Thảo luận:Lê Trinh

Untitled

Bài giới thiệu danh nhân Lê Trinh còn sơ sài.Xin được bổ sung một số tư liệu lịch sử.Lê Trinh gia nhập quan trường từ năm Tự Đức 28(1875).Lần lượt thăng tiến qua các triều vua tiếp theo.Đến triều Thành Thái 15(1903)Lê Trinh được thụ phong Phụ chính đại thần,Thượng thư Bộ Lễ kiêm Cơ mật đại thần.Ông giữ chức vụ này cho đến lúc qua đời dưới triều Duy Tân 3 (1909)Được truy phong tước Vệ Nghĩa Tử.Chưa có căn cứ nào nói ông là "Thượng Thư Bộ Lễ kiêm Bộ Công" như Wikipedia giới thiệu.Những đóng góp có ý nghĩa lịch sử của Lê Trinh cho quê hương đát nước:1-1905 Lê Trinh cùng TT Cao Xuân Dục giúp đỡ Phó bảng Nguyễn Sinh Huy có việc làm,chỗ ở ổn định để 2 con Nguyễn Tất Đạt,Nguyễn Tất Thành có điều kiện học tập(Nguyễn Tất Thành sau này là Nguyễn Ái Quốc-Hô Chí Minh).2-1907 Lê Trinh là người có tiếng nói quyết định tôn Duy Tân lên ngôi giúp cho nước Việt có thêm một ông vua yêu nước;năm 1908,2 Phụ chính đại thần đầu triều Lê Trinh cùng Cao Xuân Dục ra bản án "phúc thẩm" cứu Phan Chu Trinh thoát khỏi án "trảm quyết"(chém ngay)của thực dân Pháp áp đặt.Lê Trinh còn là nhà thơ có tài hiệu Bích Phong.Tập di cảo thơ câu đối bằng chữ Hán của ông đã được biên dịch xuất bản năm 2006(Bích Phong di thảo-NXB Thuận Hóa-2006).Lê Ngân-email:<trúc diepthanh30@yahoo.com.vn>

Phó bảng LÊ TRINH-1850-1909- (tiểu sử tóm tắt)  
*****************

LÊ TRINH (còn có tên Lê Đăng Lĩnh,Lê Đăng Trinh) thuộc tộc họ Lê Cảnh,quê ỏ Bích La Đông,xã Bích La nay là xã Triệu Đông,huyện Triệu Phong tỉnh Quảng Trị.Ông sinh năm 1850,là con trưởng của ông Lê Cảnh Chính,Binh bộ viên ngoại lang,hàm nhị phẩm dưới triều Minh Mạng và vợ là bà Lê Bá Thị Huấn.Thuở nhỏ,ông nổi tiếng thông minh,học giỏi,năm 20 tuổi đổ giải nguyên khoa thi Hương năm Canh Ngọ,Tự Đức 23(1870);năm 25 tuổi đổ phó bảng khoa thi Hội năm Ất Hợi,Tự Đức 28(1875).Cũng từ năm đó ông bước vào quan trường,được bổ làm kiểm thảo viện Hàm Lâm.Trải qua các triều vua Tự Đức,Kiến Phúc,Hàm Nghi,Đồng Khánh ông từng giữ nhiều chức vụ ở hầu hết các Bộ:biện lý Bộ Hộ,Bộ Lại,tham tri Bộ Hình và các Viện:Tham biện Viện Cơ mật,Chưởng Ấn Viện Đô Sát…Ông được cử đi sứ ở Trung quốc,qua thử tài,triều đình nhà Thanh rất khâm phục kiến thức uyên bác của sứ thần nước Nam,vua Quang Tự đã ban cho ông mũ áo tiến sĩ và danh hiệu “Lưỡng quốc Tham mưu”.Trong lĩnh vực giáo dục ông nhiều lần được cử làm phó chủ khảo trường thi Hương tỉnh Thừa Thiên,Chánh chủ khảo trường thi Hương tỉnh Bình Định,nhiều năm làm giáo đạo các ông Hoàng.(Trong số các ông hoàng thụ giáo có hoàng tử Bửu Lân sau này là vua Thành Thái)Năm Thành Thái 10(1899) lúc đang làm tổng đốc An-Hà(Nghệ An-Hà Tĩnh) lấy cớ mẹ ốm nặng,ông xin cáo quan về phụng dưỡng mẹ già.Sau ngày mẹ mất và mãn cư tang,năm Thành Thái 15 (1903) ông được triệu về Kinh thụ phong Phụ chính đại thần,Lễ bộ thượng thư sung Cơ mật viện đại thần.Năm Duy Tân 2 (1908) ông được thăng hàm Vinh Lộc đại phu,Hiệp biện đại học sĩ,vẫn giữ chức cũ.Với việc được giao trọng trách trong triều,ông đã có điều kiện để cống hiến cho đất nước trong những năm tiếp theo.Trên cương vị mới,ông đã có một số quyết định có ảnh hưởng lớn đến vận mệnh của đất nước:
1-Năm 1907 người Pháp phế truất vua Thành Thái,loại bỏ một ông vua yêu nước,trong lúc triều đình bối rối trong việc chọn người kế vị,Phụ chính đại thần Lê Trinh đã có tiếng nói quyết định trong việc tôn vua Duy Tân lên ngôi giúp cho triều Nguyễn có thêm một ông vua yêu nước.Lê Trinh là vị đại thần rất được vua Duy Tân quý mến. 
2-Năm 1908,dịp người Pháp bắt nhà cách mạng Phan Chu Trinh ở Hà Nội và di lý vào Huế giao cho Nam triều xử “trảm quyết”(chém ngay)về tội phản nghịch,2 phụ chính đại thần đầu triều là Lê Trinh và Cao Xuân Dục đã xử phúc khảo y án “trảm giam hậu”(giam trước chém sau)cứu Phan tiên sinh thoát tội chết.
3-Năm 1905,khi phó bảng Nguyễn Sinh Huy (Nguyễn Sinh Sắc) mang 2 con:Nguyễn Sinh Khiêm,Nguyễn Sinh Cung(Côn)từ Nghệ An vào kinh thành Huế với nguyện vọng để 2 con được theo Tây học trong hoàn cảnh hết sức khó khăn thiếu thốn.Hai quan Thượng Thư Cao Xuân Dục(Bộ Học) và Lê Trinh(Bộ Lễ)vốn cảm mến tài năng,khí tiết của phó bảng Nguyễn Sinh Huy và thông cảm hoàn cảnh khó khăn ngặt nghèo của gia đình ông phó bảng,hai cụ Thượng Cao,Lê đã tìm cách khuyên bảo và tạo điều kiện cho ông Huy có việc làm,nơi ở để 2 con được học hành.(lúc này Nguyễn Sinh Khiêm mang tên Nguyễn Tất Đạt và Nguyễn Sinh Cung mang tên Nguyễn Tất Thành tức Nguyễn Ái Quốc-Hồ Chí Minh sau này). 
Lúc nhàn rỗi việc quan,ông thường làm thơ,câu đối với bút hiệu Bích Phong.Tài sản quý giá nhất mà con,cháu ông còn giữ được là một tập di cảo thơ,câu đối bằng chữ Hán do chính tác giả ghi chép gồm hơn 50 bài thơ theo các thể:thất ngôn bát cú,tứ tuyệt,ngủ ngôn và hơn 100 câu đối.Tập di cảo thơ,câu đối này được lưu giữ theo gia phả cha truyền con nối sau gần 100 năm chưa được biên dịch.Mãi cho đến đầu thế kỷ 21,cùng với việc phát hiện nhiều điều mới về thân thế sự nghiệp của ông,tập di cảo thơ câu đối này mới được biên dịch và xuất bản thành sách với tiêu đề “Bích Phong di thảo”(Lê Ngân biên soạn-Lê Nguyễn Lưu biên dịch NXB Thuận hóa 2006).Nhiều nhà nghiên cứu đã đánh giá cao ý nghĩa lịch sử,văn hóa,mhân văn của tập di cảo thơ,câu đối của Bích Phong..
Lê Trinh qua đời vì bạo bệnh ngày 12 tháng 9 năm 1909-Duy Tân 3.Lễ tang của ông được tổ chức trọng thể.Vua Duy Tân thương tiếc sai người làm bài Văn Tế cử quan đại thần đọc trước linh cửu ca ngợi cố đại thần Lê Trinh:”Ngủ triều danh túc,nhất đại biểu nghi”(Năm triều nức tiếng một tấm gương sáng cho đời)Vua nhà Thannh cũng cử sứ thần sang viếng tang.
Ngày 12-9-2009 nhân ngày giỗ lần thứ 100 của Phó bảng,Thượng thư Lê Trinh,tại TP Đông Hà(tỉnh Quảng Trị),Hội Di sản Văn hóa tỉnh QT phối hợp cùng gia tộc Cụ Phó bảng đã tổ chức Hội thảo về thân thế, sự nghiêp Phó bảng,Thượng thư Lê Trinh.Nhiều nhà nghiên cứu sủ học có tên tuổi ở Quảng Trị.Thừa Thiên-Huế,Hà Nội đã đọc tham luận nhất trí đánh giá Lê Trinh,một đại thần triều Nguyễn tài,đức song toàn,đã có những đóng góp có ý nghĩa lịch sử cho quê hương đất nước xứng đáng được hậu thế tôn vinh.

Sửa đổi ngày 05 tháng 6 năm 2010. Nguồn: Hội Di sản Văn hóa tỉnh Quảng Trị-Gia tộc Phó bảng Lê Trinh. Người biên soạn:Lê Ngân-email<trucdiepthanh30@yahoo.com.vn>