Trận Lützen (1632)
| Trận Lützen | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Một phần của Chiến tranh 30 năm | |||||||
 Bức tranh Trận Lützen của Carl Wahlbom miêu tả cái chết của Vua Gustavus Adolphus vào ngày 16 tháng 11 năm 1632. | |||||||
| |||||||
| Tham chiến | |||||||
.svg){kind=small} Đế quốc Thụy ĐiểnLiên minh Tin Lành |
.svg){kind=small} Đế quốc La Mã thần thánh .svg){kind=small} Công giáo La Mã | ||||||
| Chỉ huy và lãnh đạo | |||||||
 Gustavus Adolphus † Bernhard xứ Saxe-WeimarDodo zu Innhausen und Knyphausen Robert Munro, Nam tước thứ 18 xứ Foulis |
 Albrecht von WallensteinGottfried zu Pappenheim †Heinrich Holk | ||||||
| Lực lượng | |||||||
|
12.828 bộ binh[2] 5.910 kỵ binh[2] 60 khẩu pháo[3] |
8.200 bộ binh[4] 4.800-5.800 kỵ binh[4] 2.900 bộ binh[5] và 2,300 kỵ binh chi viện[6] 43 khẩu pháo | ||||||
| Thương vong và tổn thất | |||||||
| ~ 6.000 quân thương vong, bị bắt hoặc mất tích[7] |
~ 5.160 quân thương vong, bị bắt hoặc mất tích 24 khẩu pháo bị thu giữ[8] | ||||||
Trận Lutzen (16 tháng 11 năm 1632) là một trong những trận đánh quan trọng nhất và đẫm máu nhất của Chiến tranh Ba Mươi Năm (1618 - 1648). Mặc dù cả hai bên đều chịu những tổn thất nặng nề, đây là Chiến thắng kiểu Pyrros của Thụy Điển và Liên minh Tin Lành. Tuy nhiên, họ lại mất vị chỉ huy xuất sắc nhất của họ: vua Gustav II Adolf của Đế quốc Thụy Điển. Axel Oxenstierna sau đó lên thay nhà vua Thụy Điển tiếp tục các chiến dịch tại Đức.[9]
Việc Gustav II Adolf của Thụy Điển qua đời trong trận Lutzen và thất bại của quân Tin lành trong trận Nördlingen 2 năm sau đó đồng nghĩa với việc Pháp trở thành thế lực mạnh nhất của Đạo Tin Lành, hay "Liên minh chống Nhà Habsburg."
Do trận đánh xảy ra trong thời tiết sương mù bao kín cả vùng Saxony ngày hôm đó, nên trong một số văn bản lịch sử của Thụy Điển ngày nay, vẫn còn câu thuật ngữ "Lutzendimma" (Trận Sương mù Lutzen) để miêu tả về thời tiết sương mù trong trận đánh này.
Diễn biến trước trận đánh
[sửa | sửa mã nguồn]
2 ngày trước trận đánh, ngày 14 tháng 11 (Lịch Gregorius) hoặc 4 tháng 11 (Lịch Julius), Wallenstein, một vị tướng của quân đội Công giáo, quyết định chia quân ra và quay lại căn cứ ở Leipzig. Ông ta kì vọng quân Tin lành, chỉ huy bởi Gustav II Adolf của Thụy Điển, sẽ không còn truy sát mình nữa do thời tiết xấu khiến cho việc cắm quân ở nông thôn gặp nhiều khó khăn.
Tuy nhiên, quân đội của vua Gustav, một quân đội mà cả châu Âu đều biết tới, với một lực lượng toàn là lính đánh thuê nước ngoài, rời khỏi trại để tìm kiếm chút manh mối còn lại của Wallenstein và mở một cuộc truy sát để cho Wallenstein bị bất ngờ. Thế nhưng, Gustav lại bị một đạo quân nhỏ của Wallenstein chặn đường ở suối Rippach, cách Lutzen khoảng 5 – 6 km. Lực lượng nhỏ bé ấy đã chặn đứng Adolf (tên phổ biến của vua Gustav) trong suốt 2 - 3 tiếng đồng hồ. Khi đêm xuống, hai bên vẫn còn cách nhau khoảng 2 – 3 km (1 - 2 dặm).
Chiều ngày 15 tháng 11, Wallenstein nhận được tin quân của Adolf đã rời khỏi trại để truy sát mình. Nhận biết được mối nguy hiểm đến gần, ông gửi thư yêu cầu cho Pappenheim, một tướng quân của nhà Habsburg, đến hội quân cùng với mình. Vào nửa đêm, sau khi nhận được thư của ông, Pappenheim đã lập tức "nhận lời", và đi theo cùng với đa số quân lính của mình. Trong đêm, Wallenstein và Poppenheim dàn quân dọc theo con đường từ Lutzen tới Leipzig. Riêng Wallenstein, ông ta cho dừng lại cùng với đoàn pháo binh của mình trên một ngọn đồi thấp, để pháo binh có thể tấn công tốt nhất.
Chú thích
[sửa | sửa mã nguồn]- ^ "Battle of Lützen | Thirty Years' War, Swedish-Saxon, Gustavus Adolphus | Britannica". www.britannica.com (bằng tiếng Anh). Truy cập ngày 5 tháng 11 năm 2024.
- ^ a b Wilson 2018, tr. 220.
- ^ Wilson 2018, tr. 61.
- ^ a b Schürger 2015, tr. 63.
- ^ Wedgwood 1938, tr. 327.
- ^ Wilson 2009, tr. 509.
- ^ Wilson 2018, tr. 89.
- ^ Wilson 2018, tr. 87–89.
- ^ Ericson Wolke, Lars; Larsson, Villstrand (2006). Historiska Media (biên tập). Trettioåriga kriget (bằng tiếng Thụy Điển). Historiska media. tr. 145–148. ISBN 91-85377-37-6.
Tham khảo
[sửa | sửa mã nguồn]- Semchankov, Yan (2009). Тридцалетняя война [The Thirty Years' War] (bằng tiếng Nga). Moscow: Рейтар. ISBN 978-5-8067-0047-7.
- Brzezinski, Richard (2001). Lützen 1632: Climax of the Thirty Years War: The Clash of Empires. Osprey. ISBN 978-1-85532-552-4.
- Museum of Gothenburg. "The Death of Gustavus II Adolphus Swedish Historical Wallcharts". Swedish National Heritage Board. Truy cập ngày 2 tháng 8 năm 2021.
- Nicklisch, Nicole; Ramsthaler, Frank; Meller, Harald (2017). "The face of war: Trauma analysis of a mass grave from the Battle of Lützen (1632)". PLOS ONE. 12 (5). Public Library of Science, PLOS One: e0178252. Bibcode:2017PLoSO..1278252N. doi:10.1371/journal.pone.0178252. ISSN 1932-6203. PMC 5439951. PMID 28542491.
- Riches, Daniel (2012). Protestant Cosmopolitanism and Diplomatic Culture: Brandenburg-Swedish Relations in the Seventeenth Century (Northern World). Brill. ISBN 978-9004240797.
- Schürger, André (2015). The archaeology of the Battle of Lützen: An examination of 17th century military material culture (Luận văn). University of Glasgow. OCLC 936224650.
- Wedgwood, C.V. (1938). The Thirty Years War (ấn bản thứ 2005). New York Review of Books. ISBN 978-1-59017-146-2.
- Wilson, Peter H. (2009). Europe's Tragedy: A History of the Thirty Years War. Allen Lane. ISBN 978-0-7139-9592-3.
- Wilson, Peter H. (2018). Lützen: Great Battles Series. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0199642540.