Võ ta

Võ ta có nguồn gốc từ công cuộc khai khẩn xứ Đàng Trong của chúa Nguyễn và đã trở thành môn thi tuyển quan võ thời nhà Nguyễn và dùng trong huấn luyện quân đội. Võ ta còn được gọi là võ Kinh. Ngày nay tên gọi "Võ Ta" với ý nghĩa là "Võ Kinh" vẫn còn được thông dụng, điển hình là Bạch Hổ Sơn Quân phái.

Tên gọi

Sử dụng tên gọi

Võ Ta đôi khi được hiểu là những môn võ có nguồn gốc phát sinh lâu đời của dân tộc Việt (Kinh) trên đất nước Việt Nam. Võ Ta được dùng để phân biệt với võ Tàu là các môn võ có nguồn gốc Trung Quốc.

Đổi tên thành Võ cổ truyền Việt Nam

Năm 1991, Võ Ta được đổi tên thành Võ cổ truyền Việt Nam. Võ sư Võ Kiểu, nguyên tổng thư ký Liên đoàn Quyền thuật miền Trung đã đưa ra quan điểm về việc đổi tên: "Ai không biết đó là võ cổ truyền? Còn khi gọi “võ ta”, tên gọi này đã là một cái đập ngực tự hào về một món võ gắn bó với dân tộc từ hàng ngàn năm qua, mang vẻ đẹp mà không môn võ nào trên thế giới có được. Nó không chỉ là một môn võ phòng thân, chống ngoại xâm mà còn là một tư tưởng vô cùng quan trọng trong hệ thống tư tưởng Việt Nam". "Đánh mất tên gọi "Võ ta", là chúng ta đã vô tình đánh mất luôn cả cái hệ tư tưởng Việt Nam quý giá ẩn chứa trong môn võ vô cùng đẹp này!".

Sử dụng để chỉ võ Bình Định

Tỉnh Bình Định là nơi môn Võ Ta được phát triển rực rỡ nhất và cũng đa dạng nhất. Suốt hai thế kỷ 19 và 20, không nơi nào Võ Ta được phổ biến rộng rãi bằng xứ võ Bình Định. Ngay tại các địa phương khác, số lượng các thầy dạy võ có gốc từ Bình Định (hoặc học từ Bình Định) bao giờ cũng là nhiều nhất. Vì lý do đó Võ Ta còn được gọi là võ Bình Định. Người các tỉnh khác khi nghe những câu thiệu của các bài Ngọc trản ngân đài (Mộc thiếu thảo pháp), Roi Ngũ Môn, Lão Mai (Quyền Nhất, Thảo Quyền),...đều luôn nghĩ đến Võ Bình Định.

Võ thuật

Đặc điểm chung

Võ Ta là loại võ trọng cận chiến, thiên về nhu chứ không cương, đề cao việc thực chiến, hạ gục nhanh đối phương. Sử dụng tất cả các phần trên cơ thể, bao gồm cùi chỏ, đầu gối hay gót chân. Về cước có 24 cước khác nhau.

Ba nhân tố

Võ Ta yêu cầu người học phải biết ba nhân tố:

• Võ triết: người học võ phải biết viết sách.
• Võ y: phải biết chữa bệnh.
• Võ đức: học võ phải chú trọng đạo đức.

15 bài quy định

Theo binh thư của triều Nguyễn thì 15 bài trong chương trình huấn luyện các võ quan bao gồm:

1. Mộc thiếu thảo pháp (Vùng đất võ Bình Định gọi là bài thảo Ngọc Trản)
2. Ngũ môn thảo côn pháp
3. Trực chỉ thảo côn pháp
4. Ô du thảo côn pháp (Vùng đất võ Bình Định gọi là bài Tấn Nhất)
5. Đằng bài thảo pháp
6. Siêu đao thảo pháp
7. Trường kiếm thảo pháp
8. Trường côn đấu thế pháp
9. Song phủ thảo pháp
10. Song chỉ diễn âm thảo pháp
11. Thái âm đấu thái dương thảo pháp
12. Tứ chi quyền bộ thảo pháp
13. Độc lập mai hoa thảo pháp
14. Long đao thảo pháp
15. Song kiếm thảo pháp

Ca quyết

Ca quyết trong võ Tây Sơn:

Môn quyền thuật tinh thâm ảo diệu

Lúc lâm trường phải liệu làm sao?

Tay vung chân đá thế nào?

Tấn công như thể ào ào cuồng phong

Ngũ hành, phải tập cho ròng

Ngọn kim, hỏa nằm lòng mới thôi

Nhảy cao, đá lẹ, té ngồi

Bảy công ba thủ tập rồi hay chưa

Mấy bộ trụ thật khó chẳng vừa

Trung Bình Đinh tấn phải thừa công phu

Tập ròng tập rã ba thu

Mới sang tập thảo và tu tập hoài

Tư môn tứ diện chớ sai

Ngân Đài Ngọc Trản nhớ hai chữ này

Đòn ra giống tựa mây bay

Chân đạp tới trông tày lưu tinh

Đánh rộng đánh hẹp tùy mình

Thế lừa thế điểm cho minh mới tài

Làm trai trong lúc xông pha

Phải chiến thắng mới ra anh hào

Ngày thường đừng có tự cao

Khiêm cung lễ độ khác nào văn nho

Gặp quân hung hãn đừng lo

Nghệ cao đảm đại đều do ở mình

Khuyên ai luyện võ cho tinh

Giữ thân giữ nước công trình nghìn thu

Xem thêm

• Võ học Đàng Ngoài thời Lê trung hưng
• Nguyễn Hữu Cảnh