Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Wikipedia:Hướng dẫn mô tả sử dụng hợp lý”

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Dòng 23: Dòng 23:


== Bản mẫu ==
== Bản mẫu ==
Việc sử dụng bản mẫu là không bắt buộc, nhưng bản mẫu giúp thông tin được trình bày một cách có cấu trúc và hệ thống. Quan trọng nhất vẫn là cơ sở sử dụng hợp lý phải thỏa mãn '''đầy đủ 10 tiêu chuẩn''' của quy định về [[Wikipedia:Tiêu chuẩn cho nội dung không tự do|nội dung không tự do]]. Các bản mẫu thường dùng đều được liệt kê trong '''[[:Thể loại:Bản mẫu mô tả sử dụng hợp lý]]'''. Dưới đây là khung sườn của bản mẫu {{tl|Mô tả sử dụng hợp lý 2}}, một bản mẫu khái quát và chung chung. Bạn hãy copy đoạn code sau dán vào trang mô tả tập tin rồi điền vào các tham số sao cho thích hợp.
Việc sử dụng bản mẫu là không bắt buộc, nhưng bản mẫu giúp thông tin được trình bày một cách có cấu trúc và hệ thống. Quan trọng nhất vẫn là cơ sở sử dụng hợp lý phải thỏa mãn '''đầy đủ 10 tiêu chuẩn''' của quy định về [[Wikipedia:Tiêu chuẩn cho nội dung không tự do|nội dung không tự do]]. Các bản mẫu thường dùng đều được liệt kê trong '''[[:Thể loại:Bản mẫu mô tả sử dụng hợp lý]]'''. Dưới đây là khung sườn của bản mẫu {{tl|Mô tả sử dụng hợp lý 2}}, một bản mẫu khái quát và chung chung. Bạn hãy copy đoạn code sau, dán vào trang mô tả tập tin, đọc 10 tiêu chuẩn của nội dung không tự do, đọc các hướng dẫn trong ngoặc vuông. Sau đó, hãy xóa các hướng dẫn trong ngoặc vuông đi và điền vào các tham số sao cho thích hợp.


<pre>
<pre>
{{Mô tả sử dụng hợp lý
{{Mô tả sử dụng hợp lý
| Mô tả =
| Mô tả =
| Nguồn = [Link nguồn hình. Nếu đây không phải hình Internet mà là hình scan từ sách báo tạp chí, hãy nói rõ ra.]
| Nguồn =
| Bài =
| Bài = [Tên bài viết bách khoa]
| Phần sử dụng =
| Phần sử dụng = [Chọn một trong các thứ sau: Hộp thông tin / Đầu bài / Thân bài]
| Phân giải thấp = Hình có độ phân giải thấp nên sẽ không ảnh hưởng đến khả năng thương mại của hình ảnh, tập tin gốc.
| Phân giải thấp =
| Mục đích =
| Mục đích =
| Thay thế =
| Thay thế = [Tại sao không thể thay hình này bằng một hình tự do?]
| Thông tin khác = [tùy chọn và có thể để trống]
| Thông tin khác =
}}
}}
</pre>
</pre>

Phiên bản lúc 16:31, ngày 20 tháng 3 năm 2022

[[Thể loại:{{{1}}} Wikipedia|Hướng dẫn mô tả sử dụng hợp lý]]

Mọi tập tin không tự do trên Wikipedia đều cần phải có lý do sử dụng hợp lý (SDHL) giải thích tại sao việc dùng tập tin đó tuân thủ đầy đủ tất cả các tiêu chuẩn về nội dung không tự do của Wikipedia. Những lý do này còn được gọi là mô tả sử dụng hợp lý và phải được trình bày trong trang mô tả hình ảnh. Tập tin không tự do nào cũng phải có mô tả SDHL. Lý do SDHL sẽ giúp những thành viên khác xác định được hình này có thể sử dụng nhiều nơi hay chỉ được sử dụng ở một vài bài nào đó, cũng như xem xem yêu cầu sử dụng hợp lý có chính đáng hay không. Nếu bạn định dùng một hình cho nhiều bài thì bạn cũng cần phải ghi lý do cho từng bài một. Tức là, bao nhiêu bài thì phải có bấy nhiêu lý do. Trang mô tả hình cần phải có những thứ sau:

  1. Một bản mô tả sử dụng hợp lý chi tiết.
  2. Một thẻ quyền sử dụng hợp lý. Xem danh sách thẻ quyền đầy đủ ở Wikipedia:Thẻ quyền cho hình ảnh.

Những hình không tự do mà không có thẻ quyền sử dụng hợp lý hoặc mô tả sử dụng hợp lý có thể bị xóa sau 7 ngày! Bài này sẽ hướng dẫn bạn cách ghi mô tả SDHL.

Những thông tin cần điền

Một bản mô tả SDHL đầy đủ phải giải thích được rằng việc sử dụng tập tin này thỏa mãn các tiêu chuẩn cho nội dung không tự do như thế nào và nên nhắc đến:

  • Hình sử dụng trong bài nhằm mục đích gì?
    • Đó có phải là biểu trưng, ảnh chụp, hoặc hình bao bì cho chủ thể chính của bài viết hay không?
    • Có phải hình đang được dùng làm phương tiện nghe nhìn chính cho chủ thể hay không? (ví dụ, biểu trưng của công ty hay hình minh họa trên bìa của DVD)
    • Nó có minh họa cho chủ thể của bài không? (ví dụ, hình chụp một phân cảnh trong phim)
  • Tại sao không thể thay hình bản quyền bằng một hình tự do? Hoặc tại sao không thể thay bằng văn xuôi đơn thuần? Hình đó có gì đặc biệt mà văn xuôi không thể diễn tả được?
    • Ví dụ, hình từ phim (áp phích, cảnh trong phim) thường sẽ dùng hình có bản quyền vì không có hình tự do để thay thế, bởi vì phim là một thứ được bảo hộ bản quyền kỹ càng. Tương tự, nhiều thứ khác cũng đều được bảo hộ bản quyền kỹ càng: tranh vẽ, tác phẩm hội họa, video game, các sản phẩm truyền thông, tác phẩm văn học, sách báo, các sản phẩm phần mềm, logo của các tổ chức, v.v. Không có cách nào để tạo ra nội dung tự do từ những thứ này. Ví dụ, chúng ta không thể tạo ra hình tự do từ áp phích phim Harry Potter khi mà chính bản thân áp phích đã được bảo hộ bản quyền. Mọi hình chụp lại áp phích đều chỉ là tác phẩm phái sinh từ tấm áp phích và sẽ có bản quyền.
    • Có những thứ không khó để tạo ra nội dung tự do. Chẳng hạn như nếu chỉ cần chụp ảnh là được, vậy thì những vật thể/chủ thể đó có thể được minh họa bằng hình tự do và không cần phải dùng đến hình bản quyền. Một số đối tượng tiêu biểu là: những người còn sống, đồ ăn thức uống, quần áo, phong cảnh, thiên nhiên, hậu trường các bộ phim, v.v. Không khó để tạo ra hình/nội dung không tự do từ những đối tượng này, tuy có thể là hiện tại trên Wikipedia/Commons chưa có hình. Nhưng thật sự là ai cũng có thể dễ dàng chụp hình các đối tượng đó và hiến cho Wikipedia/Commons, không phải bạn thì sẽ là người khác, không phải bây giờ thì sẽ là một tháng sau, một năm sau... không có trên Commons thì có thể đang có đâu đó trên các trang web khác mà bạn không biết. Do đó, hình có bản quyền về những đối tượng này không thỏa quy định về nội dung không tự do của Wikipedia và sẽ bị xóa nhanh.
    • Có thể dùng hình có bản quyền để minh họa cho bài về những người đã khuất. Vì họ đã khuất nên việc tìm họ để chụp hình là gần như không thể. Tuy nhiên, Wikipedia luôn ưu tiên dùng hình tự do hơn hình có bản quyền. Nếu có thể, hãy tìm hình tự do (hình chụp người đó tại các sự kiện công cộng, hình đã hết hạn bản quyền tại Việt Nam...) để thay cho các hình SDHL.
  • Thành phần nào của tác phẩm có bản quyền này được sử dụng và ở mức độ thế nào so với việc sử dụng của người giữ bản quyền? Ví dụ, nếu hình là một bức ảnh chụp hoặc biểu trưng, thì toàn bộ tác phẩm đó sẽ được sử dụng. Một ảnh chụp màn hình chỉ cho thấy phần khám phá quan trọng nhất của một phim tài liệu hay đoạn kết của bộ phim, ví dụ như vậy, chỉ là một phần nhỏ của tác phẩm, có thể không hợp lý khi so sánh với việc sử dụng của người nắm bản quyền. Trong trường hợp là một đoạn âm thanh, chiều dài phải không được dài hơn hay ngắn hơn 10 phần trăm chiều dài bản nhạc hoặc có chiều dài là 30 giây.
  • Nếu dùng được, độ phân giải có bị thu nhỏ so với tác phẩm gốc hay không? Trong trường hợp một đoạn nhạc, chất lượng có bị giảm so với bản gốc hay không?
  • Bất cứ thông tin nào khác cần thiết để hỗ trợ những người khác xác định việc sử dụng ảnh này là phù hợp với việc sử dụng hợp lý.

Bản mẫu

Việc sử dụng bản mẫu là không bắt buộc, nhưng bản mẫu giúp thông tin được trình bày một cách có cấu trúc và hệ thống. Quan trọng nhất vẫn là cơ sở sử dụng hợp lý phải thỏa mãn đầy đủ 10 tiêu chuẩn của quy định về nội dung không tự do. Các bản mẫu thường dùng đều được liệt kê trong Thể loại:Bản mẫu mô tả sử dụng hợp lý. Dưới đây là khung sườn của bản mẫu {{Mô tả sử dụng hợp lý 2}}, một bản mẫu khái quát và chung chung. Bạn hãy copy đoạn code sau, dán vào trang mô tả tập tin, đọc 10 tiêu chuẩn của nội dung không tự do, đọc các hướng dẫn trong ngoặc vuông. Sau đó, hãy xóa các hướng dẫn trong ngoặc vuông đi và điền vào các tham số sao cho thích hợp.

{{Mô tả sử dụng hợp lý
| Mô tả             = 
| Nguồn             = [Link nguồn hình. Nếu đây không phải hình Internet mà là hình scan từ sách báo tạp chí, hãy nói rõ ra.]
| Bài               = [Tên bài viết bách khoa]
| Phần sử dụng      = [Chọn một trong các thứ sau: Hộp thông tin / Đầu bài / Thân bài]
| Phân giải thấp    = Hình có độ phân giải thấp nên sẽ không ảnh hưởng đến khả năng thương mại của hình ảnh, tập tin gốc.
| Mục đích          = 
| Thay thế          = [Tại sao không thể thay hình này bằng một hình tự do?]
| Thông tin khác    = 
}}

Ví dụ mẫu để tham khảo:

Bản mẫu chuyên biệt

Wikipedia cũng có sẵn các bản mẫu chuyên biệt cho một số trường hợp phổ biến. Các bản mẫu này tiện lợi hơn bản mẫu khái quát vì nó đã chứa sẵn lời giải thích về cơ sở sử dụng hợp lý. Do đó, bạn chỉ còn cần phải điền một vài thông tin thiết yếu (như nguồn, tên bài viết, hình được dùng trong hộp thông tin hay ở đầu bài hay ở thân bài,...).

Dưới đây là bản mẫu cho các áp phích phim. Tập tin mẫu để tham khảo: Tập tin:Gentlemen Prefer Blondes (1953) film poster.jpg (hãy bấm vào nút [ Sửa đổi ] để xem mã nguồn).

{{Mô tả áp phích
| Media          = film
| Bài            = [tên bài viết]
| Dùng cho       = [Hộp thông tin / Đầu bài / Giữa bài]
| Nguồn          = [link tới trang web nơi bạn lấy hình áp phích]
}}

Dưới đây là bản mẫu cho các bìa sách. Tập tin mẫu để tham khảo: Tập tin:The Sympathizer (Viet Thanh Nguyen).png (hãy bấm vào nút [ Sửa đổi ] để xem mã nguồn).

{{Mô tả bìa sách
| Article           = [tên bài viết]
| Use               = [Hộp thông tin / Đầu bài / Giữa bài]
| Website           = [link tới trang web nơi bạn lấy hình bìa sách]
}}

Dưới đây là bản mẫu cho các bìa đĩa nhạc. Tập tin mẫu để tham khảo: Tập tin:Bleed It Out single.jpg (hãy bấm vào nút [ Sửa đổi ] để xem mã nguồn).

{{Mô tả bìa đĩa nhạc
|Bài = [tên bài viết]
|Sử dụng = [Hộp thông tin / Đầu bài / Giữa bài]
|Nguồn = [link tới trang web nơi bạn lấy hình bìa đĩa]
}}

Dưới đây là bản mẫu cho các biểu trưng (logo). Tập tin mẫu để tham khảo: Tập tin:Argibank logo.svg (hãy bấm vào nút [ Sửa đổi ] để xem mã nguồn).

{{Mô tả sử dụng hợp lý biểu trưng
|Bài = [tên bài viết]
|Nguồn = [link tới trang web nơi bạn lấy hình logo]
|Dùng cho = [Hộp thông tin / Tổ chức / Nhãn hiệu / Sản phẩm / Công ích / Khác]

Dưới đây là bản mẫu cho các ảnh chụp màn hình trò chơi điện tử. Tập tin mẫu để tham khảo: Tập tin:Grand Theft Auto V combat.jpg (hãy bấm vào nút [ Sửa đổi ] để xem mã nguồn).

{{Mô tả sử dụng hợp lý ảnh chụp màn hình trò chơi điện tử
| Article = [tên bài viết]
| Name = [tên game]
| Distributor = [nhà phân phối game]
| Publisher = [nhà phát hành game]
| Developer = [nhà phát triển game]
| Use = [Infobox / Header / Section / Other]
}}

Dưới đây là bản mẫu cho các ảnh chụp màn hình bình thường.

{{ScreenshotU|tên bài|miêu tả|người giữ bản quyền}}

Văn xuôi

Dưới đây là vài ví dụ cơ bản. Bản mô tả tốt có thể sẽ mở rộng lý do tại sao phương tiện không tự do lại được cần đến, tại sao không có phương tiện tự do khác thay thế, và chức năng chính của nó trong bài viết là gì. Nếu hình ảnh được dùng trong nhiều bài, bạn phải đưa các bản mô tả riêng biệt cho từng bài. Nếu tựa đề bài viết đã đủ mô tả hình ảnh, thì hãy viết nó vào vì điều đó sẽ khiến cho đòi hỏi của bạn có cơ sở hơn.

Đây chỉ là ví dụ: không nên chép lại y hệt.

Biểu trưng trong bài có chủ đề mà biểu trưng đang đại diện

=== Sử dụng hợp lý trong [[TÊN BÀI]] ===
Mặc dù hình này có bản quyền, việc sử dụng nó được đề cập đến trong luật sử dụng hợp lý Hoa Kỳ vì những lý do sau:
# Nó mô tả một bài viết giáo dục về thực thể mà biểu trưng đang đại diện.
# Hình ảnh được sử dụng như một phương thức nghe nhìn chủ yếu phục vụ cho chủ đề bài viết.
# Nó là ảnh có độ phân giải thấp, và do đó không phù hợp với việc sản xuất sản phẩm giả.
# Biểu trưng không được dùng theo cách mà người đọc có thể bối rối giữa ý tưởng của bài viết và ý tưởng của chủ sở hữu biểu trưng.
# Nó không thể được thay thế bằng hình ảnh không bản quyền hoặc có bản quyền tự do nào khác với cùng giá trị giáo dục.
  • Những văn bản chỉ ra sự tuân thủ hướng dẫn Wikipedia:Biểu trưng có thể được thêm vào, như sự xác nhận rằng biểu trưng đã được chỉnh xuống kích thước nhỏ với chi tiết ít hơn nếu nó là ảnh vector.

Hình chụp lịch sử

=== Sử dụng hợp lý cho [[TÊN BÀI]] ===
Mặc dù hình này có bản quyền, việc sử dụng nó được đề cập đến trong luật sử dụng hợp lý Hoa Kỳ vì những lý do sau:
# Nó là một hình đặc biệt mang tính lịch sử của một cá nhân nổi tiếng. (Thêm nguồn gốc để hỗ trợ cho đòi hỏi, giống như tên bài báo nhắc đến hình này (chứ không đơn thuần sử dụng nó)
# Nó có độ phân giải nhỏ hơn nhiều so với hình gốc (bản sao chép từ nó sẽ có chất lượng thấp hơn hẳn).
# Hình này chỉ được dùng cho mục đích thông tin.
# Việc đưa nó vào bài sẽ giúp ích nhiều cho bài viết vì ảnh và tính quan trọng về lịch sử của nó là đối tượng bàn đến trong bài.

Một lần nữa, những thứ ở trên chỉ là ví dụ chung chung; để có nhiều thông tin hơn về những gì bạn cần đưa vào mục nào hãy xem Wikipedia:Nội dung không tự do. Thông tin nên càng cụ thể càng tốt, có nghĩa là tại sao bạn lại cần sử dụng hình này như một phần của bài viết. Thêm thông tin này cũng không đảm bảo rằng hình này sau này sẽ bị xóa, nhưng nó sẽ thể hiện một bản mô tả cho những người khác mà bạn có thể có một lời biện hộ đúng đắn để các tài sản sử dụng hợp lý này có thể được dùng dưới giấy phép GFDL.

Xem thêm