Truyền thống tân tạo

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
Tartan thị tộc "từ thời cổ xưa" của người Scotland là ví dụ cho truyền thống tân tạo được tạo ra vào thế kỷ 19.

Truyền thống tân tạo hay truyền thống được sáng chế (tiếng Anh: Invented traditions) là các thực hành văn hóa mà được biểu thị hay nhìn nhận cứ như là truyền thống do người dân khởi xướng từ quá khứ xa xưa, nhưng trên thực tế thì lại khá gần đây và thậm chí còn do các tác thể có tính khả nhận diện trong lịch sử chủ ý sáng tạo nên. Khái niệm này được nêu bật trong cuốn sách The Invention of Tradition (Sự sáng chế Truyền thống) năm 1983, biên soạn bởi Eric Hobsbawm và Terence Ranger.[1] Dẫn nhập của Hobsbawm biện luận rằng nhiều "truyền thống" mà "ra vẻ hoặc tuyên bố là lâu đời thì lại hay có nguồn gốc khá là gần đây và đôi khi còn được sáng chế ra nữa."[2] Sự "sáng chế" này được khu biệt khỏi sự "xuất phát" hay "khởi xướng" truyền thống ở chỗ hai thứ kia thì không tuyên bố là mình lâu đời. Hiện tượng này đặc biệt rõ rệt trong sự phát triển dân tộc và chủ nghĩa dân tộc ở thời hiện đại, tạo ra bản sắc quốc gia nhằm xúc tiến sự thống nhất quốc gia, và hợp thức hóa những 'thiết chế' hay những 'thực hành văn hóa' nhất định.[3]

Áp dụng thuật ngữ và nghịch lý[sửa | sửa mã nguồn]

Khái niệm và thuật ngữ này đã được áp dụng rộng rãi để lý giải các hiện tượng văn hóa kể như Võ thuật Nhật Bản,[4] đồ tartan "huyền thoại cao nguyên" ở Scotland,[5][6] hay truyền thống của các nhóm tôn giáo lớn.[7][8] Khái niệm này đã có ảnh hưởng lên sở dụng của các khái niệm liên quan như khái niệm cộng đồng tưởng tượng của Benedict Anderson, hay hiệu ứng pizza.[9]

Có một ngụ ý của thuật ngữ này đó là sự khu biệt rõ nét giữa "truyền thống" và "hiện đại" thì bản thân nó cũng lại hay được "sáng chế" ra. Khái niệm này "cực kì phù hợp với sự cách tân lịch sử tương đối gần đây: 'dân tộc', cùng với các hiện tượng liên quan đến nó: chủ nghĩa dân tộc, quốc gia dân tộc, biểu tượng quốc gia, lịch sử dân tộc, và các thứ còn lại."[10] Hobsbawm và Ranger nhận xét về cái "nghịch lý lạ lùng mà lại dễ hiểu đấy: các quốc gia hiện đại và tất thảy chướng ngại của chúng đều thường hay tuyên bố là mình không hề có tính mới gì, mà đều bắt nguồn từ thời kì xa xưa nhất cả, và tuyên bố là mình không hề được kiến tạo, mà đều xuất phát từ cộng đồng nhân loại một cách rất 'tự nhiên' cho nên không cần định nghĩa nào khác ngoài sự tự khẳng định cả."[11] Một ngụ ý khác đó là đến cả khái niệm "tính đích thực" (authenticity) thì cũng phải được đặt ra mà nghi vấn lại.

Phê phán[sửa | sửa mã nguồn]

Nhà phê bình Peter Burke có nhận định rằng " 'sự sáng chế truyền thống' là một cụm từ có tính khuynh đảo hùng hồn", nhưng nó lại "ẩn giấu mấy sự mơ hồ nghiêm trọng". Hobsbawm "phân biệt 'truyền thống tân tạo' với cái mà ông ấy gọi là 'sức mạnh và khả năng thích ứng của truyền thống chính cống'. Nhưng thế thì cái 'khả năng thích ứng' mà ông ấy nói, hay cái tính 'linh hoạt' mà Ranger đồng sự của ông ấy nói thì kết thúc ở đâu, và cái sự sáng chế thì bắt đầu ở đâu? Việc cố gắng phân biệt đối xử đồ cổ 'chính cống' với đồ giả thì có khả thi hay hữu ích không?"[12].

Một người khác là Richard Handler cũng khen ngợi chất lượng cao của tác phẩm đấy nhưng có nêu ra mấy hạn chế: "Mấy sự khu biệt" (giữa truyền thống tân tạo và đích thực) "như thế rốt cuộc phân giải chính chúng trở thành sự khu biệt giữa cái chính cống và cái giả hiệu, một sự khu biệt có lẽ không giữ vững được bởi vì truyền thống nào (hay hiện tượng mang tính biểu tượng nào) thì cũng là do con người tạo ra ('giả hiệu') cả chứ không phải đều do tự nhiên ban cho ('chính cống')."[13]

Chỉ ra rằng "sự sáng chế đòi hỏi phải tụ hợp, bổ sung, và sắp xếp lại các thực hành văn hóa thì trên thực tế truyền thống mới có thể được bảo tồn, được sáng chế, và được tái kiến tạo"[14], Guy Beiner có đề xuất rằng nên đặt thuật ngữ này lại một cách chính xác hơn là "reinvention of tradition" (sự sáng chế lại truyền thống) để biểu thị cho "quá trình sáng tạo có bao hàm việc thay mới, diễn giải lại, và sửa đổi lại".[15]

Tham khảo[sửa | sửa mã nguồn]

  1. ^ Eric Hobsbawm & Terence Ranger biên tập (1983). The Invention of Tradition. Cambridge University Press. ISBN 978-0521246453.
  2. ^ Hobsbawm & Ranger (1983), p. 1. "...appear or claim to be old are often quite recent in origin and sometimes invented..."
  3. ^ The articles in the volume include Hugh Trevor-Roper's "The invention of tradition: the Highland tradition of Scotland," Prys Morgan's "From a death to a view: the hunt for the Welsh past in the romantic period," David Cannadine's "The context, performance and meaning of ritual: the British monarchy and the 'invention of tradition', c. 1820-1977," Bernard S. Cohen's "Representing authority in Victorian India," Terence Ranger's "The invention of tradition in colonial Africa," and Eric Hobsbawm's "Mass-producing traditions: Europe, 1870-1914."
  4. ^ Stephen Vlastos (ed.). Mirror of Modernity: Invented Traditions of Modern Japan. Berkeley: University of California Press, 1998.
  5. ^ M. Sievers (2007). The Highland Myth as an Invented Tradition of 18th and 19th Century and Its Significance for the Image of Scotland. GRIN Verlag. ISBN 3-638-81651-6. pp. 22–25.
  6. ^ Hutton, Ronald (3 tháng 11 năm 2008). “Modern Pagan Festivals: A Study in the Nature of Tradition”. Folklore. Taylor Francis. 119 (3): 251–273. doi:10.1080/00155870802352178. S2CID 145003549.
  7. ^ Masuzawa, Tomoko (2005). The Invention of World Religions. Chicago University of Chicago Press. ISBN 978-0-226-50989-1.
  8. ^ Nur Masalha (2007). The Bible and Zionism: Invented Traditions, Archaeology and Post-Colonialism in Palestine-Israel. London; New York: Zed Books. LCCN 2006-31826. ISBN 978-1-84277-761-9.
  9. ^ Anderson, Benedict. "The origins of national consciousness". Nationalism: Critical Concepts in Political Science 1 (2000): 316, p. 37.
  10. ^ Eric Hobsbawm & Terence Ranger (1983), p. 13. "...highly relevant to that comparatively recent historical innovation, the 'nation', with its associated phenomena: nationalism, the nation-state, national symbols, histories, and the rest."
  11. ^ Eric Hobsbawm & Terence Ranger (1983), p. 14. "...curious but understandable paradox: modern nations and all their impedimenta generally claim to be the opposite of novel, namely rooted in remotest antiquity, and the opposite of constructed, namely human communities so 'natural' as to require no definition other than self-assertion."
  12. ^ Peter Burke, "Review", The English Historical Review 101.398 (1986): 316–317. "...'invention of tradition' is a splendidly subversive phrase...", "...hides serious ambiguities...", "...contrasts invented traditions with what he calls 'the strength and adaptability of genuine traditions'. But where does his 'adaptability', or his colleague Ranger's 'flexibility' end, and invention begin? Given that all traditions change, is it possible or useful to attempt to discriminate the 'genuine' antiques from the fakes?"
  13. ^ Richard Handler, "Review", American Anthropologist 86.4 (1984): 1025–1026. "Such distinctions resolve themselves ultimately into one between the genuine and the spurious, a distinction that may be untenable because all traditions (like all symbolic phenomena) are humanly created ('spurious') rather than naturally given ('genuine')."
  14. ^ Beiner, Guy (2007). Remembering the Year of the French Irish Folk History and Social Memory. Madison, Wisconsin: University of Wisconsin Press. tr. 272. ISBN 978-0-299-21824-9. ...invention entails assemblage, supplementation, and rearrangement of cultural practices so that in effect traditions can be preserved, invented, and reconstructed...
  15. ^ Beiner, Guy (2007). Remembering the Year of the French Irish Folk History and Social Memory. Madison, Wisconsin: University of Wisconsin Press. tr. 272. ISBN 978-0-299-21824-9. ...a creative process involving renewal, reinterpretation and revision...

Liên kết ngoài[sửa | sửa mã nguồn]

Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Truyền_thống_tân_tạo&oldid=69922582”