Gioan Ingram (tử đạo)

Chân phước Gioan Ingram S.J.
Linh mục Tử đạo
Sinh	khoảng 1565 Stoke Edith, Herefordshire
Mất	(1594-07-26)26 tháng 7 năm 1594 (28–29 tuổi) Gateshead, County Durham
Tôn kính	Giáo hội Công giáo
Chân phước	15 tháng 12 năm 1929, tại Vương cung thánh đường thánh Phêrô, Roma bởi Giáo hoàng Piô XI
Lễ kính	26 tháng 7

Gioan Ingram (John Ingram, phát âm tiếng Anh: /ˈɪŋɡɹəm/; sinh năm 1565, mất ngày 26 tháng 7 năm 1594) là một vị tử đạo, linh mục người Anh thuộc dòng Tên, sinh ra tại làng Stoke Edith thuộc hạt Herefordshire. Ông chịu tử đạo vào ngày 26 tháng 7 năm 1594 tại thị trấn Gateshead, dưới triều Nữ vương Elisabeth I của Anh. Ông được Giáo hoàng Piô XI tuyên chân phước cùng với 136 vị tử đạo khác vào ngày 19 tháng 6 năm 1988 tại Vương cung thánh đường thánh Phêrô, Thành Vatican.

Thuở thiếu thời

Người ta cho rằng Gioan Ingram là con trai của ông Anthony Ingram, người làng Wolford, hạt Warwickshire và bà Dorothy Hungerford, con gái của nghị sĩ Sir John Hungerford. Ông thường bị nhầm lẫn với một người khác cũng có tên là John Ingram nhưng sinh ra ở thị trấn Thame, hạt Oxfordshire và từng theo học tại trường New College thuộc Viện đại học Oxford. Cũng vì lẽ đó mà đôi khi chân phước Gioan Ingram làng Wolford được coi là một trong "Các vị tử đạo đến từ Oxford". Sự nhầm lẫn đến nỗi đánh đồng danh tính của hai ông John Ingram dường như khởi nguồn từ tác phẩm "Church History" của tác giả Carles Dodd (1739), rồi sự đánh đồng này lại xuất hiện trong hồi ký "Memoirs of Missionary Priests" của Giám mục hiệu tòa Doberus là Richard Challoner (1741) và duy trì qua nhiều lần tái bản.

Năm 17 tuổi (k. 1582), Gioan Ingram rời nước Anh và đi thuyền đến thị trấn Douai, miền cực bắc nước Pháp. Sau khi trải qua một khóa huấn luyện cơ bản, anh Gioan cùng với 3 thanh niên khác là Richard Haward, Thomas Heath và Christopher Haywood được gửi đến thành Reims để học tập dưới sự dẫn dắt của Hồng ý William Allen người Anh. Trên đường tới Reims, Gioan Ingram cùng 3 bạn đồng học gặp một sự cố: xe của họ bị một phân đội kỵ binh đánh thuê theo chủ nghĩa Calvin (Kháng Cách) mai phục và giữ lại để đòi tiền chuộc theo lệnh của Công tước François xứ Anjou. Cứ liệu đầu tiên về chân phước Gioan Ingram nằm trong bức thư do Hồng y William Allen, hiệu trưởng tại Reims, viết và gửi cho giám đốc chủng viện English College tại Roma.

"Trong lúc tôi đang soạn lá thư này để gửi Ngài, tin dữ đã đến với bốn em học trò trẻ tuổi. Trên đường đi từ thị trấn Douai đến ngôi trường này, các em đã bị trấn lột, và nay đang bị giam cầm, bởi binh lính của chúa tôi là em trai của Quốc vương bệ hạ, và họ đang đòi tôi một khoản tiền lớn để chuộc các em lại. Hiện giờ các quan binh đang đày những con tin bất hạnh đi từ trấn này sang trấn kia, hết tỉnh này sang tỉnh nọ, hướng về doanh trại của họ tại nước Bỉ. Chỉ có Thiên Chúa mới biết được giá chuộc các em là bao nhiêu tiền, vì các lá thư với những điều khoản có lợi [cho binh lính của Công tước] do Thị trưởng thành Reims cùng chính quyền thành ấy soạn và gửi cho chúng đã hoàn toàn ra vô hiệu".

Tuy nhiên, nhờ sự kiên cường và tháo vát, 4 anh em đã thành công thoát khỏi sự kiểm soát của binh lính và phân ra mỗi người tự mình đi về thành Reims. Từ tháng 10 đến tháng 11 năm 1582, các anh trở về Reims từng người một trong tình trạng hết sức khốn cùng. Vào tháng 4 năm 1583, anh Gioan được phái đến một chủng viện dòng Tên mới được thành lập tại giáo xứ Pont-à-Mousson. Bề trên chủng viện khi đó là tu sĩ Edmund Hay người Scotland. Cha của Edmund Hay là một vị quan khâm sai làm việc tại Lãnh địa bá tước xứ Errol và cũng là họ hàng của Bá tước xứ này.

Sứ vụ

Đến tháng 9 năm 1584, anh Gioan rời giáo xứ Pont-à-Mousson để sang học tại chủng viện English College tại Roma và bắt đầu khóa học tại đây vào tháng 10 cùng năm. Ngày 10 tháng 6 năm 1585, anh đã tuyên khấn sẽ trở về nước Anh để phục vụ với tư cách là Linh mục thừa sai và đã lãnh một số chức thánh nhỏ (có tư liệu cho rằng anh được 'miễn chuẩn các điều bất hợp luật đã xảy ra do mắc tội ly giáo hoặc lạc giáo', cho thấy gia đình của anh chí ít đã từng theo tôn giáo thuộc phong trào Kháng Cách ở một mức độ nào đó). Anh Gioan Ingram thụ phong linh mục tại Vương cung thánh đường thánh Gioan Lateranô vào ngày 3 tháng 12 năm 1589, khi ấy anh được 24 tuổi. Linh mục Gioan Ingram còn lưu lại tại chủng viện thêm gần 2 năm nữa trước khi khởi hành về nước Anh vào tháng 9 hoặc tháng 10 năm 1591 để thực thi sứ vụ của mình.

Gioan Ingram lên đường đi từ Roma đến giáo xứ Abbeville nước Pháp, vòng sang Bruxelles (ở thành này ông đã dâng lễ tại một nhà nguyện bí mật của các tu sĩ dòng Tên), rồi từ đó đi lên Antwerpen là nơi ông sẽ viếng thăm và dâng lễ tại một nhà thờ thuộc dòng Chartreux. Tại Antwerpen, ông đã bỏ lại phẩm phục giáo sĩ của mình và mặc quần áo sao cho giống như các giáo dân. Việc di chuyển loanh quanh như vậy đã tiêu tốn của vị linh mục nhiều thời gian, lên đến vài tháng, chắc hẳn là để che dấu ý định và thân phận của mình khỏi tai mắt của mạng lưới điệp viên mà triều đình Anh Quốc cài cắm ở khắp các bến cảng trên eo biển Măng-sơ (tiếng Anh: Channel ports). Mạng lưới này thường xuyên canh chừng các linh mục và một số mục tiêu có lợi khác để ra lệnh bắt giữ khi các vị này cập bến nước Anh, hay là đồng thời kiểm soát và buộc các vị ấy phải đưa chính quyền tới những địa phương có người đạo Công giáo. Anh Gioan Ingram có lẽ đã rời Antwerpen vào năm 1592, chèo thuyền đến Scotland (thay vì đến Anh) và cập bến tại một địa điểm nằm giữa Leith và Dunbar thuộc hạt Edinburgh (ông từ chối nói rõ nơi ông đã cập cảng).

Sau khi lưu lại vùng duyên hải ít lâu, anh Gioan đi lên miền Đông Bắc nước Scotland. Nhờ tiếp xúc với Edmund Hay là vị linh hướng của mình, anh đã được ông biết về Francis Hay – Bá tước xứ Error đời thứ Chín, là người đã giới thiệu anh với một nhóm bạn hữu bao gồm George Gordon, hầu tước xứ Huntly đời thứ Nhất, Angus – đan trưởng đan viện Dumfries và Sir Walter Lindsay xứ Balgavie, người đã cổ võ các nhà quý tộc người Scotland có cái nhìn bao dung hơn với đạo Công giáo. Linh mục Gioan Ingram sống tại tư dinh của Sir Walter Lindsay trong 18 tháng và đảm nhận chức vụ tuyên úy trường trú của tư dinh để phục vụ các tín hữu Công giáo trong vùng dưới vỏ bọc là một người quản gia. Một số người cho rằng ông đã giúp cho nhiều người được ơn trở lại đạo Công giáo.

Trong suốt cuộc đời của mình, Linh mục Gioan đã từng có nhiều bí danh. Tuy nhiên, danh tiếng và hoạt động của ông chủ của anh Gioan là Sir Walter Lindsay đã làm phương hại đến sự nghiệp truyền giáo của người linh mục tại đất Scotland. Dưới triều vua James VI của Scotland, nhiều vụ xung đột tôn giáo giữa những tín đồ thuyết Calvin và những người đạo Công giáo đã nổ ra và đe dọa đến thẩm quyền của nhà vua cũng như nền hòa bình của vương quốc, mặc cho nhà vua đã có động thái khoan dung tôn giáo ở một mức độ nào đó. Chính Sir Walter Lindsay đã bị bắt giữ vì tội lật đổ vào năm 1589 và tống vào ngục trong lâu đài Edinburgh. Tuy được cho tại ngoại có điều kiện cho tới ngày xét xử, ông Lindsay đã không đến dự phiên tòa khi được yêu cầu. Đến năm 1593, sau khi tố cáo Sir Walter Lindsay tội phản loạn, Hội đồng tư vấn của Quốc vương lại triệu tập ông một lần nữa để chất vấn. Lần đó ông cũng vắng mặt. Vì vậy trong chuyến kinh lý vương quốc của mình, vua James VI đã ban cho ông Lindsay một ân huệ, đó là cùng đoàn tùy tùng của mình đến lâu đài của ông và cho phá hủy lâu đài ấy. Sau đó Sir Walter Lindsay đã đào tẩu sang nước Tây Ban Nha. Sự việc này đã làm dấy lên nhiều đồn đoán cho rằng các nhà quý tộc Công giáo bản địa đang dồn lực cùng Tây Ban Nha để xâm chiếm Scotland, thúc đẩy những người theo Kháng Cách vũ trang nhằm đối phó với người Tây Ban Nha.

Thấy tình thế đã ra như vậy, Linh mục Gioan Ingram quyết định chạy trốn về phương Nam và để tránh khỏi sự truy đuổi, anh đã lẻn qua biên giới nước Anh vào ngày 25 tháng 11 năm 1593. Anh Gioan nghỉ chân một vài tiếng tại làng Wark on Tweed và có ghé một quán rượu ở làng này để dùng một chút đồ ăn cùng thức uống. Sau đó, anh đi thuyền về phía cửa sông để tìm cách lẻn vào Scotland nhưng đã bị lính biên phòng Anh Quốc gần Lâu đài Norham tình nghi và bắt giữ. Sau khi binh lính phát hiện anh tàng trữ hòm thánh tích, họ nghi ngờ anh là linh mục và mang anh đi nhốt ở Berwick sau khi được sự cho phép của thống đốc thị trấn là ông John Carew. Nhiều người Scotland ủng hộ linh mục Gioan đã cố gắng hết sức để chuộc anh ra khỏi tù, chẳng hạn như một vị địa chủ (tiếng Anh: laird) đã khẳng định anh Gioan là con trai của mình, hay như nhiều người sẵn sàng chi ra một khoản tiền chuộc lớn lên đến hàng ngàn đồng crown để bảo lãnh vị linh mục người Anh.

Xem thêm

• Công giáo tại Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland
• Các vị tử đạo tại Douai