Xem mã nguồn của Amoni nitrat

{{chú thích trong bài}}
 
{| class="toccolours" border="1" style="float: right; clear: right; margin: 0 0 1em 1em; border-collapse: collapse;"
! {{chembox header}} | Ammonium nitrate
|-
| align="center" colspan="2" bgcolor="#ffffff" | [[Tập tin:Ammonium-nitrate-2D.svg|250px|Ammonium nitrat]]
|-
! {{chembox header}} | General
|- 
| [[Danh pháp IUPAC|Tên hoá học]]
| Ammonium nitrate
|-
| Công thức hóa học
| NH<sub>4</sub>NO<sub>3</sub>
|-
| [[Khối lượng mol]]
| 80.04336 g/mol
|-
| Bề ngoài
| rắn trắng
|-
| [[Số đăng ký CAS|CAS number]]
| [https://commonchemistry.cas.org/detail?cas_rn=6484-52-2 6484-52-2]
|-
! {{chembox header}} | Properties
|-
| [[Tỉ trọng|Tỷ trọng]] và [[Trạng thái vật chất|phase]]
| 1.73 g/cm³, rắn
|-
| [[Hòa tan|Độ hòa tan]] trong [[Nước (molecule)|nước]]
| 119 g/100 ml (0&nbsp;°C)<br/>190 g/100 ml (20&nbsp;°C)<br/>286 g/100 ml (40&nbsp;°C)<br/>421 g/100 ml (60&nbsp;°C)<br/>630 g/100 ml (80&nbsp;°C)<br/>1024 g/100 ml (100&nbsp;°C)
|-
<!-- | Other solvents e.g. [[ethanol]], [[acetone]] -->
<!-- | solubility info on other solvents -->
<!-- |- -->
| [[Nhiệt độ nóng chảy|Điểm nóng chảy]]
| 169&nbsp;°C
|-
| [[Nhiệt độ bay hơi|Điểm sôi]]
| ''khoảng.'' 210&nbsp;°C ''decomp''
|-
| [[Tốc độ nổ]]
|5,270 [[metre per second|m/s]]
|-
| [[Critical relative humidity]]
| 78% (0&nbsp;°C)<br/>65% (20&nbsp;°C)<br/>58.5% (30&nbsp;°C)<br/>52.5% (40&nbsp;°C)<br/>46.5% (50&nbsp;°C)<br/>41% (60&nbsp;°C)
|-
| Hàm lượng nitơ
| 34.5%N
|-
! {{chembox header}} | Structure
|-
| [[Coordination geometry|Coordination<br/>geometry]] <!-- for a metal complex or an ionic crystal, otherwise omit -->
| ? <!-- e.g. trigonal bipyramidal -->
|-
| [[Crystal structure]] <!-- omit if not a solid -->
| [[rhombohedral|trigonal]]
|-
! {{chembox header}} | Hazards
|-
| [[Material safety data sheet|MSDS]]
| [[Amoni nitrate (data page)#Material Safety Data Sheet|External MSDS]]
|-
| [[Directive 67/548/EEC|EU classification]]
| not listed
|-
| [[RTECS]] number
| BR9050000
|-
! {{chembox header}} | [[Amoni nitrate (data page)|Supplementary data page]]
|-
| [[Amoni nitrate (data page)#Structure and properties|Structure and<br/>properties]] 
| ''[[Refractive index|n]]'', [[Dielectric constant|ε<sub>r</sub>]], etc. 
|-
| [[Amoni nitrate (data page)#Thermodynamic properties|Thermodynamic<br/>data]] 
| Phase behaviour<br>Solid, liquid, gas 
|-
| [[Amoni nitrate (data page)#Spectral data|Spectral data]]
| [[UV/VIS spectroscopy|UV]], [[Infrared spectroscopy|IR]], [[nuclear magnetic resonance spectroscopy|NMR]], [[Mass spectrometry|MS]]
|-
! {{chembox header}} | Related compounds
|-
| Other [[Ion|anion]]s
| [[Amoni nitrit]]<br/>[[Amoni perchlorat]]
|-
| Other [[Ion|cation]]s
| [[Natri nitrat]]<br/>[[Kali nitrat]]<br/>[[Hydroxylammonium nitrat]]
|-
| Related compounds 
| [[Nitrous oxide]]
|-
| {{chembox header}} | <small>Except where noted otherwise, data are given for<br> materials in their [[standard state|standard state (at 25 °C, 100 kPa)]]<br/>[[wikipedia:Chemical infobox|Infobox disclaimer and references]]</small>
|-
|}

'''Amoni nitrat''' là một [[hợp chất|hợp chất hóa học]], là [[nitrat]] của [[amonia]] với công thức hóa học [[Nitơ|N]][[Hydro|H]]<sub>4</sub>[[Nitơ|N]][[Ôxy|O]]<sub>3</sub>, là một chất bột màu trắng tại [[nhiệt độ và áp suất tiêu chuẩn|nhiệt độ phòng]] và áp suất tiêu chuẩn. Chất này thường được dùng trong [[nông nghiệp]] làm [[phân bón]]<ref name=Ullmann>Karl-Heinz Zapp "Ammonium Compounds" in ''Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry'' 2012, Wiley-VCH, Weinheim. {{DOI|10.1002/14356007.a02_243}}</ref> và cũng được sử dụng làm [[chất oxy hóa]] trong [[thuốc nổ]], đặc biệt là các [[thiết bị nổ tự tạo]].

== Sử dụng làm chất nổ ==
Là một chất oxy hóa mạnh, nitrat amoni tạo thành một hỗn hợp nổ khi kết hợp với [[nhiên liệu]] như [[hydro]], thường là [[dầu diesel]] (dầu) hoặc đôi khi [[dầu hỏa|dầu hòa]]. Do amoni nitrat và dầu nhiên liệu ([[ANFO]]) thường có sẵn, hỗn hợp ANFO trong nhiều trường hợp được sử dụng trong các [[bom]] tức thì, ví dụ như  [[vụ đánh bom Thành phố Oklahoma]] vào năm 1995 tại [[Mỹ]]

Nitrat amoni được sử dụng trong các thuốc nổ quân sự như bom [[BLU-82|daisy cutter]] và là một thành phần của [[amatol]]. Các hỗn hợp sử dụng trong quân sự thường pha ~20% bột [[nhôm]] nữa để tăng sức nổ. Một ví dụ là [[Ammonal]], có chứa amoni nitrat, [[TNT|trinitrotoluene]](TNT), [[nhôm]] và lượng ít [[than củi]]

Ngày 4 tháng 8 năm [[2020]], [[Vụ nổ tại Beirut 2020|Vụ nổ nhà kho tại Beirut]] do amoni nitrat với sức công phá ngang ~1200 tấn TNT, vụ nổ kho chứa 2.750 tấn amoni nitrat ở [[cảng Beirut]], thủ đô [[Liban]], đã làm chết ít nhất 159 người và hơn 6000 người bị thương.

== Các ứng dụng khác ==
[[Tập tin:PB300466.JPG|nhỏ|trái|220px|Poster of Abonos Nitrato de Chile (Chile Nitrate Fertilisers), 1930.]]

Ứng dụng phổ biến nhất của nitrat amoni là làm [[phân bón]]. Ứng dụng này là do nó có chứa nhiều [[nitơ|ni tơ]] (cần thiết cho cây trồng vì cây cần ni tơ để tạo ra các [[protein]]) và được sản xuất công nghiệp với giá không đắt. Nitrat Amoni cũng được sử dụng trong các [[túi lạnh nhanh]] (instant cold pack). Trong ứng dụng này, nitrat amoni được trộn với nước trong một [[phản ứng thu nhiệt]], với [[nhiệt năng|nhiệt lượng]] 26,2 [[joule|kilojun]] mỗi mol chất phản ứng. Các sản phẩm của các phản ứng nitrat amoni được ứng dụng trong các túi khí. Chất azit natri (NaN<sub>3</sub>) là hóa chất được sử dụng trong các túi khí và nó phân hủy tạo ra [[natri]] (Na) và [[nitơ]] (N<sub>2</sub>).

Nitrat amoni được ứng dụng trong việc xử lý các quặng [[titan]]ium.

Nitrat amoni được sử dụng trong việc việc điều chế chất [[Dinitơ monoxide|Dinito monoxide]] (N<sub>2</sub>O):
:NH<sub>4</sub>NO<sub>3</sub><sub>(aq)</sub> -> N<sub>2</sub>O<sub>(g)</sub> + 2H<sub>2</sub>O<sub>(l)</sub>

Nitrat amoni có thể được sử dụng để điều chế [[amonia]] [[Khan (hóa học)|khan]], một hóa chất thường được sử dụng trong việc sản xuất [[methamphetamine]].

== Sản xuất nitrat amoni ==
Việc sản xuất nitrat amoni công nghiệp thì đơn giản về mặt hóa học dù về công nghệ thì đầy thách thức. [[Phản ứng acid–base|Phản ứng trung hòa]] của [[amonia]] với [[acid nitric]] tạo ra một dung dịch nitrat amoni: HNO<sub>3</sub>(aq) + NH<sub>3</sub>(g) → NH<sub>4</sub>NO<sub>3</sub>(aq). Để sản xuất quy mô công nghiệp, phản ứng này được thực hiện bằng cách sử dụng khí amonia khan và acid nitric đậm đặc. Phản ứng này xảy ra mãnh liệt và tỏa nhiệt. Người không chuyên nghiệp và không có thiết bị chuẩn bị sẵn không nên thử nghiệm với khí khan và acid đặc như thế này, dù với sự pha loãng lớn bởi nước, không nên xem thí nghiệm kiểu này là dễ. Sau khi dung dịch muối được tạo ra, thường thì có nồng độ khoảng 83%, lượng nước dư được làm khô đến mức nitrat amoni có nồng độ 95 - 99,9% (nitrat amoni chảy), tùy theo mức độ.

{{NFPA 704 | Health=2 | Reactivity=3 | Other=OX }}

== Chú thích ==
{{tham khảo}}

== Liên kết ngoài ==
* [http://www.hse.gov.uk/pubns/indg230.pdf "Storing and Handling Ammonium Nitrate"], [[Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland|UK]] [[Health and Safety Executive]] publication INDG230 (1986)
* Properties: UNIDO and International Fertilizer Development Center (1998), ''Fertilizer Manual'', Kluwer Academic Publishers, ISBN 0-7923-5032-4.
{{Hợp chất nitơ}}
{{Nitrat}}
{{Kiểm soát tính nhất quán }}

[[Thể loại:Hợp chất amoni]]
[[Thể loại:Muối nitrat]]
[[Thể loại:Hóa chất nông nghiệp]]
[[Thể loại:Hóa chất thuốc nổ]]
[[Thể loại:Chất oxy hóa tên lửa]]
[[Thể loại:Nitrogen metabolism]]
[[Thể loại:Soil improvers]]