Lương Đống

Nghệ sĩ Nhân dân

Lương Đống
Thông tin cá nhân
Sinh
Tên khai sinh	Quách Lương Đống
Ngày sinh	(1924-04-04)4 tháng 4, 1924
Nơi sinh	Bạc Liêu, Nam Kỳ, Liên bang Đông Dương
Mất
Ngày mất	28 tháng 9, 2011(2011-09-28) (87 tuổi)
Nơi mất	Thành phố Hồ Chí Minh, Việt Nam
Giới tính	nam
Quốc tịch	Việt Nam
Đảng phái	Đảng Cộng sản Việt Nam
Nghề nghiệp	Họa sĩ sân khấu
Khen thưởng	Huy hiệu 60 năm tuổi đảng
Danh hiệu	Nghệ sĩ nhân dân (1993)
Sự nghiệp sân khấu
Năm hoạt động	1954 – 1993
Đào tạo	Trường Mỹ thuật Gia Định
Trường phái	Cải lương Kịch Chèo Tuồng
Quản lý	Đoàn kịch nói Trung Ương Sân khấu Kịch 5B Nhà hát Hòa Bình Sân khấu Kịch Phú Nhuận
Vai diễn	Hương Quản trong Đời cô Lựu

Lương Đống (tên đầy đủ là Quách Lương Đống, 4 tháng 4 năm 1924 – 28 tháng 9 năm 2011) là một họa sĩ thiết kế sân khấu người Việt Nam. Ông là người tiên phong trong kỹ thuật thiết kế “sân khấu bục bệ” vào năm 1962. Ông được Nhà nước phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ nhân dân năm 1993.

Thiếu thời

Quách Lương Đống sinh ngày 4 tháng 4 năm 1924, tại xã Phước Long, huyện Hồng Dân, tỉnh Bạc Liêu (tỉnh Minh Hải cũ).

Sự nghiệp

Trước 1975

Lương Đống tốt nghiệp Trường Mỹ thuật Gia Định, ông đi vẽ cho một hãng buôn tư nhân được một năm thì Cách mạng Tháng Tám xảy ra, ông lên đường tòng quân và được đã phân công làm họa sĩ trình bày tờ báo Độc lập. Được hai năm, ông chuyển sang Sở Công an Nam bộ suốt thời kỳ chống Pháp, tham gia thiết kế sân khấu cho một số vở cải lương, kịch nói do đạo diễn Chi Lăng, Ba Du dàn dựng.

Năm 1954, ông tập kết ra Bắc, nhờ có đạo diễn Chi Lăng giới thiệu, ông được Thứ trưởng Bộ Văn hóa Hà Huy Giáp điều từ ngành công an về Viện Nghiên cứu Mỹ thuật sân khấu cải lương thuộc Bộ Văn hóa. Nhờ có kiến thức về ngành mỹ thuật phương Tây, cộng với những kinh nghiệm thực tế trong quá trình thực hiện cảnh trí cho hơn 30 vở diễn thời đó, ông đã viết quyển sách Hệ thống lý luận cơ bản về Mỹ thuật Sân khấu Việt Nam. Tác phẩm này được xem là cẩm nang cho những nghệ sĩ trẻ muốn chuyên tâm vào lĩnh vực mỹ thuật sân khấu ở Việt Nam.

Năm 1958, Hội diễn Sân khấu chuyên nghiệp toàn quốc đầu tiên được tổ chức tại Hà Nội, ông được mời là họa sĩ thiết kế sân khấu cho vở cải lương Nàng tiên Mẫu Đơn, do đạo diễn Chi Lăng dàn dựng. Vở này đoạt Huy chương vàng và phần thiết kế mỹ thuật của ông cũng được trao giải vàng. Từ đó về sau, mỗi mùa hội diễn, ông đều có tác phẩm thiết kế mỹ thuật đoạt giải Vàng.

Trong suốt thời gian ở miền Bắc, Lương Đống đã thiết kế hơn 100 tác phẩm mỹ thuật cho cải lương, kịch nói, chèo, tuồng. Năm 1962, ông được Bộ Văn hóa giao phụ trách lớp nghiên cứu mỹ thuật sân khấu toàn miền Bắc. Trong năm này, vở Câu chuyện Iếc-kút được Đoàn kịch nói Trung Ương thực hiện với hơn 15 cảnh, phải chuyển đổi thật nhanh, không đủ thời gian để sử dụng trang trí tả thực với những hoa lá rườm rà. Ông sáng tạo ra “bục vạn năng”, có thể xoay chuyển, sắp xếp, hoán đổi rất nhanh. Năm 1964, ông được cử làm giám đốc Nhà hát Cải lương Việt Nam. Năm 1972, với vở Âm mưu và hậu quả, ông tiếp tục sáng tạo thoát khỏi phương pháp tả thực bằng cách làm 2 cuộn vải tượng trưng cho 2 chiếc cột to, kéo lên kéo xuống là thay đổi nội thất.

Sau 1975

Năm 1975, đất nước thống nhất, ông chuyển về Nam, cùng với đạo diễn Chi Lăng gầy dựng Nhà hát Cải lương Trần Hữu Trang.

Ông cũng từng là người đóng vai Hương Quản trong vở diễn Đời cô Lựu. Tháng 2 năm 1984, nghệ sĩ Lương Đống đã dẫn đầu đoàn nghệ sĩ của Thành phố Hồ Chí Minh đi biểu diễn "Đời cô Lựu" ở một số nước Tây Âu theo lời mời của UNESCO.

Năm 1985, ông giữ chức Giám đốc của Nhà hát Cải lương Trần Hữu Trang.

Năm 1988, ông nghỉ hưu. Năm 1989, ông đã thiết kế khán phòng khiêm tốn của Sân khấu nhỏ 5B Võ Văn Tần thành một sân khấu kịch chuyên nghiệp với những kỹ thuật xử lý sân khấu sáng tạo, đóng góp to lớn trong việc ra đời và phát triển của Sân khấu Kịch 5B (nay là Nhà hát Kịch Sân khấu nhỏ Thành phố Hồ Chí Minh). Vở Tình nghệ sĩ năm 1992 gây chấn động khán giả với thiết kế sân khấu độc đáo, đưa Nhà hát Hòa Bình thành sân khấu có danh tiếng.

Ông là người có công truyền đạt đến thế hệ đạo diễn, diễn viên trẻ trong việc tận dụng không gian khán phòng làm sàn diễn, biến sân khấu nhỏ thành không gian sáng tạo để diễn viên và khán giả cùng sống trong đó. Những tác phẩm đã cuốn hút khán giả không chỉ vì tài năng diễn xuất của “thế hệ vàng” sân khấu kịch Thành phố Hồ Chí Minh mà còn nhờ vào bàn tay thiết kế sân khấu của họa sĩ Lương Đống. Ông còn tạo dấu son cho sân khấu cải lương thể nghiệm qua các vở độc diễn của tác giả Lê Duy Hạnh, đạo diễn Hồng Phúc và diễn viên Bạch Tuyết như Diễn kịch một mình, Hoàng hậu hai vua, Độc thoại đêm, Lý Chiêu Hoàng,... và sau này là Hồn thơ ngọc.

Cuối đời

Ngày 20 tháng 2 năm 2004, trước sinh nhật lần thứ 80 của ông khoảng 2 tuần, Lương Đống được các bác sĩ trả về khi đã tắt thở. Trong lúc người nhà tổ chức tang lễ và chuẩn bị khâm liệm thì ông bất ngờ tỉnh lại. Một năm sau, ông được các đồng nghiệp tổ chức sinh nhật 1 tuổi, kỷ niệm ngày ông thoát khỏi cái chết.

Ông mất ngày 28 tháng 9 năm 2011 tại Bệnh viện Nguyễn Tri Phương, Thành phố Hồ Chí Minh vì bệnh suy tủy - viêm phổi tắc nghẽn.

Đời tư

Ông kết hôn với bà Thu, con gái của bà Nguyễn Thị Thập – Cán bộ phụ nữ miền Nam Việt Nam, người có công sáng lập Bảo tàng Phụ nữ Nam Bộ.

Vinh danh

Ông được nhà nước phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ nhân dân năm 1993 (đợt III) và trao huy hiệu 60 năm tuổi Đảng năm 2009.

Tháng 6 năm 2023, Lương Đống cùng một số cố nghệ sĩ sân khấu được Hội Sân khấu Thành phố Hồ Chí Minh đề xuất đưa đặt tên cho đường phố của thành phố Hồ Chí Minh.

Đánh giá

“ [NSND Lương Đống] là người đã góp phần nâng cao vị thế mỹ thuật sân khấu dân tộc Việt Nam thông qua những tác phẩm của ông. Ông như một người thầy đáng kính của giới mỹ thuật sân khấu trẻ, luôn cần mẫn, khiêm tốn và tận tụy với nghề. Những năm sau này dù đã nghỉ hưu nhưng ông vẫn luôn theo dõi tình hình sân khấu, quan tâm đến thế hệ họa sĩ kế thừa”. ” — Soạn giả Lê Duy Hạnh – Phó chủ tịch Hội Sân khấu Việt Nam

“ Ở [NSND Lương Đống], tính khoa học, độ chính xác, tỉ mỉ, cân đối của một nhà kiến trúc và nét tài hoa, phóng khoáng của một họa sĩ - nghệ sĩ là Nhất Thể. ” — Bạch Tuyết

Lương Đống được giới chuyên môn ghi nhận là người rất có ý thức trong việc tận dụng không gian khán phòng làm sàn diễn, biến sân khấu nhỏ thành không gian sáng tạo để diễn viên và khán giả đều có thể "chung sống" trong đó.

Tác phẩm

Tài liệu

• Hệ thống lý luận cơ bản về mỹ thuật sân khấu Việt Nam

Các vở diễn đã dàn dựng

• Âm mưu và hậu quả
• Thái hậu Dương Vân Nga
• Rạng ngọc Côn Sơn
• Hòn đảo Thần Vệ nữ
• Muôn dặm vì chồng
• Chim Việt cành Nam
• Tình nghệ sĩ
• Những thước phim đời
• Dư luận quần chúng
• Con vịt mồi
• Dạ cổ hoài lang
• Giấc mộng kê vàng
• Ngôi nhà không có đàn ông
• Ngôi nhà của chúng ta
• Chuyến tàu hoàng hôn…
• Trầu cau, Ký ức, Số đỏ (Sân khấu Kịch Phú Nhuận)