Luật 10-59

Luật 10-59 là một đạo luật do chính quyền Việt Nam Cộng Hòa ban hành ngày 6 tháng 5 năm 1959, quy định việc tổ chức các Tòa án quân sự đặc biệt nhằm xét xử trong 3 ngày các "tội ác chiến tranh chống lại chế độ Việt Nam Cộng Hòa", trên thực tế là nhắm vào những người từng kháng chiến chống Pháp trong hàng ngũ Việt Minh và những người dân ủng hộ họ.

Máy chém từng được sử dụng làm công cụ hành quyết nhiều phạm nhân bị kết án theo luật này. Theo một nguồn của Mỹ, chỉ tính riêng từ năm 1957 tới 1959, đã có hơn 2.000 người bị Việt Nam Cộng hòa hành quyết vì tội danh ủng hộ những người cộng sản, thường là bằng máy chém Trong đó, ông Hoàng Lệ Kha (một người cộng sản ở Tây Ninh) là người Việt Nam cuối cùng bị xử tử bằng máy chém vào ngày 12/3/1960.

Hoàn cảnh

Năm 1958, được Mỹ tăng cường viện trợ về tài chính và vũ khí, chế độ Việt Nam Cộng hoà được củng cố. Quân đội Việt Nam Cộng hoà thực hiện nhiều cuộc càn quét nhằm bắt giữ, tiêu diệt những thành viên từng tham gia kháng chiến chống Pháp của Việt Minh, là đối thủ cũ của Pháp và Quốc gia Việt Nam (tiền thân của Việt Nam Cộng hoà).

Tuy chiếm ưu thế nhưng Việt Nam Cộng hoà đang gặp thách thức nghiêm trọng. Trên chiến trường, những cựu thành viên cũ của lực lượng Việt Minh không chỉ hoạt động để tự vệ mà nhiều nhóm đã dần tập hợp lại thành tổ chức có quy mô tiểu đội, trung đội, đại đội thuộc sự lãnh đạo của các Tỉnh uỷ hoặc Xứ uỷ Nam Bộ. Những nhóm này bắt đầu thực hiện những cuộc tấn công vào lực lượng quân đội Việt Nam Cộng hoà tại nhiều nơi. Tuy lực lượng chưa lớn, chưa nhiều, nhưng đã là dấu hiệu báo trước con đường phát triển tất yếu: chiến tranh cách mạng. Điều này giải thích vì sao đầu năm 1959, trong khi hô hào "Bắc tiến", chính quyền Việt Nam Cộng hoà lại tuyên bố "đặt miền Nam trong tình trạng chiến tranh" (tháng 3 năm 1959).

Nội dung

Tháng 4 năm 1959, Quốc hội Việt Nam Cộng hoà thông qua luật số 91. Luật ấy được ban hành ngày 6 tháng 5 năm 1959 mang tên "luật 10-59" về thành lập các "tòa án quân sự đặc biệt". Theo luật 10-59, bản án chỉ có hai mức: tử hình hoặc khổ sai chung thân. Xét xử chỉ được phép kéo dài tối đa 3 ngày, không có giảm án, không có kháng cáo, bản án thi hành ngay... Luật này áp dụng cho tất cả mọi phạm nhân bị kết án ủng hộ Việt Minh, họ bị quy kết chung là "phạm tội ác chiến tranh chống lại nhà nước Việt Nam Cộng Hòa".

Thi hành

Máy chém dưới thời Ngô Đình Diệm. Hiện máy đang được trưng bày tại Bảo tàng thành phố Cần Thơ, Việt Nam.

Việc hành quyết những người bị kết tội ban đầu được thực hiện bằng máy chém với mục đích răn đe, gây khiếp sợ cho những người cộng sản. Cũng với mục đích này, chính quyền Ngô Đình Diệm đặt máy chém giữa các chợ Trung Hòa, Tân An Hội (Củ Chi), kèm theo lời đe dọa: "Ai liên quan đến cộng sản sẽ mất đầu".

Nhiều vụ xử chém của Việt Nam Cộng hòa được diễn ra công khai trước dân chúng, đầu phạm nhân được bêu để thị uy. Báo The Straits Times (Singapore) ngày 24 tháng 7 năm 1959 có bài viết tường thuật cảnh 1.000 người dân xem xử chém ở Sài Gòn Báo Buổi sáng (Sài Gòn) ngày 15-10-1959 có viết: “Theo một phán quyết của phiên xử vắng mặt của Tòa án Quân sự Đặc biệt ngày 02 tháng 10, Nguyễn Văn Lép, tức Tư Út Lép, một Việt Cộng, đã bị tuyên án tử hình. Cách đây một tuần, Lép đã bị sa vào lưới của Cảnh sát trong một khu rừng ở Tây Ninh. Bản án tử hình đã được thi hành … Hiện đầu và gan của tên tử tù đã được Hội đồng xã Hào Đước cho đem bêu trước dân chúng”.

Chính quyền tổ chức những đội vũ trang có nhiệm vụ chống cộng đưa về các địa phương. Các đội này hoạt động rất tích cực và dùng nhiều biện pháp giết người bị lên án. Cho đến năm 1959, ở Củ Chi đã có 500 người bị moi gan mổ bụng, 600 người bị dồn vào bao bố cột đá dìm xuống sông, 150 người bị buộc vào sau xe ôtô kéo trên đường đá.... Toàn bộ số cán bộ ở Củ Chi bị bắt, bị giết lên đến 75%.

Phản ứng của những người kháng chiến

Những cán bộ cộng sản tổ chức nhiều cuộc biểu tình tại các địa phương chống lại việc thực thi luật 10-59 như biểu tình phản đối việc hành quyết Từ Văn Sến, Trương Văn Ba tại Bình Dương.

Có những cuộc biểu tình, người biểu tình mang xác người bị hành quyết đến trụ sở tỉnh để phản đối. Sài Gòn buộc phải đối thoại với đoàn biểu tình sau đó chấp nhận xin lỗi, bồi thường và thuyên chuyển công tác những nhân viên chính phủ có liên quan.

Những cuộc đấu tranh chống lại Luật 10/59 được tổ chức khá chặt chẽ: phụ nữ tổ chức thành đội ra giáp mặt với địch; thiếu nhi, phụ lão ở nhà lo việc hậu cần và lo tang lễ cho gia đình người bị hại. Thanh niên không ra mặt để tránh bị bắt thi hành nghĩa vụ quân sự và lo đảm đương các công việc nặng khác. Ngoài đội đấu tranh trực diện, còn có đội dự bị sẵn sàng thay thế hoặc tiếp viện.

Xem thêm

• Chính sách tố cộng và diệt cộng