Danh sách vua Parthia

Vua của Đế quốc Parthia
Mithridates I 171–132 BC người đưa Parthia từ một vương quốc trở thành một đế quốc.
Chi tiết
Quân chủ đầu tiên	Arsaces I
Quân chủ cuối cùng	Artabanus IV
Thành lập	247 BC
Bãi bỏ	224 AD
Bổ nhiệm	Quyền lực vua chúa, Cha truyền con nối

Dưới đây là danh sách vua Parthia (247 BC – 228 AD).

Danh sách vua

Chân dung	Tên	Tước xưng	Ghi chú	Thời gian cai trị	Mất
	Arsaces I 𐭀𐭓𐭔𐭊 (Aršak)	Vua, kārny (autokrator)	Thủ lĩnh tộc Parni. Ông đánh bại satrap xứ Parthia là Andragoras, một trong những kẻ nổi loạn chống lại đế quốc Seleucid. Ông sau này củng cố vương quốc mới thành lập của mình, chống trả thành công sự bành trướng của Seleucid dưới thời vua Seleukos II Kallinikos.	247 BC – 217 BC	217 BC Nguyên nhân không rõ
	Arsaces II 𐭀𐭓𐭔𐭊 (Aršak)	Vua	Con của Arsaces I. Bị buộc phải làm chư hầu cho nhà Seleukos sau khi để thua trước vị vua nhà này là Antiochos III Đại đế.	217 BC – 191 BC	191 BC Nguyên nhân không rõ
	Priapatius 𐭐𐭓𐭉𐭐𐭕 (Friyapāt)	Đại vương, Vua, Arsaces	Cháu trai Arsaces I.	191 BC – 176 BC	176 BC Nguyên nhân không rõ
	Phraates I 𐭐𐭓𐭇𐭕 (Frahāt)	Vua, Arsaces	Con của Priapatius. Ông tiến hành chiến tranh chống lại người Armadia và đánh chiếm Media Rhagiana, một dải đất màu mỡ nằm ở vùng Media (cũ).	176 BC – 171 BC	171 BC Nguyên nhân không rõ
4 nguời cai trị đầu tiên chỉ cai trị xứ Parthia dưới danh nghĩa là vua của một vương quốc tầm trung ở Tây Bắc Iran ngày nay. Mithridates I là người đầu tiên mở rộng sự cai trị của người Parthia lên toàn bộ Iran ngày nay và do đó biến Parthia thành một đế chế.
	Mithridates I 𐭌𐭄𐭓𐭃𐭕 (Mihrdāt)	Vua cuả các vị vua, Đại vương, Arsaces, Philhellene	Con của Priapatius. Ông sử dụng lại danh xưng cũ từ thời nhà Achaemenid là Vua của các vị vua.	171 BC – 132 BC	132 BC Nguyên nhân không rõ
	Phraates II 𐭐𐭓𐭇𐭕 (Frahāt)	Đại vương, Arsaces, Philhellene	Con của Mithridates I. Ông được nhiếp chính bởi mẹ mình, Rinnu trong vài tháng do lên ngôi khi còn quá nhỏ. Thời kỳ ông cai trị chứng kiến các cuộc chiến tranh giữa Parthia với đế quốc Seleucid (thắng) và với các sắc dân du mục phía Đông đế quốc là Saka và Nguyệt Chi.	132 BC – 127 BC	127 BC Chết trong chiến tranh chống lại dân du mục ở phía Đông đất nước.
	Artabanus I 𐭍𐭐𐭕𐭓 (Ardawān)	Đại vương, Arsaces, Philhellene	Con của Priapatius. Thời kỳ ông cai trị chứng kiến đế quốc Parthia suy yếu: Thân vương quốc Characene tuyên bố độc lập hoàn toàn khỏi người Parthia và bành trướng ra toàn bộ vùng Lưỡng Hà, còn phía Đông đế quốc tiếp tục bị các sắc dân du mục quấy nhiễu.	127 BC – 124 BC	124 BC Chết trong chiến tranh chống lại dân du mục ở phía Đông đất nước.
	Mithridates II 𐭌𐭄𐭓𐭃𐭕 (Mihrdāt)	Vua cuả các vị vua, Đại vương, Arsaces	Con của, hoặc Priapatius, hoặc Artabanus I. Ông là vị vua đầu tiên sử dụng lại danh hiệu "Vua của các vị vua" từ vị tiên đế cùng tên. Dưới thời ông cai trị, đế quốc tiến hành bành trướng lãnh thổ, thiết lập quan hệ với La Mã và nhà Hán.	124 BC – 91 BC	91 BC Nguyên nhân không rõ
	Gotarzes I 𐭂𐭅𐭕𐭓𐭆 (Gōdarz)		Con của Mithridates II. Tuyên bố ngôi vua ở Babylon sau cái chết của vua cha. Ông tiếp tục chính sách của vua cha là sử dụng vua Armenia là Tigranes Đại đế để tiếp tục gia tăng ảnh hưởng của đế quốc Parthia tới Syria và vùng Cappadocia (miền Trung bán đảo Anatolia ngày nay).	91 BC –87/80 BC	87/80 BC Nguyên nhân không rõ
	Mithridates III 𐭌𐭄𐭓𐭃𐭕 (Mihrdāt)		Sự xuất hiện của ông còn đang gây tranh cãi. Là con của Mithridates II (?), ông cai trị trong giai đoạn khủng hoảng thứ hai của đế quốc Parthia (91 BC – 57 BC). Là vua tiếm vị/đối lập của, hoặc Orodes I, hoặc Gotarzes I, hoặc cả hai.	87 BC – 80 BC	80 BC Nguyên nhân không rõ
	Orodes I 𐭅𐭓𐭅𐭃 (Wērōd/Urūd)		Con của Gotarzes I. Ông chỉ kiểm soát được một phần lãnh thổ đế quốc Parthia trong khoảng thời gian cai trị của mình.	80 BC – 75 BC	75 BC Nguyên nhân không rõ
	Sinatruces I		Xuất thân không rõ. Ông có lẽ là con của Mithridates I. Ông chiếm đoạt ngôi vua Parthia dưới sự trợ giúp của người Saka. Dưới thời cai trị của ông, Parthia để mất một số lãnh thổ của mình vào tay vương quốc Armenia.	c. 75 BC – 69 BC	70/69 BC Nguyên nhân không rõ
	Phraates III 𐭐𐭓𐭇𐭕 (Frahāt)		Con của Sinatruces. Ông tiến hành liên minh với người La Mã chống lại vương quốc Armenia; tuy nhiên sau này chỉ huy quân La Mã tham gia chiến dịch ở Armenia lúc đó là Pompey trở mặt và giết chết một trong những đồng minh của ông, Tigranes Trẻ. Chiến tranh với người La Mã nhanh chóng nổ ra sau đó và Phraates đạt được hòa bình với người La Mã (và cả với Tigranes) sau một số chiến dịch. Dù sao thì ông cũng đã tái chiếm một số vùng đất quan trọng bị mất trước đó là Bắc Lưỡng Hà và vùng Adiabene.	69 BC – 57 BC	57 BC Bị ám sát bởi các con của ông là Orodes II và Mithridates IV.
	Mithridates IV 𐭌𐭄𐭓𐭃𐭕 (Mihrdāt)		Ông tham gia ám sát cha cùng người anh trai Odores II. Sau đó thì hai anh em mâu thuẫn với nhau và chiến tranh bùng nổ. Đã có lúc ông buộc phải chạy sang La Mã và nhờ họ giúp đỡ. Sau cùng thì ông vẫn bị đánh bại bởi một trong những thuộc tướng của Odores II là Surena.	57 – 54 BC	54 BC Bị anh trai Odores II xử tử.
	Orodes II 𐭅𐭓𐭅𐭃 (Wērōd/Urūd)		Thời kỳ ông cai trị chứng kiến ba lần Parthia lâm chiến với La Mã, một là khi Crassus mưu toan xâm lược vùng Parthia (tháng); một là Parthia xâm lược Syria (thua) sau khi bắt vua Armenia Artavasdes II từ bỏ liên minh với thành Rome bằng vũ lực; cuối cùng là việc người Parthia xâm lược xứ Syria và vùng Tiểu Á để hỗ trợ cho cuộc nổi loạn của một viên tướng đào ngũ người La Mã là Quintus Labienus (thua).	57 BC – 37 BC	37 BC Nguyên nhân không rõ: hoặc bị mưu sát bởi con trai Phraates IV, hoặc do quá đau buồn về cái chết của Pacorus ,hoặc do tuổi già.
	Phraates IV 𐭐𐭓𐭇𐭕 (Frahāt)		Con của Orodes II. Khi mới lên ngôi, ông cho ám sát các anh em (và có thể là cha mình), điều này một phần dẫn đến chiến tranh với Marcus Anthony. Tuy thua trân nhưng với việc Anthony lâm chiến với Octavian, ông khôi phục được lãnh thổ và còn loại bỏ được ảnh hưởng của Anthony đối với xứ Armenia bằng việc đưa con trai của Artavasdes II là Artaxias lên ngôi vua. Ngoài ra ông còn phải đối phó với cuộc bạo loạn của Tiridates II và cuộc giải cứu một trong những con trai của mình bị bắt cóc bởi chình ông này. Cuối đời, ông sủng ái Musa, một nữ nô lệ người Ý và đưa bà lên làm hoàng hậu. Chi tiét về cái chết của ông xem thêm ở cột "Mất"	37 BC – 2 BC	2 BC Bị vợ là Musa và con trai là Phraates V ám sát
	Musa	Nữ hoàng của những nữ hoàng	Lần lượt là vợ và con trai người tham gia ám sát Phraates, hai người ngay sau đó lên đồng cầm quyền vương quốc Parthia. Sự kiện chính yếu trong thời kỳ hai người cai trị là tình trạng cẳng thẳng quân sự tăng cao giữa người La Mã và người Parthia ở Armenia và vùng Lưỡng Hà, điều mà suýt nữa dẫn đến chiến tranh. Sau đó, hai bên giảng hòa, với việc Phraates và Musa thừa nhận lãnh thổ Armenia là vệ tinh của Đế quốc La Mã, đổi lại là việc công nhận Phraates là vua của Parthia. Thất vọng trước những việc này cũng như việc để một nữ nô lệ ở Ý lên cầm quyền ở Parthia đã khiến cho các quý tộc đế quốc nổi loạn và lật đổ hai người. Hai người sau đó buộc phải lưu vong tại Rome.	2 BC – 4 AD	Thế kỷ 1 Sau Công nguyên Hoặc bị xử tử bởi các quý tộc Parthia, hoặc mất trong khi sống lưu vong ở thành Rome.
	Phraates V 𐭐𐭓𐭇𐭕 (Frahāt)	Vua cuả các vị vua, Đại vương, Arsaces
	Orodes III 𐭅𐭓𐭅𐭃 (Wērōd/Urūd)		Gốc gác không rõ ràng mặc dù vẫn thuộc gia tộc nhà Arsacid.Bị lật đổ bởi các quý tộc.	4 – 6	6 Bị xử tử bởi các quý tộc Parthia.
	Vonones I		Được La Mã trả về làm vua theo yêu cầu của giới quý tộc Parthia.Sau đó không lâu thì giới quý tộc Parthia tỏ ra bất mãn về ông và mô tả ông giống như là một ông vua bù nhìn của người La Mã. Sau đó trong cuộc tranh đấu quyền lúc bằng vũ lực giữa ông và Artabanus II, một thành viên khác thuộc gia tộc Arsacis khác thì ông thua và và bị Artabanus trục xuất khỏi Ba Tư.	8–12	19 Bị giết trong khi đang cố chạy trốn khỏi người La Mã.

Nguồn

• Curtis, Vesta Sarkhosh (2012). “Parthian coins: Kingship and Divine Glory”. The Parthian Empire and its Religions. tr. 67–83. ISBN 9783940598134.
• Olbrycht, Marek Jan (2016). “Dynastic Connections in the Arsacid Empire and the Origins of the House of Sāsān”. Trong Curtis, Vesta Sarkhosh; Pendleton, Elizabeth J.; Alram, Michael; Daryaee, Touraj (biên tập). The Parthian and Early Sasanian Empires: Adaptation and Expansion. Oxbow Books. ISBN 9781785702082.
• Shayegan, M. Rahim (2011). Arsacids and Sasanians: Political Ideology in Post-Hellenistic and Late Antique Persia. Cambridge University Press. tr. 1–539. ISBN 9780521766418.
• Dąbrowa, Edward (2012). “The Arsacid Empire”. Trong Daryaee, Touraj (biên tập). The Oxford Handbook of Iranian History. Oxford University Press. tr. 1–432. ISBN 978-0-19-987575-7.
• Bivar, A.D.H. (1983). “The Political History of Iran Under the Arsacids”. Trong Yarshater, Ehsan (biên tập). The Cambridge History of Iran, Volume 3(1): The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods. Cambridge: Nhà xuất bản Đại học Cambridge. tr. 21–99. ISBN 0-521-20092-X.

Đọc thêm

• Assar, Gholamreza F. (2006). A Revised Parthian Chronology of the Period 91-55 BC. Parthica. Incontri di Culture Nel Mondo Antico. 8: Papers Presented to David Sellwood. Istituti Editoriali e Poligrafici Internazionali. ISBN 978-8-881-47453-0. ISSN 1128-6342.
• Dąbrowa, Edward (2012). “The Arsacid Empire”. Trong Daryaee, Touraj (biên tập). The Oxford Handbook of Iranian History. Oxford University Press. tr. 1–432. ISBN 978-0-19-987575-7. Bản gốc lưu trữ ngày 1 tháng 1 năm 2019. Truy cập ngày 13 tháng 1 năm 2019.
• Olbrycht, Marek Jan (2015). “Arsacid Iran and the nomads of Central Asia – Ways of cultural transfer”. Complexity of Interaction along the Eurasian Steppe Zone in the First Millenium CE. Bonn Contributions to Asian Archaeology. 7. Bonn. tr. 333–390.
• Rezakhani, Khodadad (2013). “Arsacid, Elymaean, and Persid Coinage”. Trong Potts, Daniel T. (biên tập). The Oxford Handbook of Ancient Iran. Oxford University Press. ISBN 978-0199733309.
• Schippmann, K. (1986). “Arsacids ii. The Arsacid dynasty”. Encyclopaedia Iranica, Vol. II, Fasc. 5. tr. 525–536.
• Shahbazi, A. Sh. (1986). “Arsacids i. Origins”. Encyclopaedia Iranica, Vol. II, Fasc. 5. tr. 525.
• Sinisi, Fabrizio (2012). “The Coinage of the Parthians”. Trong Metcalf, William E. (biên tập). The Oxford Handbook of Greek and Roman Coinage. Oxford University Press. ISBN 978-0195305746.