũng tận dụng nhiều ống kính góc rộng, đẩy sát vào gần diễn viên để làm sáng tỏ biểu cảm trên gương mặt họ.[35] Khi đóng máy, Ròm có tổng dung lượng là 36 TB.[50]

Hậu kỳ và kiểm duyệt

Cuối tháng 11, đầu tháng 12 năm 2017, Ròm bước vào giai đoạn hậu kỳ.[51] Công đoạn chỉnh màu được giao hoàn toàn cho Bùi Công Anh.[35] Trong một cuộc phỏng vấn, Trần Thanh Huy tiết lộ tuy phim dùng đến tám loại máy quay khác nhau nhưng nhờ hiệu ứng chỉnh màu mà sự khác biệt được loại bỏ.[17] Với sáu năm kinh nghiệm sử dụng phần mềm DaVinci Resolve Studio, nhiệm vụ của Anh là duy trì cảm giác "thô ráp" của các khu ổ chuột ở Thành phố Hồ Chí Minh nhưng phải làm sao để giữ được nét riêng của từng nhân vật trong tác phẩm. Để làm được điều đó, ông tinh chỉnh màu da cho những người trong khu ổ chuột cam hơn. Về nhân vật Ròm, trong phần lớn thời lượng phim, khi có mặt những người xung quanh, màu sắc của cậu tương tự như họ, đến khi Ròm xuất hiện đơn lẻ thì Anh mới tinh chỉnh màu cho cậu khác đi. Theo đó, màu nền xung quanh Ròm sẽ thay đổi theo thời gian trong ngày: màu đỏ, cam vào ban ngày, xanh và hồng lúc sáng sớm. Để thực hiện, ông sử dụng chức năng "Curve" tích hợp sẵn trong phần mềm. Cảnh khu chung cư bị cháy được vị này dùng chức năng "Power Windows", dìm bớt các chi tiết cũng như tăng độ sáng phần mặt cho các nhân vật. Khi cần đồng bộ hóa các khung hình trong một cảnh phim, Anh sử dụng nhiều công cụ chỉnh màu sơ cấp, thứ cấp khác nhau.[52] Cũng theo ông, mỗi cảnh phim cần hai đến ba ngày để hiệu chỉnh, với thời gian hoàn thành là hơn bốn tháng. Những âm thanh của môi trường hầu hết là âm thanh 5.1.[f][17] Trong phim có phân đoạn Trần Anh Khoa khóc nhưng qua hậu kỳ đã được cắt bỏ vì "đánh mất năng lượng của nhân vật".[53]

Ngày 4 tháng 9 năm 2019 nhà sản xuất phim Ròm đã gửi bản phim đến Cục Điện ảnh và có buổi chiếu thẩm định vào một tuần sau. Đến ngày 11 tháng 9, hội đồng có kết quả thẩm định với việc hãng phim phải sửa chữa lại một số nội dung theo yêu cầu. Tuy nhiên, trong thời gian này, nhà sản xuất phim lại gửi tác phẩm của mình đi tranh giải ở Liên hoan phim quốc tế Busan.[54] Do đó, Ngày 14 tháng 10 năm 2019, thanh tra thuộc Bộ Văn hóa, Thể thao và du lịch ra quyết định xử phạt hành chính đối với nhà sản xuất của Ròm là Công ty cổ phần sản xuất phim Hoan Khuê (HKFilm) vì lý do nhà sản xuất đã "phát hành phim khi chưa được cấp phép phổ biến".[55] Theo quyết định, Ròm phải nộp phạt hành chính 40 triệu đồng, đồng thời buộc "tiêu hủy tang vật vi phạm" trong vòng 10 ngày, nếu không sẽ bị cưỡng chế.[56] Quyết định trên nhận nhiều phản ứng trái chiều.[57] Đạo diễn Phan Đăng DiNguyễn Hoàng Điệp bày tỏ sự không đồng tình trước quyết định này.[58] Theo Nguyễn Cao Thái, chánh thanh tra bộ, quyết định của họ giống như "hủy một đôi [giày] bị lỗi", nghĩa là chỉ yêu cầu hủy bản phim đi dự ở Busan chứ không phải bản phim đang chờ xét duyệt, nhấn mạnh rằng yêu cầu trên không phải là hủy bộ phim Ròm.[59] Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng cách xử lý của cục này có phần nặng tay và cứng nhắc khi can thiệp sâu vào nội dung của nhiều bộ phim trong nước nhưng lại quá lỏng lẻo, cẩu thả và bất cẩn khi duyệt phim nước ngoài.[60][61][62]

Ngày 31 tháng 3 năm 2020, Ròm được phê duyệt cấp phép phát hành ở Việt Nam dưới dạng phim dán nhãn 18+ sau khi đã chỉnh sửa, cắt bỏ và thay đổi những nội dung theo yêu cầu của hội đồng duyệt phim.[63][64] Trong thời gian chờ duyệt, nhà phát hành quyết định bỏ qua các liên hoan phim quốc tế, bất chấp được chọn cho vòng tranh giải chính thức.[65] Đạo diễn Trần Thanh Huy cho biết tuy nội dung phim đã thay đổi qua "thay thế", "gia giảm" thời lượng một số phân đoạn, nhưng phần cốt truyện chính vẫn được giữ lại và "cuộc hành trình của 2 nhân vật chính vẫn còn nguyên vẹn".[66] Theo tờ The Straits Times, do kiểm duyệt nên phiên bản công chiếu tại Việt Nam đã được biến tấu sao cho có một cái kết hạnh phúc hơn, khác với bản công chiếu tại Busan.[67] Còn theo báo Dân trí, hai bản phim nêu trên có thời lượng không khác nhau.[68]

Âm nhạc

Ròm: Original Soundtrack
Nhạc nền phim của Tôn Thất An
Phát hành23 tháng 9, 2020
Thể loạiSoundtrack
Thời lượng58:57

Nhạc sĩ Tôn Thất An được mời viết nhạc cho Ròm. Ông cùng đạo diễn Trần Thanh Huy đến Pháp để xây dựng phần âm thanh,[69] hợp tác cùng nhà thiết kế âm thanh Phạm Anh Khoa, giám sát âm thanh Boris Chapelle.[16] Theo đạo diễn Trần Thanh Huy, danh sách bài nhạc do nhạc sĩ sáng tác đều được chính ông sắp xếp theo một bố cục thích hợp.[17] Ca khúc chủ đề trong phim là "Chạy", do rapper Wowy sáng tác. Phần lời được Wowy bổ sung thêm một vài câu từ cho phù hợp với bối cảnh phim. Phần âm nhạc được Tôn Thất An phối lại trong thời gian ở Pháp, với nhạc đệm là tiếng trống cùng tiết tấu nhanh, kết hợp cùng giọng ngân của một ca sĩ opera người Pháp.[16][70] Riêng tiếng trống được thu âm tại Nhật Bản, sau đó gửi sang Pháp xử lý.[71] Lý giải việc chọn ca khúc, đạo diễn Huy cho biết ông "thấy giữa bài hát và bộ phim có nhiều điểm tương đồng". Trong phim, đoạn nhạc xuất hiện trong một vài cảnh như Ròm chạy cho kịp giờ ghi số đề, trốn khỏi sự truy đuổi của xã hội đen.[72] Theo Wowy, phiên bản bài "Chạy" trong phim chiếu ở Busan có giá trị nghệ thuật tốt hơn so với phiên bản chiếu tại Việt Nam.[73] Soundtrack của Ròm được nhạc sĩ Tôn Thất An công bố trên Bandcamp vào ngày 23 tháng 9 năm 2020.[74]

Danh sách bài nhạc

Dưới đây là danh sách nhạc của Ròm. Danh sách được lấy từ Bandcamp.

STTNhan đềThời lượng
1."Opening"4:25
2."River"2:19
3."Streets"1:16
4."Bà Ba"2:05
5."The Death"4:04
6."The Numbers"5:37
7."City (Chạy)"2:50
8."Cemetery/Rain"4:32
9."Night"1:53
10."Boy running"1:32
11."(A boy) In the Crowd"3:21
12."Sunset"2:28
13."Fire"2:48
14."Fight/Loss/Memory"3:01
15."Rage"4:32
16."Chạy (Dragon version)"3:41
17."Race/Fight"2:31
18."Always running/End Credits"6:02
Tổng thời lượng:58:57

Phát hành

Ròm công chiếu lần đầu tại Liên hoan phim quốc tế Busan năm 2019[75] và tranh tài tại hạng mục "Làn sóng mới".[76] dù trước đó nhà sản xuất đã xin rút khỏi liên hoan phim này.[55] Năm 2020, tác phẩm góp mặt tại một số liên hoan phim như Liên hoan phim Bangkok ASEAN,[77] Liên hoan phim quốc tế Giffoni,[78] Liên hoan phim quốc tế Fantasia,[79] Liên hoan phim châu Á New York[80]Liên hoan phim quốc tế Schlingel.[81] Sau khi góp mặt tại mục "Windows on Asia" của Liên hoan phim Kim Mã,[82] Ròm được nhà đầu tư Đài Loan mua bản quyền phát sóng tại quốc gia này từ ngày 11 tháng 12.[83]

Giữa năm 2020, Ròm cho ra mắt áp phíchđoạn phim quảng bá.[84] Theo đó, áp phích của tác phẩm là hình ảnh Ròm ngồi trên tấm cửa sổ bắc ngang qua hai hành lang chung cư, nổi bật với góc quay nghiêng bên cạnh những món đồ sinh hoạt thường ngày của người dân lao động. Ở đoạn phim quảng bá, nhà phát hành cũng giới thiệu về cuộc sống thường ngày của nhân vật chính.[48] Ban đầu, tác phẩm dự kiến ra mắt tại Việt Nam vào ngày 31 tháng 7 năm 2020.[85][86] Tuy nhiên, thời gian công chiếu đã bị lùi lại do ảnh hưởng của đại dịch COVID-19 tại Việt Nam.[4][87] Giữa tháng 9, nhà sản xuất Ròm cho phát hành đoạn phim hậu trường cùng những khoảnh khắc kỷ niệm của diễn viên, đoàn làm phim trong thời gian thực hiện.[88] Phim có buổi họp báo ra mắt vào ngày 23 tháng 9[31][89] trước khi công chiếu chính thức tại tất cả các rạp ở Việt Nam hai ngày sau đó.[90] Trong một cuộc khảo sát do CGV Việt Nam thực hiện, Ròm là một trong số tác phẩm điện ảnh được mong chờ nhất năm 2020.[91][92][93]

Đón nhận

Phòng vé

Tính đến ngày 24 tháng 9, Ròm có 16.000 vé đặt trước. Riêng ở cụm rạp CGV, bộ phim có 12.000 vé đặt trước, vượt qua kỷ lục số vé đặt trước của Bán đảo, trở thành tác phẩm điện ảnh có số vé đặt trước cao nhất năm.[94] Đến 8 giờ sáng ngày 25 tháng 9, con số này là 20.000 vé.[95] Sau hai ngày mở bán, phim nhận được 45.000 vé đặt trước.[96] Doanh thu mở màn ngày đầu của Ròm là hơn 10 tỷ đồng với hơn 120.000 vé bán ra,[97] đứng đầu danh sách phim Việt có doanh thu mở màn ngày thứ sáu trong năm 2020[98][99] và xếp thứ sáu trong danh sách phim Việt có doanh thu mở màn ngày thứ sáu cao nhất mọi thời đại.[99] Ròm chạm mốc 250 nghìn vé sau hai ngày công chiếu, với doanh thu 1 triệu USD (23 tỉ đồng).[100] Sau 3 ngày, phim đạt doanh thu 28,5 tỉ đồng, soán ngôi Bán đảo, qua đó trở thành tác phẩm có doanh thu tuần đầu công chiếu cao nhất năm 2020[101] trước khi bị Tiệc trăng máu vượt qua.[102] Phim đạt doanh thu 2 triệu đô la Mỹ (46 tỉ đồng) sau 1 tuần công chiếu.[103] Sau 10 ngày công chiếu, doanh thu Ròm là 55 tỉ đồng với hơn 750 nghìn khán giả đến rạp.[104][105] Tính đến hết tháng 10, phim thu về 63 tỉ đồng.[106] Xét về tổng doanh thu, Ròm cùng Tiệc trăng máu chiến 30% doanh thu của tất cả phim Việt ra mắt năm 2020.[2] Với con số này, tác phẩm lọt vào danh sách phim có doanh thu cao nhất năm.[107]

Theo báo điện tử VnExpress, thành công bước đầu của Ròm "tạo động lực cho nhiều nhà làm phim Việt".[104] Đồng tình với quan điểm trên, Nguyễn Quốc Khánh, đại diện truyền thông CGV thừa nhận tác phẩm "là minh chứng cho việc khán giả sẽ ra rạp xem phim Việt khi sản phẩm có nội dung hay và thu hút".[108] Minh Khuê của báo Người lao động thì cho biết thành công của phim "là tín hiệu cho thấy hiệu quả của sự đoàn kết, chung tay góp sức vượt khó khăn giữa các đơn vị phát hành, nhà sản xuất".[109] Lê Hồng Lâm trên bài phân tích viết cho BBC Tiếng Việt nhận định thành công phòng vé của Ròm dựa vào thời điểm ra mắt thích hợp, khi ít phải cạnh tranh với các tác phẩm trong cùng thời điểm. Cũng theo nhà phân tích này, sức hút từ diễn viên Wowy đến từ chương trình truyền hình Rap Việt, cũng như những đánh giá tích cực từ một số người nổi tiếng đã góp phần làm nên "kỷ lục chưa từng có với phim độc lập".[110] Mộc Miên của báo Pháp luật & Xã hội thừa nhận "sáng tạo nghệ thuật và kỹ thuật hình ảnh" là yếu tố giúp Ròm chinh phục khán giả.[46] Theo Mi Ly của báo Tuổi Trẻ, việc lùi lịch chiếu từ 31 tháng 7 đến 25 tháng 9 do tác động của Đại dịch COVID-19, cộng với cú hích từ hội thảo "Thúc đẩy điện ảnh Việt hậu COVID-19" đã mang lại hiệu ứng thuận lợi, giúp Ròm trở thành "tâm điểm dư luận" khi ra mắt.[111] Hải Duy của báo Sài Gòn Giải Phóng nhận định thành công của Ròm có tác động bởi yếu tố may mắn, cùng việc được ưu ái công chiếu tại những khung giờ đẹp.[112] Cùng quan điểm, Hương Nhu của báo Phụ nữ thừa nhận doanh thu của Ròm đến từ hiệu ứng tò mò của khán giả sau một thời gian bị cấm chiếu.[113]

Đánh giá

Khán giả

Ròm là phim gây tranh cãi lớn trong cộng đồng, chia làm hai nhóm khán giả với hai cách cảm nhận khác nhau. Những người khen phim tìm thấy sự đồng điệu với cuộc sống của các nhân vật trong phim, nhận định tác phẩm có một cái kết ý nghĩa, phản ánh chân thực hiện trạng xã hội Việt Nam. Trong khi đó, nhóm chê phim cho rằng hiện thực trong phim hoàn toàn xa lạ, khó cảm, đi kèm với cái kết nhạt nhẽo, đồng thời bày tỏ sự tiếc nuối khi nhà làm phim cắt đi những phân cảnh quan trọng. Họ cũng không đánh giá cao màn trình diễn của Nguyễn Phan Anh Tú.[114][115][116] Lý giải về điều này, nhà phân tích Lê Hồng Lâm nhận định bên cạnh nhịp điệu nhanh, có phần "cuồng loạn", kết hợp với nhiều điểm tương đồng với tác phẩm Xích lô của đạo diễn Trần Anh Hùng thì nội dung của Ròm chỉ mới dừng lại ở phần kịch bản, ở mức ký họa, chưa đáp ứng được kỳ vọng của khán giả về một "điều gì đó có tính thông điệp hoặc biểu tượng về hiện thực của người nghèo ở đô thị Việt Nam hay một kịch bản giàu kịch tính với những nhân vật có số phận, khiến họ khó quên khi ra khỏi rạp chiếu".[110] Đạo diễn Trần Thanh Huy cho biết kết phim khó hiểu là nằm trong dụng ý, ông nói, "tôi muốn nhân vật của mình chân thật như bước vào phim từ đời thực. Mỗi nhân vật phụ có thể đến với nhân vật chính bất ngờ và ra đi đột ngột, nhưng vai trò của họ không ảnh hưởng lớn đến nhịp điệu của phim".[117]

Truyền thông

Viết cho tạp chí Saigoneer, Khôi Phạm nhận định Ròm khiến người ta có cảm giác như đi trên một chuyến tàu lượn siêu tốc đang lao xuống với vận tốc tối đa. Điều này phần nào vắt kiệt cảm xúc của người xem nhưng đồng thời cũng là đẳng cấp nghệ thuật. Phạm cho rằng tác phẩm "là một cuộc khám phá sâu sắc, tàn bạo đến mức trơ trẽn về những tầng sâu nhất của thân phận con người, được thực hiện bằng sự khéo léo và cống hiến đầy tính nghệ thuật của điện ảnh".[118] Trên Zing News, Trung Rwo phóng chiếu, liên tưởng hiện thực trong phim tựa như "hiện thực bồn rửa chén", một dạng làm phim buộc người xem phải nhìn vào hiện thực khắc nghiệt, hình thành trong giai đoạn thập niên 50 và 60 ở Anh. Nhà báo này cho rằng việc sử dụng hiện thực này cùng đoạn kết "lơ lửng, không vui" chính là yếu tố góp phần tạo nên tính trung lập cho tác phẩm.[119] Phúc Nguyễn của báo điện tử VnExpress so sánh Ròm với phim Ký sinh trùng của đạo diễn Bong Joon-ho, nhấn mạnh sự cách biệt giàu nghèo, sự dàn dựng hiệu quả bối cảnh phim đã khắc họa rõ nét cuộc đời những người nghèo ở đô thị lớn.[8] Mi Ly của báo Tuổi Trẻ ví bộ phim như người em họ của Thành phố của Chúa, nhưng cho rằng về tổng thể, phim chưa hoàn hảo vì diễn biến quá nhanh, gây cảm giác rời rạc, hụt hẫng, thiếu sót.[120] Đồng tình với quan điểm trên, P. C. Tùng của báo Thanh Niên đánh giá kịch bản phim gây hụt hẫng, với tâm lý, động cơ cùng cách giải quyết vấn đề của từng nhân vật tuy có tính nghệ thuật chưa được liền mạch.[121] Viết cho báo Văn Hóa, Thùy Trang nhận định Ròm "chưa kể được một câu chuyện trọn vẹn hay mang đến cho khán giả góc nhìn mới về những cuộc đời lam lũ, [...] một số trường đoạn chưa mạch lạc, nhân vật hành động thiếu động cơ và thiếu sức thuyết phục".[122] Trên báo Tiền Phong, Nguyễn Mạnh Hà nhận xét tác phẩm "có xu hướng phóng đại và cường điệu hóa độ xấu bẩn" khi miêu tả những góc khuất ở Thành phố Hồ Chí Minh. Nhà báo này cho rằng tuyến nhân vật trong Ròm thiếu cảm xúc, hành xử không theo logic, với cấu tạo thể chất "không giống người", đồng thời ví bộ phim giống như "một trò chơi trực tuyến kéo dài vĩnh viễn".[123]

Trên The Storm Media, Tố Phác Huân nhận định Ròm "không chỉ trình bày hiện thực xã hội Việt Nam và những đứa trẻ đường phố dưới đáy xã hội mà còn đề cập đến văn hóa cờ bạc chưa bao giờ được coi trọng trong xã hội Đài Loan". Để phô bày điều đó, ông cho rằng đạo diễn Trần Thanh Huy đã sử dụng những phân cảnh rượt đuổi, trình diễn parkour và nhiều đoạn phim với cường độ cao.[124] Văn Thiên Tường của Mirror Media khẳng định tác phẩm khác hoàn toàn so với những phim từng công chiếu tại Đài Loan trước đây, nhưng cho rằng các cảnh phim, màn trình diễn của các diễn viên cuốn hút, sống động hơn so với kịch bản và tuyến nhân vật.[125]

Chuyên môn

Đạo diễn người Anh Mike Figgis, giám tuyển Liên hoan phim quốc tế Busan cho rằng việc Ròm sử dụng các địa điểm tả thực, sống động đã gây ấn tượng lớn với ban giám khảo. Ông cho rằng phim có kết thúc rất mỹ mãn.[126] Cây bút Panos Kotzathanasis của chuyên trang Asian Movie Pulse dành lời khen cho màn trình diễn của Trần Anh Khoa và Nguyễn Phan Anh Tú, nhấn mạnh yếu tố thời đại mà bộ phim mang lại, với "bức tranh về một thế giới khá tăm tối nhưng rất thực, nơi những giá trị như tình yêu, tình bạn, lòng thương xót và mối tương lân không có chỗ đứng".[127] A.W. Kautzer của tạp chí The Movie Isle viết: "Ròm không đơn thuần là một tiếng kêu cứu mà cho chúng ta thấy cuộc sống của chính các nhân vật bên trong nó. Những con người ấy thấu hiểu những bất công nhưng không bao giờ than vãn về chế độ, họ tự biết tiến về phía trước, đôi khi bạo lực, đôi khi bằng sự duyên dáng. Có một quan điểm không thể nhầm lẫn được và đến cuối cùng, con người trong Ròm, cả nhân vật chính lẫn bộ phim đã mang lại một nét đặc trưng mà ít bộ phim cùng loại nào có được".[128]

Về mặt dựng phim, Tô Đình Tuân, trưởng ban tổ chức Giải Mai Vàng thừa nhận phim có "những thước phim mẫu mực về mặt kỹ thuật khi được thực hiện chỉn chu, kết hợp nhịp nhàng trong từng khung hình với góc máy lạ".[107] Dương Cẩm Thúy, Chủ tịch Hội Điện ảnh Thành phố Hồ Chí Minh cũng bày tỏ sự ấn tượng về cách quay, dựng, thiết kế mà đoàn làm phim thực hiện.[129] Le Nguyen của tạp chí Jump Cut bình luận thế giới trong Ròm là một cuộc thử thách đầy khó chịu theo cách nhìn của Trần Thanh Huy, được hỗ trợ bởi tài biên soạn "đầy mê loạn nhưng dễ hiểu" của ông và Lee Chatametikool, cộng với nghệ thuật quay phim tốc độ cao của Nguyễn Khắc Nhật và Nguyễn Vinh Phúc.[130] Cùng quan điểm, nhà văn, nhà phê bình Jennie Kermode cho rằng Ròm là một tác phẩm "nổi bật trên màn ảnh", cộng hưởng nên bởi thuật quay phim sống động, bắt trọn mọi chi tiết trong đời sống thực của Nguyễn Vinh Phúc.[131]

Nhà phê bình Thomas Wishloff cho rằng mức độ "chống chủ nghĩa tư bản" trong Ròm mạnh đến nỗi phải cần đến một tác phẩm tương tự là Strike của Sergei Eisenstein mới có thể sánh được. Đối với Wishloff, sự phàn nàn lớn nhất của ông là phim đã phô bày gần như mọi thứ trong 15 phút đầu tiên.[132] Còn trên tạp chí Screen International, nhà phê bình Allan Hunter nhận xét đạo diễn Trần Thanh Huy đã giữ cho cốt truyện Ròm đi đúng hướng, bất chấp kết thúc phim hơi bất ngờ, đột ngột và không có hậu.[133]

Giải thưởng và đề cử

Ròm đã giúp đạo diễn Trần Thanh Huy cùng đoàn làm phim giành giải "Làn sóng mới" tại Liên hoan phim quốc tế Busan 2019,[134][135] qua đó trở thành phim Việt Nam đầu tiên đoạt giải thưởng này.[136] Tác phẩm cũng nhận về giải "Phim điện ảnh đầu tay xuất sắc nhất" tại Liên hoan phim quốc tế Fantasia một năm sau đó.[137][138] Tại Việt Nam, Ròm về nhất ở hạng mục "Phim được yêu thích nhất" tại Lễ trao giải Mai Vàng.[139][140]

Năm Sự kiện Hạng mục Đối tượng Kết quả Nguồn
2019 Liên hoan phim quốc tế Busan Làn sóng mới Ròm[g] Đoạt giải [134][135]
2020 Liên hoan phim quốc tế Giffoni Generator +13 Ròm Tranh giải [143][144]
Liên hoan phim quốc tế Fantasia Phim điện ảnh đầu tay xuất sắc nhất Ròm Đoạt giải [137][138]
2021 Giải Mai Vàng Phim được yêu thích nhất Ròm Vinh danh [139][140]
WeChoice Awards Phim điện ảnh của năm Ròm Đề cử [145]

Chú thích

Ghi chú

  1. ^ Tên gốc: "New Currents".[4][5]
  2. ^ Tên gốc: "New Flesh Award for Best First Feature".[6][7]
  3. ^ Là bảng kết quả xổ số khổ nhỏ, bằng giấy, được in hàng loạt để phục vụ người tra cứu kết quả xổ số.
  4. ^ Dàn ý cho kịch bản, thường được trình bày bằng nhiều đoạn, mỗi đoạn thường có gạch đầu dòng.
  5. ^ Kịch bản với đề cương chi tiết hơn so với "kịch bản outline", với các phân cảnh được mô tả một cách tỉ mỉ hơn.
  6. ^ Âm thanh 5.1 bao gồm một hệ thống loa gồm một loa trung tâm (loa phát ra âm thanh chính), hai loa trước, đối xứng trái phải và hai loa vòm phát ra hiệu ứng đi kèm.
  7. ^ Đồng giải với phim Haifa Street của IraqQatar.[141][142]

Tham khảo

  1. ^ “Ròm”. Box Office Vietnam. Bản gốc lưu trữ ngày 19 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 1 tháng 11 năm 2020. Đã bỏ qua tham số không rõ |dead-url= (gợi ý |url-status=) (trợ giúp)
  2. ^ a b Phúc Nguyễn (28 tháng 12 năm 2020). “Điện ảnh Việt nỗ lực năm 2020”. VnExpress. Bản gốc lưu trữ ngày 9 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 1 tháng 1 năm 2021. Đã bỏ qua tham số không rõ |dead-url= (gợi ý |url-status=) (trợ giúp)
  3. ^ “Ròm”. Box Office Mojo. Bản gốc lưu trữ ngày 19 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 1 tháng 1 năm 2021. Đã bỏ qua tham số không rõ |dead-url= (gợi ý |url-status=) (trợ giúp)
  4. ^ a b Minh Anh (28 tháng 7 năm 2020). “Bộ phim giành giải ở LHP Busan "Ròm" bị hoãn chiếu do COVID-19”. VietnamPlus. Bản gốc lưu trữ ngày 12 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 18 tháng 1 năm 2021.
  5. ^ Văn Tuấn (25 tháng 9 năm 2020). “Cái kết đẹp cho Ròm”. Sài Gòn Giải Phóng. Bản gốc lưu trữ ngày 26 tháng 10 năm 2020. Truy cập ngày 18 tháng 1 năm 2021.
  6. ^ Minh Khuê (7 tháng 9 năm 2020). "Ròm" công bố lịch chiếu sau khi tiếp tục đoạt giải”. Người lao động. Bản gốc lưu trữ ngày 13 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 3 tháng 1 năm 2021.
  7. ^ Văn Tuấn (8 tháng 9 năm 2020). “Thắng giải lớn, Ròm trở lại rạp chiếu”. Sài Gòn Giải Phóng. Bản gốc lưu trữ ngày 18 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 1 tháng 1 năm 2021.
  8. ^ a b c Phúc Nguyễn (25 tháng 9 năm 2020). 'Ròm': Thế giới khắc nghiệt của dân chơi đề”. VnExpress. Bản gốc lưu trữ ngày 30 tháng 9 năm 2020. Truy cập ngày 26 tháng 9 năm 2020.
  9. ^ Dương Thơm (9 tháng 10 năm 2020). “Cuộc chạy đua của Ròm”. Thời nay. Bản gốc lưu trữ ngày 16 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 1 tháng 1 năm 2021.
  10. ^ Hà Phương (30 tháng 9 năm 2020). “Khám phá những ẩn ý thú vị được cài cắm trong phim "Ròm". Đài Tiếng nói Việt Nam. Bản gốc lưu trữ ngày 25 tháng 10 năm 2020. Truy cập ngày 18 tháng 1 năm 2021.
  11. ^ Anna (26 tháng 9 năm 2020). “Review phim Ròm: Một hành trình không lối thoát”. Elleman Việt Nam. Bản gốc lưu trữ ngày 22 tháng 10 năm 2020. Truy cập ngày 21 tháng 1 năm 2021.
  12. ^ a b c Kim Em (12 tháng 7 năm 2020). “Đạo diễn Trần Thanh Huy: Ròm là bộ phim đi ngược dòng”. Đà Nẵng. Bản gốc lưu trữ ngày 10 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 13 tháng 8 năm 2020.
  13. ^ a b c An Nhiên (9 tháng 9 năm 2020). “Phim điện ảnh "Ròm" tiếp tục rinh giải thưởng quốc tế”. Pháp luật & Xã hội. Bản gốc lưu trữ ngày 18 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 17 tháng 1 năm 2021.
  14. ^ a b c Nguyên Minh (19 tháng 3 năm 2015). “Phim ngắn về cuộc sống những đứa trẻ bụi đời ở Sài Gòn”. VnExpress. Bản gốc lưu trữ ngày 25 tháng 9 năm 2020. Truy cập ngày 1 tháng 8 năm 2020.
  15. ^ a b Nhật Lệ (16 tháng 10 năm 2020). “Đạo diễn Trần Thanh Huy: Không muốn "chết" tên với "Ròm", một cái tôi không thỏa hiệp”. Dân Việt. Bản gốc lưu trữ ngày 21 tháng 10 năm 2020. Truy cập ngày 17 tháng 1 năm 2021.
  16. ^ a b c Dạ Vũ (26 tháng 9 năm 2020). "Ròm" - từ tội đồ thành người hùng của điện ảnh Việt”. Dân Việt. Bản gốc lưu trữ ngày 29 tháng 9 năm 2020. Truy cập ngày 26 tháng 9 năm 2020.
  17. ^ a b c d e Thảo Ngân (9 tháng 7 năm 2020). “Phỏng vấn độc quyền đạo diễn Trần Thanh Huy (Ròm)”. Phê Phim. Bản gốc lưu trữ ngày 16 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 16 tháng 1 năm 2021.
  18. ^ P. C. Tùng (15 tháng 6 năm 2020). “Hành trình của phim 'Ròm' và câu chuyện đằng sau đề tài số đề”. Thanh Niên. Bản gốc lưu trữ ngày 10 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 21 tháng 1 năm 2021.
  19. ^ a b Tấn Đồng. “Ròm: 79 phút, 7 năm ghi hình và 27 bản dựng” (PDF). Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh (202–2020). tr. 40–41. Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 18 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 18 tháng 1 năm 2020. Đã bỏ qua tham số không rõ |dead-url= (gợi ý |url-status=) (trợ giúp)
  20. ^ “Đạo diễn Trần Dũng Thanh Huy: ""Thằng Ròm" là toàn bộ tuổi trẻ của tôi". Lao Động. 10 tháng 12 năm 2017. Bản gốc lưu trữ ngày 4 tháng 6 năm 2020. Truy cập ngày 1 tháng 8 năm 2020.
  21. ^ a b c Bảo Anh (5 tháng 7 năm 2020). “7 năm bền bỉ theo đuổi làm phim về trẻ đường phố”. Phụ nữ Việt Nam. Bản gốc lưu trữ ngày 6 tháng 10 năm 2020. Truy cập ngày 12 tháng 1 năm 2021.
  22. ^ Hà Thúy Phương (28 tháng 9 năm 2020). “2 ngày công chiếu, "Ròm" đạt mốc 250.000 vé, đạo diễn gửi lời cảm ơn đến 2 người đặc biệt”. Dân Việt. Bản gốc lưu trữ ngày 13 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 10 tháng 1 năm 2021.
  23. ^ Phan Cao Tùng (4 tháng 8 năm 2020). “Phim độc lập nỗ lực tìm đường ra rạp”. Thanh Niên. Bản gốc lưu trữ ngày 16 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 15 tháng 1 năm 2021.
  24. ^ Phạm Nhi (6 tháng 10 năm 2020). "Chạy" và "Ròm". Đài Truyền hình Thành phố Hồ Chí Minh. Bản gốc lưu trữ ngày 16 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 9 tháng 10 năm 2020.
  25. ^ a b Tam Kỳ (7 tháng 8 năm 2020). “Diễn viên 'Ròm' tập đi còng lưng suốt 4 năm”. VnExpress. Bản gốc lưu trữ ngày 24 tháng 7 năm 2020. Truy cập ngày 7 tháng 8 năm 2020.
  26. ^ a b c Mai Nhật (26 tháng 9 năm 2020). “Đạo diễn phim Ròm: 'Tôi sợ lời tung hô'. VnExpress. Bản gốc lưu trữ ngày 30 tháng 9 năm 2020. Truy cập ngày 26 tháng 9 năm 2020.
  27. ^ Như Võ (14 tháng 9 năm 2020). “Nam chính 'Ròm': Ngôi sao triển vọng của điện ảnh từ ngoại hình lệch chuẩn”. Thanh Niên. Bản gốc lưu trữ ngày 19 tháng 9 năm 2020. Truy cập ngày 18 tháng 1 năm 2021.
  28. ^ Mẫn Nhi (2 tháng 7 năm 2020). “Anh Tú Wilson trở thành nam chính phim 'Ròm' nhờ ngoại hình lệch chuẩn”. Tuổi Trẻ Cười. Bản gốc lưu trữ ngày 10 tháng 8 năm 2020. Truy cập ngày 7 tháng 8 năm 2020.
  29. ^ “Anh Tú Wilson: 'Tôi đến với phim Ròm bằng sự nhầm lẫn vô tình'. Thanh Niên. 2 tháng 7 năm 2020. Bản gốc lưu trữ ngày 10 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 7 tháng 8 năm 2020.
  30. ^ Mi Ty. “Đạo diễn phim 'Ròm' phủ nhận chọn Anh Tú Wilson vì ngoại hình kém sắc”. Thế giới điện ảnh. Bản gốc lưu trữ ngày 23 tháng 10 năm 2020. Truy cập ngày 10 tháng 1 năm 2021.
  31. ^ a b Như Võ (24 tháng 9 năm 2020). “Mỹ Tâm cùng 'rừng' sao Việt nghẹn ngào, vỗ tay không dứt sau khi xem 'Ròm'. Thanh Niên. Bản gốc lưu trữ ngày 10 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 26 tháng 9 năm 2020.
  32. ^ Hà Thúy Phương (19 tháng 9 năm 2020). “Rapper Wowy và đạo diễn phim "Ròm" giao lưu với khán giả tối 19/9 tại Hà Nội”. Dân Việt. Bản gốc lưu trữ ngày 23 tháng 10 năm 2020. Truy cập ngày 30 tháng 9 năm 2020.
  33. ^ Dung Nguyễn (27 tháng 7 năm 2020). “Hành trình gian nan đưa "Ròm" lên màn ảnh rộng”. Giao Thông. Bản gốc lưu trữ ngày 29 tháng 7 năm 2020. Truy cập ngày 14 tháng 8 năm 2020.
  34. ^ Nhóm phóng viên (26 tháng 6 năm 2020). “Ròm: Hành trình rượt đuổi 8 năm với 27 bản dựng”. Đài Truyền hình Việt Nam. Bản gốc lưu trữ ngày 13 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 10 tháng 1 năm 2021.
  35. ^ a b c d Thủy Vũ (29 tháng 9 năm 2020). "Ròm" công bố clip thiết kế bối cảnh quay phim đặc biệt khiến người trong nghề ngả mũ khâm phục”. Dân Việt. Bản gốc lưu trữ ngày 1 tháng 10 năm 2020. Truy cập ngày 29 tháng 9 năm 2020.
  36. ^ Như Võ (24 tháng 9 năm 2020). “Anh Tú Wilson xúc động ngày công chiếu 'Ròm': 'Giờ đây, tôi có thể tự tin'. Thanh Niên. Bản gốc lưu trữ ngày 16 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 15 tháng 1 năm 2021.
  37. ^ Vân Anh (19 tháng 8 năm 2020). “ANH TÚ WILSON: "TÔI HÀI LÒNG VỚI NHỮNG GÌ 'RÒM' ĐÃ ĐẠT ĐƯỢC DÙ PHIM TIẾP TỤC HOÃN CHIẾU". Tạp chí Đẹp. Bản gốc lưu trữ ngày 25 tháng 11 năm 2020. Truy cập ngày 26 tháng 9 năm 2020.
  38. ^ Cẩm Lan (14 tháng 9 năm 2020). “Anh Tú Wilson: từ đam mê thể thao đến đóng phim thắng giải LHP Busan”. VietNamNet. Bản gốc lưu trữ ngày 24 tháng 9 năm 2020. Truy cập ngày 15 tháng 1 năm 2021.
  39. ^ Mi Ty (4 tháng 11 năm 2020). “Chuyện giờ mới kể, Wowy ấn tượng với Anh Tú Wilson nhờ… mái tóc đuôi gà”. Thế giới điện ảnh. Bản gốc lưu trữ ngày 16 tháng 11 năm 2020. Truy cập ngày 18 tháng 1 năm 2021.
  40. ^ Hương Nhu (8 tháng 7 năm 2020). “Hành trình phim Ròm: Thanh xuân của anh, tuổi hoa của em”. Phụ nữ. Bản gốc lưu trữ ngày 5 tháng 8 năm 2020. Truy cập ngày 21 tháng 1 năm 2021.
  41. ^ a b Tam Kỳ (16 tháng 7 năm 2020). “Diễn viên 'Ròm' khóc sau cảnh đánh nhau”. VnExpress. Bản gốc lưu trữ ngày 17 tháng 7 năm 2020. Truy cập ngày 7 tháng 8 năm 2020.
  42. ^ Hạ Linh (21 tháng 9 năm 2020). “Khoảnh khắc đáng nhớ trong hành trình thực hiện bộ phim "Ròm". Lao Động. Bản gốc lưu trữ ngày 22 tháng 9 năm 2020. Truy cập ngày 22 tháng 9 năm 2020.
  43. ^ a b Duy Linh (7 tháng 7 năm 2020). "Điện ảnh du kích" trong bộ phim "Ròm". Đài Truyền hình Việt Nam. Bản gốc lưu trữ ngày 12 tháng 8 năm 2020. Truy cập ngày 11 tháng 8 năm 2020.
  44. ^ Kim Anh (17 tháng 9 năm 2020). “Wowy chia sẻ clip hậu trường 'Ròm' với đủ các cung bậc cảm xúc”. VietnamPlus. Bản gốc lưu trữ ngày 12 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 15 tháng 1 năm 2021.
  45. ^ Mai Nhật (26 tháng 9 năm 2020). “Đạo diễn phim Ròm: 'Tôi sợ lời tung hô'. VnExpress. Bản gốc lưu trữ ngày 30 tháng 9 năm 2020. Truy cập ngày 17 tháng 1 năm 2021.
  46. ^ a b Mộc Miên (29 tháng 9 năm 2020). “Lý do nào khiến "Ròm" trở thành hiện tượng phòng vé?”. Pháp luật & Xã hội. Bản gốc lưu trữ ngày 17 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 17 tháng 1 năm 2021.
  47. ^ Mỹ Anh (27 tháng 7 năm 2020). “Phim Việt đầu tiên thông báo hoãn chiếu vì Covid trở lại”. VietNamNet. Bản gốc lưu trữ ngày 8 tháng 8 năm 2020. Truy cập ngày 11 tháng 8 năm 2020.
  48. ^ a b c Linh Trần (23 tháng 7 năm 2020). “Hành trình phía sau những góc nghiêng độc đáo của "cò đề" Ròm”. Đài Truyền hình Thành phố Hồ Chí Minh. Bản gốc lưu trữ ngày 19 tháng 9 năm 2020. Truy cập ngày 11 tháng 8 năm 2020.
  49. ^ Bảo Anh (3 tháng 7 năm 2020). “Lý giải mục đích của những khung hình nghiêng mới lạ trong 'Ròm'. Thể thao & Văn hóa. Bản gốc lưu trữ ngày 27 tháng 11 năm 2020. Truy cập ngày 11 tháng 8 năm 2020.
  50. ^ Hoài Giang (26 tháng 9 năm 2020). “Đạo diễn phim 'Ròm' rơi nước mắt kể hành trình 8 năm”. Công an Thành phố Hồ Chí Minh. Bản gốc lưu trữ ngày 27 tháng 10 năm 2020. Truy cập ngày 3 tháng 1 năm 2021.
  51. ^ Minh Trang (5 tháng 12 năm 2017). “Gặp gỡ mùa thu, Thằng Ròm và những nhà làm phim tay súng tay hoa hồng”. Tuổi Trẻ. Bản gốc lưu trữ ngày 16 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 3 tháng 1 năm 2021.
  52. ^ “Tran Thanh Huy's Award Winning Film Rom Graded With DaVinci Resolve Studio”. Blackmagic Design. 9 tháng 12 năm 2019. Bản gốc lưu trữ ngày 30 tháng 11 năm 2020. Truy cập ngày 19 tháng 1 năm 2021.
  53. ^ Mi Ly (14 tháng 6 năm 2020). “Đạo diễn Trần Thanh Huy của Ròm: Người nghèo rất kiên cường”. Tuổi Trẻ. Bản gốc lưu trữ ngày 1 tháng 10 năm 2020. Truy cập ngày 17 tháng 1 năm 2021.
  54. ^ Hạnh Lê (18 tháng 10 năm 2019). “Xử lý nghiêm việc phim "Ròm" dự thi LHP Busan khi chưa được cấp phép”. Đài Tiếng nói Việt Nam. Bản gốc lưu trữ ngày 24 tháng 10 năm 2020. Truy cập ngày 13 tháng 10 năm 2020.
  55. ^ a b Ngọc Diệp - Thiên Điểu (8 tháng 10 năm 2019). “Sẽ xử nghiêm vụ phim Ròm chưa được cấp phép vẫn dự thi ở Busan”. Tuổi Trẻ. Bản gốc lưu trữ ngày 17 tháng 8 năm 2020. Truy cập ngày 16 tháng 8 năm 2020. Đã bỏ qua tham số không rõ |dead-url= (gợi ý |url-status=) (trợ giúp)
  56. ^ Ngọc Diệp (14 tháng 10 năm 2019). “Nhà sản xuất phim Ròm bị xử phạt 40 triệu đồng và buộc tiêu hủy tang vật”. Tuổi Trẻ. Bản gốc lưu trữ ngày 6 tháng 4 năm 2020.
  57. ^ Ngọc Diệp (15 tháng 10 năm 2019). “Yêu cầu 'tiêu hủy tang vật' với phim Ròm là sao?”. Tuổi Trẻ. Bản gốc lưu trữ ngày 26 tháng 11 năm 2020. Truy cập ngày 16 tháng 1 năm 2021.
  58. ^ Thùy Dương (16 tháng 10 năm 2019). “CÁC NHÀ LÀM PHIM VIỆT LÊN TIẾNG ĐÒI CÔNG BẰNG CHO "RÒM" SAU KHI PHIM BỊ XỬ PHẠT”. Tạp chí Đẹp. Bản gốc lưu trữ ngày 16 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 12 tháng 11 năm 2020.
  59. ^ Thiên Điểu (15 tháng 10 năm 2019). “Không phải là hủy bộ phim Ròm, mà là hủy tang vật vi phạm”. Tuổi Trẻ. Bản gốc lưu trữ ngày 23 tháng 8 năm 2020. Truy cập ngày 12 tháng 12 năm 2020.
  60. ^ “Duyệt phim vừa cẩu thả, vừa cứng nhắc”. Thanh Niên. 16 tháng 10 năm 2019. Bản gốc lưu trữ ngày 11 tháng 12 năm 2020. Truy cập ngày 1 tháng 10 năm 2020.
  61. ^ "Người Tuyết bé nhỏ" và "Ròm" - câu chuyện kiểm duyệt ở Việt Nam”. BBC Tiếng Việt. 14 tháng 10 năm 2019. Bản gốc lưu trữ ngày 23 tháng 9 năm 2020. Truy cập ngày 1 tháng 10 năm 2020.
  62. ^ Hòa Bình (17 tháng 10 năm 2019). “Bi kịch điện ảnh và "cây kéo" mang tên "kiểm duyệt". VietTimes. Bản gốc lưu trữ ngày 20 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 1 tháng 10 năm 2020.
  63. ^ Trinh Nguyễn (1 tháng 4 năm 2020). “Phim Ròm có giấy phép phát hành sau khi bị phạt tiêu hủy”. Thanh Niên. Bản gốc lưu trữ ngày 10 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 3 tháng 4 năm 2020.
  64. ^ Ân Nguyễn (1 tháng 4 năm 2020). “Phim 'Ròm' có giấy phép phát hành”. VnExpress. Bản gốc lưu trữ ngày 12 tháng 4 năm 2020.
  65. ^ Nguyễn Khánh (5 tháng 6 năm 2020). 'Ròm': Kết đẹp cho hành trình bầm dập”. Tiền Phong. Bản gốc lưu trữ ngày 16 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 16 tháng 1 năm 2021.
  66. ^ Mộc Miên (4 tháng 6 năm 2020). “Đạo diễn Trần Thanh Huy: 8 năm và một hành trình của "Ròm". Pháp luật & Xã hội. Bản gốc lưu trữ ngày 17 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 17 tháng 1 năm 2021.
  67. ^ Agence France-Presse (27 tháng 10 năm 2020). “Vietnamese directors challenge film censors”. The Straits Times. Bản gốc lưu trữ ngày 15 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 10 tháng 1 năm 2021. Determined to make innovative films with unconventional narratives, he screened a version of Rom at the Busan festival with an ending "open to interpretation", but was forced into a different, happier conclusion by censors. ["Với quyết tâm làm những bộ phim sáng tạo với cách kể độc đáo, ông (Trần Thanh Huy) đã đưa lên màn ảnh của Liên hoan phim Busan một phiên bản có kết thúc "không rõ ràng", nhưng do kiểm duyệt nên bị buộc phải trình bày một cái kết khác, vui vẻ hơn".]
  68. ^ Hà Tùng Long (3 tháng 6 năm 2020). “Phim "Ròm" phải cắt gọt 50% nội dung gốc mới được cấp phép ra rạp?”. Dân trí. Bản gốc lưu trữ ngày 11 tháng 6 năm 2020. Truy cập ngày 1 tháng 1 năm 2021.
  69. ^ Minh Anh (23 tháng 9 năm 2020). “Đạo diễn Trần Thanh Huy: May mắn vì có ê-kíp tuyệt vời nhất”. VietnamPlus. Bản gốc lưu trữ ngày 5 tháng 11 năm 2020. Truy cập ngày 28 tháng 9 năm 2020.
  70. ^ P. C. Tùng (28 tháng 7 năm 2020). “Rapper Wowy trở lại với MV nhạc phim Ròm”. Thanh Niên. Bản gốc lưu trữ ngày 10 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 28 tháng 9 năm 2020.
  71. ^ Minh Đức (24 tháng 9 năm 2020). "Ròm" - Một "món" mới của điện ảnh Việt”. Lao Động. Bản gốc lưu trữ ngày 29 tháng 9 năm 2020. Truy cập ngày 29 tháng 9 năm 2020.
  72. ^ Tam Kỳ (28 tháng 7 năm 2020). “Nhạc phim 'Ròm' gây chú ý”. VnExpress. Bản gốc lưu trữ ngày 10 tháng 10 năm 2020. Truy cập ngày 28 tháng 9 năm 2020.
  73. ^ Mi Ly (4 tháng 10 năm 2020). “Wowy: Sự cứng đầu làm nên con người tôi”. Tuổi Trẻ. Bản gốc lưu trữ ngày 7 tháng 10 năm 2020. Truy cập ngày 6 tháng 10 năm 2020.
  74. ^ Tôn Thất An (23 tháng 9 năm 2020). “Ròm”. Bandcamp. Bản gốc lưu trữ ngày 19 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 10 tháng 1 năm 2021.
  75. ^ V.V (25 tháng 9 năm 2019). “Vì sao phim "Ròm" xin rút khỏi LHP Busan 2019?”. Lao Động. Bản gốc lưu trữ ngày 27 tháng 9 năm 2019. Truy cập ngày 10 tháng 1 năm 2021.
  76. ^ Mi Ly (5 tháng 9 năm 2019). “Công bố 5 phim Việt đến liên hoan phim lớn nhất của châu Á: Busan”. Tuổi Trẻ. Bản gốc lưu trữ ngày 17 tháng 8 năm 2020. Truy cập ngày 15 tháng 1 năm 2021.
  77. ^ “6th Bangkok ASEAN Film Festival – Programme 2020”. Asian Film Festivals. 29 tháng 8 năm 2020. Bản gốc lưu trữ ngày 15 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 15 tháng 1 năm 2021.
  78. ^ “Rom”. Liên hoan phim quốc tế Giffoni. Bản gốc lưu trữ ngày 16 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 15 tháng 1 năm 2021.
  79. ^ “Rom”. Liên hoan phim quốc tế Fantasia. Bản gốc lưu trữ ngày 16 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 20 tháng 1 năm 2021.
  80. ^ “Rom”. Liên hoan phim châu Á New York. Bản gốc lưu trữ ngày 16 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 15 tháng 1 năm 2021.
  81. ^ “Ròm”. Liên hoan phim quốc tế Schlingel. Bản gốc lưu trữ ngày 30 tháng 10 năm 2020. Truy cập ngày 20 tháng 1 năm 2021.
  82. ^ “Ròm”. Liên hoan phim Kim Mã. Bản gốc lưu trữ ngày 19 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 19 tháng 1 năm 2021.
  83. ^ Tường Vy (5 tháng 12 năm 2020). “Làn gió điện ảnh Việt đang trỗi dậy tại Đài Loan, "Ròm" ngày 11/12 sẽ trình chiếu tại Đài Loan”. RTI Tiếng Việt. Bản gốc lưu trữ ngày 21 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 19 tháng 1 năm 2021.
  84. ^ Minh Khuê (20 tháng 6 năm 2020). “Trailer kịch tính của "Ròm" nhận nhiều lời khen”. Người lao động. Bản gốc lưu trữ ngày 1 tháng 10 năm 2020. Truy cập ngày 17 tháng 1 năm 2021.
  85. ^ 'Ròm' lên lịch ra rạp Việt sau 8 năm thực hiện”. Tuổi Trẻ. 2 tháng 6 năm 2020. Bản gốc lưu trữ ngày 13 tháng 6 năm 2020. Truy cập ngày 13 tháng 6 năm 2020.
  86. ^ Đăng Bách (2 tháng 6 năm 2020). “Phim 'Ròm' ra rạp sau khi thắng giải Busan”. Thanh Niên. Bản gốc lưu trữ ngày 10 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 13 tháng 8 năm 2020.
  87. ^ “Phim 'Ròm' hoãn chiếu vì COVID-19”. Tuổi Trẻ. 27 tháng 7 năm 2020. Bản gốc lưu trữ ngày 4 tháng 8 năm 2020. Truy cập ngày 8 tháng 8 năm 2020.
  88. ^ P. C. Tùng (17 tháng 9 năm 2020). “Wowy cạo đầu, Cát Phượng bị túm tóc và kỷ niệm khó quên với 'Ròm'. Thanh Niên. Bản gốc lưu trữ ngày 18 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 18 tháng 1 năm 2021.
  89. ^ Phi Long (24 tháng 9 năm 2020). “Dàn sao 'khủng' tham dự ủng hộ phim Ròm ra rạp”. Pháp Luật. Bản gốc lưu trữ ngày 10 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 26 tháng 9 năm 2020.
  90. ^ Phạm Tuấn (24 tháng 9 năm 2020). 'Ròm' ra rạp, kết thúc chuỗi ngày lận đận”. Nông nghiệp Việt Nam. Bản gốc lưu trữ ngày 6 tháng 10 năm 2020. Truy cập ngày 26 tháng 9 năm 2020.
  91. ^ Văn Tuấn (22 tháng 9 năm 2020). “Kích cầu phim Việt ra rạp”. Sài Gòn Giải Phóng. Bản gốc lưu trữ ngày 26 tháng 10 năm 2020. Truy cập ngày 18 tháng 1 năm 2021.
  92. ^ Minh Tú (3 tháng 11 năm 2020). “Điện ảnh Việt: Những đổi thay đầy hy vọng”. Phụ nữ. Bản gốc lưu trữ ngày 16 tháng 11 năm 2020. Truy cập ngày 10 tháng 1 năm 2021.
  93. ^ Mi Ly (21 tháng 9 năm 2020). “Đạo diễn Phan Gia Nhật Linh: 'Đừng xem phim ảnh như dưa hấu để phải giải cứu'. Tuổi Trẻ. Bản gốc lưu trữ ngày 12 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 18 tháng 1 năm 2021.
  94. ^ Hải Duy (24 tháng 9 năm 2020). "Ròm" cán mốc hơn 16.000 vé đặt trước”. Sài Gòn Giải Phóng. Bản gốc lưu trữ ngày 21 tháng 10 năm 2020. Truy cập ngày 26 tháng 9 năm 2020.
  95. ^ Mi Ly (25 tháng 9 năm 2020). 'Ròm' có số vé đặt trước cao nhất năm, phim 'Bố già' chiếu tết”. Tuổi Trẻ. Bản gốc lưu trữ ngày 27 tháng 9 năm 2020. Truy cập ngày 26 tháng 9 năm 2020.
  96. ^ “Ròm công chiếu toàn quốc: 45.000 vé đặt trước, thu về gần 11,2 tỷ đồng”. VietnamPlus. 26 tháng 9 năm 2020. Bản gốc lưu trữ ngày 29 tháng 9 năm 2020. Truy cập ngày 26 tháng 9 năm 2020.
  97. ^ Tam Kỳ (26 tháng 9 năm 2020). “Phim 'Ròm' thu hơn 10 tỷ đồng ngày đầu”. VnExpress. Bản gốc lưu trữ ngày 26 tháng 9 năm 2020. Truy cập ngày 26 tháng 9 năm 2020.
  98. ^ “Gây bão phòng vé, Ròm thu 30 tỷ đồng sau 3 ngày khởi chiếu”. Đài Truyền hình Việt Nam. 28 tháng 9 năm 2020. Bản gốc lưu trữ ngày 30 tháng 9 năm 2020. Truy cập ngày 29 tháng 9 năm 2020.
  99. ^ a b Văn Tuấn (29 tháng 9 năm 2020). “Ròm đạt doanh thu ấn tượng”. Sài Gòn Giải Phóng. Bản gốc lưu trữ ngày 31 tháng 10 năm 2020. Truy cập ngày 18 tháng 1 năm 2021.
  100. ^ Mai Linh (28 tháng 9 năm 2020). “Doanh thu khó tin của 'Ròm'. VietNamNet. Bản gốc lưu trữ ngày 25 tháng 10 năm 2020. Truy cập ngày 19 tháng 1 năm 2021.
  101. ^ Minh Khuê (28 tháng 9 năm 2020). "Ròm" bội thu dù công chiếu ngay sau dịch Covid-19 đợt 2”. Người lao động. Bản gốc lưu trữ ngày 4 tháng 10 năm 2020. Truy cập ngày 28 tháng 9 năm 2020.
  102. ^ Mai Nhật (10 tháng 11 năm 2020). 'Tiệc trăng máu' đạt kỷ lục của 'Mắt biếc'. VnExpress. Bản gốc lưu trữ ngày 15 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 14 tháng 1 năm 2021.
  103. ^ An An (3 tháng 10 năm 2020). “Phim Ròm cán mốc 2 triệu USD sau 1 tuần công chiếu: Đạo diễn nói gì?”. Thanh Niên. Bản gốc lưu trữ ngày 10 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 3 tháng 10 năm 2020.
  104. ^ a b Mai Nhật (5 tháng 10 năm 2020). “Phim 'Ròm' đạt 55 tỷ đồng sau 10 ngày”. VnExpress. Bản gốc lưu trữ ngày 8 tháng 10 năm 2020. Truy cập ngày 6 tháng 10 năm 2020.
  105. ^ Hải Duy (5 tháng 10 năm 2020). "Ròm" đạt doanh thu 55 tỷ đồng sau 10 ngày khởi chiếu”. Sài Gòn Giải Phóng. Bản gốc lưu trữ ngày 11 tháng 10 năm 2020. Truy cập ngày 6 tháng 10 năm 2020.
  106. ^ Mai Nhật (31 tháng 10 năm 2012). “Doanh thu 'Tiệc trăng máu' vượt 'Ròm'. VnExpress. Bản gốc lưu trữ ngày 15 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 15 tháng 1 năm 2021.
  107. ^ a b Tam Kỳ (12 tháng 1 năm 2021). 'Ròm' đoạt giải Mai Vàng”. VnExpress. Bản gốc lưu trữ ngày 15 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 12 tháng 1 năm 2021.
  108. ^ Đăng Minh (11 tháng 10 năm 2020). “Thành công của Ròm: Thời điểm vàng của phim Việt Nam?”. Thế giới & Việt Nam. Bản gốc lưu trữ ngày 15 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 1 tháng 1 năm 2021. Đã bỏ qua tham số không rõ |dead-url= (gợi ý |url-status=) (trợ giúp)
  109. ^ Minh Khuê (8 tháng 10 năm 2020). “Hiệu ứng tích cực từ phim "Ròm". Người lao động. Bản gốc lưu trữ ngày 6 tháng 11 năm 2020. Truy cập ngày 8 tháng 10 năm 2020.
  110. ^ a b Lê Hồng Lâm (30 tháng 9 năm 2020). “Vì sao Ròm trở thành hiện tượng phòng vé nhưng lại gây chia rẽ khán giả?”. BBC Tiếng Việt. Bản gốc lưu trữ ngày 24 tháng 10 năm 2020. Truy cập ngày 5 tháng 10 năm 2020.
  111. ^ Mi Ly (28 tháng 9 năm 2020). 'Ròm' thu 30 tỉ sau 3 ngày, phim Việt có 'vùng lên' giành khán giả?”. Tuổi Trẻ. Bản gốc lưu trữ ngày 8 tháng 10 năm 2020. Truy cập ngày 6 tháng 10 năm 2020.
  112. ^ Hải Duy (4 tháng 10 năm 2020). “Dấu hiệu hồi sinh”. Sài Gòn Giải Phóng. Bản gốc lưu trữ ngày 10 tháng 10 năm 2020. Truy cập ngày 18 tháng 1 năm 2021.
  113. ^ Hương Nhu (29 tháng 9 năm 2020). “Thấy gì từ "hiện tượng" phòng vé 30 tỷ của phim Ròm?”. Phụ nữ. Bản gốc lưu trữ ngày 25 tháng 10 năm 2020. Truy cập ngày 17 tháng 1 năm 2021.
  114. ^ Mi Ly (4 tháng 10 năm 2020). “Phim Ròm: Hai phía khen chê gay gắt, quyết liệt”. Tuổi Trẻ. Bản gốc lưu trữ ngày 8 tháng 10 năm 2020. Truy cập ngày 5 tháng 10 năm 2020.
  115. ^ Thúy Ngọc (2 tháng 10 năm 2020). “Thu 30 tỉ sau vài ngày, "Ròm" khiến người khen hết lời, kẻ chê không thương tiếc”. Dân Việt. Bản gốc lưu trữ ngày 26 tháng 11 năm 2020. Truy cập ngày 9 tháng 10 năm 2020.
  116. ^ Xuân Yến (28 tháng 9 năm 2020). “Nam chính phim 'Ròm' lên tiếng trước những ý kiến trái chiều khi phim ra mắt”. Tiền Phong. Bản gốc lưu trữ ngày 19 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 19 tháng 1 năm 2021.
  117. ^ Mai Nhật (30 tháng 9 năm 2020). “Khán giả thắc mắc kết phim 'Ròm'. VnExpress. Bản gốc lưu trữ ngày 11 tháng 10 năm 2020. Truy cập ngày 6 tháng 10 năm 2020.
  118. ^ Khôi Phạm (7 tháng 10 năm 2020). 'Ròm' Review: A Sterling Portrait of Saigon's Dark Underbelly, Despite Falling Short of Its Potential”. Saigoneer. Bản gốc lưu trữ ngày 15 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 11 tháng 1 năm 2021.
  119. ^ Trung Rwo (30 tháng 9 năm 2020). “Phim 'Ròm' và hiện thực bồn rửa chén”. Zing News. Bản gốc lưu trữ ngày 23 tháng 10 năm 2020. Truy cập ngày 4 tháng 11 năm 2020.
  120. ^ Mi Ly (27 tháng 9 năm 2020). “Ròm - bộ phim gan góc của điện ảnh Việt”. Tuổi Trẻ. Bản gốc lưu trữ ngày 27 tháng 9 năm 2020. Truy cập ngày 27 tháng 9 năm 2020.
  121. ^ P. C. Tùng (25 tháng 9 năm 2020). 'Ròm' hồi hộp chờ khán giả đến khám phá”. Thanh Niên. Bản gốc lưu trữ ngày 8 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 18 tháng 1 năm 2021.
  122. ^ Thùy Trang (30 tháng 9 năm 2020). “Sau 3 ngày công chiếu Ròm có doanh thu hơn 30 tỉ đồng: Đánh thức điện ảnh Việt hậu Covid-19?”. Văn Hóa. Bản gốc lưu trữ ngày 20 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 20 tháng 1 năm 2021.
  123. ^ Nguyễn Mạnh Hà (28 tháng 9 năm 2020). “Ròm - phim của những 'người điên'?!”. Tiền Phong. Bản gốc lưu trữ ngày 30 tháng 10 năm 2020. Truy cập ngày 19 tháng 1 năm 2021.
  124. ^ Tố Phác Huân (27 tháng 12 năm 2020). “觀點投書:少年開明牌 生猛又殘酷的城市童話《人性爆走課》”. The Storm Media. Bản gốc lưu trữ ngày 19 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 19 tháng 1 năm 2021.
  125. ^ Văn Thiên Tường (11 tháng 12 năm 2020). “【影評】鳥為食亡 《人性爆走課》”. Mirror Media. Bản gốc lưu trữ ngày 19 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 19 tháng 1 năm 2021.
  126. ^ Sonia Kill (11 tháng 10 năm 2019). 'Rom' and 'Haifa Street' Split Busan Festival's New Currents Prize”. Variety. Bản gốc lưu trữ ngày 15 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 15 tháng 1 năm 2021. Headed by British director Mike Figgis, the New Currents jury said that “the use of real, live locations” in “Rom” “impressed the jury greatly and that the ending was very satisfying.”
  127. ^ Panos Kotzathanasis (11 tháng 10 năm 2019). “Film Review: Rom (2019) by Tran Thanh Huy”. Asian Movie Pulse. Bản gốc lưu trữ ngày 14 tháng 2 năm 2020. Truy cập ngày 11 tháng 8 năm 2020.
  128. ^ A. W. Kautzer (31 tháng 8 năm 2020). “Rom – Fantasia Film Festival 2020”. The Movie Isle. Bản gốc lưu trữ ngày 15 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 12 tháng 1 năm 2021.
  129. ^ Minh Khuê (23 tháng 12 năm 2020). “Bầu chọn Mai Vàng 2020, hạng mục phim điện ảnh, truyền hình: Cơ hội chiến thắng ngang nhau”. Người lao động. Bản gốc lưu trữ ngày 3 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 17 tháng 1 năm 2021. Trong khi đó, bà Dương Cẩm Thúy, Chủ tịch Hội Điện ảnh TP HCM, ấn tượng về cách quay, dựng, thiết kế chuẩn của "Ròm" dù đánh giá thêm rằng nội dung phim có điểm trừ, chưa phải xuất sắc.
  130. ^ Nguyen Le (6 tháng 9 năm 2020). “REVIEW: Ròm (2020)”. Jump Cut. Bản gốc lưu trữ ngày 1 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 16 tháng 1 năm 2021.
  131. ^ Jennie Kermode (3 tháng 9 năm 2020). “Ròm”. Eye For Film. Bản gốc lưu trữ ngày 24 tháng 11 năm 2020. Truy cập ngày 18 tháng 1 năm 2021.
  132. ^ Thomas Wishloff (26 tháng 8 năm 2020). “FANTASIA 2020: OUR REVIEW OF 'ROM'. In The Seats. Bản gốc lưu trữ ngày 15 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 11 tháng 1 năm 2021.
  133. ^ Allan Hunter (4 tháng 10 năm 2019). 'Rom': Busan Review”. Screen International. Bản gốc lưu trữ ngày 27 tháng 11 năm 2020. Truy cập ngày 11 tháng 8 năm 2020.
  134. ^ a b “24th Busan International Film Festival Awards Announced”. Busan International Film Festival. 10 tháng 12 năm 2019. Bản gốc lưu trữ ngày 15 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 10 tháng 1 năm 2021.
  135. ^ a b Mi Ly (12 tháng 10 năm 2019). 'Ròm' - phim chưa được cấp phép ở Việt Nam - đoạt giải tại Busan”. Tuổi Trẻ. Bản gốc lưu trữ ngày 11 tháng 8 năm 2020. Truy cập ngày 13 tháng 8 năm 2020.
  136. ^ Ân Nguyễn (12 tháng 10 năm 2019). “Phim Việt đoạt giải cao nhất ở LHP Busan”. VnExpress. Bản gốc lưu trữ ngày 15 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 22 tháng 1 năm 2021.
  137. ^ a b “THE FANTASIA INTERNATIONAL FILM FESTIVAL ANNOUNCES AWARDS FOR 24TH EDITION”. Fantasia Film Festival. 30 tháng 9 năm 2020. Bản gốc lưu trữ ngày 15 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 10 tháng 1 năm 2021.
  138. ^ a b Etan Vlessing (3 tháng 9 năm 2020). “Polish Comedy 'Marygoround' Wins Top Prizes at Fantasia Film Fest”. The Hollywood Reporter. Bản gốc lưu trữ ngày 4 tháng 9 năm 2020. Truy cập ngày 18 tháng 1 năm 2021. Elsewhere, the New Flesh Award jury for debut genre films gave its best first feature prize to Rom, from Vietnamese director Tran Thanh Huy.
  139. ^ a b Ban tổ chức (11 tháng 1 năm 2021). “Kết quả Giải Mai Vàng lần thứ 26-2020: Nhiều bất ngờ!”. Mai Vàng. Bản gốc lưu trữ ngày 17 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 17 tháng 1 năm 2021.
  140. ^ a b Thiên Anh (12 tháng 1 năm 2021). “Giải Mai Vàng 2020 gọi tên 'Ròm', 'Siêu trí tuệ Việt Nam', 'Áo cưới trước cổng chùa'. Thanh Niên. Bản gốc lưu trữ ngày 14 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 17 tháng 1 năm 2021.
  141. ^ Jean Noh (ngày 12 tháng 10 năm 2019). “Busan awards top prizes to Rom, Haifa Street, Moving On. Screen International. Bản gốc lưu trữ ngày 22 tháng 10 năm 2019. Truy cập ngày 15 tháng 10 năm 2019. Đã bỏ qua tham số không rõ |dead-url= (gợi ý |url-status=) (trợ giúp); Chú thích có tham số trống không rõ: |8= (trợ giúp)
  142. ^ Scott Mathew (ngày 12 tháng 10 năm 2019). “Busan: Main Awards Handed to Iraqi-Qatari and Vietnamese Dramas”. The Hollywood Reporter. Bản gốc lưu trữ ngày 13 tháng 9 năm 2020. Truy cập ngày 15 tháng 10 năm 2019. Đã bỏ qua tham số không rõ |dead-url= (gợi ý |url-status=) (trợ giúp)
  143. ^ “Generator +13”. Liên hoan phim quốc tế Giffoni. Bản gốc lưu trữ ngày 16 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 15 tháng 1 năm 2021.
  144. ^ “Giffoni Film Festival 2020: I titoli in concorso”. longtake. 10 tháng 7 năm 2020. Bản gốc lưu trữ ngày 18 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 10 tháng 1 năm 2021.
  145. ^ Hiếu Đồng (tháng 1 năm 2021). “Ròm: Bộ phim Việt vươn tầm quốc tế, mang đậm vẻ đẹp và sự khốc liệt của hiện thực tới những đứa trẻ nghèo”. WeChoice Awards. Bản gốc lưu trữ ngày 20 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 20 tháng 1 năm 2021.

Liên kết ngoài