Thành viên:TUIBAJAVE/Trung tâm nghiên cứu lịch sử quan hệ cộng đồng Wikipedia/Wikipedia: Triệt hạ

CHÉM

Triệt hạ thành viên là một hành động nguy hiểm trên Wikipedia, hành động nhẫn tâm này đã xuất hiện từ nhiều năm đầu tiên của dự án. Mục đích cuối cùng của triệt hạ là loại bỏ vĩnh viễn một thành viên ra khỏi đời sống cộng đồng Wikipedia.

Khái niệm

Triệt hạ là loại hành vi độc ác, phi nhân văn nhưng đã có nhiều thành viên theo đuổi loại hành vi này và đã bức hại thành viên khác mà kẻ đó có hiềm khích. Đối với dự án, thành viên Wikipedia là một cấu thành quan trọng, họ viết bài và làm nhiều công việc khác; việc triệt hạ dẫn đến tổn thất nặng nề cho sự phát triển của dự án. Một số trường hợp bất tín nhiệm điều phối viên, bảo quản viên thường được gán ghép cho khái niệm triệt hạ, nhưng sự gán ghép này không chính xác về mặt từ ngữ. Việc bất tín nhiệm là tước quyền, về cơ bản thành viên vẫn tiếp tục hoạt động mà không bị phương hại. Việc sử dụng triệt hạ đúng nghĩa được dùng cho các trường hợp xác lập án cấm vô hạn và các hành động cấm để ngăn chặn quay lại dự án, tức là chặn hoạt động hoàn toàn.

Cấm chỉ có thể xem là một loại triệt hạ hợp pháp, danh chính ngôn thuận, khi thành viên bị triệt hạ kiểu này là kẻ phá hoại rõ ràng, nguy hại và không thể hoán cải. Các trường hợp triệt hạ khác có thể là một hành động đơn phương của một thành viên đang nhắm mục tiêu một thành viên khác, nhằm loại bỏ thành viên ra khỏi wikipedia. Sau đó là áp dụng các biện pháp ngăn chặn sự trở lại của thành viên bị cấm vô hạn đó.

Lịch sử

Trong lịch sử đã có nhiều trường hợp cáo buộc triệt hạ. Như trường hợp thành viên thông thường cáo buộc bảo trì viên, trường hợp thành viên thông thường cáo buộc thành viên thông thường, trường hợp bảo trì viên cáo buộc bảo trì viên.

• Đối với trường hợp thành viên thông thường cáo buộc bảo trì viên, điển hình có Felo cáo buộc TuanUt triệt hạ anh ta vào năm 2013. Cùng năm, Toiyeunuocviet cáo buộc Violetbonmua triệt hạ thành viên này.
• Đối với trường hợp thành viên thông thường cáo buộc thành viên thông thường, điển hình có nhiều thành viên cáo buộc Nguyenhai314 trong năm 2020.
• Đối với trường hợp bảo trì viên cáo buộc bảo trì viên, điển hình có Nguyentrongphu cáo buộc Alphama vào năm 2022.
• Đối với trường hợp bảo trì viên cáo buộc thành viên thông thường, điển hình có Hugopako vào năm 2016, lúc đó là tuần tra viên, anh cáo buộc Unserefahne muốn triệt hạ mình.
• Đối với trường hợp con rối cáo buộc bảo trì viên, điển hình vào năm 2013 có BFriend cáo buộc Thái Nhi triệt hạ y. Năm 2018 có Lumirity cáo buộc Trungda. Năm 2020, StorKnows cáo buộc Alphama triệt hạ hắn ta.
• Đối với trường hợp con rối cáo buộc thành viên thông thường, điển hình có Đại Việt quốc đối với Khả Vân vào năm 2023, đây cũng là trường hợp triệt hạ xuyên dự án của một "sát thủ máu lạnh" tán tận lương tâm.
• Ngoài ra, còn có trường hợp con rối cáo buộc các bảo quản viên, hành chính viên đang triệt hạ lẫn nhau, như vào năm 2019 bởi Xoviet nghetinh123.

Vào tháng 9 năm 2022, trong một cuộc thảo luận, Nguyenhai314 có đề cập việc bất tín nhiệm Thái Nhi, ngày hôm sau các đề cập đó Không hề giả trân xuất hiện đâm thọt Nguyenhai314 sắp có "màn triệt hạ". Hai bên diễn ra đấu khẩu, điều này có lẽ đã ảnh hưởng đến các quyết định sau đó của Nguyenhai314.

Vào tháng 4 năm 2023, thành viên Ryder1992 thực hiện các hành động nhằm triệt hạ TUIBAJAVE khỏi Wikipedia, âm mưu không thành công.

Hoạt động

Mô thức chung

Triệt hạ có một mô thức giản đơn: theo dõi, xem xét, phát hiện và nắm bắt lỗi lầm thành viên khác, bắt bẻ và phóng đại sự nghiêm trọng của lỗi lầm. Sau đó thường được trình bày tại TNCBQV để thúc ép bảo quản viên chế tài. Điều này đòi hỏi khả năng am hiểu các quy định dự án để vận dụng bắt bẻ, đòi hỏi khả năng theo dõi hoạt động của người khác và kiên nhẫn chờ dịp ra tay. Một số lỗi được dùng bắt bẻ chả hạn "vận động hành lang", vào tháng 3 năm 2021 Nguyentrongphu đã cảnh báo Hari caaru về điều này, "Coi chừng có người muốn triệt hạ bạn bằng tội "vận động hành lang" thì mệt đấy. Tôi cũng từng bị".

Gài bẫy

Thành viên bị bắt bẻ chỉ là màn dạo đầu của cuộc kích động, các thành viên nóng tính sẽ bị dẫn dắt vào bẫy vi phạm văn minh, sau đó khi một câu công xúc tung ra cũng là lúc thành viên gài bẫy hạ màn cho số phận nạn nhân. Các bảo quản viên sẽ phải áp cấm dù có thể họ miễn cưỡng, nhưng không giữ kỷ cương thì không được. Tàn Kiếm là thành viên rõ nét chịu đựng điều này. Triệt hạ cũng liên quan các kiểu bắt bẻ khác, như liên quan nội dung bài viết. Gài bẫy cũng là phần mở màn của bất tín nhiệm, lừa bảo trì viên vào tình huống "lạm quyền", qua đó mở bất tín nhiệm, Nguyentrongphu đã cảnh báo NhacNy2412 điều này vào tháng 3 năm 2021.

Leo thang xử phạt

Khi một thành viên có một án tích nó sẽ phải tăng dần lên theo thời gian, án sẽ nặng hơn các sự vụ sau, đặc biệt là sự vụ cùng lỗi. Cho đến khi đạt mức đong đầy thì thời điểm phù hợp để thành viên triệt hạ đệ trình lệnh cấm vô hạn. Vào tháng 5 năm 2021, xung đột giữa Mora Rino và Free Bloc bùng nổ, cả hai đã có vi phạm văn minh nhắm vào nhau, nhưng do đã có án tích quá nhiều Mora Rino đã phải nhận án cấm vô hạn. Baoothersks đã có chỉ trích Free Bloc là triệt hạ người khác, nhưng không may là Mora Rino đã không qua khỏi. Vào tháng 8 năm 2021, xảy ra xung đột của một cặp đôi khác là Broken Heart of Gold và Con Lươn, trong đó Con Lươn bị tố cáo xử lý sai phạm. Không may là thành viên Broken Heart of Gold lại bị xử lý 2 ngày sau đó với án vô hạn bởi án tích dày cui, thành viên chính là Tàn Kiếm.

Cấm và ngăn chặn

Án cấm vô hạn, đặc biệt là án cấm vô hạn toàn cầu đã được xác định là dấu chấm hết cho một thành viên, bởi vì thành viên chịu điều này sẽ rất khó quay lại Wikipedia. Đó là minh chứng cho hành động mà Đại Việt quốc muốn bức tử Khả Vân trong năm 2023. Ngay tại dự án địa phương, thành viên triệt hạ sẽ dễ dàng tác động đến bảo quản viên đối với thành viên bị án cấm vô hạn, đảm bảo ngăn chặn mọi sự trở lại. Năm 2021, GiaoThongVN đã từng bức xúc: "...Chuyện đến nước này, thật sự đã quá sức tưởng tượng của tôi. Lần vừa rồi tôi quay trở lại, thật tâm tôi mong muốn mọi người sẽ đón nhận tôi và bỏ qua cho tôi. Mới hôm qua sau khi nói chuyện với bạn, tôi đã thực sự nghĩ trong tương lai, tôi và thành viên kia có thể từ thù thành bạn nên thật sự cú sốc này với tôi sẽ rất khó quên. Kể cả có trở lại, tôi không nghĩ mình có thể hăng hái như trước nữa. Chẳng lẽ bây giờ ngoài lên wiki viết bài, sửa đổi, tôi còn phải trốn truy nã, tự vệ để không bị thành viên khác triệt hạ..."

Quan điểm

Ngộ nhận về triệt hạ

Tập tin:A cyborg philosopher standing in front of cyborg feminists.png

Chỉ dùng duy nhất một tài khoản

Thành viên Minh Tâm-T41-BCA từng có ý kiến vào ngày 13 tháng 3 năm 2013 "...Chừa lại một tài khoản có nghĩa là buộc thành viên phải dùng đúng tài khoản chính thức của mình. Nêu tiếp tục tạo "rối" thì chặt tiếp "con rối" đó. BQV cấm cái sai chứ không triệt hạ thành viên..."

Kêu gọi chấm dứt triệt hạ

Thành viên Dinhhoangdat thì đưa ra ý kiến ngày 23 tháng 3 năm 2013, "...Tôi nghĩ BQV ở Vi có đủ trình độ để nhận biết user nào là rối user nào đúng và sai. Nếu các bạn có ý tốt xin tập trung vào xây dựng wiki việt phát triển, thay vì công kích và triệt hạ lẫn nhau. Vì những việc làm như vậy chỉ mất thời gian của tất cả mọi người và cả rối nữa, thật lãng phí mà chẳng được gì..."

Tránh hành vi triệt hạ

Trước đó, trong một cuộc tranh luận giữa Thái Nhi và DanGong về cáo buộc rối đối với thành viên Typue, Thái Nhi nói: "...tôi hiểu và thông cảm với phản ứng thiếu kềm chế của Typue. Nhắc nhở và xây dựng, thay vì triệt hạ: đó là cách tôi dùng", mặc dù Typue về sau chứng thực là một con rối, nhưng Thái Nhi đã thể hiện tinh thần chống triệt hạ.

Tư tưởng bao dung

Ngày 9 tháng 8 năm 2021, trong sự vụ Mạnh An, Nguyenhai314 có nói: "...Ai cũng từng là trẻ con. Mở lòng bao dung sẽ tốt hơn là triệt hạ đến cùng. Lòng hướng thiện thì tâm mới thanh thản. Tôi nghĩ nên cho An một cơ hội để chuộc lỗi..." Với lời đường mật này, Khả Vân lúc đó tưởng "trời đã sập", đúng là cú quay xe ngoạn mục.

Lý thuyết

Kế hoạch

Người đầu tiên phác họa triệt hạ ở mức Kế hoạch là NguoiDungKhongDinhDanh: "Tạm gọi người "tính toán" là Y. Y là một tay dùng rối hoặc tương tự, chuyên đi phá hoại, rồi bị A cản trở ở đâu đó. Y cảm thấy khó chịu, và bắt đầu lên kế hoạch triệt hạ. Y nhận thấy JohnsonLee còn thiếu hiểu biết, lại thân với A, còn A thì yêu trẻ em, nên đôi khi dễ dãi, nên quyết định tấn công JohnsonLee đầu tiên, thông qua một nền tảng ngoài Wikimedia để không bị lộ (khả năng cao là Facebook). Bằng việc thúc đẩy, Y đã khiến JohnsonLee hỏi mượn (và mượn thành công) tài khoản bảo trì. Sau đó, Y bắt đầu gửi thư điện tử cho DHN (kiểm định viên duy nhất hoạt động), rồi chờ một thời gian trước khi yêu cầu chính thức. Tuy nhiên, có lẽ chính Y cũng không ngờ (nhưng rất vui là) P.T.Đ lại tiếp nối vụ đó, và kết cục là hôm nay tôi ngồi đây kể chuyện cho mọi người nghe."

Chiêu bài

Ngày 27 tháng 7 năm 2020, trong sự vụ Tuanminh01, khi nói với Conbo, Violetbonmua cho rằng bất tín nhiệm là chiêu bài triệt hạ thành viên quản trị: "...Conbo không phải đang đòi phiếu mà đang né cái ghế "tín nhiệm cao" mà mọi người ở đây muốn đẩy qua cho ảnh. Cộng đồng thì muốn đẩy cho Tuanminh nhưng chắc mọi người không hiểu là cái "ghế tẩm độc" này chẳng ai hạnh phúc khi phải ngồi đâu. Dồn hết trách nhiệm lên vai 1 người đôi khi lại một hình thức ngược đãi lắm đấy ạ. Một số bạn trẻ phát biểu vô tâm thôi nhưng có người cố tình lợi dụng chiêu bài tín nhiệm để khích bác hòng triệt hạ và gây chia rẽ mới là điều đáng lo ngại nhất..."

Động cơ

Chính trị

Năm 2013, Timmi tranh cãi với hai bảo quản viên: "Bài này chẳng dính gì đến chính trị. Chẳng qua 2 BQV Violet và Tuấn Út muốn gây chuyện, không cho bài phát triển tiếp để tạo ra tranh chấp từ đó mới có lý do triệt hạ người khác thôi" Như thế, theo cáo buộc của thành viên này thì liên quan việc sửa bài chính trị. Có thể nói khu vực các bài viết nhạy cảm trở thành các điểm nóng dễ chết cho các thành viên bị cáo buộc là rối chính trị.

Thử nghiệm hệ thống

Nguyenhai314 thường được cộng đồng Wikipedia trong các năm 2020, 2021 nhìn nhận như một thành viên triệt hạ nguy hiểm các thành viên khác. Sự thay đổi đột ngột trong quan điểm và hành vi hoạt động trên Wikipedia một cách chóng vánh cho thấy Nguyenhai314 có một sứ mệnh được chuẩn bị trước. Nguyenhai314 có lẽ là hình mẫu thành viên đường lối pháp trị điển hình có một không hai trong lịch sử dự án. Một thành viên muốn thử nghiệm một phong cách quản trị khác biệt, đi ngược lại đường lối nhân trị cũng như đường lối dung hòa mà các bảo quản viên thường đối xử với các thành viên khác. Việc áp dụng pháp trị nặng nề vô cùng cứng nhắc, sai là cấm, hở chút là đưa ra Tin nhắn cho bảo quản viên, hình phạt thành viên là thẳng tay. Đối với Nguyenhai314 không có sự vị nể, tình cảm nào hết, chỉ dùng chế tài để quản trị Wikipedia mà thôi. Việc đối đầu thẳng thừng mọi thành viên không cho thấy Nguyenhai314 có một trọng tâm thật sự trên Wikipedia, không có một thành viên thù địch hẳn hoi, ít nhất cho đến đầu năm 2021. Do đó, vào tháng 8 năm 2023, TUIBAJAVE cho rằng Nguyenhai314 có sứ mệnh thử nghiệm hệ thống, và mục tiêu Alphama có lẽ là trọng tâm của một động cơ khác.

Chủ nghĩa hận thù

Đại Việt quốc cùng các tài khoản tiền thân đã từng là nạn nhân của chủ nghĩa triệt hạ nhưng về sau lại theo đuổi điều này để triệt hạ thành viên khác. Đúng là "Kẻ tổn thương lại muốn tổn thương người khác". Với hận thù đậm nét trong tính cách, Đại Việt quốc đã ra tay nhằm tiêu diệt Khả Vân, loại bỏ Khả Vân ra khỏi cộng đồng, y đã đến Meta để đệ trình kiểm định và cấm. Nếu điều này thông qua sẽ phong ấn vĩnh viễn Khả Vân trên toàn hệ thống và vĩnh viễn không bao giờ còn có thể quay lại. Các hành động độc ác đã không thành, bởi vì Khả Vân là người ăn chay niệm Phật nên phước lực mạnh mẽ, "thiện lai thiện báo, ác lai ác báo", "làm lành gặp lành, làm ác gặp ác" cuối cùng thì kẻ bị loại bỏ khỏi Wikipedia tiếng Việt lại là Đại Việt quốc.

Trường hợp không rõ động cơ

"...Thôi thì người sai phạm đã bị xử lý, tôi cũng không có bình luận thêm. Chỉ duy một điều tôi muốn bình phẩm lại rằng, người bí ẩn (Minh Châu Trần) khởi xướng có một hành động kém đẹp và thiếu sự công bằng với khổ chủ. Thà rằng người bí ẩn khi có công cụ hoặc có mối quan hệ liên kết với công cụ nên nhắc khéo khổ chủ thì hay hơn một đòn triệt hạ đầy tức tưởi như thế này. Tôi đoán rằng đời thực người bí ẩn cũng vậy thôi và bản tính này tôi sẽ không bàn. Tôi chỉ nói rằng câu chuyện sẽ rẽ hướng khác nếu cách xử lý thấu tình đạt lý hơn, đời người có mấy để triệt hạ đầy toan tính như vậy mà không mở con đường thoát cho người khác. Còn câu chuyện "thăng quan tiến chức" tại cộng đồng ảo này mà nhiều người cố sức nhấn mạnh, tôi thấy nực cười quá. Có lợi ích đáng ngờ nào ở đây không? Một nơi không có giá trị của đồng tiền hay lợi ích ngầm mà tôi không biết! Công tội khổ chủ đều có, những gì đóng góp xứng đáng thì việc tiến cử là xứng đáng. Vài lời với khổ chủ. Công tội này thật khó nói, nhưng toan tính triệt hạ này của người bí ẩn là có chủ đích không đẹp...." - Nacdanh
08:35, ngày 23 tháng 10 năm 2020 (UTC)

Trường hợp A có lẽ là trường hợp bị triệt hạ tàn nhẫn nhất lịch sử dự án trong 20 năm đầu tiên. Theo nghiên cứu của TUIBAJAVE vào ngày 13 tháng 8 năm 2023 có một logic lạ kỳ của việc triệt hạ A. Thành viên A là một thành viên nhiều cống hiến mảng nội dung chất lượng cao, nhưng đã bị cấm vô hạn trong một sự vụ vào năm 2020 do sai phạm cá nhân. Tuy nhiên A vẫn quay lại trong 1 tài khoản khác và được đông đảo cộng đồng có cảm tình ủng hộ và chấp nhận.

Những tưởng mọi việc đã kết thúc, nhưng các cuộc tấn công dồn dập A trong thời gian sau đó đã dẫn đến A tạm thời biến mất. Chứng tỏ, A đã bị triệt hạ và còn tàn nhẫn hơn như thế, kẻ triệt hạ không muốn A quay lại. Đó là lý do các cuộc tấn công dồn dập sau đó. Nguồn gốc hằn thù, động cơ của kẻ thủ ác có lẽ liên quan tới các quan hệ Wikipedia trong quá khứ từ hàng nhiều năm về trước. Điều này chỉ có A mới có thể hiểu đối với các quan hệ cộng đồng xa xưa nhất mà bản thân đã trải qua, vì A là thành viên thâm niên nên sẽ khó để một thành viên mới có thể hiểu và lý giải căn nguyên này. Theo TUIBAJAVE, nếu A quay lại thì kẻ thủ ác này lại tiếp tục hành động. Tại sao kẻ đó lại tàn nhẫn như thế sẽ là một câu hỏi nặng nề khó để có thể lý giải.

Đánh giá

Trong một thảo luận giữa hai bảo quản viên, Nguyentrongphu đã nói với Plantaest: "...Ném đá giấu mặt chỉ là tội nhỏ. Tuy nhiên, giấu mặt đi đâm chết (triệt hạ) 2-3 quản trị viên chỉ với mục đích nắm lấy quyền lực trên Wikipedia thì thật là quá tội lỗi..."

Trước đó, vào năm 2013, AlleinStein công khai đưa ra quan điểm: "Tôi thấy thật ghê sợ với những hành động "tìm và diệt" rất khủng khiếp ở đây, và khốn nạn cho wiki ở chỗ, là các BQV lại chính là những người tổ chức các đợt càn quét này. Xin lưu ý các bạn đang ở wikipedia, không phải là chỉ huy ngoài chiến trận, đừng tổ chức, hô hào 1 chiến dịch triệt hạ một đối tượng hoặc tỏ ý là mình căm ghét một ai ở đây. Thành viên thường làm như thế thì tôi còn chấp nhận được vì họ chưa biết cân bằng giữa ý thức hệ ngoài phạm vi wiki và những gì nên là ở wiki, nhưng đây toàn là BQV thì thật là đáng lo ngại cho cái tiền đồ của wikipedia" Cách đó một năm, vào 2012, cũng chính anh luận bàn về triệt hạ, cho rằng để chứng minh quan điểm thì hãy thuyết phục số đông thay vì tìm cách triệt hạ đối phương.

TuanUt có lẽ là bảo quản viên bị dán nhãn triệt hạ thành viên nhiều nhất Wikipedia. Tuy nhiên, theo nghiên cứu của Khả Vân, hầu hết đều là tiếng kêu gào của rối. Các sự vụ vào năm 2015 hầu hết do các IP chỉ trích.

PHỤ LỤC

<< ...trong này đã ghi Sấm truyền từ thuở khai thiên lập địa Wiki, "muôn thú trong rừng Wiki hãy yêu quý nhau" >>

<< ...???... >>

<< có ý nghĩa gì chứ?... >>

<< ...đách biết, hỏi ông Charles Darwin á >>

<< ...ngước đầu trông bằng hữu... >>

<< ...cuối đầu thấy đệ huynh >>

<< ...xúc động quá. tui được cứu rồi >>

<< ...nhăm nhăm... >>

<< ....hả, vậy sao được, gấu trúc nó ăn tre, thương tụi bây tao ăn gì.... >>

<< hỏi ra biết ngu như heo rồi, thì ăn cỏ chứ ăn gì >>

<< ...ngu như bò á, heo ăn cám chứ không ăn cỏ >>

<< ...xàm nha bà khỉ, đâu cũng vậy thôi, đều có chém giết và ăn thịt, cạnh tranh và lợi lọc >>

<< ...làm gì làm, nhớ tha tui ra nha, tuần tới tui đi du lịch Úc rồi tha cho tui đi... >>

Đây là một Bài viết tốt.