Library Genesis
 | |
 Trang nhà với giao diện tiếng Anh | |
Loại website | Thư viện ngầm |
|---|---|
| Có sẵn bằng | Tiếng Anh |
| Website |
|
| Thương mại | Không |
| Yêu cầu đăng ký | Tùy ý[notes 1] |
| Tình trạng hiện tại | Hoạt động |
Library Genesis hay Libgen là một trang web chia sẻ tập tin (file-sharing) kiểu thư viện ngầm (shadow library). Trang web này cho phép người dùng truy cập một kho lưu trữ đồ sộ các ấn phẩm học thuật, sách báo nhiều thể loại, audiobook, truyện tranh và tạp chí, đáng lý ra là bị chặn bởi tường phí (paywall) hoặc chưa được số hóa trên mạng.[1]
Hiện có nhiều tranh cãi xung quanh tính pháp lý của trang web này. Một số nhà xuất bản như Elsevier từng cáo buộc Libgen tội vi phạm bản quyền trực tuyến; số khác thì lập luận cho rằng, phần lớn các tác phẩm học thuật dùng tiền của chính phủ, được viết bởi các nhà nghiên cứu ăn tiền của chính phủ, nhiều trong số đó tới từ các trường đại học công, vậy nên công chúng hoàn toàn có quyền truy cập các nghiên cứu ấy miễn phí.[2]
Lịch sử[sửa | sửa mã nguồn]
Library Genesis có lẽ bắt nguồn từ phong trào samizdat ở Liên Xô khi trước.[3] Theo sau công cuộc đổi mới của Mikhail Gorbachev vào những năm 80, việc phân phối ấn phẩm cấm đã được nới lỏng một phần.
Vấn đề pháp lý[sửa | sửa mã nguồn]
Kiện cáo[sửa | sửa mã nguồn]
Năm 2015, Library Genesis bị Elsevier kiện ra tòa vì hành vi xâm phạm quyền tác giả và ban phát quyền truy cập miến phí đối với nhiều sách báo đáng lý phải trả tiền. Đáp lại, các quản trị viên của trang web cho rằng, Elsevier đang hưởng phần lớn lợi nhuận từ các sách báo học thuật do chính phủ tài trợ, tức là thuế của người dân, vì vậy công chúng hoàn toàn có quyền truy cập chúng miễn phí.[2]
Cuối tháng 10 năm 2015, Tòa án Quận Nam New York đã ép Libgen phải ngừng ngay hoạt động và treo tên miền libgen.org,[4] song các tên miền khác vẫn tiếp tục hoạt động bình thường.[5][6]
Quốc gia đặt máy chủ[sửa | sửa mã nguồn]
Theo một số báo cáo, Libgen đăng ký tên miền hoạt động ở Nga và Hà Lan, khiến cho thẩm quyền đưa ra hành động pháp lý đối với chủ thể này không rõ ràng.[2][7]
Chặn truy cập[sửa | sửa mã nguồn]
Libgen bị chặn bởi nhiều ISP ở Anh quốc,[8] nhưng có ý kiến cho rằng việc chặn DNS như vậy chưa đủ để răn đe người dùng truy cập vào trang web.[2] Ngoài ra, nó cũng bị chặn bởi các ISP ở Pháp,[9] Đức,[10] Hy Lạp,[11] Ý,[12] Bỉ (chuyển hướng đến trang chặn thuộc quyền sở hữu của Cảnh sát Liên bang Bỉ),[13] và Nga (tháng 11 năm 2018).[14][15]
Chú thích[sửa | sửa mã nguồn]
- ^ Người dùng Libgen có thể xem, tải xuống hoặc tải lên mà không cần tài khoản, song phải đăng ký thì mới có thể đọc forum.
Tham khảo[sửa | sửa mã nguồn]
- ^ Cabanac, Guillaume (tháng 4 năm 2015). “Bibliogifts in Libgen? A study of a text-sharing platform driven by biblioleaks and crowdsourcing” (PDF). Journal of the Association for Information Science and Technology. 67 (4): 874–884. CiteSeerX 10.1.1.698.4283. doi:10.1002/asi.23445. S2CID 6643023. Lưu trữ (PDF) bản gốc ngày 2 tháng 5 năm 2018. Truy cập ngày 28 tháng 11 năm 2015.
- ^ a b c d Glance, David. “Elsevier acts against research article pirate sites and claims irreparable harm”. The Conversation (U.S. edition). Lưu trữ bản gốc ngày 11 tháng 4 năm 2020. Truy cập ngày 6 tháng 4 năm 2020.
- ^ Brown, Elizabeth Nolan (2022). “You Can't Stop Pirate Libraries”. Reason. Lưu trữ bản gốc ngày 9 tháng 10 năm 2022. Truy cập ngày 9 tháng 10 năm 2022.
- ^ “Court Orders Shutdown of Libgen, Bookfi and Sci-Hub - TorrentFreak”. TorrentFreak. 2 tháng 11 năm 2015. Lưu trữ bản gốc ngày 4 tháng 5 năm 2020. Truy cập ngày 18 tháng 8 năm 2017.
- ^ Schiermeier, Quirin (2015). “Pirate research-paper sites play hide-and-seek with publishers”. Nature. doi:10.1038/nature.2015.18876. S2CID 188158277. Lưu trữ bản gốc ngày 7 tháng 8 năm 2019. Truy cập ngày 6 tháng 12 năm 2015.
- ^ “Sci-hub, bookfi and libgen resurface after being shut down”. TorrentFreak. 21 tháng 11 năm 2015. Lưu trữ bản gốc ngày 4 tháng 5 năm 2020. Truy cập ngày 7 tháng 1 năm 2016.
- ^ Mance, Henry; Correspondent, Media (26 tháng 5 năm 2015). “Publishers win landmark case against ebook pirates”. Financial Times. ISSN 0307-1766. Lưu trữ bản gốc ngày 8 tháng 7 năm 2015. Truy cập ngày 5 tháng 10 năm 2015.
- ^ Kamen, Matt (27 tháng 5 năm 2015). “UK ISPs must block ebook pirate sites (Wired UK)”. Wired UK. Lưu trữ bản gốc ngày 7 tháng 8 năm 2019. Truy cập ngày 18 tháng 8 năm 2017.
- ^ Rees, Marc (30 tháng 3 năm 2019). “Les principaux FAI français doivent bloquer Sci-Hub et Libgen” [Main French ISPs must block Sci-Hub and Libgen]. Next INpact. Lưu trữ bản gốc ngày 3 tháng 4 năm 2019. Truy cập ngày 16 tháng 1 năm 2020.
- ^ “Vodafone Blocks Libgen Following Elsevier, Springer & Macmillan Injunction”. TorrentFreak. 8 tháng 8 năm 2018. Lưu trữ bản gốc ngày 13 tháng 5 năm 2021. Truy cập ngày 16 tháng 1 năm 2020.
- ^ “Decisions of the Committee - ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ”. opi.gr. Lưu trữ bản gốc ngày 13 tháng 5 năm 2021. Truy cập ngày 4 tháng 12 năm 2019.
- ^ Autorità per le Garanzie nelle Comunicazioni. “Delibera 178-18-CSP - Documento - AGCOM”. www.agcom.it. Lưu trữ bản gốc ngày 8 tháng 1 năm 2023. Truy cập ngày 8 tháng 1 năm 2023.
- ^ “Les éditeurs scientifiques se liguent contre la piraterie”. L'Echo (bằng tiếng Pháp). 16 tháng 10 năm 2019. Lưu trữ bản gốc ngày 13 tháng 5 năm 2021. Truy cập ngày 14 tháng 1 năm 2020.
- ^ “Denmark Blocks Sci-Hub Plus Streaming, Torrent & YouTube-Ripping Sites”. TorrentFreak (bằng tiếng Anh). 26 tháng 9 năm 2019. Lưu trữ bản gốc ngày 13 tháng 5 năm 2021. Truy cập ngày 9 tháng 10 năm 2019.
- ^ “Sci-Hub "Pirate Bay of Science" Blocked in Russia Over Medical Studies * TorrentFreak” (bằng tiếng Anh). 30 tháng 11 năm 2018. Lưu trữ bản gốc ngày 5 tháng 12 năm 2018. Truy cập ngày 4 tháng 10 năm 2021.
Liên kết ngoài[sửa | sửa mã nguồn]
- Danh sách web gương và gateway, bao gồm tình trạng hoạt động của chúng.
- Karaganis, Joe; Bodo, Balazs (13 tháng 7 năm 2018). “Analysis | Russia is building a new Napster — but for academic research”. Washington Post (bằng tiếng Anh). Truy cập ngày 9 tháng 10 năm 2019.