Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Loài ong và các hóa chất độc hại”
Tạo với bản dịch của trang “Bees and toxic chemicals” |
Tạo với bản dịch của trang “Bees and toxic chemicals” |
||
| Dòng 10: | Dòng 10: | ||
=== Ảnh hưởng của say lên ong === |
=== Ảnh hưởng của say lên ong === |
||
[[Tập tin:Bee1web.jpg|trái|nhỏ|200x200px| |
[[Tập tin:Bee1web.jpg|trái|nhỏ|200x200px| Một con ong khi chìa vòi, hoặc lưỡi của nó ra. ]] |
||
Việc đưa một số chất hóa học nhất định — chẳng hạn như ethanol hoặc thuốc trừ sâu hoặc các chất sinh hóa độc hại phòng thủ do thực vật tạo ra — vào môi trường của ong có thể khiến ong mất phương hướng và biểu hiện những hành vi bất thường. Với số lượng đủ lớn, những hóa chất này có thể gây ngộ độc và thậm chí giết chết ong. Tác dụng của rượu đối với ong đã được công nhận từ lâu. Ví dụ, John Cumming đã mô tả tác động này trong một ấn phẩm xuất bản năm 1864 nói về việc [[nuôi ong]]. <ref>{{Chú thích sách|url=https://archive.org/details/beekeepingbytim00cummgoog|title=Bee-keeping, by 'The Times' bee-master|last=John Cumming|year=1864|page=[https://archive.org/details/beekeepingbytim00cummgoog/page/n168 144]|quote=bee intoxication.}}</ref> |
Việc đưa một số chất hóa học nhất định — chẳng hạn như ethanol hoặc thuốc trừ sâu hoặc các chất sinh hóa độc hại phòng thủ do thực vật tạo ra — vào môi trường của ong có thể khiến ong mất phương hướng và biểu hiện những hành vi bất thường. Với số lượng đủ lớn, những hóa chất này có thể gây ngộ độc và thậm chí giết chết ong. Tác dụng của rượu đối với ong đã được công nhận từ lâu. Ví dụ, John Cumming đã mô tả tác động này trong một ấn phẩm xuất bản năm 1864 nói về việc [[nuôi ong]]. <ref>{{Chú thích sách|url=https://archive.org/details/beekeepingbytim00cummgoog|title=Bee-keeping, by 'The Times' bee-master|last=John Cumming|year=1864|page=[https://archive.org/details/beekeepingbytim00cummgoog/page/n168 144]|quote=bee intoxication.}}</ref> |
||
Khi ong bị say do uống ethanol hoặc bị ngộ độc các hóa chất khác, khả năng giữ bằng của ong sẽ bị ảnh hưởng và chúng sẽ bị chao đảo khi bò trên mặt phẳng. Nhóm của Charles Abramson thuộc Đại học Bang Oklahoma đã đưa những con ong bị [[Say rượu|say]] lên bánh xe chạy, họ nhận thấy bầy ong gặp phải các khó khăn trong việc di chuyển. |
Khi ong bị say do uống ethanol hoặc bị ngộ độc các hóa chất khác, khả năng giữ bằng của ong sẽ bị ảnh hưởng và chúng sẽ bị chao đảo khi bò trên mặt phẳng. Nhóm của Charles Abramson thuộc Đại học Bang Oklahoma đã đưa những con ong bị [[Say rượu|say]] lên bánh xe chạy, họ nhận thấy bầy ong gặp phải các khó khăn trong việc di chuyển. |
||
Khi ong bị say, chúng thường dành nhiều thời gian để bay hơn. |
Khi ong bị say, chúng thường dành nhiều thời gian để bay hơn. Khi say đến một mức độ nhất định, ong sẽ chỉ nằm ngửa ra rồi lắc lư đôi chân. Những con ong say rượu cũng thường gặp nhiều tai nạn trong quá trình bay hơn. Một số con vì tiêu thụ ethanol mà say đến mức không thể tìm đường trở lại tổ, vì lẽ ấy nên chúng cũng sớm chết. <ref name="Abramson">{{Chú thích tạp chí|last=Charles I. Abramson|last2=Sherril M. Stone|last3=Richard A. Ortez|last4=Alessandra Luccardi|last5=Kyla L. Vann|last6=Kate D. Hanig|last7=Justin Rice|date=August 2000|title=The Development of an Ethanol Model Using Social Insects I: Behavior Studies of the Honey Bee (''Apis mellifera'' L.): Neurobiological, Psychosocial, and Developmental Correlates of Drinking|url=http://www.alcoholism-cer.com/pt/re/alcoholism/abstract.00000374-200008000-00004.htm;jsessionid=FpJc51lhNwKHzlD6K0BnkKp0hgbFGDLVPLvRPVTLCLfJpQJntdnb!-1332733411!-949856145!8091!-1|journal=Alcoholism: Clinical & Experimental Research|volume=24|issue=8|pages=1153–66|doi=10.1111/j.1530-0277.2000.tb02078.x|pmid=10968652|archive-url=https://archive.today/20130101231249/http://www.alcoholism-cer.com/pt/re/alcoholism/abstract.00000374-200008000-00004.htm;jsessionid=FpJc51lhNwKHzlD6K0BnkKp0hgbFGDLVPLvRPVTLCLfJpQJntdnb!-1332733411!-949856145!8091!-1|archive-date=2013-01-01}}</ref> Bozic và đồng nghiệp của mình (2006) đã phát hiện ra rằng việc tiêu thụ các chất có cồn của ong mật làm gián đoạn các hành vi kiếm ăn và xã hội, và có một số tác động tương tự như ngộ độc thuốc trừ sâu. <ref>{{Chú thích tạp chí|last=Bozic J.|last2=Abramson C.I.|last3=Bedencic M.|year=2006|title=Reduced ability of ethanol drinkers for social communication in honeybees (''Apis mellifera carnica Poll.'')|url=http://www.unboundmedicine.com/medline/ebm/record/16905444/full_citation/Reduced_ability_of_ethanol_drinkers_for_social_communication_in_honeybees__Apis_mellifera_carnica_Poll_|journal=Alcohol|volume=38|issue=3|pages=179–183|doi=10.1016/j.alcohol.2006.01.005|pmid=16905444}}</ref> Một số con ong còn trở nên hung hãn hơn sau khi tiêu thụ các chất có cồn. <ref>{{Chú thích tạp chí|vauthors=Abramson CI, Place AJ, Aquino IS, Fernandez A|date=June 2004|title=Development of an ethanol model using social insects: IV. Influence of ethanol on the aggression of Africanized honey bees (''Apis mellifera L.'')|journal=Psychol Rep|volume=94|issue=3 Pt 2|pages=1107–15|doi=10.2466/pr0.94.3c.1107-1115|pmid=15362379}}</ref> |
||
== Ong tiếp xúc với các hóa chất độc hại và say rượu khác == |
|||
=== Hóa chất tổng hợp === |
|||
Ong có thể bị ảnh hưởng nghiêm trọng và thậm chí tử vong do [[Thuốc bảo vệ thực vật|thuốc trừ sâu]], phân bón, và các hóa chất khác mà con người đưa vào môi trường <ref name=":0">{{Chú thích tạp chí|last=Tosi|first=Simone|last2=Costa|first2=Cecilia|last3=Vesco|first3=Umberto|last4=Quaglia|first4=Giancarlo|last5=Guido|first5=Giovanni|year=2018|title=A survey of honey bee-collected pollen reveals widespread contamination by agricultural pesticides|journal=Science of the Total Environment|volume=615|pages=208–218|doi=10.1016/j.scitotenv.2017.09.226|pmid=28968582}}</ref> . Chúng có thể bị say và chóng mặt, thậm chí là tử vong. Điều này nghiêm trọng ở chỗ nó có thể gây ra nhiều hậu quả kinh tế cho ngành nông nghiệp. |
|||
[[File:Bumblebee_closeup.jpg|liên_kết=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Bumblebee_closeup.jpg|phải|nhỏ|248x248px|[[Ong mật]]]] |
|||
Vấn đề này hiện đang nhận được ngày càng nhiều sự quan tâm. Ví dụ như, các nhà nghiên cứu tại Đại học Hohenheim đang tìm hiểu bằng cách nào các loài ong lại bị nhiễm độc khi tiếp xúc với chất khử trùng hạt giống. <ref>[https://web.archive.org/web/20000116034737/http://www.uni-hohenheim.de/i3ve/00217110/01458041.htm "Honey bee intoxication caused by seed disinfectants"], Dr.sc.agr. Klaus Wallner, University of Hohenheim. Accessed on July 17, 2009.</ref> Ở [[Pháp]], Bộ Nông nghiệp đã ủy nhiệm một nhóm chuyên gia, Ủy ban Khoa học và Kỹ thuật cho Nghiên cứu Đa nhân tố về Ong (CST), để nghiên cứu những ảnh hưởng gây say và đôi khi gây tử vong của các loại hóa chất sử dụng trong nông nghiệp đối với ong. Các nhà nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu Ong và Phòng Phân tích và Hóa học Thực phẩm tại [[Cộng hòa Séc]] vẫn đang nghiên cứu về tác động gây say của các loại hóa chất khác nhau được sử dụng cho [[Cải dầu|cây cải dầu]] vụ đông. <ref>{{Chú thích tạp chí|last=František Kamler|last2=Dalibor Titěra|last3=Jiřina Piškulová|last4=Jana Hajšlová|last5=Kateřina Maštovská|year=2003|title=Intoxication of honeybees on chemical treated winter rape: problem of its verification|url=http://www.bulletinofinsectology.org/pdfarticles/vol56-2003-125-127kamler.pdf|journal=Bulletin of Insectology|volume=56|issue=1|pages=125–7|issn=1721-8861|archive-url=https://web.archive.org/web/20070923105545/http://www.bulletinofinsectology.org/pdfarticles/vol56-2003-125-127kamler.pdf|archive-date=2007-09-23}}</ref> [[România|Romania]] đã phải chứng kiến một trường hợp nghiêm trọng do nhiễm độc ong và tỷ lệ ong chết trên diện rộng do deltamethrin vào năm 2002. <ref>{{Chú thích tạp chí|last=Daniela Nica|last2=Elisabeta Bianu|last3=Gabriela Chioveanu|year=2004|title=A case of acute intoxication with deltamethrin in bee colonies in Romania|url=http://www.apimondia.org/apiacta/articles/2004/nica_1.pdf|journal=Apiacta|volume=39|pages=71–7|archive-url=https://web.archive.org/web/20070927061450/http://www.apimondia.org/apiacta/articles/2004/nica_1.pdf|archive-date=2007-09-27}}</ref> [[Cục Bảo vệ Môi sinh Hoa Kỳ|Cơ quan Bảo vệ Môi trường Hoa Kỳ]] (EPA) thậm chí đã công bố các tiêu chuẩn để kiểm tra hóa chất gây say cho ong. |
|||
=== Hợp chất tự nhiên === |
|||
Bên cạnh ethanol, ong và [[Bộ Cánh màng|bộ Cánh vàng]] cũng bị ảnh hưởng đáng kể bởi các hợp chất tự nhiên trong môi trường. Ví dụ, Dariusz L. Szlachetko thuộc Khoa Phân loại Thực vật và Bảo tồn Thiên nhiên, [[Đại học Gdańsk]] đã quan sát thấy ong bắp cày tại [[Ba Lan]] hoạt động trong trạng thái buồn ngủ (có thể bị say) sau khi ăn mật hoa có nguồn gốc từ loài lan Bắc Mỹ ''[[Neottia]]'' . <ref>{{Chú thích sách|url=https://books.google.com/books?id=kUGL1TAaEtEC&pg=PP1&lpg=PP1&dq=An+atlas+of+orchid+pollination:+America,+Africa,+Asia+and+Australia|title=An atlas of orchid pollination: America, Africa, Asia and Australia|last=Nelis A. Cingel|publisher=CRC Press|year=2001|isbn=978-90-5410-486-5|page=44}}</ref> |
|||
Detzel và Wink (1993) đã công bố một đánh giá mở rộng về 63 loại chất hóa sinh thực vật ([[Ancaloit|alkaloid]], [[ Terpenes |tecpen]], [[glycoside]], v.v.) và tác động của chúng đối với ong khi được tiêu thụ. Người ta thấy rằng 39 hợp chất hóa học có khả năng đuổi ong (chủ yếu là [[Ancaloit|alkaloid]], [[coumarin]] và [[saponin]]) và ba hợp chất terpene đã thu hút ong. Họ báo cáo rằng 17 trong số 29 chất hóa sinh có độc tính ở các mức độ nhất định (đặc biệt là ancaloit, saponin, [[Glicozit tim|glycosid tim]] và [[Glycoside|glycosid cyanogenic]]). <ref>{{Chú thích tạp chí|last=Detzel, Andreas|last2=Wink, Michael|date=March 1993|title=Attraction, deterrence or intoxication of bees (''Apis mellifera'') by plant allelochemicals|journal=Chemoecology|volume=4|issue=1|pages=8–18|doi=10.1007/BF01245891|issn=0937-7409}}</ref> |
|||
Một vài loại cây được cho là có chứa phấn gây độc cho ong mật, trong một số trường hợp có thể giết chết con trưởng thành (ví dụ: ''Toxicoscordion'' ), trong các trường hợp khác, chúng chỉ có vấn đề khi được truyền sang ấu trùng ong (ví dụ, ''[[Chi Chuối pháo|Heliconia]]''). Các loài thực vật khác có chứa [[phấn hoa]] độc là ''[[Chuông vàng|Spathodea campanulata]]'' và ''[[Ochroma pyramidale|Ochroma lagopus]]'' . Cả phấn hoa và mật hoa của loài Buckeye California ( ''[[Aesculus californica]]'') đều có hại với ong mật; <ref>{{Chú thích web|url=http://www.stanford.edu/~rawlings/nora.htm|tựa đề=School Native Plant Gardens and Nature Areas|nhà xuất bản=California Native Plant Society|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20070817165802/http://www.stanford.edu/~rawlings/nora.htm|ngày lưu trữ=August 17, 2007|ngày truy cập=2007-04-26}}</ref> người ta cho rằng các chi khác của họ Buckeye cũng thế. |
|||
== Ghi chú và tài liệu tham khảo == |
== Ghi chú và tài liệu tham khảo == |
||
Phiên bản lúc 14:15, ngày 18 tháng 9 năm 2020
Ong có thể chịu ảnh hưởng nghiêm trọng từ các hóa chất độc hại có trong môi trường của chúng. Các chất này bao gồm nhiều hóa chất tổng hợp khác nhau [1], chủ yếu là thuốc trừ sâu, cùng với nhiều loại hóa chất có nguồn gốc từ thực vật, chẳng hạn như ethanol sinh ra từ quá trình lên men các chất hữu cơ. Ong có thể bị nhiễm độc khi tiếp xúc với ethanol từ mật hoa lên men, trái cây chín, và các hóa chất nhân tạo và tự nhiên trong môi trường. [2] [3]
Ảnh hưởng của rượu đối với ong cũng tương tự như ảnh hưởng của rượu đối với con người, chính vì thế mà ong mật được sử dụng để nghiên cứu ảnh hưởng của say rượu ethanol ở người. Tuy vậy, sự trao đổi chất của ong và người vẫn có một vài điểm khác nhau, đủ để ong có thể lấy mật một cách an toàn từ các loại thực vật vốn dĩ chứa các hợp chất độc hại đối với con người. Mật ong làm ra từ những loại thực vật độc hại này có thể gây độc nếu bị con người tiêu thụ. Đã có một số trường hợp, người ta ăn phải loại mật ong này và bị ngộ độc. [cần dẫn nguồn] [ <span title="This claim needs references to reliable sources. (October 2019)">cần dẫn nguồn</span> ] Một số quá trình tự nhiên cũng có thể khiến loại mật ong vô hại được sản xuất từ mật hoa vô hại trở nên độc hại. Các vi sinh vật trong mật ong có thể chuyển đổi một số loại đường trong mật ong thành ethanol. Quá trình lên men ethanol này còn được khai thác để sản xuất đồ uống có cồn gọi là "mead" làm từ mật ong lên men.
Ethanol
Ảnh hưởng của say lên ong
Việc đưa một số chất hóa học nhất định — chẳng hạn như ethanol hoặc thuốc trừ sâu hoặc các chất sinh hóa độc hại phòng thủ do thực vật tạo ra — vào môi trường của ong có thể khiến ong mất phương hướng và biểu hiện những hành vi bất thường. Với số lượng đủ lớn, những hóa chất này có thể gây ngộ độc và thậm chí giết chết ong. Tác dụng của rượu đối với ong đã được công nhận từ lâu. Ví dụ, John Cumming đã mô tả tác động này trong một ấn phẩm xuất bản năm 1864 nói về việc nuôi ong. [4]
Khi ong bị say do uống ethanol hoặc bị ngộ độc các hóa chất khác, khả năng giữ bằng của ong sẽ bị ảnh hưởng và chúng sẽ bị chao đảo khi bò trên mặt phẳng. Nhóm của Charles Abramson thuộc Đại học Bang Oklahoma đã đưa những con ong bị say lên bánh xe chạy, họ nhận thấy bầy ong gặp phải các khó khăn trong việc di chuyển.
Khi ong bị say, chúng thường dành nhiều thời gian để bay hơn. Khi say đến một mức độ nhất định, ong sẽ chỉ nằm ngửa ra rồi lắc lư đôi chân. Những con ong say rượu cũng thường gặp nhiều tai nạn trong quá trình bay hơn. Một số con vì tiêu thụ ethanol mà say đến mức không thể tìm đường trở lại tổ, vì lẽ ấy nên chúng cũng sớm chết. [5] Bozic và đồng nghiệp của mình (2006) đã phát hiện ra rằng việc tiêu thụ các chất có cồn của ong mật làm gián đoạn các hành vi kiếm ăn và xã hội, và có một số tác động tương tự như ngộ độc thuốc trừ sâu. [6] Một số con ong còn trở nên hung hãn hơn sau khi tiêu thụ các chất có cồn. [7]
Ong tiếp xúc với các hóa chất độc hại và say rượu khác
Hóa chất tổng hợp
Ong có thể bị ảnh hưởng nghiêm trọng và thậm chí tử vong do thuốc trừ sâu, phân bón, và các hóa chất khác mà con người đưa vào môi trường [1] . Chúng có thể bị say và chóng mặt, thậm chí là tử vong. Điều này nghiêm trọng ở chỗ nó có thể gây ra nhiều hậu quả kinh tế cho ngành nông nghiệp.
Vấn đề này hiện đang nhận được ngày càng nhiều sự quan tâm. Ví dụ như, các nhà nghiên cứu tại Đại học Hohenheim đang tìm hiểu bằng cách nào các loài ong lại bị nhiễm độc khi tiếp xúc với chất khử trùng hạt giống. [8] Ở Pháp, Bộ Nông nghiệp đã ủy nhiệm một nhóm chuyên gia, Ủy ban Khoa học và Kỹ thuật cho Nghiên cứu Đa nhân tố về Ong (CST), để nghiên cứu những ảnh hưởng gây say và đôi khi gây tử vong của các loại hóa chất sử dụng trong nông nghiệp đối với ong. Các nhà nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu Ong và Phòng Phân tích và Hóa học Thực phẩm tại Cộng hòa Séc vẫn đang nghiên cứu về tác động gây say của các loại hóa chất khác nhau được sử dụng cho cây cải dầu vụ đông. [9] Romania đã phải chứng kiến một trường hợp nghiêm trọng do nhiễm độc ong và tỷ lệ ong chết trên diện rộng do deltamethrin vào năm 2002. [10] Cơ quan Bảo vệ Môi trường Hoa Kỳ (EPA) thậm chí đã công bố các tiêu chuẩn để kiểm tra hóa chất gây say cho ong.
Hợp chất tự nhiên
Bên cạnh ethanol, ong và bộ Cánh vàng cũng bị ảnh hưởng đáng kể bởi các hợp chất tự nhiên trong môi trường. Ví dụ, Dariusz L. Szlachetko thuộc Khoa Phân loại Thực vật và Bảo tồn Thiên nhiên, Đại học Gdańsk đã quan sát thấy ong bắp cày tại Ba Lan hoạt động trong trạng thái buồn ngủ (có thể bị say) sau khi ăn mật hoa có nguồn gốc từ loài lan Bắc Mỹ Neottia . [11]
Detzel và Wink (1993) đã công bố một đánh giá mở rộng về 63 loại chất hóa sinh thực vật (alkaloid, tecpen, glycoside, v.v.) và tác động của chúng đối với ong khi được tiêu thụ. Người ta thấy rằng 39 hợp chất hóa học có khả năng đuổi ong (chủ yếu là alkaloid, coumarin và saponin) và ba hợp chất terpene đã thu hút ong. Họ báo cáo rằng 17 trong số 29 chất hóa sinh có độc tính ở các mức độ nhất định (đặc biệt là ancaloit, saponin, glycosid tim và glycosid cyanogenic). [12]
Một vài loại cây được cho là có chứa phấn gây độc cho ong mật, trong một số trường hợp có thể giết chết con trưởng thành (ví dụ: Toxicoscordion ), trong các trường hợp khác, chúng chỉ có vấn đề khi được truyền sang ấu trùng ong (ví dụ, Heliconia). Các loài thực vật khác có chứa phấn hoa độc là Spathodea campanulata và Ochroma lagopus . Cả phấn hoa và mật hoa của loài Buckeye California ( Aesculus californica) đều có hại với ong mật; [13] người ta cho rằng các chi khác của họ Buckeye cũng thế.
Ghi chú và tài liệu tham khảo
- ^ a b Tosi, Simone; Costa, Cecilia; Vesco, Umberto; Quaglia, Giancarlo; Guido, Giovanni (2018). “A survey of honey bee-collected pollen reveals widespread contamination by agricultural pesticides”. Science of the Total Environment. 615: 208–218. doi:10.1016/j.scitotenv.2017.09.226. PMID 28968582.
- ^ Of course, other creatures are not immune to the effects of alcohol:
- ^ Fruit flies and other insects also exhibit symptoms of ethanol intoxication (Heberlein, Ulrike; Wolf, Fred W.; Rothenfluh, Adrian; Guarnieri, Douglas J. (2004). “Molecular Genetic Analysis of Ethanol Intoxication in Drosophila melanogaster”. Integrative and Comparative Biology. 44 (4): 269–274. CiteSeerX 10.1.1.536.262. doi:10.1093/icb/44.4.269. PMID 21676709.)
- ^ John Cumming (1864). Bee-keeping, by 'The Times' bee-master. tr. 144.
bee intoxication.
- ^ Charles I. Abramson; Sherril M. Stone; Richard A. Ortez; Alessandra Luccardi; Kyla L. Vann; Kate D. Hanig; Justin Rice (tháng 8 năm 2000). “The Development of an Ethanol Model Using Social Insects I: Behavior Studies of the Honey Bee (Apis mellifera L.): Neurobiological, Psychosocial, and Developmental Correlates of Drinking”. Alcoholism: Clinical & Experimental Research. 24 (8): 1153–66. doi:10.1111/j.1530-0277.2000.tb02078.x. PMID 10968652. Bản gốc lưu trữ ngày 1 tháng 1 năm 2013.
- ^ Bozic J.; Abramson C.I.; Bedencic M. (2006). “Reduced ability of ethanol drinkers for social communication in honeybees (Apis mellifera carnica Poll.)”. Alcohol. 38 (3): 179–183. doi:10.1016/j.alcohol.2006.01.005. PMID 16905444.
- ^ Abramson CI, Place AJ, Aquino IS, Fernandez A (tháng 6 năm 2004). “Development of an ethanol model using social insects: IV. Influence of ethanol on the aggression of Africanized honey bees (Apis mellifera L.)”. Psychol Rep. 94 (3 Pt 2): 1107–15. doi:10.2466/pr0.94.3c.1107-1115. PMID 15362379.
- ^ "Honey bee intoxication caused by seed disinfectants", Dr.sc.agr. Klaus Wallner, University of Hohenheim. Accessed on July 17, 2009.
- ^ František Kamler; Dalibor Titěra; Jiřina Piškulová; Jana Hajšlová; Kateřina Maštovská (2003). “Intoxication of honeybees on chemical treated winter rape: problem of its verification” (PDF). Bulletin of Insectology. 56 (1): 125–7. ISSN 1721-8861. Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 23 tháng 9 năm 2007.
- ^ Daniela Nica; Elisabeta Bianu; Gabriela Chioveanu (2004). “A case of acute intoxication with deltamethrin in bee colonies in Romania” (PDF). Apiacta. 39: 71–7. Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 27 tháng 9 năm 2007.
- ^ Nelis A. Cingel (2001). An atlas of orchid pollination: America, Africa, Asia and Australia. CRC Press. tr. 44. ISBN 978-90-5410-486-5.
- ^ Detzel, Andreas; Wink, Michael (tháng 3 năm 1993). “Attraction, deterrence or intoxication of bees (Apis mellifera) by plant allelochemicals”. Chemoecology. 4 (1): 8–18. doi:10.1007/BF01245891. ISSN 0937-7409.
- ^ “School Native Plant Gardens and Nature Areas”. California Native Plant Society. Bản gốc lưu trữ ngày 17 tháng 8 năm 2007. Truy cập ngày 26 tháng 4 năm 2007.
Đọc thêm
- How to Reduce Bee Poisoning from Pesticides, D.F. Mayer, C.A. Johansen, C.R. Baird, PNW518, A Pacific Northwest Extension Publication, Washington, Oregon, Idaho, Copyright 1999 Washington State University. Includes an extensive list of toxic chemicals such as pesticides that affect bees. Bao gồm danh sách mở rộng các hóa chất độc hại như thuốc trừ sâu (WSU 1999 version of the same publication)
- Protecting Honeybees From Pesticides, Dean K. McBride, 1997 North Dakota State University
- Honey Bees and Pesticides, 1978, Mid-Atlantic Apiculture Research and Extension Consortium
- Protecting Honey Bees From Pesticides, University of Florida Viện Thực phẩm và Nông nghiệp học, Malcolm T. Sanford, April 1993