Tiếng Adnyamathanha

TiếngAdnyamathanha
Khu vực	Nam Úc
Tổng số người nói	110 (2006)
Phân loại	Pama–Nyungar Thura-Yura Yura TiếngAdnyamathanha; ; ;
Mã ngôn ngữ
ISO 639-3	cả hai:; adt – Adnyamathanha; gvy – Guyani
Glottolog	adny1235 Adnyamathanha; guya1249 Guyani
AIATSIS	L10 Adnyamathanha, L9 Kuyani
ELP	Adnyamathanha
	Bài viết này có chứa ký tự ngữ âm IPA. Nếu không thích hợp hỗ trợ dựng hình, bạn có thể sẽ nhìn thấy dấu chấm hỏi, hộp, hoặc ký hiệu khác thay vì kí tự Unicode. Để biết hướng dẫn giới thiệu về các ký hiệu IPA, xem Trợ giúp:IPA.

Tiếng Adnyamathanha (yura ngarwala) là một ngôn ngữ bản địa Úc. Đây là ngôn ngữ dân tộc của người Adnyamathanha.

Các ước tính số người nói tiếng Adnyamathanha không nhất quán, dù ngôn ngữ này chắc chắn đang bị đe dọa nghiêm trọng. Theo Oates 1973, chỉ có 30 người nói, khoảng 20 theo Schmidt năm 1990, 127 trong thống kê 1996, và 107 trong thống kê 2006.^[4]

Yura ngarwala là cụm từ mà người Adnyamathanha thường dùng cho ngôn ngữ của họ. Nó có nghĩa là 'tiếng nói con người'. Tuy vậy, hiện nay yura có xu hướng mang nghĩa 'người Adnyamathanha', hơn là đơn giản là 'người'.

Adnyamathanha có một hệ thống đại từ nhân xưng phức tạp. Có mười cách để nói "hai chúng mình", tùy thuộc vào mối quan hệ giữa người nói và người nghe.

Tên[sửa | sửa mã nguồn]

Ngôn ngữ này có nhiều tên, và các cái tên này cũng có nhiều biến thể:

Adnyamathanha, Adynyamathanha, Adjnjamathanha, Atʸnʸamat̪an̪a, Adnjamathanha, Adnyamathana, Anyamathana, Ad'n'amadana, Anjimatana, Anjiwatana, Unyamootha
Wailpi, Wailbi, Waljbi, Wipie, the name of a dialect
Archualda
Benbakanjamata
Binbarnja
Gadjnjamada, Kanjimata, Keydnjmarda
Jandali
Mardala
Nimalda
Nuralda
Umbertana
Yura ngarwala

Guyani cũng được viết là Kijani, Kuyani, Kwiani.

Phân loại[sửa | sửa mã nguồn]

R. M. W. Dixon cho rằng tiếng Adnyamathanha và Guyani như một ngôn ngữ. Ethnologue tách chúng ra, và mỗi tiếng có một mã ISO 639-3 riêng.

Ngữ âm[sửa | sửa mã nguồn]

	Trước	Sau
Đóng	i iː	u uː
Mở	a aː

Phụ âm[sửa | sửa mã nguồn]

Đa số âm mũi và âm cạnh lưỡi đều có tha âm tắc trước.^[5]

		Peripheral		Phiến lưỡi		Đầu lưỡi
		Môi	Ngạc mềm	Vòm	Răng	Chân răng	Quặt lưỡi	Thanh hầu
Tắc	vô thanh	p	k	c	t̪	t	ʈ	(ʔ)
Tắc	hữu thanh						(ɖ )
Xát	voiced	(v)
Mũi		m ~ bm	ŋ	ɲ ~ ɟɲ	n̪ ~ d̪n̪	n ~ dn	ɳ ~ ɖɳ
Cạnh lưỡi				ʎ ~ ɟʎ	l̪ ~ d̪l̪	l ~ dl	ɭ ~ ɖɭ
Vỗ						ɾ	ɽ
Rung						r
Tiếp cập		w		j			ɻ

[v] có thể là tha âm của /p/.

Chú thích[sửa | sửa mã nguồn]

^ Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin biên tập (2013). “Adnyamathanha”. Glottolog. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
^ Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin biên tập (2013). “Guyani”. Glottolog. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
^ Bản mẫu:AIATSIS
^ “AUSTLANG”. austlang.aiatsis.gov.au. Truy cập ngày 12 tháng 9 năm 2015.
^ Jeff Mielke, 2008. The emergence of distinctive features, p 135

Dixon, R. M. W. (2002). Australian Languages: Their Nature and Development. Cambridge University Press. ISBN 0-521-47378-0, ISBN 978-0-521-47378-1.
Schebeck, B. (1974). Texts on the social system of the Atʸnʸamat̪an̪a people, with grammatical notes. Canberra: Pacific Linguistics.

Liên kết ngoài[sửa | sửa mã nguồn]

Bibliography of Adnyamathanha resources Lưu trữ 2015-05-18 tại Wayback Machine, at the Australian Institute of Aboriginal and Torres Strait Islander Studies

[Glottolog-1] Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin biên tập (2013). “Adnyamathanha”. Glottolog. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.

[Glottolog2-2] Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin biên tập (2013). “Guyani”. Glottolog. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.

[AIATSIS-3] Bản mẫu:AIATSIS

[4] “AUSTLANG”. austlang.aiatsis.gov.au. Truy cập ngày 12 tháng 9 năm 2015.

[5] Jeff Mielke, 2008. The emergence of distinctive features, p 135

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]