Bước tới nội dung

Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Khoa học hành tinh”

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
Duyệt lịch sử tương tác
← Thay đổi trướcThay đổi sau →
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Trực quanMã wiki
Thẻ: Trình soạn thảo mã nguồn 2017
Không có tóm lược sửa đổi
Dòng 43: Dòng 43:
* [[Sao Diêm Vương]]: [[Địa chất sao Diêm Vương|Địa chất sao Diêm Vương]]: [[Hades]]
* [[Sao Diêm Vương]]: [[Địa chất sao Diêm Vương|Địa chất sao Diêm Vương]]: [[Hades]]
* [[Eris (hành tinh lùn)|Eris]]: [[Địa chất sao Eris]]: [[Eris (mythology)|Eris]]
* [[Eris (hành tinh lùn)|Eris]]: [[Địa chất sao Eris]]: [[Eris (mythology)|Eris]]

=== Địa chất học hành tinh ===
{{main|Địa chất học hành tinh}}{{see also|Địa chất học của các hành tinh trong hệ Mặt Trời|Vệ tinh băng}}
Các chủ đề nghiên cứu nổi tiếng về địa chất học hành tinh giải quyết về các cơ quan trong các hành tinh lân cận với Trái Đất: [[Mặt Trăng]], và hai hành tinh gần với Trái Đất nhất: [[Sao Kim]] và [[Sao Hỏa]]. Trong số đó, Mặt Trăng là đối tượng được nghiên cứu đầu tiên, sử dụng các phương pháp được phát triển trên Trái Đất.

==== Địa mạo học ====
{{main|Địa mạo học}}Địa mạo học nghiên cứu về các khía cạnh trên bề mặt của các hành tinh và tái cấu trúc lịch sử hình thành nên các quá trình vật lí tác động lên bề mặt của các hành tinh. Địa mạo học hành tinh thường bao gồm các nghiên cứu về một số loại khía cạnh trên bề mặt hành tinh:

* Các khía cạnh tác động ([[lưu vực đa vòng]], các miệng núi lửa)<ref>{{Cite book|title=Encyclopedia of Planetary Landforms|date=2015|publisher=Springer|isbn=978-1-4614-3133-6|editor-last=Hargitai|editor-first=Henrik|location=New York|language=en|doi=10.1007/978-1-4614-3134-3|editor-last2=Kereszturi|editor-first2=Ákos}}</ref>
* Các hoạt động núi lửa và kiến tạo (dòng dung nham, vết nứt, [[Rille|rãnh]])<ref>{{Cite book|title=Encyclopedia of Planetary Landforms|date=2015|publisher=Springer|isbn=978-1-4614-3133-6|editor-last=Hargitai|editor-first=Henrik|location=New York|language=en|doi=10.1007/978-1-4614-3134-3|editor-last2=Kereszturi|editor-first2=Ákos}}</ref>
* Hoạt động sông băng<ref>{{Cite book|title=Encyclopedia of Planetary Landforms|date=2015|publisher=Springer|isbn=978-1-4614-3133-6|editor-last=Hargitai|editor-first=Henrik|location=New York|language=en|doi=10.1007/978-1-4614-3134-3|editor-last2=Kereszturi|editor-first2=Ákos}}</ref>
* Hoạt động Aeilian<ref>{{Cite book|title=Encyclopedia of Planetary Landforms|date=2015|publisher=Springer|isbn=978-1-4614-3133-6|editor-last=Hargitai|editor-first=Henrik|location=New York|language=en|doi=10.1007/978-1-4614-3134-3|editor-last2=Kereszturi|editor-first2=Ákos}}</ref>
* [[Hoạt động phong hóa không gian]] – những hậu quả xói mòn gây ra bởi môi trường khắc nghiệt bên ngoài không gian(Sự bắn phá liên tục của các vi thiên thạch, mưa hạt năng lượng cao). Chẳng hạn, Lớp bụi mỏng bao xung quanh [[lớp đất mặt]] của [[Mặt Trăng]] là kết quả của các đợt bắn phá của các vi thiên thạch ngoài không gian.
* Hoạt động thủy văn: chất lỏng từ nước đến [[hydrocarbon]] và [[ammonia]], đều phụ thuộc vào địa điểm trong Hệ Mặt Trời. Hoạt động này bao gồm các nghiên cứu trong lĩnh vực cỗ sinh vật học (dòng kênh và các hồ cổ đại).<ref>{{Citation|last=Lefort|language=en|editor2-last=Kereszturi|first3=Jarmo|last3=Korteniemi|first2=Rebecca|last2=Williams|isbn=978-1-4614-3133-6|doi=10.1007/978-1-4614-3134-3_202|location=New York|first=Alexandra|publisher=Springer|editor-first=Henrik|editor-last=Hargitai|pages=1048–1052|encyclopedia=Encyclopedia of Planetary Landforms|date=2015|title=Inverted Channel|editor2-first=Ákos}}</ref>

Lịch sử về bề mặt hành tinh có thể được giải mã bằng cách vạch ra các khía cạnh và hoạt động từ trên xuống dưới dựa vào [Law of superposition|trình tự lắng đọng]] của chúng , xác định lớp [[địa tầng]] bởi [[Nicolas Steno]].Việc [[Địa tầng học|vẽ bản đồ địa tầng]] được [[chương trình Apollo|Apollo]] phi hành gia chuẩn bị cho các vấn đề thực địa trong suốt quá trình thực hiện nghiên cứu trên Mặt Trăng. Các chuỗi chồng chéo được xác định qua [[Lunar Orbiter program|chương trình quỹ đạo Mặt Trăng]], ứng dụng cho [[cột địa tầng]] và [[bản đồ dịa chất]] của Mặt Trăng.{{further|Địa chất Mặt Trăng}}



==Chú thích==
==Chú thích==

Phiên bản lúc 06:52, ngày 23 tháng 6 năm 2020

Khoa học hành tinh là ngành khoa học nghiên cứu về các hành tinh (bao gồm cả Trái Đất), vệ tinh tự nhiên, và các hệ hành tinh, đặc biệt là hệ Mặt Trời và các quá trình hình thành chúng. Nó nghiên cứu các thiên thể có kích thước từ micrometeoroid đến các hành tinh khí khổng lồ, để xác định thành phần, động lực, sự thành tạo, mối tương quan và lịch sử của chúng. Đây là một ngành liên ngành, ban đầu xuất phát từ thiên văn học và khoa học Trái Đất,[1] nhưng hiện nay cũng bao gồm nhiều ngành khác như thiên văn học hành tinh, địa chất học hành tinh (cùng với địa hóa học và địa vật lý), khoa học khí quyển, hải dương học, thủy văn học, khoa học hành tinh lý thuyết, băng hà học, và nghiên cứu các hành tinh ngoài hệ mặt trời.[1]


<Đang dịch sang tiếng việt-Planetary Science/>

Lịch sử hình thành

Lịch sử hình thành của khoa học hành tinh có thể được bắt đầu với Triết gia cổ đại người Hy Lạp Democritus, người mà được nhắc đến trong Hippolytus

Các thế giới trật tự thì vô biên và đa dạng về kích thước, cũng không ngoại trừ mặt trăng và mặt trời ,không chỉ có quy mô lớn hơn chúng ta mà còn có được thể hiện rất nhiều ở con số. Khoảng cách giữa các thế giới trật tự hoàn toàn không đều nhau, một số thì nhiều hơn còn một số thì lại ít hơn, một số thế giới phát triển, một số thì nở rộ nhưng số ít lại bị phân rã, và một ít thế giới đang được hình thành cũng như một số ít bị u mờ. Tất cả các thế giới không phát triển được hầu như đều bị phá hủy bỏi sự va chạm với một thế giới khác. Và số còn lại thì được hình thành với sự xuất hiện của động thực vật cùng với nguồn nước.[2]

Trong những khoảng thời gian tiên tiến hơn, khoa học hành tinh bắt đầu từ thiên văn học , đặt biệt là từ các nghiên cứu về các hành tinh không nhất định. Nhà thiên văn học hành tinh đầu tiên là Galileo, người mà đã có công khám phá ra bốn mặt trăng lớn nhất của Sao Mộc, những ngọn núi trên Mặt Trăng, và cái nhìn đầu tiên về Vành đai Sao Thổ, tất cả các đối tượng của các nghiên cứu chuyên sâu về sau. Nghiên cứu của Galileo về những ngọn núi trên mặt trăng vào năm 1609 bắt nguồn cho nghiên cứu về các phong cảnh bên ngoài trái đất: sự quan sát của ông ấy "rằng Mặt Trăng không hề sở hữu một bề mặt trơn tru và láng mịn" mà gợi ý rằng nó và các hành tinh khác cũng có thể hiện diện "như là bề mặt của Trái Đất".[3]

Những tiến bộ trong việc cấu thành nên kính thiên văn và độ phân giải của các dụng cụ đo đã từng bước cho phép chúng ta tăng dần sự nhận diện về bầu khí quyển và chi tiết bề mặt của các hành tinh. Ban đầu, Mặt Trăng được coi là đối tượng được nghiên cứu nhiều nhất, bởi vì các chi tiết được lộ rõ trên bề mặt của nó, cũng như là khoảng cách tương đối với Trái Đất, sự tiến bộ về kĩ thuật đã dần tạo ra kiến thức địa chất Mặt Trăng một cách chi tiết hơn. Trong quá trình khoa học, dụng cụ chính thường là Kính viễn vọng quang học (và sau đó là Kính viễn vọng vô tuyến) và cuối cùng là người máy thám hiểm tàu vũ trụ.

Hệ Mặt Trời đã trở thành một đối tượng nghiên cứu tốt, được hiểu biết một cách tổng thể vầ sự hình thành và phát triển của hệ hành thi còn đang tồn tại. Tuy nhiên, vẫn còn đó một lượng lớn câu hỏi chưa giả quyết được,[4] và tỷ lệ của những khám phá mới đang ngày càng nhiều, một phần là do số lượng lớn các tàu vũ trụ liên hành tinh đang khám phá về hệ Mặt Trời.

Quy Luật

Khoa học hành tinh nghiên cứu về thiên văn học, địa chất học (địa chất hành tinh) mà có thể quan sát được hoặc mang tính chất lý thuyết, khoa học khí quyển, và các chuyên khoa mới nổi trong Đại dương hành tinh.[5]

Thiên văn học hành tinh

Đây là khoa học mang tính chất quan sát và lý thuyết. Các nhà nghiên cứu quan sát chủ yếu quan tâm đến các nghiên cứu về các cơ quan nhỏ của Hệ Mặt Trời: có thể quan sát bởi kính viễn vọng, bao gồm quang học và vô tuyến, vậy nên các tính chất của các cơ quan như hình dạng, vòng quay, các vật liệu bề mặt và thời tiết đã được xác định, và lịch sử về sự hình thành và phát triển có thể được xác định.

Lý thuyết thiên văn học hành tinh thiên về động lực học: Sự ứng dụng của các nguyên tắc về cơ học thiên thể vào Hệ Mặt Trời và hệ hành tinh ngoài Hệ Mặt Trời . Mỗi hành tinh đều sở hữu vấn đề của nó.

Hành tinh: Vấn đề: Được tên theo (Chú thích: Những cụm từ dưới đây thường ít được dùng)

Địa chất học hành tinh

Bài chi tiết: Địa chất học hành tinh
Xem thêm: Địa chất học của các hành tinh trong hệ Mặt Trời và Vệ tinh băng

Các chủ đề nghiên cứu nổi tiếng về địa chất học hành tinh giải quyết về các cơ quan trong các hành tinh lân cận với Trái Đất: Mặt Trăng, và hai hành tinh gần với Trái Đất nhất: Sao Kim và Sao Hỏa. Trong số đó, Mặt Trăng là đối tượng được nghiên cứu đầu tiên, sử dụng các phương pháp được phát triển trên Trái Đất.

Địa mạo học

Bài chi tiết: Địa mạo học

Địa mạo học nghiên cứu về các khía cạnh trên bề mặt của các hành tinh và tái cấu trúc lịch sử hình thành nên các quá trình vật lí tác động lên bề mặt của các hành tinh. Địa mạo học hành tinh thường bao gồm các nghiên cứu về một số loại khía cạnh trên bề mặt hành tinh:

  • Các khía cạnh tác động (lưu vực đa vòng, các miệng núi lửa)[6]
  • Các hoạt động núi lửa và kiến tạo (dòng dung nham, vết nứt, rãnh)[7]
  • Hoạt động sông băng[8]
  • Hoạt động Aeilian[9]
  • Hoạt động phong hóa không gian – những hậu quả xói mòn gây ra bởi môi trường khắc nghiệt bên ngoài không gian(Sự bắn phá liên tục của các vi thiên thạch, mưa hạt năng lượng cao). Chẳng hạn, Lớp bụi mỏng bao xung quanh lớp đất mặt của Mặt Trăng là kết quả của các đợt bắn phá của các vi thiên thạch ngoài không gian.
  • Hoạt động thủy văn: chất lỏng từ nước đến hydrocarbon và ammonia, đều phụ thuộc vào địa điểm trong Hệ Mặt Trời. Hoạt động này bao gồm các nghiên cứu trong lĩnh vực cỗ sinh vật học (dòng kênh và các hồ cổ đại).[10]

Lịch sử về bề mặt hành tinh có thể được giải mã bằng cách vạch ra các khía cạnh và hoạt động từ trên xuống dưới dựa vào [Law of superposition|trình tự lắng đọng]] của chúng , xác định lớp địa tầng bởi Nicolas Steno.Việc vẽ bản đồ địa tầng được Apollo phi hành gia chuẩn bị cho các vấn đề thực địa trong suốt quá trình thực hiện nghiên cứu trên Mặt Trăng. Các chuỗi chồng chéo được xác định qua chương trình quỹ đạo Mặt Trăng, ứng dụng cho cột địa tầng và bản đồ dịa chất của Mặt Trăng.

Xem thêm thông tin: Địa chất Mặt Trăng


Chú thích

  1. ^ a b Taylor, Stuart Ross (ngày 29 tháng 7 năm 2004). “Why can't planets be like stars?”. Nature. 430 (6999): 509. Bibcode:2004Natur.430..509T. doi:10.1038/430509a. PMID 15282586.
  2. ^ Hippolytus (Antipope); Origen (1921). Philosophumena (Digitized 9 May 2006). 1. Translation by Francis Legge, F.S.A. Original from Harvard University.: Society for promoting Christian knowledge. Truy cập ngày 22 tháng 5 năm 2009.
  3. ^ Taylor, Stuart Ross (1994). “Silent upon a peak in Darien”. Nature. 369 (6477): 196–197. Bibcode:1994Natur.369..196T. doi:10.1038/369196a0.
  4. ^ Stern, Alan. “Ten Things I Wish We Really Knew In Planetary Science”. Truy cập ngày 22 tháng 5 năm 2009.
  5. ^ Is Extraterrestrial Life Suppressed on Subsurface Ocean Worlds due to the Paucity of Bioessential Elements?, The Astronomical Journal, 156:151, October 2018.
  6. ^ Hargitai, Henrik; Kereszturi, Ákos biên tập (2015). Encyclopedia of Planetary Landforms (bằng tiếng Anh). New York: Springer. doi:10.1007/978-1-4614-3134-3. ISBN 978-1-4614-3133-6.
  7. ^ Hargitai, Henrik; Kereszturi, Ákos biên tập (2015). Encyclopedia of Planetary Landforms (bằng tiếng Anh). New York: Springer. doi:10.1007/978-1-4614-3134-3. ISBN 978-1-4614-3133-6.
  8. ^ Hargitai, Henrik; Kereszturi, Ákos biên tập (2015). Encyclopedia of Planetary Landforms (bằng tiếng Anh). New York: Springer. doi:10.1007/978-1-4614-3134-3. ISBN 978-1-4614-3133-6.
  9. ^ Hargitai, Henrik; Kereszturi, Ákos biên tập (2015). Encyclopedia of Planetary Landforms (bằng tiếng Anh). New York: Springer. doi:10.1007/978-1-4614-3134-3. ISBN 978-1-4614-3133-6.
  10. ^ Lefort, Alexandra; Williams, Rebecca; Korteniemi, Jarmo (2015), “Inverted Channel”, trong Hargitai, Henrik; Kereszturi, Ákos (biên tập), Encyclopedia of Planetary Landforms (bằng tiếng Anh), New York: Springer, tr. 1048–1052, doi:10.1007/978-1-4614-3134-3_202, ISBN 978-1-4614-3133-6

Đọc thêm

  • Carr, Michael H., Saunders, R. S., Strom, R. G., Wilhelms, D. E. 1984. The Geology of the Terrestrial Planets. NASA.
  • Morrison, David. 1994. Exploring Planetary Worlds. W. H. Freeman. ISBN 0-7167-5043-0

Liên kết ngoài

Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Khoa_học_hành_tinh&oldid=62600439”