Mẫu Thượng Thiên
Mẫu Thượng Thiên (danh hiệu trong khoa cúng là Mẫu Đệ Nhất Thiên Tiên) là một vị Mẫu thần thuộc nhánh Tứ Phủ của Đạo Mẫu Việt Nam. Mẫu là người cai quản Thiên Phủ.
Các nhân vật sau đây đôi khi được coi là Mẫu Thượng Thiên hay Mẫu Đệ Nhất:
- Thanh Vân Công Chúa (Mẫu Cửu Trùng Thiên)
- Liễu Hạnh Công Chúa (Mẫu Liễu Hạnh, Bà Chúa Liễu)
Mẫu Thượng Thiên đôi khi chỉ được gọi bằng cái tên chung chung như Mẫu Đệ Nhất. Mẫu hay được khắc hoạ với tông màu đỏ, màu của Thiên Phủ. Tượng Mẫu Đệ Nhất thông thường được đặt chính giữa, hai bên là tượng Mẫu Thượng Ngàn và Mẫu Thoải.
Truyền thuyết
[sửa | sửa mã nguồn]Theo truyền thuyết, vào thời Hùng Vương, giặc Xuy Vưu kéo quân xâm chiếm, gây họa cho muôn dân. Khi đó, Mẫu Cửu Trùng Thiên đã xuất hiện và giúp người dân chống lại quân giặc, đem lại hòa bình cho đất nước. Công lao của bà được nhân dân ghi nhớ và từ đó, những ngôi đền thờ Mẫu dần được lập nên để bày tỏ lòng biết ơn. Ngày 9/9 âm lịch là ngày vía chính của Mẫu Cửu Trùng Thiên.
Theo thần tích của đền Mẫu Cửu Trùng Thiên ở Ninh Sở, xã Hồng Vân, Hà Nội, Có một ông lão thường qua sông để bán hàng nhưng rất ế ẩm. Một ngày nọ, ông nhìn thấy một bức tượng đang trôi trên sông, ông bèn lấy dây cột vào bờ và dặn dò bức tượng sẽ quay lại vớt lên sau khi bán hàng xong. Thật kỳ lạ là ngày hôm đó ông bán rất đắt hàng và sớm quay về vớt bức tượng lên. Lúc đầu bức tượng nhẹ bẫng nhưng khi tới chính nơi sau này là đền thờ, bức tượng bỗng nhiên nặng trĩu. Ông lão đành phải đặt ở đó, rồi hàng ngày hương khói. Cũng kể từ hôm ấy, ông ngày càng buôn may bán đắt hơn. Tiếng lành đồn xa, nhiều người trong vùng cũng đến cúng viếng và gặp được điều thuận lợi. Từ đó trở đi, nơi đó dần trở thành một ngôi đền, chính là đền Mẫu Cửu Trùng Thiên ngày nay. Đền Mẫu Cửu Trùng Thiên được xây dựng trước thế kỷ 15 dự theo bia đá trùng tu ghi lại vẫn còn ở đền hiện nay. Điều đó minh chứng Mẫu Cửu Trùng Thiên đã có trước Mẫu Liễu Hạnh. Sau này có sự ra đời của Mẫu Liễu Hạnh thì Mẫu Cửu Trùng Thiên không giáng trần như Thánh Mẫu Liễu Hạnh vì việc cai quản Thiên Phủ vốn tách biệt với đời sống dương gian, Mẫu Cửu Trùng Thiên đã ủy quyền đại diện tại nhân thế cho Mẫu Đệ Nhị Địa Tiên (tức Thánh Mẫu Liễu Hạnh) cai quản cả cõi trời và cõi địa (Địa ở đây là đời sống dương gian).
Đền Mẫu Cửu Trùng Thiên ở đỉnh Tản Viên, thuộc Vườn quốc gia Ba Vì (Hà Nội) Nơi đây có Cung Cấm dành thờ bà. Đáng lưu ý là tại đền này có bức tượng Thánh Mẫu Cửu Trùng Thiên được dựng bằng đồng, nặng một tấn, cao khoảng 2,3 mét, ngự trên đền Thượng Ba Vì ở đỉnh cao nhất của ngọn núi Cổ Bồng. Hàng năm, lễ Mẫu Cửu Trùng Thiên diễn ra vào ngày 9/9 âm lịch, người dân thường tới đây nhang khói cầu xin sức khỏe, tài lộc và bình an.[1]
Đền cô Chín Sòng Sơn, phường Quang Trung, tỉnh Thanh Hóa là nơi thờ Mẫu Cửu Trùng Thiên ở chính cung.
Đền Cửu Tỉnh ở phường Phù Vân, tỉnh Ninh Bình cũng là di tích lớn trong Tín ngưỡng thờ Mẫu Việt Nam thờ Mẫu Cửu Trùng Thiên. Đền Cửu Tỉnh hiện tọa lạc trên khuôn viên rộng hơn 2.500m2, kiến trúc đền có bố cục chặt chẽ, thiết kế hài hòa. Về kiến trúc tổng thể, ngoài điện thờ Mẫu gồm 13 gian chính, đền còn có hồ thủy đình vọng thiên, lầu Cô Chín và nhiều hạng mục công trình phụ trợ. Theo phân tích của các nhà nghiên cứu văn hóa, đền Cửu Tỉnh không chỉ là ngôi đền duy nhất ở Hà Nam được thờ riêng biệt và có đầy đủ hệ thống tượng thờ: Tam tòa Thánh Mẫu, Tứ phủ chầu bà, Hội đồng các quan, Công đồng sơn trang, Công đồng nhà Trần, Thánh cô, Thánh cậu… Các tượng thờ trong đền được sơn son thếp vàng, trang trí sắc nét, bố cục hài hòa, vừa trang trọng, vừa linh thiêng, biểu trưng rõ nét của tín ngưỡng đạo Mẫu của Việt Nam.[2]
Danh sách những ngôi đền, miếu đang thờ Mẫu Thượng Thiên
[sửa | sửa mã nguồn]- Đền Mẫu Cửu Trùng Thiên - Thường Tín, Hà Nội
- Đền Cửu Tỉnh - phường Phù Vân, tỉnh Ninh Bình
- Phủ Nấp & Phủ Quảng Cung - xã Ý Yên, tỉnh Ninh Bình
- Phủ Dầy - xã Vụ Bản, tỉnh Ninh Bình
- Đền Mẫu Thượng - Sơn Tây, Ba Vì, Hà Nội
- Đền Thánh Mẫu Thượng Thiên - Đức Thọ, Hà Tĩnh
Những nhân vật hầu cận
[sửa | sửa mã nguồn]
Nếu bạn đến đây từ một liên kết trong một bài, bạn có thể muốn sửa lại để liên kết trỏ trực tiếp đến bài viết dự định.