Xem mã nguồn của Vua La Mã Đức

{{dablink|Bài này đề cập tới danh hiệu ''Romanorum Rex'' thời [[Đế quốc La Mã Thần thánh]]. Đối với cách dùng cho danh hiệu ''rex'' của [[Vương quốc La Mã]] thời cổ đại, xem [[Vua La Mã]].}}
[[Tập tin:Coat_of_arms_of_Joseph_II_as_King_of_the_Romans.svg|thumb|right|250px|Huy hiệu của [[Joseph II của Thánh chế La Mã|Joseph II]], vị ''Quốc vương của người La Mã'' cuối cùng được biết đến.]]

'''Vua của người La Mã''' ({{lang-la|Romanorum Rex}}), hay '''Vua La Mã Đức''' ({{lang-de|Römisch-deutscher König}}), là danh hiệu dành cho người cai trị [[Đế quốc La Mã Thần thánh]] sau khi người này được bầu đảm nhận chức trách bởi các [[Tuyển hầu tước]] của Đế quốc. Danh hiệu này là điều đảm bảo cho vị quân chủ được chọn có thể trở thành [[Hoàng đế La Mã Thần thánh]], một danh hiệu mà trong thời [[Trung Cổ]] mang cả khía cạnh tôn giáo và phụ thuộc vào sự đăng quang bởi [[Giáo hoàng]].

Ban đầu, danh hiệu này để chỉ bất kỳ người cai trị của Đế quốc khi chưa được [[Giáo hoàng]] tấn phong; danh hiệu này về sau để chỉ người thừa kế chính thức (như [[Thái tử|Hoàng thái tử]] ở thế giới Đông Á) đối với ngai vàng của Đế quốc trong giai đoạn giữa cuộc bầu cử ông ta (diễn ra lúc Hoàng đế trước còn tại vị) cho đến lúc đăng quang sau cái chết của vị Hoàng đế tiền nhiệm.

==Các vị vua cai trị Đế quốc==
===Lịch sử và cách dùng===
Kể từ sự đăng quang của [[Charlemagne]] vào [[Lễ Giáng Sinh|Giáng Sinh]] năm [[800]], mặc nhiên xuất hiện một chức vị [[Hoàng đế La Mã Thần thánh|Hoàng đế]] được xem là cao hơn tất cả các nhà cai trị trên toàn [[Tây Âu]]. Người ta thừa nhận một quy tắc rằng, chức vị này không thể tách rời khỏi vai trò người bảo vệ [[Giáo hội Công giáo Rôma|Giáo hội Công giáo]] và mang tính thiêng liêng bởi sự tấn phong của Giáo hoàng, và do đó việc đăng quang ở [[Roma]] là bắt buộc để nhận danh hiệu hoàng đế. Tuy nhiên, thật khó khăn để cho một vị vua được bầu lên làm Hoàng đế có để tới [[Roma]] ngay lập tức để đăng quang. Giữa việc đắc cử và đăng quang có thể kéo dài vài năm; thậm chí vài vị vua chưa bao giờ đến được [[Roma]] cả.

Do đó cần một danh hiệu nào đó cho vị vua trong những năm trống đó, thích hợp cho vị thế của vị vua được bầu cũng như đảm bảo cho ông sẽ được bầu làm Hoàng đế trong tương lai, trong khi không vi phạm nguyên tắc Giáo hoàng tấn phong. Danh hiệu ''Quốc vương của người La Mã'' (Romanorum Rex) đôi khi được sử dụng bởi các quân chủ [[nhà Otto]] và đặc biệt bởi Hoàng đế [[Heinrich II của Thánh chế La Mã|Heinrich II]] để nhấn mạnh sự kế thừa [[Đế quốc La Mã]] thời cổ đại của Thánh chế La Mã, điều này luôn bị [[Đế quốc Đông La Mã|Đế chế Byzantine]] từ chối thừa nhận.

Quốc vương của người La Mã trở thành danh hiệu chính thức trong thời kỳ 1056-1084, khi Hoàng đế [[Heinrich IV của Thánh chế La Mã|Heinrich IV]], được bầu thành người cai trị Đế quốc, và [[Giáo hoàng Grêgôriô VII]] áp đặt danh hiệu ''Quốc vương của người Đức'' (Teutonicorum Rex) để nhắc nhở rằng quyền lực của Heinrich chỉ có tính chất địa phương mà không bao trùm Đế quốc. Để đáp lại, Heinrich bắt đầu thường xuyên sử dụng Vương hiệu ''Romanorum Rex'' cho tới lúc đăng quang năm 1084. Những người kế vị về sau tiếp nối cách thức này.

===Tiến trình kế ngôi===
[[Tập tin:Iron_Crown.JPG|thumb|right|200px|Vương miện sắt của Lombardy.]]
Ứng viên là những người đứng đầu các [[Đại công quốc]] ở Đức, nhưng về sau nguyên tắc này bị giảm trừ (đã có các vương hầu ở các lãnh địa nhỏ và kể cả người nước ngoài đã từng đắc cử), chỉ còn lại điều kiện phải là đàn ông trưởng thành, theo [[Công giáo]] chính thống, và không nắm giữ chức vụ tôn giáo.

Ngôi vị được bầu bởi một hội đồng quý tộc Đức, được gọi là [[Tuyển hầu tước]]. Cuộc bầu chọn thông thường diễn ra ở [[Frankfurt am Main|Frankfurt]]. Vị tân vương đăng quang là ''Quốc vương của người La Mã'' sau đó ở [[Aachen]].

Theo nghi thức, nhà vua có thể băng qua dãy [[Anpơ]], tới [[Pavia]] hoặc [[Milano|Milan]] để nhận [[Vương miện Sắt của Lombardy]] để trở thành [[Quốc vương]] [[nước Ý]]. Cuối cùng, vị vua đó cần tới Roma được tuyên bố là [[Hoàng đế]] bởi [[Giáo hoàng]]. Không phải tất cả các ''Quốc vương của người La Mã'' đều tiến hành các bước trên, đôi khi bởi vì quan hệ thù nghịch với Giáo hoàng đương thời, khi khác vì gánh nặng tài chính cho một chuyến đi Roma, hoặc tình trạng chiến tranh ở [[Đức]] hoặc [[Ý|Italia]] ngăn cản điều đó. Trong những trường hợp như vậy, nhà vua giữ danh hiệu ''Quốc vương của người La Mã'' trong suốt thời trị vì của mình.

===Thay đổi===
Danh hiệu ''Quốc vương của người La Mã'' không còn dùng để chỉ người đứng đầu Đế quốc kể từ năm [[1507]], khi sau một dự định đi tới Roma bất thành, Hoàng đế [[Maximilian I của Thánh chế La Mã|Maximilian I]] được Giáo hoàng trao cho danh hiệu ''"Hoàng đế được bầu của người La Mã"'' (Electus Romanorum Imperator). Maximilian cũng nhân dịp này tự xưng danh hiệu mới, ''Quốc vương nước Đức'' (King in Germany; Germaniae Rex) nhưng không bao giờ dùng như danh hiệu chính.

Các nhà cai trị Đế quốc từ đó tự gọi mình là [[Hoàng đế]] mà không cần phải đi tới Roma hay xin sự ủng hộ của Giáo hoàng, ngay khi họ đăng quang ở Đức hay ngay sau Hoàng đế tiền nhiệm băng hà. Chỉ có một vị duy nhất, [[Karl V của Thánh chế La Mã|Charles Quint]] là được Giáo hoàng tấn phong.

===Danh sách===
Dưới đây là những vị ''Quốc vương của người La Mã'' đã cai trị Đế quốc mà không dưới quyền một ai cả, nhưng chưa được đăng quang là Hoàng đế.

{|class="wikitable"
! rowspan="2"| Nhà vua!! rowspan="2"| Trở thành Vua!! colspan="2"|Ngừng làm vua!! rowspan="2"| Khác
|-
! Ngày!! Lý do
|-
|[[Otto III của Thánh chế La Mã|Otto III]] || 983 || 996 || đã đăng quang Hoàng đế ||
|-
|[[Heinrich II của Thánh chế La Mã|Heinrich II]] || 1002 || 1014 || đã đăng quang Hoàng đế ||
|-
|[[Konrad II của Thánh chế La Mã|Konrad II]] || 1024 || 1027 || đã đăng quang Hoàng đế ||
|-
| [[Heinrich III của Thánh chế La Mã|Heinrich III]] || 1039 || 1046 || đã đăng quang Hoàng đế ||
|-
| [[Heinrich IV của Thánh chế La Mã|Heinrich IV]] || 1056 || 1084 || đã đăng quang Hoàng đế ||
|-
| [[Rudolf xứ Rheinfelden|Rudolf]] || 25 Tháng Năm 1077 || 15 Oct 1080 || chết || Vua đối lập
|-
| [[Hermann của Salm|Hermann]] || 6 tháng Tám 1081 || 28 tháng Chín 1088 || chết || Vua đối lập
|-
|rowspan="2"| [[Heinrich V của Thánh chế La Mã|Heinrich V]] || 1105 || 1106 || || đối lập với Heinrich IV
|-
|| 1106 || 1111 || đã đăng quang Hoàng đế ||
|-
| [[Lothair III của Thánh chế La Mã|Lothair III]] || 1125 || 1133 || đã đăng quang Hoàng đế ||
|-
|rowspan="2"| [[Konrad III của Đức|Konrad III]] || 1127 || 1135 || ||đối lập với Lothair
|-
|| 1138 || 1152 || chết ||
|-
| [[Frederick I của Thánh chế La Mã|Frederick I]] || 1152 || 1155 || đã đăng quang Hoàng đế ||
|-
| [[Heinrich VI của Thánh chế La Mã|Heinrich VI]] || 1190 || 1191 || đã đăng quang Hoàng đế ||
|-
| [[Friedrich II của Thánh chế La Mã|Frederick II]] || 1197 || 1197 || thoái vị ||
|-
| [[Philipp xứ Schwaben|Philip]] || 1198 || 1208 || chết ||
|-
|rowspan="2"| [[Otto IV của Thánh chế La Mã|Otto IV]] || 1198 || 1208 || || đối lập với Philip
|-
| 1208 || 1209 || đã đăng quang Hoàng đế ||
|-
| [[Friedrich II của Thánh chế La Mã|Frederick II]] || 1212 || 1220 || đã đăng quang Hoàng đế ||
|-
| [[Heinrich Raspe, Lãnh chúa Thuringia|Heinrich Raspe]] || 22 Tháng Năm 1246 || 16 Tháng Hai 1247 || chết || Vua đối lập
|-
| [[William II của Holland|William của Holland]] || 1247 || 28 Tháng Một 1256 || chết || Vua đối lập
|-
| [[Konrad IV của Đức|Konrad IV]] || 1250 || 1254 || chết ||
|-
| [[Richard, Bá tước thứ nhất của Cornwall|Richard của Cornwall]] || 1257 || 1272 || ||chưa bao giờ là người cai trị thực sự của Đức
|-
| [[Alfonso X của Castile|Alfonso của Castile]] || 1257 || 1275 || || Vua đối lập với người trên, chưa bao giờ là người cai trị thực sự của Đức 
|-
| [[Rudolph I của Đức|Rudolph I]] || 1273 || 1291 || chết ||
|-
| [[Adolf của Đức|Adolph]] || 1292 || 1298 || bị phế truất và bị giết ||
|-
| [[Albrecht I của Đức|Albert I]] || 1298 || 1308 || chết ||
|-
| [[Heinrich VII của Thánh chế La Mã|Heinrich VII]] || 1308 || 1312 || đã đăng quang Hoàng đế ||
|-
| rowspan="2"| [[Frederick I của Áo (Habsburg)|Frederick Công bằng]] || 1314 || 1322 || ||đối lập với Louis IV
|-
|1326 || 1330 || || đồng thời với Louis IV
|-
| [[Louis IV của Thánh chế La Mã|Louis IV]] || 1314 || 1328 || đã đăng quang Hoàng đế ||
|-
|rowspan="2"| [[Karl IV của Thánh chế La Mã|Karl IV]] || 1346 || 1347 || || đối lập với Louis V
|-
| 1347 || 1355 || đã đăng quang Hoàng đế ||
|-
| [[Wenceslaus, King của the Romans|Wenceslaus]] || 1378 || 1400 || bị phế truất ||
|-
| [[Rupert của Đức|Rupert]] || 1400 || 1410 || chết ||
|-
| [[Jobst của Moravia]] || 1410 || 1411 || chết || đối lập với Sigismund
|-
| rowspan="2" | [[Sigismund của Thánh chế La Mã|Sigismund]] || 1410 || 1411|| bầu lần hai || đối lập với Jobst
|-
|1411 || 1433 || đã đăng quang Hoàng đế ||
|-
| [[Albrecht II của Đức|Albert II]] || 1438 || 1439 || chết ||
|-
| [[Frederick III của Thánh chế La Mã|Frederick III]] || 1440 || 1452 || đã đăng quang Hoàng đế ||
|-
| [[Maximilian I của Thánh chế La Mã|Maximilian I]] || 1493 || 1508 || được thừa nhận danh hiệu Hoàng đế ||
|}

==Người thừa kế được chỉ định==
Đế quốc La Mã Thần thánh là một nền quân chủ bầu cử. Không ai có quyền hợp pháp để kế vị nếu đơn thuần chỉ vì có họ hàng với Hoàng đế đương thời. Tuy nhiên, các Hoàng đế có thể, và họ thường làm vậy, chọn một người thân (thường là con trai) được bầu để kế vị sau khi họ mất. Người thừa kế chính thức này mang danh hiệu ''"Quốc vương của người La Mã"'' (King of the Romans)<ref>Một nhà vua trẻ thường được chọn bởi nhà cai trị mang danh hiệu Hoàng đế. Chỉ có một trường hợp hy hữu trong những năm 1147-1150 khi có hai "Vua của người La Mã" (Vua [[Konrad III của Đức III|Konrad III]] và người thừa kế với cùng danh hiệu, [[Heinrich Berengar]]). Từ thế kỷ 16 trở đi, nhà cai trị mang danh "Hoàng đế" từ lúc lên ngôi hay kế vị; "Vua của người La Mã" chỉ còn là danh hiệu của duy nhất người thừa kế chính thức.</ref>

Cuộc bầu cử diễn ra theo đúng hình thức bầu cử người tiền nhiệm (và là Hoàng đế tại vị), và về mặt lý thuyết điều này có nghĩa là cả hai người là những nhà cai trị ngang hàng đồng thời của Đế quốc. Tuy nhiên trong thực tế, quyền quản lý thực sự luôn nằm trong tay Hoàng đế, nhiều lắm chỉ một số trách nhiệm nào đó được ủy thác cho người thừa kế.

===Danh sách===
Dưới đây là các vị ''Quốc vương của người La Mã'' nằm dưới quyền một Hoàng đế La Mã Thần thánh:

{|class="wikitable"
! Tên!!Ngày lên ngôi!!Ngày thôi chức!!Lý do!!Họ hàng!!Hoàng đế đang trị vì
|-
| [[Otto II của Thánh chế La Mã|Otto II]] || 961 || 7 Tháng Năm 973 || thừa kế ngôi vua (Hoàng đế năm 967) || con trai || [[Otto I của Thánh chế La Mã|Otto I]]
|-
| [[Heinrich III của Thánh chế La Mã|Heinrich III]] || 1028 || 4 Tháng Sáu 1039 || thừa kế ngôi vua (Hoàng đế năm 1046) || con trai || [[Konrad II của Thánh chế La Mã|Konrad II]]
|-
| [[Heinrich IV của Thánh chế La Mã|Heinrich IV]] || 1053 || 5 Tháng Mười 1056 || thừa kế ngôi vua (Hoàng đế năm 1084) || con trai || [[Heinrich III của Thánh chế La Mã|Heinrich III]]
|-
| [[Konrad II của Italy|Konrad]] || 1087 || Tháng Tư 1098 || bị phế truất || con trai || [[Heinrich IV của Thánh chế La Mã|Heinrich IV]]
|-
| [[Heinrich V của Thánh chế La Mã|Heinrich V]] || 6 Tháng Một 1099 || 1105 || thừa kế ngôi vua (Hoàng đế năm 1111) || con trai || [[Heinrich IV của Thánh chế La Mã|Heinrich IV]]
|-
| [[Heinrich Berengar]] || 30 Tháng Ba 1147 || 1150 || chết || con trai || [[Konrad III của Đức|Konrad III]]
|-
| [[Heinrich VI của Thánh chế La Mã|Heinrich VI]] || 1169 || 10 Tháng Sáu 1190 || thừa kế ngôi vua (Hoàng đế năm 1191) || con trai || [[Frederick I của Thánh chế La Mã|Frederick I]]
|-
| [[Friedrich II của Thánh chế La Mã|Frederick II]] || 1196 || 28 Tháng Chín 1197 || kế vị và thoái vị (chuyển sang nhiếp chính) 1197<br/>Vua được bầu (với sự đối lập) 1212<br/>Hoàng đế năm 1220 || con trai || [[Heinrich VI của Thánh chế La Mã|Heinrich VI]]
|-
| [[Heinrich (VII) của Đức|Heinrich (VII)]] || 1220 || 4 Tháng Bảy 1235 || bị phế truất || con trai || [[Friedrich II của Thánh chế La Mã|Frederick II]]
|-
| [[Konrad IV của Đức|Konrad IV]] || 1237 || 13 Tháng Mười hai 1250 || thừa kế ngôi vua || con trai || [[Friedrich II của Thánh chế La Mã|Frederick II]]
|-
| [[Wenceslaus, King của the Romans|Wenceslaus]] || 10 Tháng Sáu 1376 || 29 Tháng Mười một 1378 || thừa kế ngôi vua || con trai || [[Karl IV của Thánh chế La Mã|Karl IV]]
|-
| [[Maximilian I của Thánh chế La Mã|Maximilian I]] || 16 Tháng Hai 1486 || 19 Tháng Tám 1493 || thừa kế ngôi vua (Hoàng đế năm 1508) || con trai || [[Frederick III của Thánh chế La Mã|Frederick III]]
|-
| [[Ferdinand I của Thánh chế La Mã|Ferdinand I]] || 5 Tháng Một 1531 || 3 Tháng Năm 1558 || thừa kế ngôi Hoàng đế || em trai || [[Karl V của Thánh chế La Mã|Karl V]]
|-
| [[Maximilian II của Thánh chế La Mã|Maximilian II]] || 28 Tháng Mười một 1562 || 25 Tháng Bảy 1564 || thừa kế ngôi Hoàng đế || con trai || [[Ferdinand I của Thánh chế La Mã|Ferdinand I]]
|-
| [[Rudolph II của Thánh chế La Mã|Rudolph II]] || 27 Tháng Mười 1575 || 12 Tháng Mười 1576 || thừa kế ngôi Hoàng đế || con trai || [[Maximilian II của Thánh chế La Mã|Maximilian II]]
|-
| [[Ferdinand III của Thánh chế La Mã|Ferdinand III]] || 22 Tháng Mười hai 1636 || 15 Tháng Hai 1637 || thừa kế ngôi Hoàng đế || con trai || [[Ferdinand II của Thánh chế La Mã|Ferdinand II]]
|-
| [[Ferdinand IV của Hungary|Ferdinand IV]] || 31 Tháng Năm 1653 || 9 Tháng Bảy 1654 || chết || con trai || [[Ferdinand III của Thánh chế La Mã|Ferdinand III]]
|-
| [[Joseph I của Thánh chế La Mã|Joseph I]] || 23 Tháng Một 1690 || 5 Tháng Năm 1705 || thừa kế ngôi Hoàng đế || con trai || [[Leopold I của Thánh chế La Mã|Leopold I]]
|-
| [[Joseph II của Thánh chế La Mã|Joseph II]] || 27 Tháng Ba 1764 || 18 Tháng Tám 1765 || thừa kế ngôi Hoàng đế || con trai || [[Franz I của Thánh chế La Mã|Franz I]]
|}

==Đế chế thứ nhất của Pháp==
Khi [[Napoléon Bonaparte|Napoleon I]] có con trai và người thừa kế, [[Napoléon II|Napoleon II]], ông đã phục hồi danh hiệu ''Vua Roma'' và đặt cho con mình. Đứa trẻ thường được biết đến một cách thông tục bằng danh hiệu đó suốt cuộc đời ngắn ngủi của mình, dù sau 1815 cậu ta thường mang danh hiệu ''Công tước của [[Zákupy|Reichstadt]].''

==Chú giải==
{{tham khảo|30em}}

==Tham khảo==
Bài này liên hệ với bài trên Wikipedia tiếng Đức mà đến lượt nó chủ yếu tham khảo ở:
*H. Beumann: ''Rex Romanorum'', trong ''Lexikon des Mittelalters'' (Từ điển thời Trung Đại, 9 tập, Munich-Zurich 1980-98), tập 7,mục 777.

[[be-x-old:Кароль рымлянаў]]

[[Thể loại:Vương vị nước Đức]]
[[Thể loại:Đế quốc La Mã Thần thánh]]
[[Thể loại:Hoàng đế La Mã Thần thánh]]
[[Thể loại:Vua La Mã Đức]]

[[br:Roue ar Romaned]]
[[ca:Rei dels Romans]]
[[de:Römisch-deutscher König]]
[[en:King of the Romans]]
[[es:Rey de Romanos]]
[[fr:Roi des Romains]]
[[ko:로마왕]]
[[hr:Rimsko-njemački kralj]]
[[it:Re dei Romani]]
[[ka:რომაელ-გერმანელთა მეფე]]
[[la:Rex Romanorum]]
[[nl:Koning van Duitsland]]
[[ja:ローマ王]]
[[no:Konge av romerne]]
[[pl:Władcy Niemiec]]
[[pt:Rei dos Romanos]]
[[ru:Римский король]]
[[sv:Romersk kung]]
[[th:พระมหากษัตริย์แห่งชนโรมัน]]