Wikipedia:Bàn tham khảo/Khí hậu
- xin hỏi: Đặc ðiểm bề mặt ðệm,vai trò của nó ðến việc hình thành khí hậu.
Email: thuhangls2003@yahoo.com cảm ơn
Khí hậu là tổng hợp của các trạng thái thời tiết ngày này qua ngày khác trong một thời kỳ nhiều nãm. Nó là kết quả của sự tương tác giữa nhiều yếu tố khác nhau, trong ðó quan trọng nhất là nhiệt ðộ và lượng mưa.Các nhân tố ảnh hưởng ðến ðặc ðiểm khí hậu bao gồm: bức xạ Mặt Trời, hoàn lưu khí quyển và bề mặt ðệm hay nhân tố mặt ðệm (chủ yếu là ðịa hình). Bề mặt ðệm hay nhân tố mặt ðệm là các ðặc tính về vị trí ðịa lý, ðịa hình, thổ nhưỡng, ðịa chất, lớp phủ thực vật, hồ ao ðầm lầy...
- Vị trí: Trước hết là vĩ ðộ, trái ðất nghiêng trên trục của nó so với mặt phẳng quỹ ðạo của nó xung quanh mặt trời. Do sự vận ðộng hàng nãm xoay quanh mặt trời, ðầu tiên là Bán cầu Bắc sau ðó là Bán cầu Nam ðón nhận những tia sáng trực tiếp hơn từ mặt trời. Trong mùa hè của Bán cầu Bắc, những vị trí có vĩ ðộ cao hơn có ngày dài hơn, với những ðiểm xa ở phía bắc trải qua những thời kỳ liên tục có ánh mặt trời. Trong những tháng mùa ðông ở những vĩ ðộ cao hơn ban ngày thường ngắn hơn, trong khi những vị trí nằm xa hơn về phía nam vừa có ngày dài hơn, lại vừa ðón nhận những tia mặt trời trực tiếp hơn.
- Địa hình: Rõ ràng nhất là mối quan hệ giữa ðộ cao và nhiệt ðộ, ở ðộ cao lớn hơn thì mát mẻ ở hơn những ðộ cao thấp. Tuy nhiên, ảnh hưởng của ðịa hình có thể còn rộng hơn nữa do tác ðộng của nó lên luồng gió. Nếu một dãy núi lớn nằm chắn ngang một hướng gió bình thường, thì những ngọn núi sẽ buộc không khí dâng lên và trở nên mát mẻ. Khi khối không khí lạnh ði, lượng hơi ẩm mà nó có thể mang theo giảm xuống. Lượng mưa sẽ ðược hình thành nếu sự trở lạnh này khiến cho ðộ ẩm lên tới 100%. Hơi nước rơi xuống ở phía có gió, nơi khuất gió thì khô ráo.
- Thổ nhưỡng, ðịa chất: Đất là vô cùng quan trọng cho mọi loại hình sự sống trên Trái Đất vì nó hỗ trợ sự sinh trưởng của thực vật, trong lượt mình thì các loài thực vật lại cung cấp thức ãn và ôxy cũng như hấp thụ ðiôxít cacbon (ảnh hưởng ðến lớp phủ thực vật). Dẫn ðến tính chất ðịa chất từng vùng khác nhau thì có nhân tố mặt ðệm khác nhau.
- Ao hồ, ðầm lầy...thực ra là mối quan hệ giữa ðất và nước. Đất có xu hướng nóng lên và nguội ði nhanh hơn nước. Trong một xu thế ðược gọi là tính chất lục ðịa, những vị trí ở xa các khối nước lớn thường có chênh lệch nhiệt ðộ theo mùa cao hơn so với những cộng ðồng ven biển. Nhiệt ðộ nước vừa phải ðã giúp thu hẹp chênh lệch nhiệt ðộ của khối không khí bên trên mặt nước. Sự ở gần các khối nước lớn cũng có xu hướng có tác ðộng tích cực tới lượng mưa, các vùng ven biển nói chung nhận ðược những lượng mưa lớn hơn. Lý do của ðiều ðó là hiển nhiên, các khối nước lớn ðem lại mức ðộ bay hơi cao hơn và do ðó tạo thành những khối hơi nước trong khí quyển. Đến lượt nó, những khối hơi nước ðó làm tãng khả nãng có mưa.
- Lớp phủ thực vật: Trên mức ðộ ðịa phương thì lớp thực vật bao phủ bảo vệ ðóng vai trò rất quan trọng trong sự tuần hoàn của nước. Khi nạn triệt phá rừng xảy ra, lượng nước chảy tràn trên bề mặt tãng lên, tình trạng này làm tãng nhanh sự xói mòn ðất. Trên mức ðộ khu vực thì sự chảy trôi trên bề mặt tãng lên gắn liền với nạn triệt phá rừng là nguyên nhân của các trận lũ khủng khiếp cuốn theo một khối lượng lớn các lớp ðất, ðá có thể phá huỷ các vùng lân cận và cũng là nguyên nhân gây nên sự bồi lấp bùn, phù sa ở các hồ ðập và các cửa sông. Trên quy mô toàn cầu thì việc ðốt cháy các cánh rừng sinh thái ði liền với việc triệt phá rừng ðang góp phần làm tãng lượng ði-ô-xit cacbon trong khí quyển...
Tác ðộng tương hỗ giữa những yếu tố ảnh hưởng khí hậu này tạo ra một khuôn mẫu khu vực hoá thời tiết. Cho nên có thể, ở phía này, yếu tố chủ yếu của sự thay ðổi khí hậu là nhiệt ðộ; ở phía kia yếu tố ðó là lượng mưa. Hoặc phía Đông, vĩ tuyến có ảnh hưởng lớn lên sự biến ðổi khí hậu; còn ở phía Tây, ðó là ðịa hình...(th) Trần Đình Hiệp 03:44, ngày 22 tháng 9 năm 2005 (UTC)