Nghệ thuật cắt giấy Wycinanki

Wycinanki là một loại hình nghệ thuật dân gian tại Ba Lan. Wycinanki trong tiếng Ba Lan có nghĩa là “cắt bỏ”, phát âm là vee-chee-non-kee. Đây vốn là một loại hình nghệ thuật dân gian phổ biến của người Slav nhưng riêng đối với Ba Lan, Wycinanki có nhiều thể loại khác nhau với những đặc trưng riêng phụ thuộc vào từng vùng miền.

Nguồn gốc

Nếu hỏi bất cứ một người Ba Lan nào về nguồn gốc của nghệ thuật cắt giấy Wycinanki, người ta sẽ nói là nó đến từ vùng Łowicz, Kurpie hoặc đơn giản là nó đã tồn tại ở Ba Lan từ lâu. Sự thật là nghệ thuật cắt giấy đã xuất hiện từ khoảng năm 200 trước Công nguyên tại Trung Quốc. Wycinanki chỉ trở nên phổ biến tại Ba Lan vào giữa thế kỷ 19 và có thể đã được pha trộn với văn hóa truyền thống Do Thái.

Warsaw được cho là nơi khởi xướng cho nghệ thuật cắt giấy Wycinanki tại Ba Lan. Tuy nhiên, sau này từ năm 1901 đến 1905, loại hình nghệ thuật dân gian này lại phát triển mạnh mẽ tại các vùng Łowicz, Kurpie và Kołbiel. Dù Wycinanki ở mỗi vùng lại có sự khác nhau, nhưng nhìn chung lại có điểm chung ở kỹ thuật cắt giấy và mục đích sử dụng.

Các họa tiết đối xứng trong các hình cắt giấy Wycinanki

Đặc trưng

Wycinanki được các nghệ nhân truyền thống của Ba Lan thực hiện cắt bằng những chiếc kéo lớn. Những chiếc kéo này ban đầu được thiết kế để xén lông cừu. Đối với những bức Wycinanki với nhiều chi tiết tinh xảo, việc cắt bằng kéo lớn đòi hỏi tay nghề của người thợ thủ công phải rất lành nghề. Đặc biệt, nhiều hoa văn Wycinanki không hề dùng đến bản phác thảo bằng bút chì trước khi thực hiện công đoạn cắt giấy.

Những hình giấy nghệ thuật Wycinanki có nhiều chủ đề khác nhau, từ hoa lá, ngôi sao cho đến các con vật, v.v. Thiên nhiên thường là nguồn cảm hứng chính cho những bức tranh giấy Wycinanki. Trong các hoa văn, người Ba Lan hay chọn những cây hoa lá vì chúng tượng trưng cho sự gắn bó giữa trời đất, hay con gà trống tượng trưng cho sự sinh sôi, nảy nở, v.v.

Một đặc điểm cũng rất dễ nhận thấy trong các hình giấy nghệ thuật của Ba Lan, đó chính là màu sắc. Phần lớn các hình cắt giấy Wycinanki có màu sắc rất sắc sỡ. Để tạo ra những bức tranh giấy Wycinanki độc đáo, người ta phải dùng nhiều loại giấy màu khác nhau, đây là lý do tại sao nghệ thuật cắt giấy Wycinanki không phổ biến trước thế kỷ 19, do giai đoạn này, giấy màu chưa xuất hiện nhiều tại Ba Lan. Màu sắc chủ đạo trong các hình cắt giấy Wycinanki thường là màu đỏ, xanh lá cây, xanh lam, vàng.

Mục đích sử dụng

Polish Pavilion tại Triển lãm Thế giới (2010), Thượng Hải, Trung Quốc

Các hình giấy Wycinanki thường được treo trên cửa sổ, tường hoặc trần nhà làm vật trang trí. Ngày nay, người ta còn ứng dụng nghệ thuật Wycinanki vào làm thiệp, in các hoa văn đặc trưng này lên các sản phẩm như quần áo, đồ gốm sứ hoặc các đồ gia dụng, đồ lưu niệm v.v. Ngoài ra, các họa tiết Wycinanki cũng thường xuất hiện trong các viện bảo tàng, công viên, trung tâm văn hóa, v.v.

Các hình giấy nghệ thuật Wycinanki ngày càng trở nên nổi tiếng không chỉ tại Ba Lan mà còn trên toàn thế giới. Năm 1997, hãng hàng không British Ariways đã trang trí cho đuôi của một máy bay bằng họa tiết Wycinanki. Các hoa văn của nghệ thuật cắt giấy Wycinanki cũng là nguồn cảm hứng cho thiết kế của Polish Pavilion tại Triển lãm Thế giới năm 2010 tại Thượng Hải, Trung Quốc.

Đặc điểm Wycinanki theo từng vùng

Łowicz

Vùng Łowicz phát triển ba loại Wycinanki, đó là: Kodry, Tasiemki và Gwiozdy. Trong đó, hình cắt giấy kiểu Gwiozdy có họa tiết đối xứng, thường là hình động vật, hoa lá hoặc bất kỳ loại hình học nào như hình tròn, vuông, v.v. Kodry và Tasiemki thì phức tạp hơn. Kodry được tạo ra bởi nhiều họa tiết nhỏ và được dán trên một mảnh giấy trắng hình chữ nhật. Tasiemki thì có nhiều màu sắc, thường là hai mảnh giấy hình chữ nhật được đặt cân xứng với họa tiết giống nhau và được gắn cố định trên đầu hai mảnh giấy bằng một họa tiết Wycinanki bông hoa hoặc ngôi sao.

Kurpie

Các họa tiết trên các hình cắt giấy Wycinanki tại Kurpie thường miêu tả những người ngồi trên lưng ngựa hoặc thợ săn.

Kołbiel

Khác với sự sặc sỡ của các hoa văn từ vùng Łowicz, các hình giấy nghệ thuật tại Kołbiel thường mang một màu và được cắt từ một mảnh giấy. Một họa tiết thường thấy trong các tác phẩm Wycinanki bằng giấy tại Kołbiel là người phụ nữ ngồi xổm đội gà trống trên đầu.