Thị Vãi

Thị Vãi, hay Thị Vải, là một địa danh ở thị xã Phú Mỹ, tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu, Việt Nam.

Đó là tên gọi:

• Núi Thị Vải, cao 470 m, tại tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu
• Sông Thị Vải, sâu 20 m,
• Cảng Thị Vải, một cảng lớn với năng lực trung chuyển tương lai 20 triệu tấn/năm
• Cầu Thị Vải nằm cửa ngõ vào tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu trên Quốc lộ 51.

Trong nhiều văn bản hành chính, trên báo, đài địa phương... từ trước đến nay, địa danh này có lúc được viết là Thị Vải (dấu hỏi). Nếu suy nghĩa của từ thì có thể hiểu "Thị Vải" là "chợ vải", dù rằng từ trước đến nay vùng này không có chợ vải nào nổi tiếng đến mức trở thành tên đất như thế.

Tra trong sách Gia Định thành thông chí của Trịnh Hoài Đức, viết đầu thế kỷ 19, thì thấy chép:

"Núi Nữ Tăng (tức núi Thị Vãi) tục gọi núi Bà Vãi, trước có người con gái họ Lê, gia tư giàu có, kén chọn lỡ thời. Sau khi cha mẹ chết mới lấy chồng, không bao lâu người chồng chết, thề quyết không đi bước nữa, khổ vì bọn thế hào cứ sai người mối lái đến quấy nhiễu, bèn trốn đời, cắt tóc đi tu, dựng am ở đỉnh núi, tự làm sư thầy tụng niệm tu trì, bèn nên chánh quả. Người ta nhân đó mà gọi tên núi".

Sách Đại Nam nhất thống chí, viết nửa sau thế kỷ 19, cũng có những lời tương tự và ca tụng bậc chân tu Lê Thị như sau:

"Ni cô tên Lê Thị Nữ, không biết quê quán ở đâu, chỉ biết lúc chưa xuất gia cô thuộc gia đình nhà giàu, trẻ đẹp, hiếu thảo, lo phụng dưỡng cha mẹ, không chịu lấy chồng. Sau khi cha mẹ mất mới chịu xuất giá, nhưng không bao lâu thì chồng chết. Bà không chịu tái giá, nhưng bị nhà quyền thế áp bức, vì vậy bà xuống tóc xuất gia tu hành.

"'Ni cô lập am trên núi gần Bà Rịa, giữ giới luật tinh nghiêm, chí tâm tu hành, đạt thành chánh quả. Vì vậy, người đời sau gọi núi đó là núi Thị Vãi hay núi Nữ Tăng.

Ngoài ra, trong sách ấy cũng có đoạn chép về núi Thị Vãi:

"Núi Nữ Tăng" ở đông nam huyện Long Thành 12 dặm, tục gọi là núi Thị Vãi, đất đá xen lộn, cây cối lên cao, từ tỉnh Gia Định trông đến như hòn ngọc Thượng đế trưng bày, tượng trưng tốt đẹp. Nhân dân ở đây nhờ nhiều món lợi (cây gỗ, dầu thông, chim muông, than củi). Xưa có Ni cô là Lê Thị Nữ dựng am ở tại núi ấy, nên gọi là "Núi Nữ Tăng" .

Theo các sách trên, chữ "Vãi" nguyên gốc ban đầu của địa danh có nghĩa là "người đàn bà đi tu theo Phật giáo" (chứ không phải "vải", là đồ dệt bằng sợi bông). Như vậy, tên gọi Thị Vãi đã có ngót 200 năm nay, và viết là "Vãi" mới đúng (dấu ngã). Từ tên núi, Thị Vãi được dùng để gọi tên sông, tên cầu, tên cảng, v.v….

Sách tham khảo

• Thích Thanh Từ, Thiền sư Việt Nam, mục: "Ni cô họ Lê". Thành hội Phật giáo Thành phố Hồ Chí Minh xuất bản, 1992.