Thành viên:ThiênĐế98/Lược sử

Với mong muốn đóng góp một trang thông tin cơ bản về Wikipedia tiếng Việt với những vấn đề nội bộ của cộng đồng, tôi mong muốn viết một trang sử lược mang các nội dung cơ bản về sự hình thành và phát triển của dự án này. Tôi thiết tha trông đợi rằng phân trang này sẽ sinh nhiều ích lợi cho những người đã, đang và sẽ tìm hiểu về Wikipedia tiếng Việt có một cái nhìn bao quát hơn về sự hình thành và phát triển qua từng giai đoạn của dự án.

Tôi hy vọng sẽ viết xong nội dung bao quát này vào trước Tết Nguyên Đán 2023.

Thành hình: Khởi đầu từ con số 0

Số bài viết trên Wikipedia tiếng Việt từ tháng 11 năm 2002 đến tháng 12 năm 2003
Tháng/Giai đoạn	Số lượng bài viết
Tháng 11 năm 2002-Tháng 4 năm 2003	1
Tháng 5 đến tháng 9 năm 2003	2
Tháng 10 năm 2003	3
Tháng 11 năm 2003	27
Tháng 12 năm 2003	72

Bài viết đầu tiên của dự án Wikipedia tiếng Việt là bài Internet Society, được khởi tạo vào ngày 16 tháng 11 năm 2022, bởi H12g3fls10o913.telia.com. Bài viết này được cấp mã số trang là 4. Bài viết này là bài viết duy nhất của dự án này, cho đến ngày 6 tháng 5 năm 2003, khi bài viết thứ hai, Anoratha, vốn là một trang chuyển hướng đến trang Anawrahta được tạo thành. Trang Anawrahta vốn không có nội dung, và được chính thức viết sau đó tám năm, vào ngày 5 tháng 2 năm 2011. O được ghi nhận là trang thứ 50 của Wikipedia tiếng Việt, được tạo vào ngày 9 tháng 12 năm 2003.

Sau khi số bài viết trên dự án Wikipedia tiếng Việt được tăng lên thành 3 bài vào tháng 10 năm 2003, tháng 11 chứng kiến sự gia tăng kỷ lục về số bài viết của dự án Wikipedia tiếng Việt, với tổng số bài được ghi nhận là 27. Nói theo một cách khác, số lượng bài viết đã tăng gấp 9 lần chỉ trong tháng 11 năm 2003. Con số này một lần nữa được tăng lên gần gấp ba lần, lên 72 bài viết vào tháng 12 cùng năm. Theo trang thống kê của Wikimedia, lần đầu tiên con số thành viên Wikipedia tiếng Việt được ghi nhận là vào tháng 11 năm 2003, với số lượng là 9 thành viên. Số lượng thành viên của dự án kết thúc ở mức 13 thành viên vào tháng 12 cùng năm.

Dự án chưa có bảo quản viên, lúc này gọi là admin, cho đến việc đề nghị ba thành viên DHN, Mxn và Joakim Löfkvist vào tháng 1 năm 2003. DHN xác nhận đã được cấp cờ bảo quản viên/admin vào tháng 12 năm 2003, nhưng đồng thời lưu ý không thấy bất cứ thay đổi nào ở giao diện sử dụng. Trang Chính của Wikipedia được khởi tạo vào ngày 26 tháng 10 năm 2003, và nhanh chóng được Mxn hỗ trợ sửa chữa. Biểu trưng của Wikipedia tiếng Việt chính thức được công bố vào ngày 13 tháng 12 năm 2003.

Trong năm 2004, số bài viết cũng có sự gia tăng đáng kể, từ con số 79 bài vào tháng 1 đạt mức 337 bài vào tháng 12 cùng năm. Cùng với số bài viết, số thành viên cũng tăng hơn gấp ba lầm, từ mức 16 thành viên vào tháng 1, đạt mức 52 thành viên vào tháng 12 năm 2004. Dưa vào bản Thảo luận lưu trữ số 01 từ khởi đầu đến tháng 4 năm 2005, cộng đồng Wikipedia tiếng Việt thời sơ khai có rất ít thảo luận. Các thảo luận nhìn chung là bằng tiếng Anh, với các nội dung chính là về kỹ thuật, cách dịch thuật, chào đón người mới, quảng cáo dự án ra bên ngoài và bầu chọn các quản lý để điều hành trang web này.

Từ 2005 đến 2008

Số bài viết và thành viên trên Wikipedia tiếng Việt từ tháng 1 năm 2005 đến tháng 12 năm 2008
Tháng/Giai đoạn	Số lượng bài viết	Số lượng thành viên
Tháng 1 năm 2005	359	56
Tháng 1 năm 2006	~10.000	360
Tháng 1 năm 2007	~29.000	~1.100
Tháng 1 năm 2008	~54.000	~2.500
Tháng 12 năm 2008	~108.000	~3.900

Số lượng bài viết trong giai đoạn này gia tăng rất mạnh, từ 359 bài viết vào tháng 1 năm 2005, lên mức 108.000 bài viết vào tháng 12 năm 2008. Cùng số lượng bài viết tăng vọt, số lượng thành viên cũng gia tăng đáng kể, từ mức 56 thành viên lên mức 3.900 thành viên. Như vậy, trong vòng 4 năm, số lượng bài viết tăng hơn 107.000 bài, trong khi số thành viên tăng trên 3.800 thành viên. Trang liên kệ các quản lý, sau là Wikipedia:Tin nhắn cho bảo quản viên được Tổng quản lý Vietbio khởi tạo vào ngày 8 tháng 5 năm 2005. Trang này ban đầu được sử dụng không quá nhiều, tính từ khi khởi tạo cho đến phiên bản thứ 1.000 mất đến khoảng 29 tháng, từ tháng 5 năm 2005 đến tháng 10 năm 2007. Tuy vậy, trang này dần dần chứng minh tính hữu ích của nó, khi đạt thêm 1.000 phiên bản trong thời gian ngắn: 5 tháng (10/2007-3/2008), 9 tháng (4/2008-12/2008).

Đề mục Bạn có biết chính thức xuất hiện trên Trang Chính kể từ tuần 1 năm 2006, nhưng thảo luận đề cử BCB không chính thức bắt đầu kể từ tuần 5 năm 2008.

Cùng với sự phát triển của số lượng thành viên và các bài viết, nhu cầu thảo luận và giải quyết mâu thuẫn, nảy sinh các quy định đã thúc đẩy cộng đồng thảo luận với nhau nhiều hơn. Bản lưu trữ Thảo luận số 2 của Wikipedia tiếng Việt (4/2005-2/2006) cũng chia sẻ chung ý tưởng với các thảo luận đầu tiên của cộng đồng thời sơ khai. Trong giai đoạn ngắn này, có thể nhận thấy rõ các thảo luận bắt đầu được viết nhiều hơn bằng tiếng Việt, nhưng cùng chung các chủ đề thuộc loại rất cơ bản khi bắt đầu phát triển Wikipedia tiếng Việt như cách dịch thuật, quyền tác giả, các quy tắc,.... Tổng cộng, trang Thảo luận trong giai đoạn từ năm 2005 đến hết năm 2008 được lưu trữ trong 12 bản lưu, trong đó chiếm phần lớn là các bản lưu của năm 2007 (Thảo luận 4-6, một phần của 3 và 7) và 2008 (8-11, một phần của 7 và 12).

Về các biểu quyết cộng đồng, trong giai đoạn bốn năm này, thực sự chỉ có năm 2008 là có nhiều vấn đề cần biểu quyết cộng đồng. Trong năm 2005 và năm 2007 đều có 2 biểu quyết, trong khi năm 2006 không có bầt kỳ một biểu quyết nào. Biểu quyết năm 2005 gồm Tự do, miễn phí hay mở? (logo dự án) và Tên miền không gian tại dự án Về tên miền không gian (namespace) Wikipedia, đều vào tháng 3 năm 2005. Hai cuộc biểu quyết tháng 2 năm 2007, về "Đơn vị hành chính cấp xã, phường và thị trấn ở Việt Nam " và tháng 4 năm 2007 là về "Tiêu chuẩn đưa bài". Năm 2008 có 9 biểu quyết cộng đồng, trong số đó đa phần là về cách dùng từ, cách đặt tên bài, đặt tên cho vị trí sysop,...

Việc gia tăng và phát triển rất nhanh của dự án Wikipedia tiếng Việt cùng đòi hỏi việc bổ sung nhân lực quản lý (quen dùng là lao công, kể từ tháng 2 năm 2008. dùng cụm từ "bảo quản viên") dồi dào. Cũng trong giai đoạn này, biểu quyết tháng 2 năm 2008 đã chính thức xác định đổi tên nhóm quen dùng là sysop trở thành bảo quản viên (BQV). Đây là một cuộc biểu quyết kết thúc những tranh cãi kéo dài ba năm trước đó. Bảo quản viên đầu tiên đắc cử trong giai đoạn này là Neoneurone (Nguyễn Dương Khang), ứng cử và đắc cử vào tháng 1 năm 2005. Với việc đắc cử thành công này, anh trở thành bảo quản viên thứ 4 của Wikipedia tiếng Việt, sau ba bảo quản viên Tiên khởi DHN, Mxn và Joakim Löfkvist. Các quản lý được cộng đồng trong giai đoạn này tín nhiệm, sau Neoneurone gồm: Vietbio (Cao Xuân Hiếu; 2/2005), Vương Ngân Hà (2/2005), Nguyễn Cường (5/2005), Nguyễn Thanh Quang (5/2005), Tttrung (6/2005), Arisa (Á Lý Sa, 9/2005), Avia (9/2005), Phan Ba (10/2005), Võ Quang Nhân (Làng Đậu/LD; 10/2005), Apple (3/2006), Lê Thy (1/2007), Tmct (1/2007), Thaisk (6/2007), Vinhtantran (9/2007), Dung005 (1/2008), Trungda (1/2008), Viethavvh (1/2008), Magnifier (3/2008), Conbo (10/2008). Như vậy, trong thời gian 4 năm này, cộng đồng Wikipedia tiếng Việt đã bầu chọn 20 bảo quản viên. Có thể nhận thấy, các biểu quyết bầu chọn quản lý trong nửa đầu giai đoạn này được tổ chức và được quy định rất lỏng lẻo về thời gian, số lượng phiếu, nhưng đa phần đều có tỉ lệ đồng thuận rất cao. Nửa sau của giai đoạn này, dần dần qua các biểu quyết cho thấy được sự tổ chức ngày càng quy củ hơn của dự án: Có khung đóng biểu quyết, có thời hạn, có định dạng về phiếu, có tiêu chuẩn tối thiểu phiếu bầu,...

Cũng chính trong giai đoạn này, công cụ bureaucrat chính thức được đưa về Wikipedia tiếng Việt với tên gọi Tổng quản lý (về sau gọi là Hành chính viên). Có ba thành viên, đều có kinh nghiệm làm quản lý (bảo quản viên) được cộng đồng tín nhiệm trao cờ này trong giai đoạn từ năm 2005 đến năm 2008, gồm: Vietbio (tháng 3 năm 2005) và Mxn, DHN (cùng vào tháng 9 năm 2005). Cả ba cuộc biểu quyết này được tiến hành trong năm 2005 và cộng đồng không tín nhiệm chọn thêm một hành chính viên nào cho đến năm 2019. Tên gọi vị trí Tổng quản lý chính thức được đổi thành Hành chính viên vào khoảng cuối tháng 4 năm 2006, sau một cuộc biểu quyết bị quên lãng và một số thảo luận vào tháng 4 năm 2006.